Onder de ‘huidige regelsamenleving’ verstaan we een samenleving die in sterke mate op expliciete regels gebaseerd is. Op basis van bijeenkomsten met deskundigen op het gebied van de regelsamenleving zijn de voor- en nadelen op deze kaart in beeld gebracht.
VOORDELEN VOORDELEN De regelsamenleving faciliteert hoge standaarden (maatschappelijk en bedrijfsmatig). De regelsamenleving faciliteert de complexiteit en diversiteit in de samenleving (maatwerk). De regelsamenleving biedt een juridische structuur en legt rechten en plichten vast. De ruimte voor willekeur neemt af.
NADELEN Door de complexiteit zijn regels vaak onderling strijdig of werken averechts. Er blijven altijd uitzonderingsgevallen bestaan waarop de regels slecht aansluiten. Regels vragen vaak om nog meer regels, en het inperken van de regelsamenleving is lastig. Sommige regels zijn vooral een antwoord op incidenten en daarom overbodig of relatief duur. Omdat het toezichtsapparaat te klein is voor het aantal regels, zien autoriteiten zich gedwongen tot gedoogbeleid, wat leidt tot willekeur. De regels worden vaak ontdoken en dat vermindert de geloofwaardigheid ervan. Regels worden soms voor andere doelen gebruikt dan beoogd, daarmee neemt de rechtszekerheid af. In de regelsamenleving worden leken afhankelijk van (juridische) experts.
VOORDELEN
Juridisch
Sociaalcultureel
De regelsamenleving biedt mensen houvast en een vertrouwensbasis voor maatschappelijk verkeer. Collectieve problemen worden opgelost via collectieve goederen en voorzieningen. Iedereen heeft gelijke rechten en plichten, iedereen wordt gelijk behandeld. De regelsamenleving zorgt voor de zwakkeren die anders het onderspit zouden delven. De opgebouwde collectieve wijsheid en de culturele waarden zijn expliciet vastgelegd. Expliciete regels stellen traditionele, impliciete regels ter discussie. De regelsamenleving voedt het debat over de gedeelde normen en waarden.
NADELEN
Wat zijn de maatschappelijke voor- en nadelen van de huidige regelsamenleving?
De regelsamenleving ontmoedigt eigen verantwoordelijkheid en initiatief. Mensen raken het gevoel kwijt van de achterliggende waarden en principes van de regels. Mensen gaan risico mijden, want zij zijn (door een claimcultuur) bang om fouten te maken. Voor een deel van de burgers is de regelsamenleving te complex, waardoor tweedeling dreigt. De regelsamenleving behartigt gevestigde belangen, buitenstaanders worden benadeeld. Mensen raken vervreemd van ‘het systeem’ en voelen zich niet meer thuis. De regelsamenleving is zo complex dat een ieder - onbewust - overtredingen maakt. Mensen verwachten dat regels alles oplossen, de regelsamenleving biedt schijnzekerheid.
VOORDELEN
De politiek kan met regels problemen en ergernissen van het publiek oplossen. De politiek kan zaken gedetailleerd regelen en maatwerk bieden. De regelsamenleving is goed bestuurbaar, omdat het systeem beheersbaar is. Bestuurders kunnen gedrag voorspellen en daardoor beter beïnvloeden.
Regels, zoals voor intellectueel eigendom en handel, faciliteren innovatie en economische ontwikkeling. De regelsamenleving legt de basis voor ondernemerschap (eigendomsrecht, contractrecht). De regelsamenleving zet marktpartijen en instellingen aan tot innovatie.
NADELEN De vele en complexe regels - soms van beperkte kwaliteit - hollen onder burgers het draagvlak voor regelgeving uit. Het systeem is zo complex dat de politiek de gevolgen van (nieuwe) regels niet goed inschat en daardoor fouten maakt. Politici staan onder druk door de publieke overtuiging dat zij met regels alles kunnen oplossen. De burger heeft het gevoel dat niets mag, en keert zich tegen de politiek. Toezichthouders kunnen niet alles controleren en stellen daarom - zonder politieke controle - hun eigen prioriteiten en uitvoeringsagenda vast.
in opdracht van:
Politiek
Economisch
Deze Informatiekaart is onderdeel van het KPMG-programma ‘Hypegiaphobia’. Onder deze Engelse term, die staat voor de angst voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid, onderneemt KPMG initiatieven om samen met andere maatschappelijke partijen op zoek te gaan naar een nieuwe balans tussen regels en vertrouwen. Meer informatie hierover is te vinden op www.hypegiaphobia.nl.
NADELEN De publieke kosten voor het regelapparaat en het toezicht zijn hoog, detailregels maken en onderhouden is bovendien extra duur. De private kosten voor de naleving en verantwoording zijn hoog en bovendien zijn er verborgen kosten omdat innovaties door regels moeilijker tot stand komen. De regelsamenleving remt de economische groei en verslechtert de concurrentiepositie. De kans op schade door claims of boetes neemt toe.
gemaakt door:
© 2008