Het Geheim van een Succesvolle Herbestemming
Hal 9 _ Centrale Werkplaatsen in Leuven
H
erbestemming is een actueel en uitdagend item in een regio waar de open ruimte een schaars begrip wordt. Een gebouw dat herbestemd wordt, krijgt een tweede of zelfs een derde leven. In het kader van het thema ‘(Un)Finished’ kunnen we dit bekijken alsof het gebouw of de structuur zich telkens weer laat ‘afwerken’ tot iets nieuws. Dit fenomeen zet ons aan om nieuwe architectuur zo te ontwerpen dat ze net als herbestemde gebouwen ook flexibel genoeg is om andere functies te herbergen dan waarvoor ze oorspronkelijk wordt ontworpen. Maar hoe kunnen wij vandaag flexibele structuren ontwerpen die steeds opnieuw af te werken, in te vullen en te personaliseren zijn, zodat de herbestemming al bijna vervat zit in het oorspronkelijke ontwerp? Dit prangend ontwerpvraagstuk is niet makkelijk te beantwoorden. Aan de hand van de herbestemming van hal 9 van de Centrale Werkplaatsen in Leuven gaan we op zoek naar de criteria van een succesvolle herbestemming. Waarin schuilt de flexibiliteit van dit gebouw en hoe wordt hier architecturaal mee omgegaan?
Figuur 1: Interieurbeeld van hal 9 voor de restauratie.
De Centrale Werkplaatsen zijn gelegen achter het station van Leuven. De rechthoekige site is ongeveer 8 hectare groot. Ze werd in het jaar 1864 tijdens de industriële revolutie opgericht als werkplaats van de toenmalige spoorwegen, later de NMBS. Op de werkplaats werden locomotieven, rijtuigen, wagens,… gebouwd en hersteld. Het geheel van monumentale werkhallen was een ontwerp van Maurice Urban. De hallen zijn opgetrokken in een baksteenarchitectuur met segmentboog- of rondboogmuuropeningen. Ze werden
62
bekroond met zadeldaken die rustten op polonceauspanten, een bepaald type spant genoemd naar zijn uitvinder waarbij het spant ontdubbeld is in een vakwerkconstructie. Even na de Eerste wereldoorlog waren de Centrale Werkplaatsen aan uitbreiding toe en werd het geheel aangevuld met een nieuwe hal - hal 9 - die in de zuidwestelijke hoek van de site werd opgetrokken. In de nieuwe hal werd een ketelmakerij gevestigd. Wegens de naoorlogse materiaalschaarste hergebruikte men voor de