Zuivere impact
Minder energie, even zuiver
Slimmer beluchten bespaart geld én CO2
Werven van de toekomst naar vernieuwing
Water en connectie voor Wilrijkse buurt
mijn vak Ontmoet Nathalie, afkoppelingsdeskundige
”Door onze data te delen, creëren we opportuniteiten voor anderen. Zo vergroten we samen onze impact.”
Lucas De Man over co-creatie voor impact
Aqua is het viermaandelijks magazine van Aquafin NV. Redactie: communicatiedienst Aquafin, externe freelance copywriters Fotografie: Frederik Beyens, Silke Van Rooy, Nicolas Herbots, Shutterstock Opmaak en concept: Marlies Nachtergaele (wit ’n grid) Druk: Daddy Kate | Gedrukt op milieuvriendelijk papier. Verantwoordelijke uitgever: Jan Goossens, Dijkstraat 8, 2630 Aartselaar, ondernemingsnummer 0440.691.388 Aqua niet meer ontvangen? Mail naar redactie@aquafin.be
De wereld rondom ons verandert razendsnel. Wat niet verandert, is dat water als natuurlijke bron onmisbaar blijft voor alle leven op deze planeet. Door verandering te omarmen en volop in te zetten op innovatie en digitalisering kunnen we niet alleen een antwoord bieden op de steeds toenemende druk op water en watergebruik, strengere regelgeving en de groeiende verwachtingen van onze stakeholders, maar beschikken we ook over een hefboom om onze visie waar te maken.
Om die evolutie een duw in de rug te geven, bundelen we binnenkort de krachten van onze diensten onderzoek, innovatie en digitale ontwikkelingen. Ook willen we de komende jaren nog sterker inzetten op een brede blik naar buiten, op vernieuwing. Openheid voor samenwerking en nieuwsgierigheid naar nieuwe opportuniteiten zijn daarbij onze drijfveren. Beide zijn broodnodig om ook in de toekomst het verschil te blijven maken.
Vandaag blijven heel wat kansen tot innovatie en digitalisering nog dikwijls onbenut. Maar we werken elke dag hard en zetten mooie stappen. Zo verbruiken de beluchtingen op onze zuiveringsinstallatie vandaag 9%
minder energie door slimme optimalisaties (p10-11). Goed voor een jaarlijkse besparing van 1 miljoen euro én een reductie van 1.000 ton CO 2 per jaar. Ook de succesvolle uitrol van het overstortmeetnet is een mooi voorbeeld van hoe we met vernieuwing en digitalisering vooruitgang boeken. Vandaag registreren 1.600 meters wanneer er een overstort van afvalwater optreedt. Relevante data die trouwens niet alleen essentieel zijn voor ons dagelijkse beheer, maar ook voor optimalisaties in het rioolstelsel, en andere actoren zoals VMM of rioolbeheerders.
Op het digitale platform Blue Portal (p18-19) stellen we de data daarom vrij ter beschikking. Door onze data te delen, creëren we weer opportuniteiten voor anderen en zo vergroten we samen onze impact.
Niet alleen vandaag, maar ook morgen wil Aquafin blijven vernieuwen, digitaliseren, samenwerken en zo een inspirerende voortrekkersrol opnemen in de transitie naar een duurzame toekomst, naar een leefomgeving in harmonie met water. Boeiende tijden, dat is zeker!
Bart
Van Eygen
Directeur Technologie & Innovatie
COLOFON
Aquafin ontwikkelt nieuwe meetcampagne en maakt zo riothermieprojecten nog duurzamer
Bij riothermie recupereren we warmte uit afvalwater in de riool om gebouwen duurzaam te verwarmen of te koelen. Om het biologische waterzuiveringsproces verderop niet in gevaar te brengen, kunnen we slechts een beperkte daling van de temperatuur van het afvalwater toelaten. Tot nu toe baseerden we ons daarvoor op theoretische aannames met betrekking tot de temperatuur in de winter en de zomer. Daar komt nu verandering in. Aquafin ontwikkelde een innovatieve meetcampagne die via sensoren in de riolering de temperatuur en het debiet van het afvalwater registreert. “Dankzij deze metingen weten we exact hoeveel warmte er beschikbaar is”, legt Water- en Omgevingsingenieur Wim Dhooge uit. “Dat laat ons toe om de juiste grootte van warmtewisselaars en warmtepompen te bepalen, en zo investerings- en energiekosten te verlagen.”
in stroom
Ontdek meer op aquamarkt .be
“Met de data brengen we dus het reële warmtepotentieel van onze riolen in kaart, en weten we precies hoeveel warmte we kunnen onttrekken. De meetcampagne leert ons dus ook of riothermie al dan niet volledig aan de warmtevraag van een project kan voldoen. Zo halen projectontwikkelaars, steden en gemeenten het maximale uit hun investering en weten ze tijdig of er al dan niet nog een bijkomende energiebron nodig is, zonder dat ze plots voor onaangename verrassingen komen te staan.”
Wil je weten hoeveel duurzame warmte er onder jouw voeten stroomt? Ontdek het op www.aquamarkt.be en zet samen met Aquafin de stap naar klimaatneutrale gebouwen.
Burgers helpen binnenkort mee wateroverlast voorkomen
Regenwaterputten van burgers slim inzetten tegen wateroverlast en droogte. Dat is het doel van het proefproject Droptimize, gesteund door de provincie Vlaams-Brabant. De voorbije weken installeerden de eerste testgezinnen het prototype van de sensor in hun regenwaterput.
“De sensor meet het waterpeil in de put en koppelt die info via een app aan weersvoorspellingen”, legt Geraldine Van Bosch uit, trekker van het project voor Aquafin.
“Als er een fikse bui wordt verwacht, vragen we bewoners via de app om hun regenwaterput vooraf deels te laten leeglopen. Zo creëren ze extra bufferruimte en helpen ze bijvoorbeeld om wateroverlast in hun wijk te voorkomen.”
“Omdat Droptimize pas echt effect heeft wanneer voldoende bewoners in een wijk deelnemen, bouwen we een lokale community uit van burgers die willen samenwerken om een knelpunt als wateroverlast of overstortwerking aan te pakken. Via de app zien ze namelijk niet alleen hun eigen buffercapaciteit, maar ook die op wijkniveau.”
Het doel is om minstens 50 gezinnen per gemeente te engageren. De komende weken wordt een 1.000-tal gezinnen uit de geselecteerde wijken in Herent en Bertem actief benaderd om deel te nemen. Daarna volgen ook Kampenhout en Grimbergen. De uitrol van de sensoren bij bewoners is voorzien in het voorjaar van 2026.
Wil je op de hoogte blijven van toekomstige projecten rond slim regenwaterbeheer?
Meld je aan op droptimize.be.
Nieuwe
zuiveringsinstallatie krikt zuiveringsgraad op naar 67%
Na jaren van voorbereiding en samenwerking werd begin oktober de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in Glabbeek officieel in gebruik genomen. Het nieuwe zuiveringsstation betekent een enorme stap richting een propere Velpe én het behalen van de minimale zuiveringsgraad van 50% tegen eind 2027.
Vroeger kwam het huishoudelijke afvalwater ongezuiverd in de waterloop de Velpe terecht. De nieuwe installatie brengt daar verandering in en zuivert nu het vuilwater van ongeveer 70 straten in Glabbeek. Zo kan de gemeente haar zuiveringsgraad onmiddellijk optrekken naar 44% en tegen 2033 zelfs naar 67%. Het was de sterke samenwerking tussen de gemeente, Aquafin, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), aannemers en technische experten die van het project een succes maakte. Technische uitdagingen, zoals de aanleg van een toevoercollector langs een gewestweg, werden met innovatieve oplossingen en alternatieve tracés overwonnen. Daarnaast is er bijzondere aandacht besteed aan het beperken van geur- en lawaaihinder via een geavanceerd geurafzuigsysteem en akoestisch geïsoleerd blowerlokaal, zodat de buurt zo min mogelijk wordt belast. Een mooie realisatie voor mens en natuur.
”De aanpak van Aquafin rond overstorten is indrukwekkend. Een combinatie van slimme technologie, data-analyse en zelfontwikkelde tools leidt tot een beter inzicht in de overstorten, gerichte acties en mooie resultaten.”
Ýmir Meijles
Senior Gebiedsadviseur Vlaanderen voor Waterschap Brabantse Delta
Heldere afspraken met landbouworganisaties
Voor onze riolerings- en zuiveringsprojecten hebben we regelmatig (tijdelijk) toegang nodig tot landbouwpercelen. Om de samenwerking met landbouwers vlot en respectvol te laten verlopen, ondertekenden Aquafin, Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat een vernieuwd protocol. Het document legt helder vast wat de wederzijdse rechten en plichten zijn in landbouwzones met erfdienstbaarheid. In het protocol zijn ook uniforme afspraken gemaakt over vergoedingen bij eventuele schade aan gewassen of grond. Voor het eerst passen Aquafin, Fluxys en andere beheerders van pijpleidingen dezelfde tarieven toe. Dankzij goede afspraken en duidelijke communicatie kunnen noodzakelijke infrastructuurwerken hand in hand gaan met een duurzaam respect voor landbouwgrond en haar gebruikers.
Bekijk de afspraken.
Blijf je graag op de hoogte? Volg ons op LinkedIn.
Huwelijk tussen waterbeheer en een brede leefomgeving
boven water
Koppelkansen
VERKEERSVEILIGHEID
BOVENGRONDS WATERBEHEER
In de Antwerpse gemeente Duffel vormde een noodzakelijke rioleringsrenovatie de aanleiding om meteen ook te kijken naar bovengronds waterbeheer, verkeersveiligheid én groenbeleving. Een kwestie van ‘koppelkansen’ te zien… en te benutten.
Koppelkansen
GROENBELEVING
→ onder liggend verhaal
RIOLERINGSRENOVATIE
Duffel
“We grepen de kans om tijdens de werken ook meteen het fietspad te verbreden en het moeilijke verkeersknooppunt aan te pakken.”
Luc Van Houtven
schepen Openbare Werken en Mobiliteit
Michaël Allaeys Projectmanager Aquafin
In het hart van Duffel is de Hondiuslaan stevig onder handen genomen. “Samen met de gemeente en de provincie zagen we van bij het begin tal van koppelkansen”, zegt Michaël Allaeys, Projectmanager bij Aquafin. “Rioolinspecties toonden aan dat de bestaande verzamelriool dringend aan vervanging toe was, om zinkgaten te voorkomen. Een perfect moment om conform de wetgeving meteen een gescheiden stelsel aan te leggen. Regenwater en vuil water van elkaar scheiden, zorgt in eerste instantie voor een verbetering van de zuivering van het afvalwater, omdat afvalwater zo minder verdund toekomt op de zuiveringsinstallaties. Bovendien helpt het ook om de boven-
grondse wateroverlast aan te pakken, aangezien de riolering minder snel overbelast geraakt bij hevige neerslag. Dat laatste leidt ook tot minder overstortwerking, en dus minder afvalwater dat rechtstreeks in de waterlopen terechtkomt.”
Bijkomende kansen grijpen
De eerste gesprekken met Duffel legden bijkomende kansen bloot. Bij overvloedige regenval werd het regenwater tot dan toe onvoldoende afgevoerd. Dat probleem kon meteen mee worden aangepakt. In samenspraak kwamen Aquafin, de gemeente en de provincie met een reeks maatregelen:
De stroken naast de Hondiuslaan werden omgevormd tot groenbermen. Dat zijn infiltratiekommen waarin het water makkelijker kan infiltreren. De kommen zijn voorzien van overloopkolken naar de regenwaterriolering. Die voorkomen wateroverlast op straat bij hevige regenval.
De Hondiuslaan kreeg op strategische plaatsen verlaagde boordstenen. Daardoor kan het regenwater vlot afstromen richting bermen en wadi’s en er maximaal infiltreren.
Waar het regenwater niet kan afstromen naar groenzones (in een nabijgelegen parkeerzone bijvoorbeeld), werd waterdoorlatende verharding voorzien.
Overtollig regenwater vindt zijn weg nu efficiënter naar de nabijgelegen parkvijvers.
De aanleg van een winterbedding op de Wouwendonkse loop, om te voorkomen dat die waterloop nog mee wateroverlast veroorzaakt.
Overloopkolken in de groenbermen
Optimale waterbuffering
Die laatste maatregel vraagt om wat extra duiding. “Voordien hadden de vijvers in het nabijgelegen Muggenbergpark in de zomer te kampen met droogstand, terwijl in de winters de wandelpaden vaak overstroomden”, zegt Luc Van Houtven, als schepen in Duffel onder meer verantwoordelijk voor Openbare Werken en Mobiliteit. “De nieuwe situatie is een doorloopsysteem: de drie vijvers zijn nu onderling verbonden. Tussenliggende stuwen houden het peil constant. Zo wordt water optimaal gebufferd. Bij overmatige regen leiden we het water naar de regenwaterriolering om het via die weg stroomafwaarts naar de Nete te laten stromen.”
Operatie ontharding
Project in cijfers
Veiliger fietsen
Mensen aansporen om meer de fiets te nemen, begint natuurlijk bij veilige infrastructuur. “We grepen de kans dan ook om tijdens de werken meteen het fietspad te verbreden en het moeilijke verkeersknooppunt dat boven de riolering lag, aan te pakken”, aldus Luc.
Boven- en ondergronds
De werken in Duffel illustreren mooi de rol van Aquafin als matchmaker tussen verschillende betrokken partijen, met een blauwgroene filosofie voor ogen: een boven- en ondergronds huwelijk tussen waterbeheer en de bredere leefomgeving. “De samenwerking verliep warm, vlot en met respect voor ieders expertise. De gemeente, de provincie, studiebureau Antea, Aquafin niemand bleef in zijn eigen hoekje. Samen versterkten we elkaar”, besluit Michaël.
ONMIDDELLIJK
6 ha afgekoppelde verharding IN DE TOEKOMST
16 ha afgekoppelde verharding in totaal
Maximale infiltratie
DANKZIJ…
Troeven voor Duffel
Schepen Luc Van Houtven: “Zo’n project is een werk van lange adem. Van bij de studiefase had Duffel intensief contact met Aquafin. Niet alleen ons rioolstelsel is nu verbeterd, ook de verkeersveiligheid is groter en ons parkdomein is heel wat aantrekkelijker. De eerste tekenen van ons succes? De terugkerende eendjes in de vijvers. Even later vonden ook onze inwoners sneller hun weg naar het park (lacht).”
1.500 m2 poreuze betonstraatstenen ipv verharding
7.373 m³ buffervolume uitgebouwd in de vijvers 1.100 meter infiltratiekommen wadi’s in de middenberm maximale afstroming naar groenzone = 23 voetbalvelden in totaal
3 1 2
4
5
De beluchting is de grote energievreter van een zuiveringsinstallatie. Dankzij de optimalisaties halen we prima zuiveringsresultaten met minder energie.
Beter blazenbellen
Energiezuiniger afvalwater zuiveren dankzij zes innovaties
Voldoende zuurstof in het afvalwater is cruciaal voor een optimale werking van het zuiveringsproces. Tegelijk vraagt de aanvoer ervan veel energie.
Na een grondige optimalisatie-oefening besparen we vandaag 9% op de totale beluchtingsenergie.
De micro-organismen die zich voeden met de vuildeeltjes in het afvalwater, hebben zuurstof nodig. Die sturen we via beluchtingsschotels het water in”, aan het woord is Procesingenieur Wouter Maenhout. “Het is de werking van deze beluchting die we onder de loep namen.
De optimalisaties richten zich vooral op de sturing van het systeem en zijn intussen toegepast op meer dan 120 van onze rioolwaterzuiveringsinstallaties. Het resultaat is een nieuwe standaard voor beluchtingsregelingen.” Wouter somt de 6 belangrijkste innovaties op.
Eco versus turbo
“De zuurstoftoevoer kunnen we nu aanpassen: bij geringe vuilvracht (dus relatief proper afvalwater) stuwen onze beluchtingsschotels minder en kleinere zuurstofbelletjes in het water. Ook de voortstuwerregeling – die zorgt voor de vermenging van het water en de zuurstof – pasten we aan, waardoor de fijne belletjes langer in de bekkens blijven, en beter kunnen inwerken op de vuilvracht. Wanneer er veel vuilvracht toekomt, wordt automatisch de Turbo-modus geactiveerd. Met de oude sturing kon je enkel kiezen tussen wel of niet beluchten en werd er geen rekening gehouden met de hoeveelheid vuilvracht. Dat kan nu dus wel.”
Spic en span
“Op de beluchtingsschotels, waaruit we de zuurstofbelletjes in het water blazen, zet zich vuil af. De reiniging hebben we op twee manieren – mechanisch en chemisch – aangepakt. Door de schotels enkele keren per dag te laten vibreren, schudden we het vuil eraf; een zwakzuurrregeling (= het toevoegen van een soort van azijn aan de lucht) zorgt voor een verdere reiniging. Een aanzienlijke verbetering, want voordien werden de schoteltjes niet gereinigd. En propere schotels betekent een optimale werking.”
Beter blazen
“De blowers, in feite grote ventilatoren, werken als een luchtpomp: ze halen lucht uit de omgeving en blazen ze richting de beluchtingsschotels. Ook die werking optimaliseerden we: het aantal werkende blowers en hun toerental wordt voortdurend aangepast om ze optimaal te combineren. Het kan bijvoorbeeld interessanter zijn om twee blowers te laten draaien aan 50% in plaats van één blower aan 100%. Zo besparen we ook energie.”
Ammonium alert
“Ammonium is een goede graadmeter om de vervuiling van het water vast te stellen. Op een aantal van de (grotere) installaties plaatsten we, naast de bestaande ammoniummeter op de uitstroom, ook zo’n meter op de instroom van afvalwater. Door ook aan de instroom te meten, kan het beluchtingsproces sneller inspelen op de voortdurend wisselende vuilvracht. De aangepaste zoneregeling maakt hier handig gebruik van door meer of minder bekkens te laten beluchten. Zo beluchten we gerichter en efficiënter.”
Klep open, klep dicht
“Ook de werking van de luchtregelkleppen pakten we aan. Die kleppen bevinden zich tussen de blowers en het grote waterbekken en verdelen lucht tussen de verschillende bekkens. Vroeger was de balans tussen luchtproductie en luchtafname niet altijd in evenwicht. Zo gaven de blowers soms te veel ‘gas’ en duwden de luchtregelkleppen als reactie ‘op de rem’ (= sluiten klep), met energieverspilling tot gevolg. Met een slimmere aansturing houden we beide nu in balans.”
Legoblokjes
“Bovenstaande innovaties staan niet los van elkaar. De onderliggende algoritmes zijn verbonden tot één groter geheel. We kunnen ze afzonderlijk controleren, programmeren en op elkaar afstemmen; ze klikken in elkaar als legoblokjes. Dit is vooral een groot voordeel voor de programmeurs van de softwarecodes. Zij kunnen voor elke waterzuiveringsinstallatie beslissen welke op maat geconfigureerde software-blokken ze nodig hebben voor de gehele automatisatie.”
Bob Boen Projectleider OT Solutions
Wouter Maenhout Procesingenieur
Mini belletjes, maxi besparing indicatieve impact voor alle aanpassingen – 9% energie verbruik beluchting – 1.000.000 euro /jaar (potentieel)
– 1.000 CO2-uitstoot ton/jaar
match maker
Aquafin beter leren kennen en meteen zeker zijn van een opdrachtvolume. Dat is het doel van een nieuwe overeenkomst gegund aan vier studiebureaus. Via een onboardingstraject leren ze alles over de uitvoering van projecten op zuiveringsinstallaties.
Langetermijnengagement
“Onze samenwerking met technische partners evolueert naar een echt partnerschap tussen opdrachtgever en uitvoerder, met een engagement op lange termijn. Als onze eigen medewerkers Aquafin als een warm nest ervaren, gebaseerd op vertrouwen en verantwoordelijkheid, waarom dragen we die filosofie dan niet uit naar externen? Met dat doel sloten we eerder al een Charter Verbindend Samenwerken met de studiebureaus. Dat is een leeren verandertraject waarbij we, binnen projectteams en via workshops, de samenwerking met studiebureaus verdiepen.
Een Multilaterale Overeenkomst (MLO) is een andere manier waarop we ons partnerschap willen bestendigen. Hiermee garanderen we onze partners over een langere periode een bepaald volume aan opdrachten. Zo winnen we allebei: de studiebureaus kunnen met meer zekerheid in hun mensen investeren. Wij kunnen hen bij aankomende projecten veel vroeger in het proces betrekken en een betere match vinden tussen project en partner. Recent introduceerden we ook een MLO voor ‘Eigen Domein’opdrachten. Dat zijn werken die op eigen Aquafin-installaties worden uitgevoerd in specifieke omstan-
digheden. Deze samenwerkingsvorm biedt nieuwe kansen voor studiebureaus die geen, of nog niet zoveel ervaring hebben met dit type projecten. Analoog aan het onboardingstraject voor onze eigen nieuwe medewerkers, nodigen we hen uit voor onboardingsopleidingen. Concreet bieden we een twintigtal van deze opleidingen aan met als doel een steile maar efficiënte leercurve. Zo beperken we leergeld en risico’s. Welke opleidingen worden gevolgd, beslissen we samen. De vier studiebureaus die voor deze MLO gegund zijn, hebben hun opleidingstraject bijna afgerond. Samen buigen we ons intussen al over de eerste concrete projecten.
En daar stopt het niet. De sterk groeiende projectportfolio en toenemende complexiteit betekenen ook voor de aannemers een uitdaging. Die pakken we de komende tijd aan, door samen met hen ook in te zetten op verbindend samenwerken, een onboardingstraject en andere contractvormen.”
David Mous Manager Projectmanagement Aquafin
Nieuwe
”Met de MLO garanderen we onze partners over een langere periode een bepaald volume aan opdrachten.”
kansen voor studiebureaus
”Ik heb niet de indruk dat we beschouwd worden als een extern studiebureau. We worden meteen gezien als een partij die deel uitmaakt van dezelfde organisatie.”
Nieuwe overeenkomst tussen studiebureaus en Aquafin zorgt voor een win-win
Verbindend samenwerken
“Viro tekende (met ondersteuning van Newpoint Professionals) in op de openbare aanbesteding van Aquafin. Intussen zijn we samen met drie andere studiebureaus gegund voor dit MLO-traject. We bevinden ons momenteel in een vierjarig leertraject waarin we intensief worden begeleid om de projectaanpak van Aquafin te leren kennen. Naarmate het traject vordert, krijgen we meer ruimte om zelfstandig te werken en onze eigen verantwoordelijkheid op te nemen. Viro heeft in Nederland al veel ervaring in waterzuivering. We willen onze kennis nu verder uitbouwen in Vlaanderen, want we zien veel potentieel in deze markt.
Vanaf het eerste moment waren we onder de indruk van Aquafins grondige werkwijze – zelfs de selectie en evaluatie van kandidaat-bedrijven verliep bijzonder doordacht. Ook de tijd en energie die Aquafin investeert in opleidingen zegt veel over hun engagement. Aquafin vroeg ons ook om ons team voor te stellen: wie is starter en wie is expert, in welk kennisdomein? Binnen hun Partner Academy konden we dan samen de modules uitkiezen om onze kennis te optimaliseren, voor de start van het eerste project. Zo zal de opleiding
over Verbindend Samenwerken me altijd bijblijven. Samen met een externe trainer, een gastacteur en een rollenspel zorgde dat voor een erg leerrijke ervaring.
Een klant die zoveel investeert om partners ‘mee te krijgen’, dat heb ik nog nergens anders gezien. Viro zit nu in een traject dat vier jaar zal duren, en waarbij we na verloop van tijd van perceel 2 naar perceel 1 hopen te evolueren. In perceel 2 verdeelt Aquafin een aantal kleinere Eigen Domein-projecten (met een gezamenlijke waarde van 1 à 2 mio euro/jaar) onder de vier geselecteerde studiebureaus. Als we ons voldoende bewezen hebben, kunnen we bij een volgende MLO doorschuiven naar perceel 1. Hierin werken we zelfstandiger en krijgen we een gegarandeerd volume aan workload en grotere projecten toegewezen.
Dit vraagt om een langetermijnvisie voor beide partijen. De bedoeling is dat we naar een echt partnerschap gaan. Dat merken we nu al, tijdens de opleiding. Ik heb niet de indruk dat we beschouwd worden als een extern studiebureau. We worden meteen gezien als een partij die deel uitmaakt van dezelfde organisatie.”
Stijn Kelchtermans Projectmanager Viro Group
Bouwen aan de Werven van de Toekomst
Hoe Aquafin met vier werven richting geeft aan vernieuwing
Met de Werven van de Toekomst wil Aquafin samen met de sector experimenteren en vernieuwen rond duidelijke uitdagingen. “We staan open voor elk goed idee”, zegt Danny Baeten, directeur Projecten.
Een Werf van de Toekomst hoeft geen futuristische plek te zijn vol hightech snufjes. “Wel gaat het om een werf met vernieuwende ideeën – groot én klein – die rioleringsprojecten efficiënter, duurzamer en veiliger maken”, legt Danny Baeten uit. “Zo willen we stap voor stap een nieuwe referentie creëren voor Vlaanderen.” Tot nu toe definieerden we vier werven rond twee topics: orde & netheid, veiligheid en minder hinder enerzijds, en duurzaamheid anderzijds, telkens toegepast op een project op Eigen Domein en een project op Publiek Domein. “De thema’s zijn niet nieuw”, verduidelijkt Danny. “Maar door er duidelijke werven rond te bouwen, kunnen we gerichter en
met meer focus werken aan wat op lange termijn echt het verschil maakt.”
Iedereen uitdagen
“We zijn vandaag zeker al op de goede weg”, vindt Danny. “Maar we willen in de toekomst meer impact maken. Niet alleen, maar samen met onze partners. Aquafin wil hierin graag de rol van trekker opnemen, van inspirator, en anderen uitnodigen om mee te stappen in het verhaal. Wanneer de aannemer, het studiebureau meegaan in ons verhaal – niet omdat we het hen opleggen, maar omdat ze er zelf in geloven – hebben we ons doel bereikt. Het ligt in het verlengde van het feit dat we graag af willen van de traditionele opdrachtgever-uitvoerder relatie.
“De Werven van de Toekomst zijn geen doel op zich, maar een goede manier om te laten horen wat we doen, en zo anderen te inspireren of zelfs mee te nemen.”
Danny Baeten Directeur Projecten bij Aquafin
Welkom op onze 4 Werven van de Toekomst… 1
Netwerkwerf
“Met de Netwerkwerf in VeltemBeisem zetten we een stap verder dan onze klassieke minder hinder-aanpak. We organiseren er voor het eerst Aquafin Werfcafés. Geen klassieke infomomenten, maar laagdrempelige ontmoetingen waarin de buurt mee praat en denkt. We brengen er vier expertises samen: die van communicatiebureau Common Ground, studiebureau SWECO, de gemeente Herent en die van ons. Bedoeling is om te werken aan een nog betere communicatie over de werken en om zo te komen tot een veilige, ordelijke en nette werf waar we maximaal inzetten op minder hinder.
Luisteren naar de bezorgdheden en de verwachtingen van de buurt, daar begint alles mee. Zo leerden we tijdens het eerste werfcafé dat mensen helemaal niet negatief staan tegenover werken, mits er tijdige, duidelijke en volledige informatie is. Er kwamen heel wat bruikbare communicatie-ideeën op tafel. Dingen die je enkel hoort als je écht luistert naar mensen die in de buurt van de werf wonen. Het resultaat? Meer betrokkenheid en meer vertrouwen. De positieve feedback doet ons ook nadenken over hoe we de aanpak kunnen doortrekken naar andere werven. Het werfcafé zette duidelijk iets in gang.”
Michiel Nooren, Projectmanager Aquafin
Duurzaamheid
We zien aannemers en studiebureaus als evenwaardige partners die met wederzijds vertrouwen samenwerken, elk vanuit hun eigen expertise.”
Een goed idee is een goed idee Voortrekker zijn betekent niet dat we alles beter weten. Integendeel: we leren graag van anderen. “De kracht van de Werven van de Toekomst zit net in dat samen ontdekken en experimenteren”, zegt Danny. “We staan open voor elk goed idee. De Werven van de Toekomst zijn onze gedeelde speeltuin om ideeën uit te werken en uit te testen. Ze zijn geen doel op zich, maar een krachtige tool om de sector in beweging te brengen en te prikkelen.”
Willen we écht een aanjager zijn en blijven, dan moeten we ook over het muurtje kijken naar goede voorbeelden. “In Duitsland vinden we er zo een. Daar weten alle betrokken weggebruikers bij riolerings- en infrastructuurwerken meteen welke veilige route ze moeten volgen, van voetganger tot fietser. Op onze werven is dat soms nog zoeken. Door voortdurend met een open blik rond te kijken, kunnen we leren en blijven we verbeteren.”
“Als bedrijf en maatschappij staan we voor grote klimaatuitdagingen. Met de Werf van de Toekomst Duurzaamheid wil Aquafin een voortrekkersrol opnemen in duurzame werven en circulaire materialen. We selecteerden hiervoor twee werven met een sterk potentieel voor CO₂-reductie: de renovatie van de zuiveringsinstallatie in Borgloon voor eigen domein en de afkoppeling van de Varenloop in Aartselaar voor publiek domein. Door onze bestekken meer open te zetten, geven we potentiële aannemers ruimte om innovatieve en duurzame oplossingen voor te stellen.
Renovatie Zuivering
“Aquafin werkt niet alleen op het publieke domein, ook op onze eigen infrastructuur lopen het hele jaar door werven. Ook daar willen we vooruitgang boeken op het vlak van orde & netheid, veiligheid en minder hinder. Een voorbeeldwerf die moet uitgroeien tot een nieuwe standaard, en zo zorgt voor meer tevredenheid bij alle partijen.
De geselecteerde werf in deze is de renovatie van de waterlijn op onze zuiveringsinstallatie van Waregem. We zullen focussen op drie grote thema’s. Ten eerste werfinrichting, orde en netheid. Hieronder vallen inspanningen die moeten leiden tot veiligere
Voor de werf in Borgloon loopt de selectieprocedure voor de aannemer en verwachten we de eerste offertes. We screenen de ingediende dossiers o.a. op de hoeveelheid CO₂ die we met de voorgestelde maatregelen op de werf zouden vermijden. Voor Varenloop werken we momenteel samen met gemeente en studiebureau aan een zo duurzaam mogelijk ontwerp. De eerste gesprekken daarover stemmen hoopvol. Ze zijn hopelijk een voorbode voor nog veel meer in de toekomst. Of in het geval van CO₂-uitstoot, voor veel minder.” Koen Dockx, Projectmanager Aquafin
werven. Ten tweede willen we de fasering van een project al vanaf de ontwerpfase scherper krijgen. Zo kunnen we veiligheidsmaatregelen heel concreet vormgeven per fase en ook de werfinrichting erop aanpassen. Tot slot hechten we in deze werf van de toekomst extra aandacht aan informatiedeling en communicatie. Zo willen we op zoek gaan naar passende communicatiemiddelen die voor iedereen op de werf toegankelijk zijn, ook voor anderstaligen. Zeker veiligheidsboodschappen moeten iedereen bereiken.”
Christel Van Moer, Operational Manager Aquafin
Wijk Valaar
Wilrijk
Van grijze vlakte VANDAAG
naar blauwgroene
De bewoners van enkele sociale appartementsgebouwen in de Wilrijkse wijk Valaar kunnen beginnen dromen. Volgend jaar zien ze hun grijs betegelde binnenplein transformeren naar een tuin met ruimte voor water én ontmoeting. De aanleiding? De aanleg van een gescheiden rioolstelsel met afkoppelingsplicht. Of hoe klimaatadaptatie een echte gamechanger kan zijn.
Het terrein met de woonblokken en het binnenplein zijn eigendom van de sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven. Net zoals de andere woningen in de buurt moet ook hier afval- en regenwater apart aangeboden worden voor het nieuwe, gescheiden rioolstelsel dat rioolbeheerder water-link in samenwerking met Aquafin aanlegt. Dat is typisch het moment waarop de afkoppelingsdeskundige in actie komt: bewoners krijgen advies over hoe ze dat best aanpakken, inclusief een plan.
Verkoeling en connectie
Afkoppelingsdeskundigen bij Aquafin Nathalie Smagge en Conny Verleyen zagen meteen het potentieel van het nu nog volledig verharde en in de zomer bloedhete plein. “We zoeken altijd manieren om het regenwater zoveel mogelijk
Participatiemoment met de buurt wakkert enthousiasme aan
blauwgroene ademruimte
ter plaatse te houden om de grondwatertafel te voeden en te veel afstroming te vermijden”, zegt Nathalie. “Maar hier zagen we enorme kansen om extra meerwaarde te creëren voor de bewoners. Naast de wadi’s voorzien we bomen voor schaduw en veel struiken met eetbare vruchten en inheemse planten. Het idee is om van het plein een blauwgroene oase te maken, die koelte geeft op warme dagen en uitnodigt om eens een babbeltje te slaan met de buren.”
Woonhaven was meteen gewonnen voor het voorstel. “Momenteel zijn het vooral jongeren van verderop die het plein gebruiken voor activiteiten met veel lawaai en andere overlast”, weet Farah Bou Chejra, sociaal assistent bij Woonhaven. “Daardoor is het er ongezellig en blijven de bewoners zelf weg. Met dit ontwerp is de kans groot dat de buurt opnieuw meer buiten zal komen, met elkaar connecteert en er meer sociale controle is.”
Volledig gesubsidieerd
Dat ook de bewoners enthousiast zijn over de plannen, bleek tijdens een infonamiddag in oktober. Nathalie en Conny gaven tekst en uitleg bij de plannen en beant woordden samen met Farah al hun vragen. “De interesse was groot, maar sommigen twijfelden of het vele groen niet net nog meer ongewenst gedrag zou uitlokken”, zegt Farah. “We zoeken nog naar een oplossing om dat tegen te gaan. Alleszins zal de buurt er over een jaar heel wat groener en aangenamer uitzien.”
80 m³ buffervolume wadi
68 wooneenheden
75.000 euro
De transformatie van het plein gebeurt in 2026. EcoHuis Antwerpen subsidieert de ontharding en vergroening. Water-link financiert de afkoppelingswerken en de aanleg van de wadi. Aquafin volgt binnen de samenwerking met water-link het project op van begin tot einde.
Vlaanderen zet de toon in overstortbeheer
Geert Dirckx Programmacoördinator Overstorten
Ze zijn onmisbaar als nooduitlaat op het gemengde rioleringsstelsel bij zware regen, maar overstorten hebben ook een kwalijke kant. Aquafin berekende dat er via die weg jaarlijks het equivalent van een grote stad aan ongezuiverd afvalwater in onze waterlopen belandt. Wel zijn ze lang niet allemaal even actief. Dankzij innovatieve modellering weten we straks exact waar te beginnen. En dat is ongezien in Europa.
Uitgebreid meetnet en berekende uitstoot maken gerichte aanpak mogelijk
Hoevéél overstorten er precies zijn in Vlaanderen is onbekend, maar het zal rond de 9.500 zijn. Voor 8.300 daarvan berekende Aquafin de vuiluitstoot in 2021 met behulp van hydrodynamische simulaties en de eigen ontwikkelde rekentool Cockle®. Daarin zitten zowel gemeentelijke overstorten als bovengemeentelijke in het beheer van Aquafin. De resultaten zijn verrassend. Geert Dirckx, Programmacoördinator Overstorten: “We stellen een grote diversiteit vast in het overstortgedrag, met een aantal extreem hoge waarden bij een relatief klein aantal overstorten. Als we een jaarlijkse vuilvrachtequivalent van 50 inwoners als kantelpunt nemen, dan kunnen we 18% van alle overstorten als prioritair beschouwen. Tegelijk blijkt dan weer dat 1 op 4 overstorten nooit werkt.”
Kwetsbaarheid als extra laag
De becijferde vuiluitstoot per overstort geeft al een eerste indicatie waar het loont om in te grijpen. Zonder de 15% overstorten die vandaag nog niet zijn doorgerekend, zijn dat er bijna 1.400. Daarom kijkt Aquafin in een volgende stap onder meer ook naar de kwetsbaarheid van de waterloop. Een kleine beek ondervindt vanzelfsprekend sneller de negatieve impact van een overstort dan een kanaal. En waar de waterkwaliteit al vrij goed is, willen we die natuurlijk beschermen. “Met Cockle® kunnen we vervolgens remediërende maatregelen simuleren en zo nagaan wat het meeste effect heeft: regenwater afkoppelen of bufferen, of meer end-of-pipe oplossingen zoals de nabehandeling van overstortwater of slimme sturingen om de
bergingscapaciteit in het rioolstelsel beter te benutten”, zegt Geert. “Zo zetten we de juiste maatregelen in op de plekken waar ze het meeste verschil maken voor mens en natuur.”
Metingen verbeteren modellen
De komende maanden gaat Aquafin verder met de analyse van de overige 1.200 overstorten. Geert: “We hebben de ambitie om tegen eind volgend jaar nagenoeg alle overstorten in Vlaanderen met Cockle® door te rekenen. Intussen hebben we ook een uitgebreid netwerk van overstortmeters uitgerold. Op 1.600 locaties meten we nu het tijdstip en de duur van een overstortwerking, en ook de overstorthoogte. Die reële meetgegevens laten toe om de rioolmodellen die we gebruiken verder te verbeteren.”
De overstortmeters zijn ook verbonden met het alarmeringssysteem van Aquafin voor een nauwe opvolging. Zo kunnen we meteen ingrijpen als een overstort werkt bij droog weer – wat wijst op een verstopping – of de rioolbeheerder op de hoogte brengen als het gaat om een gemeentelijk overstort.
Vanuit Zwitserland en Nederland wordt inmiddels bewonderend en een tikkeltje jaloers gekeken naar de innovatieve manier waarop Aquafin vat probeert te krijgen op de vuiluitstoot via overstorten. “Doordat we overal in Vlaanderen werken en infrastructuur beheren, weten we hoe die infrastructuur op elkaar inwerkt. Dat helikopterzicht maakt het mogelijk om de beschikbare middelen op de juiste plaats in te zetten voor een maximaal effect”, besluit Geert.
9.500 overstorten
IN
VLAANDEREN
waarvan 8.300 (±85%) doorgerekend met Cockle®
zij lozen vuilvracht van > 50 IE 18% is prioritair 1/4 werkt niet (26%) 85%
Totale uitstoot via overstorten = 400.000 IE
berekend in het jaar 2021 = te vergelijken met een grote stedelijke agglomeratie zoals Gent of Antwerpen of met de zuiveringscapaciteit van RWZI Antwerpen-Zuid of Brussel-Noord
Aquafin stelt de ruwe data van zijn overstortmeetnet ter beschikking via de Vlaamse Water Data Space. Rioolbeheerders en andere bedrijven in de watersector kunnen er zo mee aan de slag voor analyses, of om hun rioolmodellen te verfijnen. “Dat is specialistenwerk, en daarom vertalen we de ruwe data ook naar eenvoudige informatie die iedereen kan bekijken op ons nieuwe digitale platform Blue Portal,” zegt Geert Dirckx. “Hier kan je per overstort nagaan of het in een bepaalde periode heeft gewerkt of niet. Momenteel gaan de gegevens tot één week terug in de tijd, zo garanderen we de beste datakwaliteit. Later kunnen we die periode nog inkorten.”
Raadpleeg Blue Portal
Safety first
Veiligheid door de ogen van de sector
Veiligheid begint niet aan de poort van de werf, maar lang ervoor: in plannen, afspraken en samenwerking tussen partners.
Maar hoe zorg je ervoor dat veiligheid ook echt gedragen wordt op terrein? Daar botsen procedures soms op realiteit, en wordt veiligheid vooral mensenwerk. Embuild, aannemer Besix en Aquafin werpen op de volgende pagina’s elk hun blik op veiligheid. Met een eigen focus, maar allemaal met hetzelfde doel: veiligheid niet alleen organiseren, maar ook laten werken.
Veiligheid begint bij visie
Marc De Wilde | Embuild
Veiligheid zonder vingerwijzen
Raf Sleebus | Aquafin
Veiligheid als startpunt
Jeroen Machiels | Besix Infra
De Belgische bouwsector wil uitgroeien tot een van de veiligste van Europa. Dat vraagt meer dan ambitie: het vraagt actie. Daarom lanceerde werkgeversorganisatie Embuild in 2019 het actieplan Safety My Priority met een bijhorend charter dat inmiddels meer dan 2.500 bedrijven ondertekenden, en vandaag mooie resultaten oplevert.
Veiligheidbegint bij visie
“Veiligheid is geen kwestie van afvinken. Het is een cultuur,” zegt Marc De Wilde, sociaal-juridisch adviseur bij de Studiedienst van Embuild. “Veilig werken moet een reflex zijn op elk niveau van een organisatie. Bij Embuild streven we dan ook naar een actief gedragen veiligheidscultuur in de hele bouwsector.” Om die veiligheidscultuur te versterken, beschikt de bouwsector in België – als een van de weinige sectoren – over een eigen paritair geleid preventie-instituut, Constructiv. Werkgeversorganisaties en vakbonden zitten aan één tafel. Binnen dit instituut maakt
Marc deel uit van de Technische Stuurgroep Building on People, waar veiligheid, welzijn en innovatie hand in hand gaan. “Met Constructiv willen we onze bouwbedrijven bijstaan met raad en daad. Zo is er bijvoorbeeld de digitale kennispool Building Your Learning. Dat is een gratis, interactieve onlinebibliotheek met honderden tools: informatie- en preventiefiches, dossiers rond ‘veilig werken op hoogte’, steigergebruik, asbest, … Noem maar op. Het platform is een concrete manier om veilig werken in onze sector te faciliteren.”
De aanpak van Embuild en Constructiv werpt intussen zijn vruch-
ten af. Volgens officiële cijfers daalde het aantal arbeidsongevallen met minstens één dag arbeidsongeschiktheid in de Belgische bouwen installatiesector tussen 2014 en 2019 met 14,2%. En ook in de laatst beschikbare cijfers van 2023 zien we opnieuw een daling van 3,3% t.o.v. het jaar voordien. “Maar het kan en moet nog beter”, vindt Marc. “Met onze cijfers behoren we momenteel tot de Europese middenmoot. Onze ambitie is om de top-5 te halen. Daarvoor is er een gedeelde verantwoordelijkheid nodig, maar ook goed materiaal, duidelijke afspraken en vooral een sterke overtuiging.”
Het doel is helder: veiligheid als cultuur, niet als checklist. De Safety
My Priority-campagne formuleert het treffend: ‘Veilig bouwen: eerst denken, dan doen!’. Embuild wil daarvoor alle actoren sensibiliseren. “Werkgevers, werknemers, maar ook studiebureaus en bouwheren. We willen iedereen mee op de kar krijgen. We zijn dan ook ontzettend blij dat Aquafin als belangrijke publieke opdrachtgever veiligheid hoog in het vaandel draagt, en bereid is om de Safety-boodschap mee uit te dragen. Samen zorgen we ervoor dat veiligheid op elke werf een reflex wordt en de cijfers rond arbeidsongevallen nog verder dalen.”
Met meer dan 200 projecten per jaar is extra aandacht voor veiligheid logisch. Raf Sleebus, Portfoliobeheerder bij Aquafin en de bezieler van verschillende veiligheidsinitiatieven, vertelt hoe Aquafin veilige werven creëert.
Veiligheid zonder vingerwijzen
“Op onze werven zie ik elke dag hoe cruciaal veiligheid is, maar ook hoe snel het kan misgaan. Valgevaar, incidenten met werfmachines en ongelukken met handgereedschap blijven de klassieke oorzaken. Aquafin gelooft niet louter in controle, strengere regels en sancties. Wel in verbinding en gedeelde verantwoordelijkheid. Daarom kozen we resoluut voor een positieve en gezamenlijke aanpak: niet terechtwijzen, maar coachen. Niet van bovenaf dicteren, maar aanwezig zijn op de werf en in gesprek gaan. Daar past het STOP-principe perfect in: wie een gevaarlijke situatie ziet, zegt
STOP. Zonder schuld of verwijt, maar met de bedoeling om elkaar te beschermen en samen naar oplossingen te zoeken zodat de werken tóch veilig kunnen doorgaan. We nemen de tijd om uit te leggen waarom iets gevaarlijk is, want zelfs ervaren vakmensen onderschatten soms de risico’s.
Helder en positief communiceren vormt het fundament van onze aanpak. De Life Saving Rules en een veiligheidsintroductiefilm in elf talen geven iedereen dezelfde duidelijke basis. En via een nieuw aanmeldingsplatform gaan we binnenkort de veiligheidskennis testen van iedereen die op
Aquafin-werven komt. Zo versterken we samen ieders veiligheidskennis. Verder verwachten we van onze partners dat ze op bedrijfsniveau zorgen voor middelen en opleidingen, dat ze op werfniveau het toezicht en de werkorganisatie afstemmen op de aanwezige veiligheidsmaturiteit, en dat ze op individueel vlak risicobewust werken stimuleren.
Dat deze aanpak werkt, bewijzen de reacties van onze partners. We horen wel eens hoe we muren tussen bouwheer en aannemer slopen. Dat proberen we dan ook uit te breiden door elk kwartaal veilige Aquafin-werven te belonen
met een kleine erkenning, en op de Aquafin Awards reiken we een Safety Award uit aan de aannemer die uitblinkt in veiligheid. Zulke initiatieven houden veiligheid top-of-mind op de werf. Die erkenning vinden wij meer dan logisch. Aquafin maakt de bestekken, maar de aannemers moeten het uiteindelijk doen. Zij zijn het verlengde van ons veiligheidsbeleid, van onze veiligheidscultuur zelfs, want dat is het ook. Een cultuur waarin we elkaar het vertrouwen geven om STOP te zeggen, en waarin we samen vooruitgaan op het vlak van veiligheid. Positief, duidelijk en mensgericht.”
“In veel projecten komt de aannemer pas later aan zet. De plannen liggen al vast, de voorbereiding is grotendeels gebeurd. Toch rust er dan nog een grote verantwoordelijkheid op onze schouders: zorgen dat de veiligheidsregels worden nageleefd, door alle partijen, volgens de verwachtingen van de opdrachtgever en binnen het voorziene budget.” Aan het woord is Jeroen Machiels, verantwoordelijke KVM bij BESIX Infra.
Veiligheid als startpunt
Hij ziet op dat vlak wel een positieve evolutie. “Vroeger moesten we echt knokken om basismaatregelen rond veiligheid af te dwingen. Zelfs het dragen van een helm stond soms ter discussie. Vandaag is dat gelukkig anders. Zeker wanneer opdrachtgevers, zoals Aquafin, hun rol en verantwoordelijkheid opnemen en heldere veiligheidsrichtlijnen en -initiatieven voorzien bij elke opdracht. Dat zorgt voor duidelijkheid én voor een sectorbrede gedragsverandering.”
“Veiligheid als eerste thema op de agenda – nog vóór KPI’s en ROI – dat moeten we nastreven.”
Volgens hem begint veiligheid niet op de werf, maar in de voorbereiding van een project. “Daar kunnen we samen nog stappen zetten. Door vroeger en nauwer in gesprek te gaan met studiebureaus en opdrachtgevers, kunnen we veiligheidsissues en bezorgdheden tijdig uitspreken. Ik ben ervan overtuigd dat er zo meer wederzijds begrip komt, en we op voorhand de juiste af-
spraken kunnen maken of op zoek kunnen gaan naar oplossingen. Een goede voorbereiding voorkomt gekende problemen én helpt ons om beter te reageren op het onverwachte. Mijn advies: bekijk het project ook eens vanuit de bril van de andere partijen.”
Een goed voorbeeld vindt hij in een recente werf aan de Strijderslaan in Hamme. “De voorbereiding was sterk: duidelijke, praktische afspraken met aandacht voor veiligheid en duurzaamheid. Daardoor stonden alle
neuzen in dezelfde richting, en konden we vlot samenwerken als één team. Dat bleef niet onopgemerkt. Van de gemeente, over de buurt, tot Aquafin, de feedback was unaniem positief. Er kwamen dan ook amper veiligheidsopmerkingen, en onze werf werd zelfs genomineerd als veilige Aquafin-werf. Zo’n erkenning motiveert. Het bevestigt dat we op de goede weg zijn, en hopelijk inspireert het ook anderen.”
Ondergronds staaltje hoogtechnologie in Brugge
De tijdelijke maatschap Kumpen – Willemen Infra renoveert op onze rioolwaterzuiveringsinstallatie in Brugge drie grote toevoerriolen van afvalwater. Een huzarenstukje als je weet dat de leidingen een diameter hebben van 1.500 tot 2.000 millimeter en tot 9 meter diep liggen.
De drie gigantische afvalwatercollectoren voeren samen het huishoudelijke afvalwater van 238.500 inwoners naar de zuiveringsinstallatie. Door hun leeftijd en de aantasting van het beton door H2Svorming (waterstofsulfide) waren ze dringend aan renovatie toe. In plaats van de klassieke graafwerken kozen de projectpartners voor de ondergrondse techniek van relining. Een
met hars geïmpregneerde kous wordt langs binnen in de buis ingebracht en ter plaatse uitgehard met uv-licht. Zo ontstaat een nieuwe, solide binnenwand en is de collector weer bestand tegen de agressieve gassen van het rioolwater. De ingreep verlengt de levensduur van de buis met 50 jaar met minimale hinder voor de omgeving. Met deze techniek moet de weg namelijk niet worden opgebroken.
Combinatie van uitdagingen
Relining is geen nieuwe techniek, maar wel uitzonderlijk voor buizen van deze omvang. In België was het de eerste keer – en wereldwijd pas de vierde keer – dat een leiding met een diameter van 2 meter op deze manier werd gerenoveerd.
Het project kende nog meer uitdagingen, want tijdens de werken moest de aanvoer van het rioolwater naar de waterzuivering gegarandeerd blijven. Daarvoor zorgden tijdelijke bovengrondse persleidingen met een debiet van maar liefst 13.000 m³ per uur. Vergelijk het met de capaciteit om vijf olympische zwembaden leeg te maken per uur. “De combinatie van de grote diameter, de ligging op grote diepte en het omleiden van het grote volume afvalwater, maakte dit project ook qua veiligheid uitdagend”, zegt Gert-Jan Merkx, directeur bij Kumpen. “Zo hebben
Indrukwekkende collector van 2 meter diameter gerenoveerd met relining-techniek
we de bypass voor het afvalwater dubbel uitgevoerd om meteen een back-up te hebben als een pomp of de stroomvoorziening zou uitvallen. We volgden alles in realtime op.”
Aannemer geeft project mee vorm “Gewoonlijk gunnen wij onze projecten volgens een open aanbesteding waarbij de prijs het bepalende gunningscriterium is”, legt Christa Coppens, Projectmanager bij Aquafin, uit. “Dat werkt prima voor projecten die eerder ‘standaard’ zijn. Voor de complexere projecten kiezen we nu een andere manier van toewijzen, een ‘mededingingsprocedure met onderhandeling’. Die procedure laat veel meer ruimte voor creativiteit en optimalisatie. We roepen eerst aannemers op om zich kandidaat te stellen, waarna we er enkele selecteren waarmee we verder onderhandelen. De kandidaat-aannemers stellen zelf
oplossingen voor binnen vooropgestelde randvoorwaarden, wat hun betrokkenheid bij het project vergroot. Als opdrachtgever geven we hen ons vertrouwen en tonen we het volste respect voor hun expertise. We zijn ervan overtuigd dat het tot meer duurzame projecten leidt, op elk gebied.”
Impact
• Levensduurverlenging collectoren met 50 jaar
• RWZI Brugge zuivert 340.000 m³ afvalwater per dag ononderbroken
• Duur werken: 9 maanden
• Investeringskost project: 19 miljoen euro
Schade voorkomen is goedkoper herstellen
De Vlaamse overheid investeerde de voorbije decennia miljarden in riolerings- en zuiveringsinfrastructuur. Die investering rendeert elke dag, op voorwaarde dat de infrastructuur tijdig onderhouden wordt. Een breuk in een riool lijkt misschien een uitzonderlijk incident, maar voor beheerders is het dagelijkse realiteit. De leidingen uit de jaren ’60 en ’70 bereiken stilaan hun houdbaarheidsdatum.
“Van de bijna 7.500 kilometer leidingen die we beheren, weten we intussen vrij goed in welke staat ze verkeren”, zegt Danny Baeten, Directeur Projecten bij Aquafin. “Daaruit blijkt een grote nood aan renovatie en vervanging als we maatschappelijke en ecologische schade willen vermijden.”
De Vlaamse Regering verplicht rioolbeheerders dan ook om hun netten te inventariseren en periodiek te inspecteren. Dat is een belangrijke stap, maar detectie alleen volstaat niet: er moeten ook budgetten voor maatregelen tegenover staan. Een preventieve renovatie zoals in Brugge kost geld, maar een zinkgat in een drukke weg kost vele malen meer – om nog maar te zwijgen over de reputatieschade en milieurisico’s.
Projecten zoals dat in Brugge tonen aan dat renovaties en vervangingen een vorm van risicobeheer zijn. Investeren in asset management is geen kostenpost, maar verlengt het rendement van investeringen uit het verleden.
CO-CREATIE VOOR IMPACT
Lucas De Man over creativiteit, blauwgroen denken en systemische verandering
vooruit blik
Verhalen vertellen, mensen laten dromen én aan het denken zetten – dat is het uitgangspunt van regisseur en theatermaker
Lucas De Man. Via creatieve verbeelding wil hij komen tot systemische verandering, lokaal én internationaal.
We leven vandaag in een wereld met complexe uitdagingen die nauw met elkaar verbonden zijn. De oude systemen zijn niet meer toereikend om antwoorden te bieden. Het goede nieuws volgens Lucas De Man: elke crisis is een mogelijkheid om nieuwe systemen te ontwerpen. “We moeten vandaag bepalen met welke waarden we de systemen van morgen willen vormgeven. Ik geloof dat kunst en creativiteit essentieel zijn in de zoektocht naar alternatieven, omdat ze niet één waarheid claimen.”
Impact start bij verbeelding
Met de Stichting Nieuwe Helden en Studio Biobased Creations kijkt Lucas met een open en onafhankelijke blik naar thema’s als water, blauwgroen en ruimtelijke ordening in de toekomst. “We werken eigen projecten uit, maar daarnaast helpen we overheden, universiteiten, bedrijven en burgers om via verbeelding frisse keuzes te maken rond maatschappelijke thema’s. Daarvoor brengen we creatieve denkers, ontwerpers, onderzoekers, bedrijfsspecialisten en kunstenaars samen. In plaats van oplossingen op te dringen, vertrekken we vanuit open vragen: ‘Wat is goede zorg voor een landschap?’ of ‘Hoe kan water deel worden van onze identiteit?’. Vanuit die open blik bouwen we installaties, creëren
we maquettes, tonen we beelden. Want pas als mensen het kunnen zíen, kunnen ze het zich voorstellen. Op precies dat moment ontstaat verandering.”
Eerst oplossingen, dan regels
Wat begon als artistieke installaties, groeit vandaag door naar een echte co-creatie met beleidsmakers. “Het idee daarachter is simpel: start niet vanuit beperkingen, maar vanuit oplossingen. Daarna kijk je hoe je die juridisch en financieel mogelijk maakt. Mensen denken vaak dat een contract vastligt, maar wat als je eerst vertrekt vanuit het doel: goede waterzorg, leefbaar landschap, … en pas daarna bekijkt hoe je dat in regels giet? Dan is er veel meer mogelijk. Daarvoor heb je creatieve juristen nodig, en die zijn er.”
“Laat mensen er trots op zijn dat hun regio nat mag zijn.”
Wie is Lucas De Man?
Building as a landscape: onderzoek hoe natuur + bouw & infra samen een regeneratief stedelijk landschap kunnen zijn.
Waterproblemen los je niet op met bedrijfskennis, technologie en financiële middelen alleen. “Op papier weten we wat er moet gebeuren, maar het is een systeemverhaal. We moeten anders willen kijken naar eigenaarschap, samenwerking en regelgeving.” Hij geeft het voorbeeld van de Achterhoek in Nederland, waar verdroging een groot probleem is. De komende jaren wordt bovendien verwacht dat er veel mensen hier willen komen wonen. Maar waar? Bovenop bestaande woningen, of met meerdere huishoudens op het erf van een boerderij, en liefst in huizen die gemaakt zijn van biogebaseerde materialen? “Om deze woonvormen gemakkelijker mogelijk te maken, moeten de bestaande regels worden onderzocht. Dát is blauwgroen denken in de praktijk.”
Voor Lucas is het duidelijk: voor grote veranderingen hebben we creatieve coalities nodig. “Bedrijven zoals Aquafin die bruggen kunnen bouwen, kunstenaars die kunnen visualiseren, burgers die durven meedenken. Durf het idee loslaten dat je alles zelf moet weten. Maak van water geen probleem, maar een deel van je identiteit. Laat mensen er trots op zijn dat hun regio nat mag zijn.”
Lucas De Man is een Vlaamse kunstenaar en tv-presentator. Hij woont in Amsterdam en spreekt op podia over de hele wereld. Hij is directeur van de organisaties Stichting Nieuwe Helden, Studio Possible Futures en Biobased Creations. Met zijn team won hij internationale prijzen voor theater, documentaire, architectuur en duurzaamheid. Zijn specialiteit is verhalen brengen die dromen én systemen in beweging zetten. Via theater, met installaties of via zijn recente boek “Waar gaat het heen? En wat kan ik doen?” (Pelckmans, 2025). Hij sprak met veertig experts om ons mee te nemen in mogelijke toekomstscenario’s voor urgente thema’s. De uitgeverij noemt het ‘een boek dat zowel een schop onder de kont als een hart onder de riem biedt aan iedereen die op zoek is’. De gelijknamige podcast vind je op alle populaire platformen.
Check ook Biobasedcreations.com Possiblefutures.com
GEZIEN
Wandelen voor drinkbare rivieren
De Nederlandse ecologe Li An Phoa en haar organisatie Drinkable Rivers ijveren voor drinkbare rivieren. Met rivierwandelingen wil ze mensen bewustmaken en aanzetten tot actie. Dit jaar trok Li met 1.300 deelnemers langs de oevers van de Schelde. Goed voor 370 kilometer en tal van events onderweg. Een wandeling met impact: in oktober ondertekenden o.a. de schepenen van Gent en Terneuzen een intentie om de Schelde weer drinkbaar te maken.
Later volgen vier sessies om daarrond concrete acties te formuleren. “Een propere en ecologisch gezonde rivier is ieders belang en verantwoordelijkheid. Het draait om vele kleine acties, die maken samen een groot verschil”, klinkt het. Drinkbare rivieren zijn niet ons streefdoel, maar Aquafin draagt zulke initiatieven uiteraard een warm hart toe, omdat ze mensen verbinden met water en het bewustzijn rond waterkwaliteit vergroten.
Schrijf je in voor de onlinesessies en zet mee de schouders onder een propere Schelde
Van CO2 naar biobrandstof
Op vier zuiveringsinstallaties zet Aquafin biogas om in biomethaan. In dat proces worden methaan en CO₂ van elkaar gescheiden. Nadat het is opgewaardeerd tot aardgaskwaliteit, gaat het biomethaan rechtstreeks het gasnet op. Ook de CO₂ willen we valoriseren en zo het proces volledig circulair maken. Op onze site in Antwerpen-Zuid onderzoeken we samen met Bio Base Europe Plant of we CO₂ kunnen fermenteren tot azijnzuur, een tussenstap naar biobrandstof. Dat azijnzuur kan verder worden omgezet tot bouwstenen voor biodiesel, of misschien zelfs opnieuw gebruikt worden in ons zuiveringsproces als koolstofbron. Het onderzoek maakt deel uit van het Europese Horizon-project Fuelphoria. Ook na dit project blijven we op onze site in Antwerpen-Zuid technologie testen voor CO₂-valorisatie.
Methaanuitstoot in kaart met drone
Waar in het zuiveringsproces zitten de grootste bronnen van broeikasgasemissies? Aquafin startte een meetcampagne om dat in kaart te brengen. Een drone uitgerust met een methaansensor detecteert verhoogde methaanconcentraties om vervolgens van dichtbij de werkelijke uitstoot te meten. Daarnaast gebruiken we ook andere meetmethodes om lachgas en CO₂ op te sporen. Zo krijgen we een goed beeld van waar maatregelen het meest impact hebben om onze ecologische voetafdruk te verkleinen.
GEMETEN
© Stichting Drinkable Rivers, Schelde rivier wandeling
”Loont het om een speciale filter voor de wasmachine aan te schaffen die microplastics tegenhoudt?”
Uit onderzoek weten we dat onze rioolwaterzuiveringsinstallaties het grootste deel van de microplastics in afvalwater effectief tegenhouden. De allerkleinste deeltjes spoelen wél nog mee naar de waterloop. Een speciale filter voor de wasmachine is een goede maar dure oplossing. Volgende tips helpen ook en zijn een pak goedkoper:
Koop kledij uit natuurlijke materialen, vermijd synthetische stoffen.
Was op een lagere temperatuur voor minder wrijving, zo komen er minder microplastics vrij.
Vloeibaar wasmiddel is minder schurend dan waspoeder. Maar let op dat het wasmiddel zelf geen microplastics bevat!
Gebruik waszakjes die microvezels grotendeels tegenhouden.
Proper water voor Bekkevoort
In Bekkevoort werd dit najaar het startschot gegeven voor de bouw van een nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Burgemeester Hans Vandenberg benadrukte tijdens het startmoment hoe het project een langgekoesterde droom vervult: een gezonde Pijnbeek voor toekomstige generaties.
FEBE Elements Awards uitgereikt
De Federatie van de Betonindustrie reikte eind november de FEBE Elements Awards uit aan projecten die met prefab betonelementen impact maken. Leuk weetje: in de categorie Infrastructuur hadden alle drie de genomineerde projecten een link met Aquafin. Twee keer zijn we (mede-) opdrachtgever. Het was uiteindelijk het Pidpaproject ‘De slimme straat’ in Wiekevorst dat op het hoogste schavotje mocht staan. De partners in het project realiseerden een vernieuwend collectief waterbeheersysteem in een woonwijk. De jury loofde het project met woorden als ‘toekomstgericht’ en ‘technisch sterk’. Proficiat aan het winnende projectteam!
De nieuwe RWZI voorkomt dat vuil water rechtstreeks in de beek stroomt en verbetert zo de waterkwaliteit aanzienlijk. Binnenkort zuiveren we het afvalwater van 2.250 inwoners, uitbreidbaar tot 3.750. Zo stijgt de zuiveringsgraad in de gemeente van 36% naar 71% tegen 2030. We realiseren het project samen met partners Deckx, Antea Group en Mols.
AQUAFIN CHECKT
Propere waterlopen en een leefomgeving in harmonie met water
F aquafin.be
Klimaatrobuuste projecten
Aquafin is dé referentiepartner voor klimaatrobuuste projecten in het publieke domein.
F waterenomgevingsadvies@aquafin.be
F contacteer je accountmanager
Rosi voor optimaal rioolbeheer
F rosi.be
AquaMarkt
Volg ons TIPS & INSPIRATIE
Inspirerend aanbod van waardevolle resten nevenproducten uit afvalwaterzuivering: restwarmte (riothermie), gezuiverd afvalwater, …
F aquamarkt.be
Samen innoveren
Wij staan open voor nieuwe ideeën en samenwerkingen. Onze projecten, infrastructuur, ... als een proeftuin voor deze nieuwigheden.
F Geïnteresseerd? innovatie@aquafin.be
Samen onderzoeken
Schaalgrootte, expertenteam en uitgebreide infrastructuur met onderzoeksfaciliteiten maken van ons de onderzoekspartner die je zoekt.
F RND@aquafin.be
Aquaplus ontzorgt bedrijven met industriële waterzuivering en rioolbeheer.
F info@aquaplus.be
Klimaatrobuuste inrichting van private domeinen
F waterenomgevingsadvies@aquafin.be
Contactcenter
Vragen over onze rioleringswerken of infrastructuur?
F 03 450 45 45 | contact@aquafin.be op weekdagen bereikbaar van 8 tot 17 uur
F Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
Een klacht?
F ombudsdienst@aquafin.be
Neem een kijkje op jobs.aquafin.be
”We zoeken samen met de mensen naar de beste oplossing.”
Nathalie Smagge Afkoppelingsdeskundige
Luisteren, verbinden, afkoppelen
Regenwater scheiden van afvalwater levert grote milieuwinsten op. Bij rioleringswerken legt Aquafin daarom gescheiden stelsels aan. Ook op privéterrein moeten bewoners hun afvalwater en regenwater van elkaar scheiden. Een proces dat onze afkoppelingsdeskundigen begeleiden. “We zoeken samen met de mensen naar de beste oplossing.”
“Als afkoppelingsdeskundige draag je concreet bij aan een beter milieu én aan een veerkrachtiger waterbeheer”, zegt Nathalie Smagge, Afkoppelingsdeskundige bij Aquafin. “Door regenwater af te koppelen, sturen we minder (proper) water naar de zuiveringsinstallaties waardoor die efficiënter werken en beperken we wateroverlast op straat. Tegelijk vullen we de grondwatertafels aan door het regenwater zo veel mogelijk ter plaatse te houden.”
Als de riolering in de straat wordt aangepakt, zijn bewoners verplicht hun afval- en regenwater apart aan te bieden. “Als afkoppelingsdeskundige gaan we langs bij de mensen thuis om alles in kaart te brengen.
Bij een eerste huisbezoek zijn ze vaak sceptisch, want afkoppelingswerken zijn best ingrijpend. Door goed te luisteren naar hun bezorgdheden, het bredere plaatje te schetsen en samen op zoek te gaan naar de beste oplossing, merk je dat ze zich bewuster worden van het belang en echt willen meewerken.”
En zo kunnen we samen mooie dingen realiseren. “Zoals in Wilrijk (p16-17). Daar vormen we een grijs, beklinkerd plein om tot een blauwgroene omgeving waar het regenwater van de naburige appartementsblokken kan infiltreren in een wadi. We gingen hiervoor eerst in gesprek met de buurtbewoners. Hun bezorgdheden namen we mee in het ontwerp. Zo vergroten we het draagvlak voor de afkoppelingswerken. De wadi is trouwens niet alleen goed voor de waterhuishouding, maar creëert ook een meerwaarde voor de buurt. Dat mee kunnen realiseren, geeft voldoening!”
mijn vak
Inzicht in OVERSTORTEN dankzij BLUE PORTAL
Overstorten zijn nooduitlaten op gemengde rioleringsstelsels. Noodzakelijk om bij hevige regen wateroverlast op straat te vermijden, maar tegelijk lozen ze op dat moment ongezuiverd afvalwater in de waterloop, met mogelijks ecologische schade tot gevolg.
Ontdek de werking van overstorten in jouw buurt
Vandaag registreren 1.600 overstortmeters van Aquafin waar, wanneer en hoe lang er een overstort van afvalwater optreedt. Relevante data die niet alleen essentieel zijn voor de juiste maatregelen en optimalisaties in het stelsel, ook rioolbeheerders en andere bedrijven in de watersector kunnen er mee aan de slag voor analyses, of om hun rioolmodellen te verfijnen. Op het gloednieuwe digitale platform Blue Portal stelt Aquafin de data vrij ter beschikking. Door onze data te delen, creëren we opportuniteiten voor anderen en vergroten we samen onze impact.
