Παιχνίδια με την τέχνη

Το βλαστάρι. Το δέντρο. Το παιδί. Βλαστάρι μου. Λουλούδι μου. Φωνάζουμε στοργικά τα παιδιά μας. Τη γη την λέμε μάνα. Μάνα που μας χαρίζει το χορτάρι, το δέντρο, το άνθος και τον καρπό. Το παιδί το λέμε 'καρπό κοιλίας'. Μερικές φορές το περιμένουμε να πέσει σαν μήλο κάτω από την μηλιά ή να βγει ρόδο πάνω στ' αγκάθια του γονιού του. Ο Θεός μας δεν ζει σε παλάτι. Ο Θεός μας δεν ζει σε πύργο (παλάτια και κάστρα έχουν οι αφέντες και οι βασιλιάδες) O Θεός μας ζει σε κήπο (Πόσες φορές το ξεχνάμε αυτό). Τον Παράδεισο τον βλέπουμε κήπο ομορφιάς και γαλήνης, κήπο περίκλειστο προστατευμένο από την φθορά και τον θάνατο, κήπο απροσπέλαστο για τον εγωισμό και την αλαζονεία. Στα όνειρά μας τρέχουμε σε ανθισμένα λιβάδια και στους εφιάλτες μας χανόμαστε σε σκοτεινό δάσος. Το πιο όμορφο σπίτι του κόσμου δεν είναι παλάτι. Είναι ένα δεντρόσπιτο. Σπίτι χτισμένο πάνω σε δέντρο ζωντανό, καταφύγιο και κρυψώνα, για το πουλάκι που έχουμε μέσα στο στήθος μας. Ή δεντρόσπιτο - σκανταλιά, κρυψώνα του Ταρζάν, του Πήτερ Παν ή του Ρομπέν. Ή σπίτι δέντρο, γαστέρα ζωντανού ξύλου που μας κυοφορεί. (Απο μικρός ονειρεύομαι συνέχεια πως ζω όχι πάνω αλλά μέσα σε ένα δέντρο. Όλα εκεί έχουν φυτρώσει σαν προσφορά - και το τραπέζι και το σκαμνί και το κρεβάτι μου. Δεν υπάρχει τζάκι και δεν χρειάζεται φωτιά. Ζω μέσα στο σώμα του δέντρου και είναι πάντα ζεστά). Κάθε παιδί πρέπει να ζει σε κήπο, εκεί θα μάθει τα χρώματα και τα αρώματα, την ανθοφορία και τον μαρασμό, την σπορά και τον θάνατο, τον καρπό και το κρυφό σκουλήκι, τον μόχθο του σκαψίματος και την περηφάνια της συγκομιδής, την ξηρασία και τον παγετό, την συμφωνία των κελαϊδιστών της αυγής και την γαλανή ακινησία του σούρουπου. Το παιδί μας μπαίνει στον κήπο και στέκεται εκστατικό. Μας απλώνει το χέρι με προσμονή Ας πιάσουμε το χέρι του κι ας περπατήσουμε στον ευλογημένο κήπο που είναι η πατρίδα μας. Εδώ που βρίσκει χώμα και φως να φυτρώσει ακόμα και η φοινικιά της όασης ακόμα και η λευκή συμίδα του Βορρά, εδώ που απλώνουν τις ρίζες τους αμέτρητα πολύχρωμα και εύωσμα σιωπηλά πλάσματα. Το Στέκι Παιδιού και τα ΚΔΑΠ Νεάπολης και Λεχωνίων πιάνουν το χέρι του παιδιού και περιπατούν στους ελαιώνες και το δάσος του Πηλίου, στους κήπους του Βόλου και των χωριών. Το άλλο χέρι δίνουν στους άξιους ζωγράφους του τόπου μας, αυτούς που ακονίζουν την όρασή μας και χαϊδεύουν τα μάτια μας. Το φυτό μιλά στον ζωγράφο και αυτός στο παιδί. Το φυτό δείχνει στο παιδί και αυτό στο ζωγράφο.

Στέλιος Πελασγός, Εσωδενδρόβιος ιστορητής

Το «Στέκι Παιδιού» πάντα πρωτοπόρο σε ιδέες και προγράμματα πολιτισμού που αφορούν την αισθητική αγωγή των παιδιών σε συνεργασία με τα «Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών» Νεάπολης και Λεχωνίων μας ξαφνιάζει για άλλη μια φορά ευχάριστα και μας γεμίζει με χαρά και αισιοδοξία σε μια εποχή ιδιαίτερα φορτισμένη αρνητικά λόγω των προβλημάτων που δημιούργησε η οικονομική δυσχέρεια στη χώρα μας. Η γόνιμη και δημιουργική συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τη σχολική κοινότητα καθώς και με καλλιτέχνες της πόλης του Βόλου σε δράσεις με αποδέκτες τα παιδιά , συντελεί στην προαγωγή της φαντασίας, της καλλιτεχνικής έκφρασης και της δημιουργικότητάς τους. Τα θαυμάσια αποτελέσματα των εικαστικών εργαστηρίων με έργα παιδιών θα καμαρώσουμε στην έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στο Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο. Συγχαρητήρια στους διοργανωτές και σε όλους τους καλλιτέχνες που εθελοντικά συμμετείχαν για την υλοποίηση του προγράμματος «Παιχνίδια με την τέχνη». Παύλος Μαβίδης, Πρόεδρος Δ.Ο.Ε.Π.Α.Π. ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δήμου Βόλου

Το ταξίδι των χρωμάτων και των αισθήσεων ξεκίνησε και τη φετινή χρονιά στο Στέκι Παιδιού της Δ/νσης Εκπαίδευσης του ΔΟΕΠΑΠ ΔΗΠΕΘΕ Δήμου Βόλου. Μέσα από πλούσια εκπαιδευτικά και καινοτόμα προγράμματα, που έχουν ομαδοσυνεργατικό χαρακτήρα, μαθητοκεντρική προσέγγιση, βασιζόμενα στη βιωματική μάθηση, επιδιώκονται μέθοδοι προσέγγισης των γνώσεων για το περιβάλλον, στις οποίες η φαντασία και η δημιουργικότητα προκαλούν συναισθήματα οικολογικής θετικής στάσης. Η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος έχει σαν αποτέλεσμα και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Με την εφαρμογή κατάλληλης περιβαλλοντικής πρακτικής, η συμμετοχή των παιδιών συμβάλλει στο να μάθουν να δρουν σαν υπεύθυνοι πολίτες και να παίρνουν αποφάσεις με στόχο την πρόληψη και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Οι εικαστικές τέχνες προσφέρουν πολλές δυνατότητες και η αξιοποίησή τους είναι ένα εργαλείο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι πληροφορίες που δέχονται τα παιδιά σε σχέση με την καταστροφή και την προστασία του περιβάλλοντος δρουν αποτελεσματικά στο

νου, στο σώμα και την ψυχή. Ο πλούτος των αναπαραστάσεων των παιδιών είναι μεγάλος αρκεί να τον εκμεταλλευτεί κανείς σωστά, ώστε να μετασχηματιστεί σε γνώση. Η τέχνη αποτελώντας μια ουσιαστική, σύγχρονη γέφυρα ανάμεσα σε χώρους στους οποίους ασκείται η Περιβαλλοντική Αγωγή, όπως το Σχολείο και το Μουσείο, αναδεικνύεται σε ένα σημαντικό παράγοντα περιβαλλοντικής προσέγγισης, με δράσεις ελκυστικές για τα παιδιά, οι οποίες προκαλούν συναισθηματική συμμετοχή σε σχέση με τα περιβαλλοντικά θέματα. Μπορεί να δώσει ζωή σε μικρά και ασήμαντα πράγματα, έχοντας τη δυνατότητα να μεταμορφώνει ό,τι αγγίζει και να μετατρέπει το αρνητικό σε θετικό. Το εικαστικό έργο ξεπερνάει τα στενά όρια του όρου, κάνοντας το φυσικό περιβάλλον να ταυτίζεται με την Τέχνη, αφού «το πιο ευγενικό αίτημα του ανθρώπου ικανοποιείται από τη φύση, κι αυτό είναι η αγάπη προς την ομορφιά» (Έμερσον). Πλέον, η τέχνη, ο πολιτισμός και το περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ποικίλες και ευφάνταστες δραστηριότητες συναισθηματικής προσέγγισης που προτείνονται από τους διδάσκοντες ως εκπαιδευτική δραστηριότητα, οδηγούν στη διασαφήνιση εννοιών, την αναγνώριση αξιών, την καλλιέργεια δεξιοτήτων και στάσεων, οι οποίες είναι απαραίτητες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη διαμόρφωση κώδικα συμπεριφοράς γύρω από τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος σε ατομικό και στη συνέχεια σε ομαδικό/κοινωνικό επίπεδο. Οι διδάσκοντες επιδιώκουν με μια σειρά από στρατηγικές να βοηθήσουν τα παιδιά να γνωρίσουν, να αγαπήσουν και σε τελική ανάλυση να προστατέψουν το περιβάλλον, ανατρέποντας την άποψη ότι «δεν είναι δυνατό να προστατέψω κάτι που δεν αγαπώ, αλλά και ούτε να αγαπήσω κάτι που δεν γνωρίζω». Ακόμα και τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας ανακαλύπτοντας μόνα τους κατανοούν μέσα από βιωματικά εργαστήρια μια πολύπλοκη για την ηλικία τους γνώση. Οι «μικροί καλλιτέχνες» που κρύβουν βαθιά μέσα τους τα βοηθούν να αποκαλύψουν ένα συναρπαστικό κόσμο. Στόχος αυτής της, μάλλον παραστατικής παρά θεωρητικής, παρέμβασης, είναι να φανούν οι τρόποι με τους οποίους οι πληροφορίες που δέχονται τα παιδιά σε σχέση με την καταστροφή και την προστασία του περιβάλλοντος

(ατμοσφαιρική ρύπανση, τρύπα του όζοντος, εξαφάνιση των ειδών, ερημοποίηση, αναδάσωση, εναλλακτικές μορφές ενέργειας κ.ά.) υφίστανται δημιουργική επεξεργασία και αποτελούν ερεθίσματα όχι μόνο του νου, αλλά και του σώματος και της ψυχής. Ιδιαίτερα σημαντικό, είναι οι εκπαιδευτικοί να αντιλαμβάνονται πως ορισμένοι μαθητές ίσως δεν αισθάνονται άνετα απέναντι στα έργα τέχνης, δεν έχουν την επιθυμία να τα διερευνούν ή δυσκολεύονται να αποκρυπτογραφούν το νόημά τους. Πρόκειται για μαθητές που δεν διαθέτουν – εξαιτίας των κοινωνικών συνθηκών που τους διαμόρφωσαν – το πολιτισμικό κεφάλαιο που προϋποτίθεται για την εξοικείωση με την τέχνη. Χρειάζεται λοιπόν να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διαμορφώνονται συνθήκες, που επιτρέπουν σε όλους τους συμμετέχοντες να έχουν συναισθηματική, διανοητική και πολιτισμική πρόσβαση στην κατανόηση της τέχνης. Νικολέττα Μπέντα, Νηπιαγωγός Προϊσταμενή Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δ.Ο.Ε.Π.Α.Π. - ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δήμου Βόλου

Για άλλη μια φορά τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης, νησίδες πολυχρωμίας στο γκρίζο της καθημερινότητας, γίνονται παραδείγματα αισθητικής, πρωτοτυπίας και δημιουργικού πειραματισμού που καλλιεργεί την ελευθερία της έκφρασης, που ενθαρρύνει την αναζήτηση και την αγάπη για την τέχνη, που μεγαλώνει την ευαισθησία για την αρμονία για τον εσωτερικό αλλά και τον εξωτερικό κόσμο. Εξαιρετική δουλειά από εξαιρετικούς εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες. Γιάννης Γρηγορίου, Κοινωνιολόγος, Διευθυντής Κ.Ε.Κ.Π.Α - Δ.Ι.Ε.Κ, Δήμου Βόλου

Η Φύση, γενεσιουργός μορφών τέχνης. Η Φύση, η μεγάλη έμπνευση των καλλιτεχνών όλων των εποχών. Η Φύση εμπνέει και μάλιστα ένα μέρος αυτής, η χλωρίδα, με την ποικιλομορφία της γίνεται το ερέθισμα για μια συλλογική δημιουργία... Η χλωρίδα ενός ευλογημένου τόπου, του τόπου μας. Οι γνωστοί καλλιτέχνες, εμπνευσμένοι και φωτισμένοι δάσκαλοι συνδημιουργούν με τους

μικρούς μαθητές τους. Σε όλες τις τέχνες, εκεί που ο καθείς εξειδικεύεται, στο σχέδιο, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στη χαρακτική, στην κεραμική, στο λειτουργικό σχεδιασμό, εντρυφεί με τη δική του ομάδα, μαθαίνει, εμψυχώνει και δίνει τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας με τις προσωπικές τεχνικές, υλικά, αισθητικές αξίες, τη δική του προσέγγιση. Καρποί δημιουργίας, για να αγαπήσουν τη Φύση, να γνωρίσουν τη χλωρίδα της μέσα από τις δυνατότητες που προσφέρει η Τέχνη. Χρύσα Δραντάκη Ιστορικός –Κοινωνιολόγος Τέχνης «Φυτά αρετών σε κήπο παραδεισένιο. Νεαρά φυτά μεγαλώνουν γέρνοντας ελαφρά στο πλάι, προς τη μεριά των ώριμων δέντρων. Τριγύρω θροΐζουν φύλλα, γκρίζα, πράσινα, φαιά…» «Κήπος προσευχής. Από ένα βυζαντινό χειρόγραφο της Οξφόρδης στον Βοτανικό Κήπο της Φιλοδασικής», Σοφία Ριζοπούλου, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο – Φιλοδασική Ένωση Αθηνών, Αθήνα 2012 Η συνάντηση με ένα βυζαντινό χειρόγραφο και μετά η σκέψη που οδηγεί στα παιδιά. Αναρωτιέμαι για τον κήπο που τους αντιστοιχεί στην καθημερινότητά τους, στο σπίτι, στο σχολείο, στο δημόσιο χώρο και δεν τον έχουν και για το βλέμμα τους που δυσκολεύεται να ξεχωρίσει, να διακρίνει τα δέντρα, τα φυτά, τα άνθη, τα φύλλα. Ο γρήγορος, βίαιος χρόνος που στερεί από εμάς τους μεγάλους καταρχάς και μετά από τα παιδιά μας το βίωμα που το χαρίζει απλόχερα η αφοσίωση, ο αργός χρόνος, το συναίσθημα, η παρατήρηση, η σιωπή, η επαφή με τη φύση με τα καθημερινά και τα εποχικά της θαύματα. Τα παιδιά όμως βλέπουν τα πάντα ή τουλάχιστον μπορούν να δουν τα πάντα. Από εμάς περιμένουν την ευκαιρία. Παιδιά μεγαλώνουν γέρνοντας ελαφρά προς τη μεριά που τα μάτια τους αντικρίζουν το φως, το πράσινο, τον ανοιχτό ορίζοντα και αναζητούν μια πρόταση ζωής. Αυτό προσπαθήσαμε με το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε με τους καλλιτέχνες, οι οποίοι με τη δική τους ματιά αναζήτησαν και δημιούργησαν με τα παιδιά τον δικό τους παραδεισένιο κήπο. Παρασκευή Τσιμά, Ιστορικός - Αρχαιολόγος, Υπεύθυνη στο ‘Στέκι Παιδιού’ και Επιστημονική Υπεύθυνη στα Κ.Δ.Α.Π Νεάπολης και Λεχωνίων Υπεύθυνη εκπαιδευτικού προγράμματος

’Ερρικα Γκουτενσβάγκερ, εικαστικός “Ένας κήπος της φαντασίας μας”

6ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη ΣΤ, δάσκαλος Δημήτρης Πίτσιος

«Τι μπορεί να υπάρχει σ’ έναν κήπο που φαντάζεται μια ομάδα παιδιών; Εξοπλισμένοι με την φαντασία τους, κηρομπογιές και λίγο χαρτί τα παιδιά του 6ου Δημοτικού ερευνήσανε τις διάφορες μορφές που μπορεί να πάρει ένας κήπος. Έπειτα χωριστήκαν σε ομάδες για να ανακαλύψουν και να ζωγραφίσουν τον δικό τους κήπο. Περίεργες μορφές δέντρων, γλυπτά και λουλούδια στόλισαν τις σελίδες τους από άκρη σε άκρη. Μια εβδομάδα αργότερα μπήκα και εγώ στην δράση με μια επίδειξη στην τεχνική της χαρακτικής που θα αποτελούσε την βάση για την σχηματοποίηση του κήπου. Ο καθένας ατομικά εμπνεύστηκε από τις ζωγραφιές τους και τύπωσαν πολύχρωμες μονοτυπίες. Την τελευταία μέρα τα παιδιά χρησιμοποίησαν την τεχνική του κολάζ με τα ρετάλια από τις μονοτυπίες για να ολοκληρώσουν την τελική μορφή του κήπου. Ανοίξαμε φτερά και βγήκαμε μαζί στο πάρκο του Αγ. Κωνσταντίνου για να τοποθετήσουν τα παιδιά τις χαρακτικές τους μορφές στο γκαζόν του πάρκου. Έτσι δημιούργησαν μόνοι τους σ’ έναν πολύχρωμο κήπο που έδωσε ζωή και χαρά στο φυσικό περιβάλλον. Όσα χρόνια και να συνεργάζομαι με παιδιά πότε δεν θα πάψει να με εκπλήσσει η απλόχερη φαντασία τους. Η χαρά του εκπαιδευτικού, όσο δύσκολες και να είναι οι συνθήκες, είναι το παιδί».

Ιωακείμ Μιναρετζόπουλος, ζωγράφος “Τετραχρωμία”

2ο Δημοτικό Σχολείο Κάτω Λεχωνίων, τάξη Ε, δασκάλα Αναστασία Τσιώμου

Τέτταρα, τοις στοιχείοις ισάριθμα, λευκόν μέλαν ερυθρόν ωχρόν (Ιωάννης Στοβαίος, 5ος αι. μ.Χ.) «Τα παιδιά του 2ου Τοπάλειου Δημοτικού Κάτω Λεχωνίων είχαν την ευκαιρία αρχικά να περιηγηθούν στο κτήμα του ζωγράφου, στην περιοχή των Λεχωνίων όπου παρατήρησαν τη χλωρίδα, σχεδίασαν κορμούς, φύλλα, καρπούς και άνθη και στη συνέχεια μέσα στο εργαστήριο του ζωγράφου άκουσαν και είδαν από πού προέρχονται τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι από την αρχαιότητα. «Μια σύγχρονη προσέγγιση - γνωριμία με το μαγικό κόσμο των χρωμάτων μέσα από την πανάρχαια εκδοχή της ζωγραφικής, που βασίστηκε στη χρήση των τεσσάρων βασικών χρωμάτων που ονομάζονται γαιώδη καθώς όλα προέρχονται από την μητέρα γη. Την ώχρα (σύγχρονο κίτρινο) που αντιστοιχεί στη γη, το ερυθρόν (κόκκινο) που αντιστοιχεί στην φωτιά, το μέλαν - βαθύ σκούρο (μαύρο) που είναι το νερό και το λευκόν ο αέρας. Η λιτότητα και αυστηρότητα της τετραχρωμίας αποδείχθηκε υπεραρκετή αλλά και γοητευτική για τα παιδιά που δε δυσκολεύτηκαν καθόλου να εκφραστούν αλλά και να ερμηνεύσουν τα στοιχεία της φύσης μέσα από μια πλούσια ποικιλία αποχρώσεων και δυναμικών σχημάτων».

Δημήτρης Μοράρος, ζωγράφος

“Ο καλύτερος δάσκαλος είναι η φύση”

4ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ, δάσκαλα Αποστολία Σγολόμπη

«Ο καλύτερος δάσκαλος είναι η φύση. Ήταν, είναι και θα είναι εφ’ όσον τη σεβόμαστε, την προστατεύουμε ή έστω δεν την καταστρέφουμε. Μόνον έτσι θα συνεχίσει να υπάρχει. Με αυτό το σκεπτικό και με τα παιδιά της 3ης τάξης του 4ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου βγήκαμε να την περπατήσουμε και να ζωγραφίσουμε τα κατ’ εξοχήν στοιχεία της, τη χλωρίδα, την πρασινάδα, τα δένδρα, τα φυτά, τα λουλούδια. Διαλέξαμε το δένδρο της Δάφνης (επιστ. Ονομασία: Δάφνη η ευγενής, Lauruς nobilis) για το ίδιο το δένδρο, τα φύλλα της (σχήμα και χρώμα), τις χρήσεις της στην βοτανολογία και μαγειρική, την ιστορία και μυθολογία της. Λένε ότι στην Βικτωριανή Αγγλία δίδασκαν στον μαυροπίνακα -ενδελεχώς- την ανατομία του φυτού, χωρίς όμως να το δουν το ίδιο, παρά μόνο σχέδια και ορολογίες. Τα παιδιά στο τέλος δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν στη φύση το ένα φυτό από το άλλο. Επομένως η παρατήρηση, η αφή, η μυρωδιά είναι τα στοιχεία που προσφέρουν πολλά στη διδασκαλία! Με αυτά πάντα παρόντα - φύλλα, κλαδιά, άνθη, καρπούς - τα παιδιά έδιναν εκ του φυσικού τα σχέδια και την επομένη (συνάντηση) πάλι με τα κλαδάκια παρόντα στο χώρο ζωγραφικής συνέχισαν με την διαδικασία του χρωματισμού. Εν πολλοίς στηριχτήκαμε στην έκδοση Flora Graeca «Υπέροχη Ελληνική Χλωρίδα» του Στέφεν Χάρρις που βασίζεται στο χρονικό της περιήγησης που πραγματοποίησε ο Άγγλος John Sibthorp, μαζί με τον Αυστριακό καλλιτέχνη Ferdinand Bauer παρουσίαζοντας με ιδιαίτερο τρόπο τα φυτά της Μεσογείου, τρόπο που χρησιμοποιούμε και εμείς στην παρουσίαση των έργων των μικρών μαθητών».

Κερασία Ντάτσιου, ζωγράφος

“Τα φρύγανα. Ζωή γεμάτη χρώματα και μυρωδιές”

30ο Νηπιαγωγείο Βόλου, νήπια, νηπιαγωγοί Μαρία Κούκου και Όλγα Τσιμά

«Τα φρύγανα είναι μικροί θάμνοι που ευδοκιμούν στο ξηρό μεσογειακό κλίμα σε χαμηλά υψόμετρα. Καταλαμβάνουν περίπου το 15% της επικράτειας της χώρας και τα βρίσκουμε κυρίως στις Κυκλάδες, στα Δωδεκάνησα, στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο και στη δυτική Ελλάδα. Αντίθετα από την εικόνα που έχουμε συνήθως, τα φρύγανα είναι τόποι πλούσιοι σε κοινά, αλλά και ενδημικά είδη. Χαρακτηριστική είναι η ποικιλία των ειδών ερπετών. Από τα φυτά, τα πιο κοινά στους φρυγανότοπους είναι η αστοιβή, η ασφάκα, το θυμάρι, οι λαδανιές, το χαμορείκι, το φασκόμηλο, η θρούμπη, η κάππαρη κλπ. Πολλά από αυτά, εκτός από την αισθητική τους αξία, είναι συνηθισμένα στην καθημερινότητά μας ως αρωματικά, φαρμακευτικά και αφεψήματα. Με τα παιδιά που είναι μόνο πέντε χρονών παίξαμε, είδαμε εικόνες από τα φρύγανα, μιλήσαμε για αυτά και στη συνέχεια βουτήξαμε στα χρώματα για να δημιουργήσουμε μαζί το δικό μας τοπίο. Τα παιδιά με το ένστικτο, την έμφυτη δημιουργικότητα και φαντασία δημιουργούν τα πιο ανατρεπτικά έργα».

Απόστολος Ντελάκος, εικαστικός “Υφαντό με φυτά από πίξελ”

8ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ, δάσκαλος Φίλιππος Μερκούρης

«Αφορμή για το συγκεκριμένο εργαστήριο υπήρξαν δύο πολύ ενδιαφέροντα βιβλία. Το πρώτο βιβλίο ονομάζεται «Flora Graeca» και είναι ένα βιβλίο του 18ου αιώνα, στο οποίο ένας διακεκριμένος Άγγλος βοτανολόγος, ο John Sibthorp κατέγραψε με την βοήθεια ενός Αυστριακού σχεδιαστή ονόματι Ferdinard Bauer την πανίδα της Ελλάδας δημιουργώντας ένα από τα σπανιότερα και πολυτιμότερα βιβλία βοτανικής που υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία. Το δεύτερο βιβλίο είναι το ‘Ανθολόγιο’ της κ. Βαρβάρας Δεληβοριά το οποίο είναι μια πολύ ιδιοσυγκρασιακή συλλογή κειμένων και εικόνων που αφορούν στα ελληνικά φυτά. Στο πρώτο βιβλίο ο καλλιτέχνης είναι αυτός που με απόλυτη σχολαστικότητα και ακρίβεια καταγράφει και αποτυπώνει την εικόνα των φυτών σε μία εποχή που η φωτογραφική μηχανή δεν υπάρχει. Στο δεύτερο βιβλίο αντίθετα, ο καλλιτέχνης δεν ενδιαφέρεται για την νατουραλιστική απόδοση του φυτού αλλά για την συμβολική και για τη διακοσμητική του αξία. Αφαιρεί λοιπόν ότι πληροφορία δεν θεωρεί απαραίτητη για την αναγνωρισιμότητα του φυτού και χρησιμοποιώντας τον κάναβο δημιουργεί ένα είδος σχεδίου που μας θυμίζει από τη μία μεριά υφαντική και από την άλλη εικόνες από computer (δηλαδή εικόνες φτιαγμένες από pixels). Πιστεύω πως είναι σημαντικό τα παιδιά να αντιληφθούν από νωρίς αυτή την αντικρουόμενη σχέση μεταξύ νατουραλισμού και αφαίρεσης μιας και αυτή χαρακτηρίζει όλη την σύγχρονη τέχνη. Οι συναντήσεις με τα παιδιά του 10ου σχολείου είχαν πολύ ενδιαφέρον. Περάσαμε πάρα πολύ καλά, πράγμα το οποίο θέλω να πιστεύω περνάει και στο ομαδικό έργο που δημιουργήσαμε».

Νίκος Ποδιάς, εικαστικός

“Στον κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου”

5ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Ε2, δασκάλα Ζωή Σιώζου

«Ανάμεσα στα πανύψηλα πεύκα που στεφανώνουν το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, τα δέντρα με τα εσπεριδοειδή, τις σύγχρονες τριανταφυλλιές και τις πανάρχαιες δάφνες, ξεπροβάλουν επιτύμβιες στήλες ελληνιστικής εποχής, κιονόκρανα και σπόνδυλοι αρχαίων κιόνων. Η γύρω φύση μοιάζει να πετρώνει πάνω στα φυτικά μοτίβα των αρχαίων μαρμάρων. Στόχος μας ήταν να ανακαλύψουμε τη σχέση της φύσης με τα αντικείμενα, με τα υλικά που (μετά)φέρουν αρχαία σύμβολα στο σήμερα, μαρτυρώντας το σεβασμό των αρχαίων ανθρώπων προς το φυσικό περιβάλλον. Στην πρώτη μας συνάντηση, περιηγηθήκαμε στο χώρο και οι μαθητές ανακάλυψαν διάφορα φυτικά μοτίβα, γνώριμα ή μη, αλλά και λεπτομέρειες που συχνά οι μεγάλοι δεν προσέχουν. Στις δύο επόμενες συναντήσεις, στο εργαστήριο πια του Στεκιού, οι μαθητές ανέσυραν από τη μνήμη τους εικόνες, αξιοποίησαν τα προσχέδια του κήπου που είχαν αποτυπώσει στο χαρτί τους δημιουργώντας ένα ατομικό έργο. Η όλη εμπειρία ανέδειξε την παρατηρητικότητα των παιδιών, τον ενθουσιασμό τους για τη νέα γνώση που δεν τους δίνεται αλλά τα ίδια ανακαλύπτουν, καθώς αναλαμβάνουν το ρόλο του ερευνητή, πρωταγωνιστώντας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Και πόσο μεγάλη η χαρά για τον εικαστικό – εκπαιδευτικό, όταν βλέπει τους στόχους του να επαναπροσδιορίζονται ιχνηλατώντας τις μικρές πατημασιές των μαθητών, που χαράζουν δημιουργικά την πορεία του έργου τους».

Χριστίνα Στεφανούλη, ζωγράφος “Το παραμύθι με τα χρώματα”

Παιδικός σταθμός Ιάσονας, νηπιαγωγός Δήμητρα Ανέστη

«Τι θα γινόταν αν εξαφανίζονταν τα χρώματα; Αν τα πάντα ήταν ασπρόμαυρα και δεν υπήρχε ίχνος χρώματος στη ζωή μας; Πού πηγαίνουν τα χρώματα όταν δεν τα προσέχουμε; Την απάντηση βρήκαμε μαζί με τα παιδιά στο βιβλίο του Αλέξη Κυριτσόπουλου «Το παραμύθι με τα χρώματα» που μιλάει για μια πόλη γεμάτη χρώματα που όμως οι κάτοικοι δεν τα πρόσεχαν ….. ξαφνικά για κάποιο λόγο τα χρώματα εξαφανίστηκαν και τα μόνα που έμειναν ήταν το άσπρο και το μαύρο. Όμως υπάρχει ελπίδα. Τα χρώματα θα επιστρέψουν. Τα φυτά θα ξαναγίνουν πράσινα. Τα σπίτια θα χρωματιστούν ξανά και όλα θα γίνουν όπως πριν. Στην πρώτη συνάντηση γνωρίσαμε τα χρώματα φτιάχνοντας δύο μεγάλα πανό, το ένα σε ασπρόμαυρες αποχρώσεις ενώ το άλλο σε χρωματιστές. Στη συνέχεια διαβάσαμε την ιστορία, συζητήσαμε το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει το πράσινο σε μία πόλη αλλά και τα άλλα χρώματα. Επιστρέψαμε στα πανό σχεδιάζοντας τις δύο αντίθετες πόλεις. Στην τελευταία μας συνάντηση προσθέσαμε κάποιες λεπτομέρειες και βάλαμε και τις τελευταίες πινελιές».

Μαρία Χαμπέρη, ζωγράφος

“Φρούτα και λαχανικά για τα μάτια”

18ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ1, δάσκαλα Ζαχαράκη Ελένη

«Όταν μου έγινε η πρόταση να ζωγραφίσω με τα παιδιά τον ελληνικό λαχανόκηπο, αν και τα λαχανικά είναι ένα αγαθό που το συναντάμε καθημερινά σε κάθε πιρουνιά, πίστεψα ότι θα τους είναι πολύ δύσκολο να αποτυπώσουν σε ένα χαρτί την ποικιλία των χρωμάτων και των σχημάτων. Θεώρησα λοιπόν σωστό να μετατρέψουμε την τάξη μας σε ένα μικρό κήπο. Τα παιδιά παρατήρησαν, μύρισαν, άγγιξαν τα φυτώρια και γεύτηκαν τους καρπούς είτε ωμούς είτε σε γλυκό του κουταλιού, πριν ξεκινήσουν το εργαστήρι. Στο πρώτο στάδιο είδαμε μαζί την μονοχρωμία του πράσινου, μιας και τα παιδιά μού ανέφεραν ότι ήταν η πρώτη φορά που θα ζωγράφιζαν με πινέλα, έτσι ώστε να εξοικειωθούν με τα υλικά και κυρίως με τα χρώματα. Στην αρχή ήταν διστακτικά όμως στην συνέχεια η επιθυμία τους να ζωγραφίσουν όσο πιο πολλά φυτά και λαχανικά μπορούσαν, υπερίσχυσε. Τα παιδιά όταν τους προτείνεις πράγματα που κινητοποιούν τις αισθήσεις και το συναίσθημά τους ανταποκρίνονται με μεγάλη θέληση και αγάπη και ‘‘απογειώνονται’’».

«Όταν φυσά ο αέρας, αντηχεί μια μελωδία από τα κλαδιά των δέντρων. Καθώς σείονται οι βλαστοί, κάθε φυτό, εξαιτίας της μορφής του και της διάταξης των φύλλων του, δίνει τον δικό του, ιδιαίτερο ήχο: κάποια αμβλύ, άλλα πιο οξύ, άλλα πάλι διακεκομμένο. Όμως ο αέρας που τα κινεί, τα συνεγείρει όλα σε μιαν εναρμονισμένη μελωδία». [ f. 29r, 13-16 και f. 29v, 1-2] «Κήπος προσευχής. Από ένα βυζαντινό χειρόγραφο της Οξφόρδης στον Βοτανικό Κήπο της Φιλοδασικής», Σοφία Ριζοπούλου, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο – Φιλοδασική Ένωση Αθηνών, Αθήνα 2012

H Ελληνική χλωρίδα Ο πλούτος της Ελλάδας σε είδη φυτών είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Σήμερα, επιπλέον, η χλωρίδα της Ελλάδας είναι διάσημη επειδή περίπου το ένα όγδοο απ’ όλα τα είδη της φύονται μόνο εδώ και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η ποικιλία του γεωλογικού υποστρώματος, η πολυδιασπασμένη γεωμορφολογία, το μεγάλο φάσμα των υψομέτρων και οι κλιματικές διαφορές των διαφόρων τόπων μεταξύ τους έχουν συμβάλει στη δημιουργία αυτού του χλωριδικού πλούτου μέσα στο πέρασμα χιλιετηρίδων. Από την άλλη πλευρά, η πανάρχαια ανθρώπινη παρουσία στον Ελλαδικό χώρο είχε συχνά ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση και αλλοίωση των βιοτόπων και την εξαφάνιση ή δραματική μείωση κάποιων ειδών. Παρά ταύτα, τα φυτά διαδραμάτισαν και συνεχίζουν να διαδραματίζουν ένα πρωταρχικό ρόλο για την επιβίωση του ανθρώπου στο χώρο αυτό της Μεσογείου, τόσο ως πηγή τροφής και αρτυμάτων όσο και, εξίσου σημαντικά, ως υλικά κατασκευών, θεραπευτικά βότανα, στολίδια και πηγή αισθητικής απόλαυσης και έμπνευσης για καλλιτεχνική δημιουργία. Με άλλα λόγια, τα φυτά κατέχουν κομβική θέση στη διαμόρφωση και σφυρηλάτιση του πολιτισμού, της τέχνης, της μυθολογίας, της θρησκείας, των ηθών και των εθίμων του λαού μας. Έτσι, δεν μπορεί παρά να γεμίζει κάποιος αγαλλίαση κι ελπίδα όταν βλέπει εκπαιδευτικούς σε τέτοιες δύσκολες, υλικά και πνευματικά, εποχές να χρησιμοποιούν τα χρώματα και τα σχήματα των φυτών, το φως και τα αρώματα που αναδίδουν και τις εικόνες που υποβάλλουν, ως αφορμές για να εμπνεύσουν τις καλλιτεχνικές δημιουργίες των παιδιών. Κάθε τέτοια πρωτοβουλία που, με γνήσιο και φωτισμένο τρόπο, διερευνά, αναδεικνύει και ενισχύει την προαιώνια, βαθιά σχέση ανάμεσα στη φύση και τον πολιτισμό μπορεί να αποδειχτεί λυτρωτική για τις ανάγκες του σήμερα.

Γιώργος Κατσαδωράκης, Δρ Βιολόγος-Ορνιθολόγος, Ειδικός Διαχείρισης και Ερμηνείας Περιβάλλοντος

Με το Στέκι Παιδιού του Δήμου Βόλου είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία μέσα από μια ποικιλία από πολύ ενδιαφέροντα εκπαιδευτικά προγράμματα, που προσφέρει στα παιδιά μας κάθε χρόνο. Με τα «Ταξίδια με την Τέχνη» τα παιδιά, με οδηγούς τους έμπειρους καλλιτέχνες, προσεγγίζουν μορφές Τέχνης με βιωματικό τρόπο, εξοικειώνονται με τα δομικά τους στοιχεία κι αποκρυπτογραφούν τα μυστικά της αισθητικής απόλαυσης. Οι αισθήσεις, που η αγχωτική καθημερινότητα παροπλίζει, ξυπνούν και παίρνουν πάλι τον πρώτο ρόλο. Το γνώριμο περι-βάλλον αποκτά καινούριες, γοητευτικές διαστάσεις κι η εξερεύνησή του γίνεται ανάγκη ζωτική. Στον φετινό κύκλο η Φύση πρωτοστατεί. Στοιχεία απ’ τη χλωρίδα του τόπου μας, σχήματα, χρώματα, μυρωδιές, γεύσεις, απεγκλωβίζουν τα παιδιά από τη σύγχρονη εικονική πραγματικότητα που τα περιβάλλει ή από τη μονοδιάστατη ακαδημαϊκότητα πολλών σχολικών αντικειμένων που τα ταλαιπωρεί. Ζωή, Τέχνη και Εκπαίδευση μαζί, είναι αξεδιάλυτα συνυφασμένες… Τα μάτια βλέπουν παρατηρώντας προσεκτικά, τ’ αυτιά συγκεντρώνονται σε ήχους οικείους μα ξεχασμένους, τα χέρια αγγίζουν απαλά, η μύτη οσφραίνεται διερευνητικά, η γεύση ικανοποιείται απολαυστικά, ο νους επεξεργάζεται, η φαντασία δημιουργεί, η προσωπικότητα διαμορφώνεται καθοριστικά. Τυχερά τα παιδιά μας που συνταιριάζουν ερεθίσματα μοναδικά, που αποκτούν εμπειρίες ανεκτίμητες… Ευχαριστούμε τους οδηγούς μας σ’ αυτό το μαγευτικό ταξίδι… Ελένη Κυριέρη, Διευθύντρια 4ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου

Πράσινη Οικονομία: Μήπως σε περιλαμβάνει; Το διαχειριστικό προφίλ του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στο περιβάλλον αναδεικνύει το περσινό μήνυμα για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος πάντα επίκαιρο: «Πράσινη Οικονομία: Μήπως σε περιλαμβάνει;» Η Πράσινη Οικονομία, όπως ορίζεται από τον ΟΗΕ, είναι η αειφόρος διαχείριση των κοινών πόρων που οδηγεί στη σταθερή βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Επιπρόσθετα μειώνει σημαντικά τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τις οικολογικές ελλείψεις. Όλα αυτά ακούγονται μακρινά ίσως για την Ελληνική πραγματικότητα, ωστόσο η ημέρα αυτή καθιερώθηκε για να θυμίζει σε όλους την προστιθέμενη αξία που προσπορίζει το περιβάλλον στην ανθρωπότητα και το μέλλον του πλανήτη μας. Το σχολείο, ως φορέας αγωγής και διαμόρφωσης αξιών, αποσκοπεί στη δημιουργία αυριανών πολιτών που θα εμπνέονται από όραμα, δρώντας είτε ως καταναλωτές είτε ως διαμορφωτές των συνθηκών της καθημερινότητας. Στην προσπάθειά του αυτή καθίστανται αρωγοί, φορείς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπ/σης, όπως το Στέκι - Παιδιού που ανήκει στο Δήμο Βόλου, με τον οποίο το 5ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου συνεργάζεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας ο φετινός στόχος ήταν να αναδειχθεί η προστιθέμενη αξία του περιβάλλοντος χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της μέλισσας, είτε ως παραγωγού τροφής για τον άνθρωπο, ιδιαίτερα σημαντικής θρεπτικής αξίας, είτε ως επαγγελματική προοπτική σε μια χώρα, όπου ελλείπουν πλέον οι κοινότυπες λύσεις επαγγελματικής αποκατάστασης, ενώ υπάρχουν οι προϋποθέσεις για παραδοσιακές πρακτικές με ευοίωνη οικονομική προοπτική, όπως το επάγγελμα του μελισσοκόμου. Ειδικότερα οι μαθητές του Ε1 τμήματος του Σχολείου είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον θαυμαστό κόσμο των μελισσών χρησιμοποιώντας πηλό, με αποκορύφωμα την κατασκευή μιας βασίλισσας σε συνεργασία και να έρθουν σε επαφή με έναν μελισσοκόμο. Στους υπόλοιπους (Ε2) δόθηκε η δυνατότητα να δουν την καθημερινότητα μέσα από τον κόσμο των λουλουδιών, στην προκειμένη περίπτωση, αυτών που βρίσκονται στο χώρο του Αθανασάκειου Μουσείου και να κατευθυνθούν πιο συνειδητά στο κόσμο του χρώματος, των αρωμάτων και της ηρεμίας που τα προηγούμενα υποβάλουν στον άνθρωπο. Η εικονική πραγματικότητα σαφέστατα συμβάλλει αποτελεσματικά στην παροχή γνώσεων, η ίδια όμως η ζωή παραμένει ο δυνατότερος κρίκος στη διαμόρφωση αντιλήψεων και εμπειριών που θα συμβάλουν στην ευημερία του ανθρώπου. Δρ. Απόστολος Γ. Ατσιάς, Διευθυντής 5ου Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Βόλου

Στο πρόγραμμα «Παιχνίδια με την Τέχνη» πήραν μέρος οι μαθητές: 2ο Δημοτικό Σχολείο Κάτω Λεχωνίων, τάξη Ε, Δασκάλα: Τσιώμου Αναστασία Βούτσινου Μαρία Γκόριας Ιωάννης Ηλιόπουλος Σταύρος Ιγγλέζος Δημήτριος Κορομηλάς Απόστολος Κουτσογεώργος Δημήτριος Κωστούλας Γεώργιος Μάρκου Αμαρίλντο Μερντάνι Στελίνα Μπαρδάνι Τζέρτζ Νικόλι Αλτίν Νοτοπούλου Ευδοξία Πατρώνη Αλεξία-Μαρία Πατρώνης Γεώργιος Ρεμπελάκου Αποστολία Ρήγας Θεόδωρος Σαγάνης Αλέξανδρος Στεφάνου Αθηνά-Μαρία Συρταδιώτη Μαρία Τσάμαλου Δήμητρα Τσίρου Αικατερίνη Φεργάδης Κων/νος-Γεώργιος Φρόκου Κλοντιάν 4ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ Δασκάλα: Σγολόμπη Αποστολία Βαϊρλή Στέλλα Χρήστος ΓαΙτανίδης Γιάνκου Αποστολία Ευδωρίδου Ναταλία Ζαλώνη Μαρία Καπράνας Στέφανος Κωστούλας Κωνσταντίνος Μητροπούλου Μαρία Μπάρδα Εβελίνα Μπινιάκου Μαριλένα Μπόια Μάγδα Ντέκα Ιωάννα Παπαδήμος Γιάννης Πατρώνη Δήμητρα Πλωμαρίτης Αντώνης Ραφτόπουλος Νίκος Ταρούσα Άγγελος Τζέκα Ειρήνη Τίτσια Αγαθή Ναταλία Τσακνάκη Υμέρ Ορέστης Φώτογλου Γιώργος Χίμα Αλέξανδρος 5o Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Ε1 Δασκάλα: Τζουβάρα Ουρανία Καλλέργης Ιωάννης Κατσούλας Δημήτριος Κώτση Ελισάβετ Μακρής Βασίλειος Ματζαβίνος Κων/νος Μπακίρης Κων/νος Μπασούρα Βασίλική Μπέα Χρυσάνθη Μπελέτης Ιωάννης-Συμεών Νασίκας Θαλής-Κοσμάς Νικολάου Μιχαήλ-Φωκίων Πανάγος Νικόλαος Παπαϊωάννου Πάρις Σούλα Αλίσια Σταματίου Ασημίνα Τζανετοπούλου Νεφέλη Τσιακτίρης Γεώργιος Τσιώτας Απόστολος 5o Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Ε2

Δασκάλα: Σιώζου Ζωή Αθανασιάδη Ευαγγελία Αποστολίδης Απόστο λος Αραμπατζή Αγγελική-Θάλεια Γαλάνης Νικηφόρος Δεληγιάννης Σωτήριος Ζυλάλι Εργιόνα Κυρίτσι Ειρήνη Λόης Γεώργιος Ναζέρι Κλεοντόρα Παπαθανασίου Αριστέα-Ελένη Παπαϊωσήφ Κων/νος Ρουσάκος Παναγιώτης Υμέρ Άνα Χατζάκου Αποστολία 6ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη ΣΤ Δάσκαλος: Πίτσιος Δημήτρης Γαρουφαλής Αλέξανδρος Δέλλιος Γεώργιος Καρδακάρης Σπυρίδων Καρκάλας Ιωάννης Κατσαούνης Χρήστος Κέκιας Δημήτριος Κουτσελίνη Στυλιανή Κυρτσούδη Ελένη Κωστή Ελένη Λαϊνάς Στυλιανός Μακρής Βασίλειος Μάνου Σταυρούλα Μαρίτσης Ανδρέας Μπουκλή Χρυσοβαλάντου Νατσίκου Κωνσταντίνος Νικόλοβ Άγγελος Πατσούρας Χρήστος-Φανούριος Πολυμενίδης Δαναός-Mιχαήλ Χαλάτση Βασιλική-Ειρήνη 8ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ Δάσκαλος: Μερκούρης Φίλιππος Γρίβας Μάριος Ευτυχιάδης Χαράλαμπος Κασλά Νεφέλη Κατσούδα Άννα Μαρία Κατσούδα Ελένη Ραφαέλα Κλαψόπουλος Γεώργιος Κόκκοτας Νικόλαος Κόλα Αλεξάνδρα Κολοκοτρώνη Ελένη Μαρία Κοντορίζου Παρασκευή Κουρέντης Βασίλειος Μπέκα Αριάδνη Μπλούκας Γεώργιος Δωρόθεος Νάστο Νικόλαος Πάπα Μαλβίνα Πάπα Μαρβιέν Ράπτης Δημήτριος Ριζάκης Άγγελος Λεωνίδας Τσιάμης Χρήστος Σταύρος Σολδάτος Αντώνιος Σολδάτος Ιωάννης 18ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, τάξη Γ1 Δασκάλα: Ζαχαράκη Ελένη Βενιέρη Ζωή Καϊδης Δημήτριος Καραδέμητρου Στυλιανή Καραϊσκος Γεώργιος Καραμπέρη Γεωργία Καρνάβας Ηλίας-Ραφαήλ Καρτάλη Ραφαηλία Λογοθετίδη Ειρήνη-Ραφαηλία Μαυριά Ελευθερία

Μπαλικούρας Αλέξανδρος Ντέντια Αουρέστ Οροκλός Χαρίλαος-Χρυσ/λάντης Παπασίκα Ελένη Σκούρας Αναστάσιος-Παναγιώτης Στάμος Δημήτριος Ταγγούλη Νικολία Τσάνκο Ενβίρ 30o Νηπιαγωγείο Βόλου, νήπια Νηπιαγωγοί: Τσιμά Όλγα και Κούκου Μαρία Αλεξανδρή Βάϊα Γιακτίδης Βασίλης Γκαραβέλας Βαγγέλης Καραμήτρου Ελένη Καραμπελιάς Νίκος Κόνιαρη Θέμιδα Μάντης Δημήτρης Μπόλης Θανάσης Νάνου Ευφροσύνη Ντάβρας Δημήτρης Παπαθανασίου Φωτεινή Ρουσμένης Αναστάσης Σάββα Μαγδαληνή Στύλα Έλενα Χατζηκουμπή Ελευθερία Χουτζιούμη Χριστίνα 18ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου Τάξη Β Δασκάλα: Μπαμπούνη Μιράντα Αγκόλλι Αμαριλίντο Αγκόλλι Νατάσα Γαλανούδη Αδαμαντία Γκούρη Βασιλική Θώμογλου Ελένη Θώμογλου Μαρία Κάιρα Χριστίνα Καπηλάρη Δήμητρα Κοντοστέργιος Κωνσταντίνος Κρεμαστάς Χρήστος Μαλικάι Φάμπιαν Μανδρούλιας Κωνσταντίνος Μπαρτζώκα Βαρβάρα Μπέιντο Φραντσέσκο Ντάγκαλος Νικόλαος Οικονόμου Πηνελόπη Σούλα Ελένη Σουλεμάν Μπλερίνα Σόιαν Άγγελος Τσεκούρας Κωνσταντίνος Τσιαμήτας Εμμανουήλ-Χρυσ/ντης Τσιαμήτας Χρήστος Φεσάτι Φαμπιόλα Φυτίλης Κωνσταντίνος-Άγγελος Παιδικός σταθμός «Ιάσονας». τμήμα προνηπίων Υπεύθυνη: Ανέστη Δήμητρα Αλεξόπουλος Φιλοκτήτης Αργυρόπουλος Βαγγέλης Γεροβασίλη Άννα Δαμουλάκης Κων/νος Εσερίδη Μαρία Καλαβρός Ιάσονας Καφενταράκης Λευτέρης Λουλούδη-Γιακουμάκη Αλεξάνδρα Μπάστης Άγγελος Ντόκου Νεφέλη-Βασιλική Πανουσόπουλος Ηλίας Πετσιώτης Μάριος-Άγγελος Σκούλτσου Ευδοξία Στρατηγοπούλου Λυδία Τραγουλιάς Κων/νος- Λουκάς Τσομπανόπουλος Απόστολος