แบบเรียนวัฒนธรรมไทย

แบบเรียนวัฒนธรรมไทย จากวรรณกรรมเรื่องความสุขของกะทิ สำหรับชาวต่างชาติ

ความสุขของ

กะทิ

ควาสุขของกะทิบอกเล่า เรื่องราวของเด็กหญิงคนหนึ่งใน สังคมชนบทที่ดำเนินไปอย่างเนิบ ช้าและสงบงามอันเป็นชีวิตอย่าง ที่ผู้คนจำนวนมากในเมือง ต่างก็ โหยหา แต่ลึกลงไปในใจของเด็ก หญิงแม้จะมีทั้งตาและยายคอยให้ ความรักและใส่ใจ เธอก็อดไม่ได้ที่ จะคิดถึงแม่ แม่ผู้เก็บความลับใน ชีวิตของเธอเอาไว้ แม่ผู้เล่าบอก เหตุผลได้ว่า "ทำไมจึงต้องมาอยู่ กับตายาย" แทนที่จะอบอุ่นในบ้าน ที่มีทั้งพ่อและแม่

แม่ผู้ที่สามารถ

ตอบคำถามกะทิได้ทั้งหมด แม้ว่า บางคำถามกะทิจะต้องเป็น ผู้คิด และตัดสินใจเอง ว่าต้องการจะรู้ หรือไม่ก็ตาม

ความสุขของกะทิ

บทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย

กระทะกับตะหลิว

กระต่ายขูดมะพร้าว

เรืออีแปะ

จักจั่น

โอ่งและอ่าง

บ้านทรงไทย

การใส่บาตร เรือของไทย โอ่ง ใครคิดว่าไม่สำคัญ

การทำบุญในวัน สงกรานต์ ไปงานศพ บ้านเรือนไทย

ก

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เรื่องแบบเรียนวัฒนธรรม ไทยจากวรรณกรรม เรื่อง ความสุขของกะทิสำหรับชาว ต่างชาติ ได้จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบการจัดการเรียนการ สอนสำหรับชาวต่างชาติ โดยจะประกอบไปด้วย เนื้อหา วรรณกรรมเรื่องความสุขของกะทิประกอบไปด้วย บทที่ 1 กระทะกับตะหลิว บทที่ 2 เรืออีแปะ บทที่ 3 โอ่ง และอ่าง บทที่ 4 กระต่ายขูดมะพร้าว บทที่ 5 จักจั่นและ บทที่ 6 บ้านทรงไทย บทอ่านเสริม คำศัพท์ ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ และแบบฝึกหัด ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเนื้อหาสาระของหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้จะเป็นประโยชน์ และให้ความรู้แก่ผู้ เรียนและผู้ที่สนใจ คณะผู้จัดทำ

ข

สารบัญ เรื่อง

คำนำ สารบัญ คู่มือการใช้งาน คำชี้แจงสำหรับผู้สอน คำชี้แจงสำหรับผู้เรียน บทที่ 1 กระทะกับตะหลิว - คำศัพท์บทที่ 1 - แบบฝึกหัดบทที่ 1 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บทที่ 2 เรืออีแปะ - คำศัพท์บทที่ 2 - แบบฝึกหัดบทที่ 2 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บทที่ 3 โอ่งและอ่าง - คำศัพท์บทที่ 3 - แบบฝึกหัดบทที่ 3 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บทที่ 4 กระต่ายขูดมะพร้าว - คำศัพท์บทที่ 4 - แบบฝึกหัดบทที่ 4 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บทที่ 5 จักจั่น - คำศัพท์บทที่ 5 - แบบฝึกหัดบทที่ 5 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บทที่ 6 บ้านทรงไทย - คำศัพท์บทที่ 6 - แบบฝึกหัดบทที่ 6 - บทอ่านเสริมบทอ่านเสริมวัฒนธรรมวิถีชีวิตไทย บรรณานุกรม

หน้า

เรื่องการตักบาตร

เรื่องการตักบาตร

เรื่องการตักบาตร

เรื่องการตักบาตร

เรื่องการตักบาตร

เรื่องการตักบาตร

ก ข ค ง จ 1 2 3 4 6 8 9 10 13 14 15 16 18 19 20 21 23 25 26 28 30 32 33 34 ฉ

ใช้งาน ร า ก อ มื คู่

ติ า ช ง า ต่ ว า ช บ รั สำห คู่มือการใช้งาน ชุดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ E - Book เล่มนี้ เป็นเนื้อหาสาระในรายวิชา ภาษาไทยสำหรับชาว ต่างชาติ จัดทำขึ้นเพื่อให้ผู้เรียนได้ศึกษาเนื้อหา ในบทเรียนเรื่องแบบเรียนวัฒนธรรมไทย จาก วรรณกรรมเรื่องความสุขของกะทิ ซึ่งประกอบ ไปด้วยบทที่ 1 กระทะกับตะหลิว บทที่ 2 เรือ อีแปะ บทที่ 3 โอ่งและอ่าง บทที่ 4 กระต่ายขูด มะพร้าว บทที่ 5 จักจั่นและบทที่ 6 บ้านทรงไทย โดยภายในเล่มชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book นี้จะประกอบไปด้วยเนื้อหาความสุขของกะทิ บท อ่านเสริม คำศัพท์ ถ้อยคำสำนวนและความ เปรียบ และแบบฝึกหัด เพื่อให้ผู้เรียนฝึกการ จับใจความสำคัญ สามารถบอกความหมายของ สำนวนและความเปรียบ และสรุปความรู้จากบท อ่านเสริม รวมไปถึงประมวลความรู้ที่ได้เรียนรู้ จากชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book

ค

คำชี้แจง

น อ ส ผู้ บ สำหรั

คำชี้แจงสำหรับผู้สอน ชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book รายวิชา ภาษาไทยสำหรับชาวต่างชาติ ประกอบไปด้วย คำชี้แจงสำหรับผู้สอน คำชี้แจงสำหรับชาวต่าง ชาติ เนื้อหาความสุขของกะทิ บทอ่านเสริม คำศัพท์ ถ้อยคำสำนวนและความเปรียบและ แบบฝึกหัด ในการใช้ชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book ฉบับนี้ผู้สอนควรปฏิบัติตามขั้น ตอนดังต่อไปนี้ 1.ผู้สอนศึกษาคู่มือการใช้ชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book เล่มนี้ในบทเรียนเรื่องแบบเรียน วัฒนธรรมไทยจากวรรณกรรม เรื่องความสุข ของกะทิฉบับนี้ให้เข้าใจ 2. ชี้แจงขั้นตอนการจัดการเรียนรู้โดยใช้ชุดสื่อ อิเล็กทรอนิกส์ E - Book รายวิชาภาษาไทย สำหรับชาวต่างชาติเรื่องความสุขของกะทิ ฉบับ นี้ให้นักเรียนเข้าใจอย่างถี่ถ้วน 3. ให้ผู้เรียนศึกษาเนื้อหาเรื่องความสุขของกะทิ บทอ่านเสริม และลงมือทำแบบฝึกหัดที่กำหนด ให้อย่างครบถ้วนสมบูรณ์ 4. ดูแลให้ผู้เรียนปฏิบัติตามขั้นตอน และให้คำ แนะนำเมื่อผู้เรียนพบปัญหาในการทำงาน 5. บันทึกผลการประเมินให้คะแนนหลังจากการ จัดการเรียนรู้ เมื่อใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ทุก ครั้ง

ง

คำชี้แจง

น ย รี เ ผู้ สำหรับ

คำชี้แจงสำหรับผู้เรียน ชุดสื่ออิเล็กทรอนิกส์ E - Book รายวิชา ภาษาไทยสำหรับชาวต่างชาติ เรื่องความสุข ของกะทิ ผู้เรียนสามารถศึกษาได้ด้วยตนเอง โดยให้ผู้เรียนอ่านคำชี้แจงสำหรับผู้เรียน และ ปฏิบัติตามขั้นตอน ดังต่อไปนี้ 1. ให้ผู้เรียนได้ศึกษาคำชี้แจงสำหรับผู้เรียนให้ เข้าใจและปฏิบัติตาม 2. ศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ เพื่อให้ทราบว่า เมื่อจบบทเรียนแล้วผู้เรียนสามารถเรียนรู้อะไร ได้บ้าง 3. ศึกษาเอกสารจากเนื้อหาและได้ลงมือทำใบ กิจกรรม ใบงาน ตามที่ได้กำหนดไว้เพื่อเป็นการ ทบทวนให้นักเรียนเกิดความรู้ความเข้าใจใน เนื้อหามากยิ่งขึ้น 4. ทำแบบฝึกหัดหลังเรียนเพื่อทดสอบและวัด ความรู้ความเข้าใจว่าผู้เรียน มีความรู้ เกี่ยวกับ เรื่องที่ศึกษามากน้อยเพียงใด

จ

บทที่ 1

เรื่อง กระทะกับตะหลิว

“แม่ไม่เคยสัญญาว่าจะกลับมา” เสียงกระทะกับตะหลิวปลุก กะทิให้ ตื่นขึ้นเหมือนวันก่อน ๆ ที่จริงแล้วกลิ่นหอมกรุ่น ๆ ของข้าวสุกก็มีส่วน ด้วย รวมทั้งกลิ่นควันจากเตาและกลิ่นไข่ทอด แต่เสียงตะหลิวเคาะกระทะ ต่างหากที่ดึงกะทิให้พ้นจากภวังค์ นิทราและภาพฝันสู่วันใหม่ กะทิไม่เคยใช้เวลาล้างหน้าแต่งตัวนาน ตาล้อบ่อย ๆ ว่า วิ่งผ่านน้ํา เสร็จแล้วหรือ ยายหันมามองเมื่อกะทิเข้ามาในครัว ยายไม่เคยยิ้มตอบ หรือทักทาย ตาบอกว่ายิ้มของยายมีน้อยต้องสงวนเอาไว้อัดกระป๋องส่ง ออกไปขายต่างประเทศ กะทิคดข้าวใส่ขัน สีขาว ๆ สวยเข้ากันดีกับอากาศสดชื่นยามเช้าแบบ นี้ ไออุ่นจากขันข้าวในอ้อมแขน แผ่ซ่านทั่วทั้งอกและใจที่รัวจังหวะกระชั้น ขึ้นเมื่อกะทิออกวิ่งไปท่าน้ำ ตานั่งอ่านหนังสือพิมพ์รออยู่แล้วกับถาด อาหารเหมือนเคยไม่นานเสียงพายกระทบน้ำก็ดังขึ้น พร้อมกับที่หัวเรือ พ้นคุ้งน้ำออกมาให้เห็นสีจีวรของหลวงลุงเพิ่มความสดใสให้บรรยากาศ พี่ทองลูกศิษย์ยิ่งฟันขาวมาแต่ไกล ตาบอกว่าพี่ทองน่าไปอยู่คณะตลก ชวนยิ้ม ยิ้มของพี่ทองเหมือนโรคติดต่อ ยิ้มที่ส่งมาจากหัวใจระรื่นต่อ สายตรงถึงปากและแววตา แผ่รัศมีคลื่นรอบ ๆ เหมือนเวลาโยนก้อนหิน ลงในน้ำ จนคนรอบข้างรู้สึกได้ ตากรวดน้ำใต้ต้นโพใหญ่ กะทิอนุโมทนา บุญกับตาและอธิษฐานอยู่ในใจ สำรับกับข้าวรออยู่แล้ว มือใหญ่แบบนี้ทุกเช้า ตาจะยึดผักต้มกับน้ำ พริกเป็นหลัก ผัดผักกับปลาทอด เป็นของกะทิเกือบคนเดียว ตาเลี่ยง ของทอดมันทุกชนิด ตาบ่นลับหลังยายว่า อาหารของยายเหมือนทา เชลแล็ก สักวันจะเอากระทะกับตะหลิวของยายไปบริจาคกองทัพหลอม ทำปืนใหญ่กู้ชาติ ถ้ายายได้ยินก็จะยิ่งปัง และวันนั้นเสียงตะหลิวเคาะ กระทะของยายก็จะดังลั่นสะท้านสะเทือนและถี่กระแทก จนน่าแปลกใจ ที่กระทะยังอยู่ดีและทำหน้าที่เช่นเดิมได้ในวันต่อมา

1

คำศัพท์

2

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ คำศัพท์

สัทอักษร

ความหมาย

กระทะ

/kra?2-tha?4/

ภาชนะก้นตื้น ใช้ทอดหรือผัดอาหาร

ตะหลิว

/ta?2-liw5/

เครื่องมือทำด้วยเหล็ก ใช้แซะหรือตักของที่ทอดหรือผัดในกระทะ

สงวน

/sa?2-ŋuan5/

ถนอมรักษาไว้ , หวงแหนไว้

อธิษฐาน

/?a?2-thit4-thaan5/

ตั้งจิตขอร้องต่อสิ่งที่ตนถือว่าศักดิ์สิทธิ์ เพื่อผลอย่างใดอย่างหนึ่ง

พาย

/phaaj1

ไม้แบน ๆ ที่มีใช้พาย เช่น พายเรือในอ่าง

จีวร

/jii1-wɔɔn1/

เครื่องนุ่งห่มของภิกษุสามเณร

กรวดน้ำ

/kruat2-naam4/

แผ่ส่วนบุญด้วยวิธีหลั่งน้ำ

อนุโมทนา

/?a?2-nu?4-moo1 -tha?4-na1/

ความยินดีตาม, ความยินดีด้วยความ พลอยยินดี, ความเบิกบานใจ

คดข้าว

/khot4-khaaw3/

ตักข้าวสุก

ถาด

/thaat5/

ภาชนะใส่สิ่งของ ทำด้วยไม้หรือโลหะ รูปเตี้ย ๆ แบน มีขอบ

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ 1. วิ่งผ่านน้ำ หมายถึง การอาบน้ำด้วยฝักบัว เป็นความเปรียบการอาบน้ำที่ไม่สะอาด เหมือนเปิดฝักบัวแล้ววิ่งผ่านน้ำไป 2. ยิงฟันขาว หมายถึง การยิ้มเปิดปากกว้างจนเห็นฟัน 3. ยิ้มของพี่ทองเหมือนโรคติดต่อ หมายถึง การยิ้มของพี่ทองที่มาจากใจจริง ใคร ๆ เห็น แล้วก็ต้องยิ้มตาม

แบบฝึกหัดที่ 1

3

กิจกรรมจับคู่คำศัพท์

คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนจับคู่คำศัพท์กับความหมายที่สัมพันธ์กัน กระทะ กรวดน้ำ อนุโมทนา ถาด สงวน คดข้าว อธิษฐาน ตะหลิว จีวร พาย

. . . . . . . . . .

ตั้งจิตขอร้องต่อสิ่งที่ตนถือว่า ศักดิ์สิทธิ์เพื่อผลอย่างใดอย่างหนึ่ง ภาชนะก้นตื้น ใช้ทอดหรือผัดอาหาร ภาชนะใส่สิ่งของ ทำด้วยไม้หรือโลหะ รูปเตี้ย ๆ แบน มีขอบ เครื่องมือทำด้วยเหล็กใช้แซะหรือตัก ของที่ทอดหรือผัดในกระทะ ไม้แบน ๆ ที่มีใช้พาย เช่น พายเรือใน อ่าง ถนอมรักษาไว้ , หวงแหนไว้ ตักข้าวสุก เครื่องนุ่งห่มของภิกษุสามเณร แผ่ส่วนบุญด้วยวิธีหลั่งน้ำ ความยินดีตาม, ความยินดีด้วยความ พลอยยินดี, ความเบิกบานใจ

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย เรื่อง การใส่บาตร

การตักบาตร คือ ประเพณีอย่างหนึ่งที่ชาวไทยปฏิบัติกันมาแต่สมัยก่อน ในตอนเช้าพระภิกษุจะถือบาตรออกบิณฑบาตเพื่อรับอาหารตามหมู่บ้านในเวลา เช้า ผู้คนที่ออกมาใส่บาตรจะออกมาแต่เช้าและจะเตรียมอาหารที่จะถวายพระ ภิกษุด้วย อาหารที่จะถวายพระภิกษุมีอาหารต่าง ๆ เช่น ข้าว อาหารแห้ง ข้าวสาร หรือของอื่น ๆ ใส่ถุงหรือกล่อง เมื่อถึงเวลาใส่บาตรจะได้สะดวกที่จะ หยิบของใส่ได้ทันที ผู้คนที่นํา ของมาใส่บาตรจะยืนรออยู่ตรงทางที่พระภิกษุ เดินผ่าน ก่อนที่พระภิกษุเดินทางมาถึงจะมีการนําถ้วยใส่ของที่จะถวายจบที่ ศีรษะแล้วอธิษฐาน เมื่อพระภิกษุมาถึงจะหยุดยืนอยู่ตรงหน้าคนที่จะตักบาตร แล้วเปิดฝาบาตร ก่อนที่จะใส่บาตรคนที่ใส่บาตรจะต้องถอดรองเท้าก่อน จาก นั้นคนที่ใส่บาตรจะนําของที่ตนมีถวายพระ เสร็จแล้วพระจะให้พรคนที่ใส่บาตร ประนมมือรับพร โดยปกติแล้วจะนิยมคุกเข่าหรือนั่งยอง ๆ ประนมมือ ขณะที่ ให้พรคนที่ใส่บาตร อาจจะมีการกรวดน้ําเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ที่ล่วงลับ การกรวดน้ํานั้นอาจจะทําขณะที่พระให้พรหรือหลังจากการตักบาตรเสร็จสิ้น ก็ได้ หลังจากที่พระภิกษุให้พรแล้วก็เป็นอันเสร็จพิธี

4

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย เรื่อง การใส่บาตร

ตามประเพณีนี้ การใส่บาตรมีทุกวันตั้งแต่ช่วงเช้า ประมาณ 5 นาฬิกา จนถึงก่อน 7 นาฬิกา ซึ่งเป็นเวลาที่พระภิกษุฉันอาหารมื้อเช้า พระภิกษุจะ ออกบิณฑบาตทุกวัน เวลาที่พระภิกษุออกบิณฑบาต พระภิกษุจะใช้ 2 มือ ประคองบาตรเอาไว้ แล้วก็เดินในกิริยาสํารวมพระภิกษุจะไม่เอ่ยปากขอ อาหารจากผู้คนเมื่อเวลามีคนถวายของ พระภิกษุจะต้องรับไว้ให้หมด ไม่สามารถที่จะเลือกได้ว่าจะรับหรือไม่รับ หรือบอกกับผู้คนว่าตนต้องการ สิ่งนั้นสิ่งนี้แต่ตามกฎของพระภิกษุ มีอาหารบางชนิดที่ไม่สามารถทานได้ ซึ่งเป็นความรู้ที่ผู้ที่จะไปใส่บาตรควรทราบด้วย นั่นคือ 1. ของที่ได้มาโดยวิธีการทุจริตทานแก่ตน เช่น ได้มาจากการขโมยและ พระภิกษุรู้ว่าบุคคลคนนั้นได้ขโมยของนั้นเพื่อที่จะให้ 2. เนื้อสัตว์ที่ต้องห้ามตามหลักศาสนาพุทธ เช่น เนื้อคน เนื้อช้าง เป็นต้น 3. เนื้อสัตว์ที่ได้มาจากการที่บุคคลคนนั้นตั้งใจที่จะฆ่าสัตว์ มีจุดประสงค์ หลักคือ เพื่อที่จะเอาเนื้อมาถวาย พระภิกษุโดยเฉพาะและพระภิกษุรู้ว่าเนื้อ นั้นมาจากการฆ่าเพื่อที่จะนํามาถวายตน โดยเฉพาะผลไม้ที่มีเมล็ดเพราะ ถือว่าเมล็ดนั้นยังสามารถที่จะให้กําเนิดชีวิตได้อยู่ถ้าจะถวายต้องเอาเมล็ด ออกก่อน 4. วัตถุดิบในการทําอาหาร เช่น ข้าวสาร แป้ง เพราะตามหลักของศาสนา นั้น ไม่อนุญาตที่จะให้ พระภิกษุ ประกอบอาหาร ประเพณีนี้ชาวพุทธถือกัน ว่าเป็นการสร้างกุศล และถือว่าเป็นการแผ่ส่วนกุศลให้กับญาติผู้ล่วงลับ ไป แล้วด้วย โดยเชื่อกันว่าอาหารที่ถวายไปนั้นจะส่งถึงญาติผู้ล่วงลับด้วย เช่นกัน

5

บทที่ 2

เรื่องที่ ๒ เรืออีแปะ “ไม่เคยมีใครพูดถึงแม่”

ตาหาซื้อเรืออีแปะหรือที่ชาวบ้านในละแวกเรียกเรือป่าบมาไว้พายเที่ยว เล่นในทุ่งหน้าน้ํา ตาบอกว่าเป็นการปลีกวิเวกพ้นจากมลพิษทางเสียง (ของยาย) กะทิกับตาจะไปกันสองคน ออกเดินทางกันตอนสาย ๆ ตาพาย เรือสบาย ๆ ผ่านมาในคลองที่สองข้างทางมีไม้ผลให้เห็น เช่น มะม่วง ชมพู่ ต้นโสน ที่ชอบขึ้นริมน้ําบ้าง ตาไม่หยุดแวะพักแต่ร้องทักทายทุกคนที่เห็น ลุงสนกําลังทอดแหอยู่ที่ท่าน้ําหน้าบ้าน ท่าทางจะได้ปลาตะเพียนหลายตัว ตาบอกว่าขากลับจะแวะขอไปให้ยายแช่น้ําปลาทอดกรอบเป็นอาหารเย็นให้ กะทิ เรือพ้นจากคลองร่มครึมสู่ทุ่งกว้างสุดสายตา น้ําต้องลมอ่อนเป็นริ้ว ระลอกน้อย ๆ ทุ่งนาสีเขียวสดเห็นอยู่ไกล ๆ ตาลอยเรือกลางทุ่งแล้วลงมือ ถอนสายบัว ต้องดูให้ดีว่าเป็นบัวผันไม่ใช่บัวเผื่อนที่รสเผื่อนขม บัวผันใบ กลมไม่มีแฉกดอกสีเหลืองจัดสายบัวกรอบสดจิ้มน้ําพริกที่ยายห่อใบบัวมา พร้อมข้าวใหม่จะเป็นอาหารกลางวันมื้ออร่อยทีเดียว กะทิยังนึกสนุกหัก สายบัวเป็นข้อ ๆ ห้อยคอต่างสายสร้อยด้วย บางทีก็จะมีกระจับขึ้นเป็นแพ กะทิชอบกินมากกว่าแห้ว ตาจะเก็บใส่ใน เรือเอาไว้กลับไปต้มกินที่บ้านที่เห็นแน่ ๆ ทุกครั้งคือ ผักปอดหรือผักตบ ดอกสีม่วงอ่อนจางดูบอบบาง ถือไว้ในมือไม่นานก็จะสลดหมดสวย ดอกผัก บุ้งสีขาวก็ดูสวยดี ตาบอกว่าถ้าเป็นศิลปินมีฝีมือแบบโมเน่ต์ก็จะถ่ายทอดลง บนผ้าใบให้สวยหยด ตาจะพายเรืออย่างสบายอารมณ์ ไม่นึกกะเกณฑ์ว่าจะต้องออกจาก บ้านกี่โมง จอดแวะตรงไหน กี่โมง และกลับถึงบ้านกี่โมง ไม่ใช่รายการท่อง เที่ยวกับทัวร์ตามตารางรถไฟ ตาบอกตาเป็นทัวร์ตามอําเภอใจต่างหาก

6

บทที่ 2

เรื่องที่ ๒ เรืออีแปะ “ไม่เคยมีใครพูดถึงแม่”

เรือท้องแบนหัวเรือสั้น ๆ ลํานี้ ทําหน้าที่เป็นพาหนะชั้นดี ไม่ก่อ มลพิษ เคลื่อนที่แหวกสายน้ําใส ไปตามแรงของคนพาย ถ้าผ่านเข้าไป กลางฝูงจิงโจ้น้ํา ก็จะพากันแตกหนีดูวุ่นวายจ้าละหวั่นดี ตากับกะทิแทบไม่ ส่งเสียงพูดกัน ปล่อยให้เรือกับผืนน้ําทักทายกันให้พอ ดวงอาทิตย์ดูไกล อยู่บนฟ้าทั้ง ๆ ที่เริ่มทอแสงแรงแต่น้ํารอบกายทั่วทั้งทุ่งราวเกราะแก้ว กางกั้นไอร้อนนาทีราวหยุดนิ่ง น้ํากับฟ้า ลมกับตะวันคือกรอบภาพ ที่มี เรือลําหนึ่งปรากฏอยู่ตรงกลาง เรือย่อมมุ่งหน้าไปอย่างไม่ถึงจุดหมายไม่ได้ แม้การเดินทางจะชวน หฤหรรษ์เพียงใดก็ตาม

7

คำศัพท์

8

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ คำศัพท์

สัทอักษร

ความหมาย

เรืออีแปะ

/rɯa1-?ii1-pɛ?2/

เรือต่อชนิดหนึ่ง ท้องแบนเสริมกราบ รูปคล้ายเรือสำปั้ นแต่หัวเรือสั้นกว่า

มลพิษ

/mon1-la?4-phit4/

พิษเกิดจากความมัวหมองหรือความ สกปรก

ทอดแห

/thɔɔt3-hɛɛ5/

เหวี่ยงแหให้แผ่กว้างออกเพื่อจับปลา

ปลีก

/pliik2/

แบ่ง,ย่อย,หนี

วิเวก

/wi?4-week3/

เปล่าเปลี่ยว, วังเวง

แพ

/pɛɛ1/

ไม้หรือสิ่งอื่นมาผูกมัดติดกันมาก ๆ สำหรับใช้เป็นพาหนะทางน้ำ

สลด

/sa?2-lot2/

เศร้า, เสียใจ, เหี่ยวแห้ง

พาหนะ

/pha1-ha?2-na?4/

เครื่องมือ

แจว

/cɛɛw1/

กระเชียง, พาย

ต้นโสน

/ton3-sa?2-noo5/

ต้นไม้ชนิดหนึ่ง ใบเล็ก ๆ คล้ายใบมะขาม ดอกเหลือง ใช้เป็นผัก

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ 1. การปลีกวิเวกพ้นจากมลพิศทางเสียง หมายถึง หาที่สงบ สะอาด บริสุทธิ์เพื่อพักกายใจ 2. ตากับกะทิแทบไม่ส่งเสียงพูดกันปล่อยให้เรือกับผืนน้ำทักทายกันให้พอ หมายถึง บรรยากาศเข้าสู่ความเงียบสงบ เหมือนกับสิ่งไม่มีชีวิต

แบบฝึกหัดที่ 2

9

กิจกรรมคำถามชวนคิด

คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง

1.การปลีกวิเวกพ้นจากมลพิศทางเสียง หมายถึงความเปรียบใด

2. ตากับกะทิแทบไม่ส่งเสียงพูดกัน ปล่อยให้เรือกับผืนน้ำทักทายกันให้พอ มีความหมายว่าอย่างไร

3. วัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่ปรากฎใน เรื่องมีอะไรบ้าง จงตอบเป็นข้อ ๆ

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย เรื่องเรือของไทย

ฉันพักอยู่ที่กรุงเทพฯ เกือบ 3 ปีแล้ว มีความประทับใจกับเรื่องคนไทยมี ความสัมพันธ์กับสายน้ํา ที่จริงแล้วเราสามารถพูดได้ว่าสายน้ําเปรียบเสมือน สายเลือดในการดําเนินชีวิตของคนไทย คนไทยส่วนใหญ่จึงมีความผูกพันกับ สายน้ํามาเนิ่นนาน นับตั้งแต่สมัยก่อนจนถึงปัจจุบันถือได้ว่าแม่น้ําคือ อู่ข้าว อู่น้ํา ของคนไทย บางหมู่บ้านก็ยังอาศัยอยู่ริมน้ํา ใช้ทรัพยากรที่อุดมสมบูรณ์ จากสายน้ําอย่างกินดีอยู่ดี การใช้ชีวิตอยู่กับน้ําเป็นการประกอบอาชีพต่าง ๆ การทํานา การค้าขาย การคมนาคมรวมถึงตลาดน้ําถือว่าเป็นตลาดที่มีลักษณะ มีเอกลักษณ์ของไทย เรือ คือ ยานพาหนะที่ได้รับความนิยมทุกครัวเรือน สมัยก่อนแต่ละบ้าน จึงต้องมีเรืออย่างน้อย 1 ลํา เพื่อการสัญจรและอาจจะมีอีกหลายลําเพื่อ ประโยชน์อื่นตามลักษณะของเรือที่แตกต่างกันออกไป เรือของไทยที่ชาวบ้าน นิยมใช้ในชีวิตประจําวัน แบ่งตามชนิดได้แก่เรือขุดและเรือต่อ ซึ่งขอแนะนํา สี่แบบ ที่พบในชีวิตประจําวันของคนไทยมากที่สุด 1. เรือขุด มี 2 ประเภท คือ

1.1 เรือมาดเป็นเรือขุดท้องกลมขุดจากไม้ตะเคียนเรือมาดขนาดใหญ่ ใช้แจว หลายแจว ขนาดกลางใช้แจว 2 แจว ขนาดเล็กใช้พายเป็น เรือเก่าแก่ชนิดหนึ่ง ของไทย ตั้งแต่สมัยกรุงศรี อยุธยาตอนปลายถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

10

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

11

เรื่องเรือของไทย

1.2 เรือหมู เป็นเรือที่มีความสวยงามอ่อนช้อย เป็นเรือขุดท้องกลมขนาดกลาง หัวท้ายเรืองอนเล็กน้อยพองาม มีการเสริมกราบเรือ ทั้งสองข้าง กลางลําเรือ เป็นแคร่ โปร่งลูกระนาด พื้นหัวและท้ายเรือยังมีแคร่เปิดปิดได้ 2. เรือต่อ มี 2 ประเภท คือ

2.1 เรือสําปั้ นพายขายก๋วยเตี๋ยว บางครั้งเรียกว่าเรือชําปังหรือเรือสามปั้ น เป็นเรือจีนขนาดเล็กติดอยู่กับเรือสําเภาจีนสําหรับช่วยชีวิต ยามฉุกเฉินหรือ พายจากเรือสําเภาเข้ามาติดต่อกับชายฝั่ งต่อด้วยไม้กระดาน 3 แผ่น คือ ท้อง เรือ 1 แผ่นและข้างเรือข้างละ 1 แผ่น ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ หล้านภาลัยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สั่งซื้อเรือสําปั้ นจีนจากเมืองกวางตุ้ง เข้ามาเพื่อให้ข้าราชบริพารฝ่ายในได้พายเล่น ต่อมาพระยาสุรศักดิ์มนตรีสุริย วงศ์ได้ปรับปรุงเรือแบบใหม่ รูปร่างสวยงามตามแบบไทยมีในปัจจุบันนิยมใช้ใน การค้าขาย เช่น ขายก๋วยเตี๋ยว ขายกาแฟ เป็นต้น

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

12

เรื่องเรือของไทย

2.2 เรือผีหลอก เป็นเรือหาปลาของชาวบ้านมีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ต่อด้วย ไม้สามแผ่น ลักษณะเพรียว หัวเรือและท้ายเรือมีแคร์ กลางลําโล่งต่อกราบซ้าย ขึ้นไปเป็นเสาสูงประมาณ 1 เมตรจากห้องกลางลําเรือ จึงด้วยตาข่ายตาโตเพื่อ กันไม่ให้ปลากระโดดข้ามเรือ ด้านขวามีแผ่นกระดานทาสีขาวห้อยข้างเรือเหตุที่ เรียกว่าเรือผีหลอก คือ ด้านขาวของเรือมีกระดานทาสีขาวสว่างโพลงในความมืด ปลาเห็นสีขาว ๆ ตกใจจะกระโดดขึ้นมาบนเรือ จะเห็นได้ว่า ประโยชน์ของเรือนั้นมีมากมายทั้งใช้เป็นที่อยู่อาศัยถาวร รับจ้าง ใช้แข่งขันกัน ใช้ในเทศกาลต่าง ๆ ตลอดจนใช้ในการละเล่นทางน้ําาตามประเพณี นิยมสมัยก่อน ประเพณีหรือวัฒนธรรมเกี่ยวกับเรื่องเรือนั้นในสมัยปัจจุบันก็ยัง มีให้เห็นไม่น้อยนัก มีการแข่งเรือ การค้าขายบนเรือ การเล่นเพลงเรือ เป็นต้น จากข้างบนที่กล่าวมาเราสามารถเห็นว่าเรือก็เป็นส่วนหนึ่งของชีวิตคนไทย

บทที่ 3

13

เรื่องที่ ๓ โอ่งและอ่าง “กะทิอยากให้แม่ไปรับที่โรงเรียนบ้าง” หนังสือเล่มหนึ่งที่กะทิอ่านได้ไม่รู้เบื่อ ชื่อบ้านที่มีพ่อหกสิบคนเป็นเรื่องการ ผจญภัยของเด็กกําพร้าจากสงครามในเมืองจีนกับหมูอ้วน ๆ ตัวหนึ่ง ที่เจ้าของ ตั้งชื่อว่า เจ้าความรุ่งโรจน์ของหมู่บ้าน สุดท้ายทั้งสองก็ได้ไปพบกับนายทหาร อเมริกันหกสิบคน หลังจากระหกระเหินกันอยู่นาน เรื่องนี้ถูกใจกะทิมาก ตาต้อง อ่านให้ฟังจนคอแหบคอแห้งกว่ากะทิจะอ่านหนังสือได้เอง แล้วกะทิก็ชอบเรียก บ้านริมคลองนี้ว่า บ้านที่มีโอ่งสิบเจ็ดใบ ฟังดูเหมือนมีโอ่งหรือตุ่มเกินความจําเป็น แต่จํานวนสิบเจ็ดใบมีเหตุผล แอบแฝงอยู่ตรงที่ยายถือเรื่องความสะอาด ใบไหนใส่น้ํากินน้ําใช้น้ําดื่ม ต้องแยกกันเด็ดขาด ห้ามปะปน ตาเกาหัวว่ามันจะต่างอะไรกันนักหนา ลงคอ ล้างเท้าก็เหมือน ๆ กัน ยายยืนกรานว่าไม่เหมือน น้ํากินใส่ในโอ่งมังกรใบโตตั้งไว้ ในครัว สําหรับใช้ประกอบอาหารอย่างเดียว น้ําใช้ใส่ในทุ่มซีเมนต์อยู่ใต้ถุนเอาไว้ ใช้ซักผ้าล้างจาน ส่วนน้ําดื่มนั้นพิเศษสุด ตั้งไว้ใต้รางน้ําฝนเอาไว้ต้มใส่ขวดดื่ม ดับกระหาย ตาบอกว่าน้ําประปาไหลทําไมยายต้องชอบสร้างสรรค์งานในบ้าน โชคดีที่ยายไม่ได้ยิน โอ่งที่กะทิชอบมากที่สุดเป็นโอ่งใบน้อยลายมังกร มองดูเป็นของดีมีราคา เกินหน้าโอ่งอ่างดินเผา ที่มีคนใส่เรือเอามาขายถึงท่าน้ําหน้าบ้านบ่อยๆ โอ่งใบนี้ เป็นโอ่งเคลือบด้านในสีเขียว ตาบอกว่าสีเขียวไข่กาด้านนอกเป็นลายมังกร ที่ สําคัญมีฝาปิด ยายใช้ใส่ข้าวสารรวมน้ําหนักโอ่งกับข้าวสารข้างในแล้ว คงจะเกินความสามารถ ที่คนคนเดียวจะยกไหวแน่ ๆ ก่อนขึ้นบ้านตามทางเดินไปถนนใหญ่ ตรงเชิงบันได มีโอ่งใบเล็ก ๆ ใส่น้ําไว้ ล้างเท้า ก่อนเข้าบ้าน ก็ยังมีอ่างบัวที่ตาเลี้ยงเองกับมือ นับไปนับมาก็น่าต้องถึง สิบเจ็ดใบจริง ๆ เมื่อหมดหน้าฝนก็จะต้องล้างโอ่งใส่น้ําเป็นการใหญ่ เพื่อปิดรอไว้รับน้ําฝน ปีถัดไป กะทิชอบปีนลงไปเล่นน้ําในโอ่ง เนื้อดินข้างในเย็น โอ่งใบใหญ่มีเนื้อที่พอ ให้กะทิตัวเล็ก ๆ ลงไปนั่งได้สบาย เป็นที่ซ่อนตัวที่มีแต่กะทิรู้อยู่คนเดียว ตาจึง ไม่รู้ว่ากะทิได้ยินเสียงของตาพูดกับใครคนหนึ่งทางโทรศัพท์ว่า “ จะให้รอจนโรงเรียนปิดเทอมก่อนหรือ เรามีเวลามากขนาดนั้นจริงหรือเปล่า ”

คำศัพท์ คำศัพท์

14

สัทอักษร

ความหมาย

ผจญภัย

/pka?2-con1-phaj1/

ออกไปเสี่ยงสู้ภัยอันตราย

เด็กกำพร้า

/dek2-kam1-phraa4/

ไร้บิดาหรือมารดาเลี้ยงดูแต่เด็ก, ไร้ญาติ

รุ่งโรจน์

/ruŋ3-root3/

เจริญรุ่งเรือง ชีวิตรุ่งโรจน์

ระหกระเหิน

/ra?4-hok2-ra?4həən5/

พลัดพรากจากถิ่นฐานเดิม

โอ่ง

/?ooŋ2/

ภาชนะสำหรับขังน้ำ ก้นสอบเล็กน้อย ปากกว้าง มีขนาดต่าง ๆ กัน

ตุ่ม

/tum2/

แฝง

/fɛɛŋ5/

ภาชนะที่ทำจากดินเผา ใช้ในการใส่ หรือเก็บน้ำ เคลือบคลุม, เคลือบแฝง, ไม่กระจ่าง ไม่ชัดเจน

น้ำประปา

/naam4-pra?2-paa1/

ปะปน

/pa?2-pon1/

มักใช้ในลักษณะที่สิ่งต่างชนิดต่างประเภท ระคนปนกัน

ฉ่ำ

/cham2/

ชุ่มชื้น

น้ำที่ผ่านการทำให้สะอาดปราศจากเชื้อโรค แล้วจ่ายไปให้ประชาชนบริโภคใช้สอย

แบบฝึกหัดที่ 3

15

กิจกรรมเติมความหมายคำศัพท์ คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนเติมความหมายของคำศัพท์ต่อไปนี้ให้ถูกต้อง

1.ผจญภัย 2.เด็กกำพร้า 3.รุ่งโรจน์ 4.ระหกระเหิน 5.โอ่ง 6.ตุ่ม 7.แฝง 8.น้ำประปา 9.ปะปน 10.ฉ่ำ

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

16

โอ่ง ใครคิดว่าไม่สำคัญ

ฝนตกกระหนราวกับฟ้ารั่ว คนกรุงเทพฯ คงจะไม่ชอบฝนตก เพราะทําให้เรา เดินทางไม่สะดวก คนกรุงเทพฯไม่ชอบฝนเพราะไม่เคยขาดน้ํา เดี๋ยวนี้ไม่มีใคร รองน้ําไว้กินไว้ใช้ยามแล้งอีกแล้วเพราะมีน้ําประปา น้ําดื่มใส่ขวดใส่ถังยี่ห้อต่าง ๆ ให้เลือกซื้อมากมาย แต่คนกรุงเทพฯ ยังจํา “โอ่ง” กันได้ไหม “โอ่ง” นับได้ว่าเป็นภาชนะใส่น้ําขนาดใหญ่ที่ถูกสร้างขึ้น เพื่อกักเก็บน้ําไว้ใช้ ในชีวิตประจําวันของคนไทย และอยู่คู่ครัวเรือนไทยมาช้านาน ยังมีความทรงจําแบบนี้กันไหมเมื่อ 30 ปีก่อน คนที่อาศัยอยู่แถวชานเมือง กรุงเทพ ฯ ในบ้านที่พ่อกับแม่ใช้ต้นกระถินเป็นรั้วปลูกผักสวนครัว แม่มีโอ่งหลาย ใบ โอ่งมังกรจากราชบุรี โอ่งซีเมนต์สีแดงเรียงรายอยู่ตามพื้นรอบชายคา เวลา หน้าฝนคือมหกรรมการรองน้ําเอาไว้ใช้ดื่ม ต้องพิถีพิถันล้างโอ่งให้สะอาดที่สุด ใช้ ผ้ากรองและปิดฝาให้มิดชิดเพื่อเก็บน้ํา

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

17

โอ่ง ใครคิดว่าไม่สำคัญ

นับตั้งแต่โบราณ ทุกบ้านจะมีโอ่งใส่น้ําฝนไว้เก็บน้ําในฤดูฝน บางบ้านจะ เป็นโอ่งมังกรขนาดใหญ่ บางบ้านก็เป็นโอ่งแดงยักษ์ ซึ่งในภาคอีสานจะเห็น โอ่งยักษ์สีแดงวางขายเป็นจํานวนมาก ทุกครัวเรือนจะมีโอ่งเก็บน้ําฝนไว้บ้าน ละหลายใบ บางหลังคาเรือนมีโอ่งเก็บน้ําเกือบ 10 ใบ บางหลังอย่างน้อยต้อง มีแท้งค์น้ําหรือโอ่งเก็บน้ํา 3 ใบ โอ่งเก็บน้ําใช้ในการเก็บน้ําไว้ยามฤดูแล้งหรือ ในยามที่น้ําประปาภายในหมู่บ้านไม่ไหลด้วย อีกอย่างบางบ้านก็ใช้เก็บน้ําฝน ซึ่งสะอาดและนําน้ําฝนมากรองเพื่อใช้ในการบริโภคด้วย คนกรุงเทพฯ ไม่ทราบเลยว่าฝนและน้ํา สําหรับชาวบ้านที่อยู่ต่างจังหวัด โดยเฉพาะในภาคอีสานของไทยมีความสําคัญอย่างไร ซึ่งภาคอีสานเป็นพื้นที่ อยู่ในบริเวณที่ขาดน้ํา ถึงแม้ว่าจะมีคลองล้อมรอบอยู่ แต่เป็นคลองที่ใช้เพื่อ การคมนาคมและเป็นแหล่งอาหาร เช่น กุ้ง หอย ปู ปลา แต่ต้องแลกกับการ เป็นคลองน้ํากร่อย ใช้ดื่มกินไม่ได้เลย สภาพแวดล้อมภูมิศาสตร์ของภาคอีสาน ทําให้ชาวบ้านเรียนรู้ชีวิตผู้คนที่ ผูกพันอยู่กับฝนฟ้า รู้จักภาชนะใส่น้ําขนาดใหญ่ ที่ต้องรองน้ําไว้กินให้ได้ตลอด ปี เมื่อเวลาฝนมาคนอีสานจะเตรียมตัวกันคึกคัก ฝนแรกและฝนสองจะใช้ล้าง หลังคาชะล้างสิ่งสกปรกออกไปก่อน ฝนสามฝนสี่อาจจะใช้ล้างโอ่งให้สะอาด เตรียมไว้ใช้รองน้ํา สุดท้ายก็ถึงคราวเก็บน้ําไว้ใช้ เก็บไว้ดื่มชุดหนึ่ง เก็บไว้ใช้ อาบด้วย โอ่งที่บ้านอีสานจึงมีความสําคัญต่อชีวิตของทุกคน ไม่มีบ้านใดที่ไม่มี โอ่ง สภาพแวดล้อมแบบนี้ต้องกักเก็บน้ําไว้ใช้เป็นการวางแผนระยะยาวปีต่อปี อย่างไรก็ตามถึงแม้ว่าตอนนี้คนอยู่ในเมืองไม่ใช้โอ่งมาเก็บน้ําแล้ว แต่วิธี การใช้โอ่งมาเก็บน้ําก็เป็นวิธีที่ดั้งเดิมและเป็นวิถีชีวิตโบราณของไทยอย่างลืม ไม่ได้

บทที่ 4

18

เรื่อง กระต่ายขูดมะพร้าว

“กะทิอยากเห็นแม่หิ้วตะกร้ากลับจากตลาด” “กําลังต้องการแรงงานพอดีเลย” ยายร้องทักพี่ทองที่เดินเข้ามาในครัว เมื่อตอนสายยายแกงหมูเทโพหม้อโต ไปถวายเพล ถือเป็นการทําบุญปีใหม่ ทั้ง ๆ ที่ตาท้วงว่าคนแถวนี้จะทําบุญใหญ่กัน ตอนสงกรานต์ยายพูดลอย ๆ ฟังคล้าย ๆ เผื่อว่าตอนนั้นไม่อยู่แถวนี้มีศรัทธา ตอนนี้ ใครจะทําไม พี่ทองเอาหม้อจากวัดมาส่งคืนอย่างนอบน้อม ยายชี้มือไปที่ กระต่ายขูดมะพร้าวที่มุมครัว มีมะพร้าวผ่าซีกวางรออยู่แล้ว พี่ทองคว้ากระต่าย กับกะละมังใส่มะพร้าวได้ก็เดินพรวด ๆ ลงไปใต้ถุน เสียงยายร้องตามหลังว่าขด ละเอียดไว้คลุกขนมต้มขาวสองฝาที่เหลือจะคั้นกะที่ทําแกงบวด ก่อนหน้านี้กะทิเคยสงสัยว่าทําไมถึงเรียกกระต่ายมองยังไงก็ไม่เห็นเหมือน กระต่ายหูยาว ๆ กะทิเข้าใจว่าคงจะเหมือนตรงแผ่นเหล็ก มีซี่เล็ก ๆ ยื่นออกมาที่ เอาไว้ใช้ขูดมะพร้าวมองดี ๆ เหมือนฟันกระต่าย พี่ทองชํานาญงานนี้เห็นจากท่า นั่งชันเข่าข้างหนึ่งบนตัวกระต่าย ข้างหนึ่งจดพื้นพี่ทองยิ้มไปมือหมุนกะลาอย่าง ว่องไว ฟันขาว ๆ ของพี่ทองกับฟันกระต่ายดูจะมีอะไรคล้ายกันอยู่ มื้อค่ําผ่านไปเงียบแตกต่างจากความโกลาหลในครัวตลอดบ่ายลมจากแม่ น้ําเย็นบาดเนื้อส่งท้ายปี พระจันทร์ดวงโตเปล่งรัศมีอวดความงามอยู่กลางฟ้า เห็นกระต่ายในดวงจันทร์ ชัดถนัดตา สามชีวิตบนระเบียงชมจันทร์ราวถูกสะกด ตาพูดลอย ๆ ว่าอยู่ที่ไหนก็ดูพระจันทร์ดวงเดียวกัน

คำศัพท์

19

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ คำศัพท์

สัทอักษร

ความหมาย

เทโพ

/thee1-poo1/

แกงกะทิใส่ผักบุ้ง และหมูสามชั้น ใส่น้ำมะขามเปียก มีรสออกเปรี้ยว

เพล

/pheen1/

เวลาฉันอาหารมื้อกลางวันของพระ

ท้วง

/thuaŋ4/

พูดเป็นทำนองไม่เห็นด้วย

ศรัทธา

/sat2-tha1/

ความเชื่อ, ความเลื่อมใส

นอบน้อม

/nɔɔp3-nɔɔm4/

อาการแสดงความเคารพอย่างสูง

คลุก

/khuk4/

เคล้าให้เข้ากัน

คั้น

/khan4/

บีบขยำโดยแรงเพื่อให้ของเหลวที่มีอยู่ ออกมา

ชำนาญ

/cham1-naan1/

เชี่ยวชาญ จัดเจน

กะลา

/ka?2-laa1/

ส่วนแข็งสีน้ำตาลที่หุ้มเนื้อมะพร้าว

ถนัด

/tha?2-nat2/

สันทัด, ชำนาญ

ถ้อยคำ สำนวนและความเปรียบ 1. เสียงยายร้องตามหลังว่าขูดละเอียดไว้คลุกข้าวต้มขาวสองฝาที่เหลือจะคั้นกะทิทำ แกงบวด หมายความว่า ในชีวิตประจำวัน คนไทยใช้มะพร้าวมาทำกับข้าวหรือขนมหวาน 2. ฟันขาว ๆ ของพี่ทองกับฟันกระต่ายดูจะมีอะไรคคล้ายกันอยู่ หมายถึง พี่ทองเป็นคนยิ้มง่ายและชอบยิ้ม

แบบฝึกหัดที่ 4

กิจกรรมคำถามชวนคิด

คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง

1. วัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่ปรากฎในเรื่องมีอะไรบ้าง จงตอบเป็นข้อ ๆ

2. เสียงยายร้องตามหลังว่าขูดละเอียดไว้คลุกข้าวต้มขาวสองฝาที่เหลือจะคั้นกะทิทำ แกงบวด มีความหมายว่าอย่างไร

3. พี่ทองเป็นคนยิ้มง่ายและชอบยิ้ม พี่ทองเป็นคนยิ้มง่ายและชอบยิ้ม หมายถึงความเปรียบใด 3.

20

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

21

การทำบุญในวันสงกรานต์

สงกรานต์ เป็นประเพณีของประเทศไทยที่สืบทอดมาแต่โบราณ เรียกกันว่า ประเพณีตรุษ สงกรานต์ หมายถึง ประเพณีส่งท้ายปีเก่าและต้อนรับปีใหม่ ในปัจจุบันการ เฉลิมฉลองในประเพณีสงกรานต์ มีรูปแบบหลากหลาย การทําบุญในวัน สงกรานต์เป็นเรื่องที่ขาดไม่ได้ที่ต้องทําในวันสงกรานต์ เมื่อใกล้ถึงวันสงกรานต์ การตระเตรียมทําความสะอาดอาคารบ้านเรือน และเตรียมข้าวของที่จะทําบุญตักบาตร เมื่อถึงวันสงกรานต์ประชาชนจะพากัน ตื่นแต่เช้ามืด เตรียมหุงข้าวต้มแกง เพื่อนําไปทําบุญที่วัด ทุกคนจะแต่งกาย ด้วยเสื้อผ้าชุดใหม่ สีสันสดใส เมื่อทําบุญตักบาตรหรือเลี้ยงพระ ต่อมาก็จะมีการสรงน้ําพระ มีทั้งสรงน้ําพระพุทธรูปและภิกษุสามเณร ชาว บ้านจะนําดอกไม้ธูปเทียนไปบูชาแล้วเอาน้ําอบไปประพรมที่องค์พระ เพื่อความ เป็นสิริมงคลในโอกาสขึ้นปีใหม่ แล้วชาวบ้านก็จะไปปล่อยนก ปล่อยปลา

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

22

การทำบุญในวันสงกรานต์

หลังจากนั้น ก็จะมีพิธีการรดน้ําดําหัวขอพรญาติผู้ใหญ่ และผู้ที่เคารพ นับถือ การรดน้ําผู้ใหญ่หากระทํากันเองในบ้านลูกหลานจะเชิญพ่อแม่ปู่ย่าตา ยายญาติผู้ใหญ่มานั่งในที่จัดไว้แล้วนําน้ําอบน้ําหอมผสมน้ํามารดให้ท่านอาจรด ที่มือหรือรดทั้งตัวไปเลยก็มีในระหว่างที่รดน้ําท่านก็ให้พรแก่ลูกหลาน เมื่อเสร็จ พิธีแล้ว จึงผลัดนุ่งผ้าใหม่ที่ลูกหลานจัดเตรียมไว้ให้เป็นการสร้างความสัมพันธ์ อันดีภายในครอบครัว การรดน้ําดําหัวผู้ใหญ่ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือ ส่วนใหญ่จะ รดที่มือ ขอศีลขอพร เป็นการแสดงความเคารพผู้มีอาวุโสและผู้มีพระคุณตาม ธรรมเนียมอันดีของไทย ในวันสงกรานต์งานใหญ่ที่สุด สนุกที่สุดก็คือการเล่นสาดน้ําซึ่งถือว่าเป็น สัญลักษณ์ของสงกรานต์ ส่วนใหญ่แล้วใช้น้ําสะอาดมีน้ําอบน้ําหอมหรือแป้ง หอมผสมบ้างก็ได้การเล่นน้ํา วันสงกรานต์เป็นประเพณีที่ดีงามของไทยซึ่งคน ต่างชาติทราบกันและเข้าร่วมกันเยอะที่สุด ประเพณีการทําบุญและการละเล่นเนื่องในวันสงกรานต์แต่ละท้องถิ่นอาจ แตกต่างกันไปบ้างตามยุคสมัย แต่อย่างไรก็ตามการทําบุญและการละเล่นใน วันสงกรานต์เป็นประเพณีที่คนไทยขาดกันไม่ได้

บทที่ 5

23

เรื่อง จักจั่น

น้ําตาไม่อาจแทนความโศกเศร้าได้” แม่โคม่าอยู่สามวันก่อนจะจากไปอย่างสงบ น้าฎาเดินออกมาจากห้องเป็นคนแรกและกอดกะทิไว้ไม่จําเป็นต้องพูดอะไร ก็ดูจะสื่อความหมายได้ดี ไม่มีน้ําตาให้เห็น ดวงตาของน้าฎาแห้งผากและน้าฎา เหมือนจะเปลี่ยนไปจากเดิมในชั่วข้ามคืน แม่บริจาคร่างกายให้โรงพยาบาล พิธีสวด จึงมีเพียงสามวัน ตาเลือกวัด บนเขาที่มีศาลาโอ่ โถงกว้างขวาง ลุงต้องเป็นเจ้าพิธีและฝ่ายสถานที่มีแขก ทยอยมาทุกคืน ทั้งเพื่อนร่วมงาน เพื่อนร่วมรุ่น รวมไปถึงลูกค้า ตาเกรงใจแขก ที่มามากเพราะต้องเดินทางมาไกล แต่ทุกคนก็ยินดีมาลาแม่เป็นครั้งสุดท้าย บันไดขึ้นสู่ศาลาทอดยาว ลุงต้องจัดเสาสีขาวมาตั้งไว้เป็นระยะประดับยอดเสา ด้วยดอกไม้หลากสี พร้อมกับตามประทีป ทุกขั้นบันไดกลิ่นหอม สายลมเย็นและ แสงเทียน กล่อมให้บรรยากาศห่างไกลจากความโศกเศร้า ลุงตองบอกว่าแม่สั่ง เสียไว้แบบนี้ขอให้เป็นเหมือนงานชุมนุมรําลึกความหลังร่วมกันเงียบ ๆ ในศาลา ตกแต่งด้วยผ้าสีงาช้างแซมดอกไม้สีสดใส กะทิชอบรูปในกรอบมากที่สุด เพราะ แม่ดูเหมือนมีชีวิตและเฝ้าดูแขกที่มาอย่างเพลิดเพลิน แม่คงหลุดพ้นจากการ จองจําในร่างอันมีข้อจํากัดและคงล่องลอยอย่างมีความสุขไปทุกหนแห่งที่ใจ ปรารถนา และกะทิมั่นใจว่าที่หนึ่งที่แม่ต้องมา คือข้างกายของกะทินี่เอง น้าฎารวบผมที่เคยปล่อยยาวให้เป็นมวยเล็ก ๆ ที่ท้ายทอย กําไลครึ่งแขน คุ้นตาหายไปเหลือเพียง ต่างหู มุกเม็ดน้อย น้าฎาเป็นคนแต่งตัวแบบที่ดูเพลิน เอาผ้ามาพันมาผูกตรงไหน ใส่หรือประดับอะไรก็ดูดี มีสีสัน ชวนมอง บัดนี้ความ สดชื่นบนเรือนกายหายไปจนหมดสิ้น ชุดสีดําทําให้ร่างของน้าฎาบางลงอย่าง ผิดตาและเซียวซีด กะทิเห็นสายตาของน้ากันต์มองตามน้าฎาอย่างเป็นห่วง ขณะที่น้าฎารับแขกผู้ใหญ่ ดูแลการบริการ เครื่องดื่ม ของว่าง เครื่องไทยธรรม ถวายพระและอื่นๆ

บทที่ 5

24

เรื่อง จักจั่น

น้ากันต์อยู่กับกะทิตลอดราวกับเงาตามตัวก็ไม่ปาน ทั้งสองคนไม่มีหน้าที่ ในงานจึงมักจูงมือกันเดินเลี่ยงออกมานั่งเล่นบนม้าหินใต้ซุ้มเฟื่ องฟ้า ฟังเสียง ดนตรี ธรรมชาติที่ดูเหมือนจะมีจักจั่นเป็นต้น เสียงจะว่าฟังหนวกหูก็ไม่เชิง เพราะระดับเสียงเพลงไร้กังวานที่ดังต่อเนื่อง เข้ากันดีกับบรรยากาศรอบตัว นี่ถ้าลําพังกะทิคนเดียว ย่อมไม่มีวันออกมานั่งมืด ๆ ตรงนี้แน่ ๆ กว่าแขกคนสุดท้ายจะลากลับ แสงจากตะเกียงที่จุดไว้ก็เหลือน้อยเต็มที ลุงต้องพาตากับยายกลับลงไปบ้านพักแล้ว ท่าที่นึ่ง ๆ ของยายทําให้กะทิไม่ ค่อยนึกอยากเข้าใกล้ ตาหลิ่วตาให้กะทิเป็นทํานองว่า ต้องเอาใจยายหน่อย กะทิกลับพร้อมกับน้ากันต์และน้าฎาก็แล้วกัน น้าฎากราบพระและนั่งอยู่หน้ารูปถ่ายของแม่เป็นนานจนน้ากันต์สะกิดให้ กะทิไปนั่งข้างน้าฎา กะทิสบตาแม่ในภาพถ่ายและเหมือนจะเข้าใจว่าแม่ต้องการ อะไร กะทิจูงมือน้าฎาพาเดินออกมาจากศาลาพร้อมกับน้ากันต์ ทั้งสามคนก้าว ลงบันไดมาเงียบ ๆ กะทิ จับมือน้าฎาไว้ข้างหนึ่ง น้ากันต์ข้างหนึ่งแล้ววางมือน้า ฎาลงในอุ้งมือแข็งแรงของน้ากันต์ แรงบีบกระชับเหมือนถ่ายเทความอบอุ่นให้ กับมือผอมบาง กะทิเห็นสีสันที่หายไปปรากฏบนใบหน้าของน้าฎาแวบหนึ่ง แม่คงดีใจกับภาพนี้ภาพที่มีเสียงประกอบเป็นเสียงกรีดก้องของจักจั่นใน ราตรี

คำศัพท์ คำศัพท์

25

สัทอักษร

ความหมาย

แห้งผาก

/hɛɛŋ3-phaak2/

แห้งอย่างไม่มีความชื้นปนอยู่

บริจาค

/bɔɔ1-ri?4-caak2/

สละให้ เสียสละ

ร่ำลา

/ram3-laa1/

กล่าวลา

ประทีป

/pra?2-thiip3/

ไฟ,เทียน,โคมไฟ,คบเพลิง,ตะเกียง,คบไฟ

เพลิดเพลิน

/phləət3-phləən1/

สนุกสนานไม่รู้จักเบื่อสนุกสนานจนลืมกังวล

สะกิด

/sa?2-kit2/

ทำให้รู้ตัว

จองจำ

/cɔɔŋ1-cam1/

ใส่ตรวนหรือเครื่องพันธนาการ

ล่องลอย

/lɔɔŋ3-lɔɔj1/

เคลื่อนไปในน้ำหรือในอากาศช้า ๆ

ปรารถนา

/praat2-tha?2-naa5/

ต้องการ,ประสงค์

ตะเกียง

/ta?2-kiaŋ1/

เครื่องใช้สำหรับตามไฟ มีรูปต่าง ๆ บางชนิดมีหลอดบังลม

กรีด

/kriit2/

ขีดลากไป

ก้อง

/kɔɔŋ3/

ดังสนั่น

ราตรี

/raa1-trii1/

กลางคืน,รัชนี,รัตติกาล,ราตรีกาล

แบบฝึกหัดที่ 5

กิจกรรมผังมโนทัศน์

คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนสรุปผังมโนทัศน์จากเรื่องจักจั่น

การแต่งกายในงานศพ

26

แบบฝึกหัดที่ 5

27

กิจกรรมสร้างสรรค์ความคิด

คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนเขียนความเหมือนและความแตกต่างของ วัฒนธรรมในงานศพของประเทศไทยและประเทศของตน ความเหมือน

ความแตกต่าง

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

28

เรื่องไปงานศพ

วันนี้ครื้มฟ้าครึมฝน ลมพัดหนักเสมือนจะมีฝนตก บรรยากาศนี้เข้ากับ งานที่ฉันจะไปเข้าร่วมในวันพรุ่งนี้ ซึ่งเป็นงานศพคุณพ่อของเพื่อน พ่อของเพื่อนเป็นอาจารย์สอนภาษาไทยในมหาวิทยาลัย ท่านเป็นคนที่น่า เคารพนับถือมากและครอบครัวเขาก็เป็นครอบครัวแบบไทยแท้ ๆ ฉันเคย ได้ยินมาว่าคนไทยจัดงานศพจะต้องปฏิบัติตามประเพณีไทย และคนที่ไปเข้า ร่วมงานศพก็ต้องทําตามประเพณีไทยด้วยเพราะฉะนั้นก่อนไปฉันก็รีบไปถาม เพื่อนฉันเพื่อเก็บข้อมูล ไม่เกิดความผิดพลาดในงาน ไปถึงร้านกาแฟที่เรานัดกัน ฉันรีบถามว่า พี่เอกฉันจะไปเข้าร่วมงานศพ ของพ่อเพื่อน ฉันควรแต่งตัวอย่างไรคะ พี่เอกยิ้มแล้วพูดว่าใจเย็น ๆ เดี๋ยว อธิบายให้ฟัง พี่เอกบอกว่า ผู้ที่ไปในงานศพควรแต่งกายไว้ทุกข์ การแต่งกายไปงาน ศพที่เหมาะสมที่สุด คือ ใส่ชุดสีดําแต่ปัจจุบันนี้ก็ไม่ได้จํากัดอยู่แต่เพียงการใส่ ชุดสีดําอย่างเดียวแต่ยังสามารถใส่ชุดสีม่วง สีน้ําเงิน และสีขาวได้อีกด้วย โดยที่ไม่มีใครว่าคุณว่าเป็นคนไม่รู้จักกาลเทศะ แต่ก็ไม่ได้แปลว่าผู้ที่จะไปงาน ศพสามารถเลือกสีของเสื้อผ้าได้ตามใจชอบ เพราะแต่ละสีก็มีความหมายที่ แสดงถึงฐานะหรือความสัมพันธ์ของตนเอง กับผู้ตายที่แตกต่างกันไปโดยมี ความหมายดังนี้ สีดํา สําหรับงานผู้ใหญ่หรือผู้ที่มีอายุแก่กว่าผู้ตาย สีขาว สําหรับผู้เยาว์ หรือผู้ที่มีอายุอ่อนกว่าผู้ตาย ผ้าม่วงหรือสีน้ําเงินแก่ สําหรับผู้ที่ไม่ได้เป็น ญาติเกี่ยวข้องกับผู้ตายแต่ประการใด ฉันฟังอย่างใจจดใจจ่อ แล้วถามพี่เอกต่อว่า งั้นคนไทยจะจัดงานศพ อย่างไรบ้างเราต้องทําอะไรบ้างในงานศพคะ

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

29

เรื่องไปงานศพ

พี่เอกพูดต่อว่า ประเพณีงานศพคือการปฏิบัติต่อผู้เสียชีวิต โดยญาติเป็นผู้ บอกและเชิญให้ญาติพี่น้องคนอื่น ๆ ตลอดจนมิตรสหายและผู้ที่นับถือทราบการ จัดงานศพ พิธีจะเริ่มด้วยการอาบน้ําศพ หรือรดน้ําลงที่มือศพ เพื่อแสดงว่าเป็น การทําความสะอาดศพ ผู้ที่รดน้ําศพควรขอขมาต่อผู้เสียชีวิต ด้วยหากเคยโกรธ เคืองกันมาก่อน ต่อจากนั้นจึงเอาศพใส่โลงให้มิดชิดแล้วตั้งไว้ไม่เกิน 7 วัน เป็น ส่วนมาก เพื่อให้มีการสวดพระอภิธรรมและทําบุญให้ผู้เสียชีวิต จากนั้นจึงทําพิธีเผา ศพ และเก็บกระดูกไว้ในที่อันสมควร หากไม่เผาเพราะญาติพี่น้องไม่พร้อมก็จะเก็บ ไว้ในที่บรรจุที่วัดก่อน รอจนพร้อมแล้ว (ส่วนมาก 1 ปี) จึงทําการเผาตามประเพณี ไทย พี่เอกพูดอีกว่า พี่แค่บอกเธอเป็นคร่าว ๆ นะคะ เพราะประเพณีงานศพมีขั้น ตอนพิธีกรรมละเอียด แต่ละท้องถิ่นก็จะมีขั้นตอนที่ไม่เหมือนกัน ถ้าเธออยากรู้ จริงๆ เธอต้องไปหาหนังสือมาอ่านเพิ่มเติม หรือว่าไปเข้าร่วมงานศพจริง ๆ สัมผัส ด้วยตัวเองค่ะ แต่พี่คิดว่าไปเข้าร่วมงานศพครั้งนี้ เธออาจจะได้ความรู้มากกว่าที่ฉัน พูด ถ้ากลับมาแล้วเธอมีที่ไหนยังไม่เข้าใจหรือว่าอยากรู้ก็ค่อยมาถามพี่นะคะ “ ได้ค่ะพี่เอก ขอบคุณมาก " ฉันพูดกับพี่เอกแล้วคิดในใจว่า พรุ่งนี้คงได้ความ รู้เกี่ยวกับประเพณีงานศพไทย แน่นอน

บทที่ 6

30

เรื่อง บ้านทรงไทย

“ทิ้งอดีตไว้ให้เป็นเพียงเงา” การเดินทางของกะทิสิ้นสุดลงเมื่อรถจอดที่บ้านริมคลอง ที่จริงแล้วกะทิ อยากจะเรียกว่า เป็นการสิ้นสุดการผจญภัยในโลกกว้างเสียมากกว่าแบบที่ ต้องสืบค้นและคลี่ปมปริศนาเหมือนในหนังสือที่กะทิเคยอ่าน ครั้งหนึ่งแม่บอก ว่าคนเราก็ไม่ต่างจากตัวละครในหนังสือที่ต้องเผชิญกับเรื่องราวต่าง ๆ ในชีวิต และเมื่อผ่านพ้นมาได้ก็จะมีความลุ่มลึกในเนื้ออารมณ์ เป็นคนเต็มคนมากขึ้น และมองทุกอย่างเปลี่ยนไป แม่ชอบใช้ “คําใหญ่” กับกะทิ ฟังดูดีแม้บางทีจะ เข้าใจยากแต่ ณ นาทีนี้ กะทิรู้สึกจริง ๆ ว่าตัวเอง “โต” ขึ้น อ้อมแขนของตาและยายอบอุ่นและให้ความรู้สึกปลอดภัยเหมือนที่กะทิจํา ได้ที่ไหนจะสุขใจเกินไปกว่าที่บ้านย่อมไม่มี และบ้านริมคลองหลังนี้คือ “บ้าน” ของกะทิโดยแท้ บ้านหลังนี้มีประวัติยาวนาน สร้างตั้งแต่สมัยตาทวด ตาเล่าว่าแต่เดิมเป็น เรือนไทยเต็มรูปแบบเรียกว่าเรือนหมู่ทรงไทยใหญ่โต โออ่า งดงาม เป็นที่กล่าว ขวัญถึงทั่วทั้งบาง ทุกส่วนสร้างอย่างประณีต มีครบทั้งเรือนนอน เรือนรี เรือนขวาง ตลอดจน เรือนครัวและหอนก ทุกเรือนเชื่อมต่อกันด้วยชานเปิด โล่ง ร่มครึมด้วยไม้ใหญ่ อย่างเช่น ขนุน มะม่วง จําปี จําปา ทุกสิ่งเสื่อมถอย ตามกาลเวลา กว่าเรือนไทยจะตกมาถึงมือของตาก็ทรุดโทรมผุพังไปมาก

บทที่ 6

31

เรื่อง บ้านทรงไทย

ตานําเงินทองที่เก็บสะสมจากการทํางานนานปี มาใช้ซ่อมแซมอย่างไม่นึก เสียดายและลดทอนให้เหลือเพียงเรือนไทยหลังเดี่ยวอยู่สบาย ฝีมือช่างสมัย ใหม่ย่อมสู้ช่างยุคเก่าไม่ได้ แต่ก็ใช้ความพยายามเก็บรักษารายละเอียดไว้ให้ได้ มากที่สุด บ้านริมคลองหลังนี้จึงมีหน้าจั่วลูกฟัก ไขรากันสาดและปั้ นลม กะทิรัก ทุกอย่างที่บ้านหลังนี้พอใจกับสิ่งที่มีอยู่ทั้งหมดนี้และไม่มีชิ้นส่วนใดในชีวิ ตกหล่นพลัดหายให้ต้องติดตามหาอีกแล้ว กะทินั่งเล่นที่ท่าน้ํา ในใจร้องทักทาย สายน้ํา หมู่ไม้และแสงแดดรอบตัว ตาเดินมานั่งลงข้าง ๆ และรั้งตัวกะทิไปกอด ไว้แน่นอีกครั้ง ราวกับก่อนหน้านี้ยังกอดไม่สมรัก “ที่วัดพูดกันว่าอาทิตย์หน้า หลวงลุงก็จะกลับมาแล้ว ทองคงจะมาทันโรงเรียนเปิดพอดีนะ” กะทินับวันอยู่ในใจ นั่นก็เท่ากับว่ามีเวลาอีกหลายวัน กว่าหลวงลุงกับพี่ ทองจะออกเดินทาง พี่ทองบอกไว้ว่าจะออกทัวร์เดินสายไปตามแต่ญาติโยมจะ นิมนต์หลวงลุง แต่สุดท้ายจะกลับมาที่วัดบนเขาที่ไปพักครั้งแรก วัดที่พี่ทองให้ ที่อยู่กับกะทิไว้ “เห็นยายว่า จะทําบุญใหญ่สักครั้งที่วัดแต่รอให้หลวงลุงกลับมาก่อนก็ดี ขายจะได้มีอะไรให้มองไปข้างหน้าบ้าง เห็นว่าจะทําอาหารคาวหวานเต็มที่ สร้างสรรค์ตามเคย สร้างสรรค์งานให้คนอื่นทํากันถ้วนหน้าไง” ตาหัวเราะกับ คําที่ตัวเองเลือกใช้จริงทีเดียว กะทิสังเกตเห็นมะพร้าวทะลายใหญ่ที่ใต้ถุน แล้ว ก็ยังมีกล้วยตากอยู่ในถาดใบโต ไหใส่มะม่วงคองวางแอบอยู่ข้างลุ่มน้ํา ยายไม่ ปล่อยเวลาให้ผ่านไปเปล่า ๆ กะทิรู้สึกว่าบรรยากาศในบ้านไม่ถึงกับหมองเศร้า จนชวนหดหู่แม้จะมีรอยอาลัยจาง ๆ ในแววตาของตาและยายแต่ความเจ็บปวด และความหวาดกลัว ในสิ่งที่ไม่อยากให้เกิดขึ้น ทั้ง ๆ ที่รู้ว่าต้องเกิดขึ้นอย่าง หลีกหนีไม่ได้นั้นหายไปแล้วจริงอย่างที่ตาพูด มองไปข้างหน้าดูจะดีที่สุด

คำศัพท์ คำศัพท์

32

สัทอักษร

ความหมาย

คลี่

/khlii3/

คลาย, เปิดเผย, แผ่

ปม

/pom1/

ปัญหา

ปริศนา

/prit2-sa?2-naa5/

สิ่งหรือถ้อยคำที่ผูกขึ้นเป็นเงื่อนงำเพื่อให้ แก้ให้ทาย

เผชิญ

/pha?2-chəən1/

ประเชิญ,ชนกัน,ปะทะกัน,ต่อกัน

โอ่อ่า

/?oo2-?aa2/

หรูหรา

กล่าวขวัญ

/klaaw2-khwan5/

เอ่ยถึง,พูดถึง,กล่าวถึง

ประณีต

/pra?2-niit3/

ละเอียดลออ,เรียบร้อย,งดงาม,พิถีพิถัน ,ประณีตบรรจง

ทรุดโทรม

/sut4-soom1/

เสื่อม,ชำรุด,เก่า,โทรม,หมดสภาพ

โยม

/joom1/

คําที่พระสงฆ์ใช้เรียก

นิมนต์

/ni?4-mon1/

เชิญ เชื้อเชิญ (ใช้แก่พระภิกษุและสามเณร)

สร้างสรรค์

/saaŋ3-san5/

ประดิษฐ์,รังสรรค์,จัดทำ,สร้าง

ตาทวด

/taa1-thuat3/

พ่อของตาหรือของยาย

โล่ง

/looŋ3/

เตียน,โล่งเตียน,เตียนโล่ง

แบบฝึกหัดที่ 6

กิจกรรมตอบคำถามและเติมคำ คำชี้แจง : ให้ผู้เรียนตอบคำถามและเติมคำตอบลงในช่องว่างให้ถูกต้อง

1. วัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่ปรากฎในเรื่องมีอะไรบ้าง จงตอบเป็นข้อ ๆ

2. เติมคำหรือกลุ่มคำในช่องว่างให้ถูกต้อง

บ้านหลังนี้มีประวัติ ......................................... สร้าง ...................... สมัยตาทวด ตาเล่าว่าแต่เดิมเป็นเรือนไทยเต็ม ................................ เรียกว่า ............................... ใหญ่โต โอ่อ่า งดงาม เป็นที่กล่าวขวัญถึงทั่วทั้งบาง ทุกส่วนสร้างอย่าง ......................... มีครบทั้ง ......................................................... .................................................. ................................................................... ตลอดจน ........................................ และ ทุกเรือนเชื่อมกันด้วยชานเปิดโล่ง ร่มครึ้มด้วยไม้ใหญ่

33

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย

34

เรื่องบ้านเรือนไทย

บ้านเรือนมีบทบาทสําคัญมาก ซึ่งเป็นที่อาศัยของคนเรา เรือนไทยมีเอกลักษณ์ เฉพาะของมัน เรือนไทยส่วนใหญ่จะสร้างด้วยไม้หรือวัสดุที่หาได้จากธรรมชาติ ตาม ท้องถิ่นนั้น ๆ มีหลังคาทรงสูง ทรงสูงจะทําให้การระบายน้ําออกจากหลังคารวดเร็ว และช่วยลดความเสี่ยงจากการรั่วซึมของหลังคาอีกด้วย ชายหลังคามีกันสาดยาว ตลอด เพื่อป้องกันแสงแดดจัด ที่ปลายทั้งสองด้านของหลังคาจะมียอดแหลม เรียกว่า “เหงา” เนื่องจากในฤดูน้ําหลาก น้ําจะท่วมบริเวณใต้ถุนบ้าน ทําให้ไม่ สามารถใช้ประโยชน์ได้ ทั้งนี้การเลือกบริเวณที่อยู่อาศัยให้มีน้ําท่วมถึง เอื้ออํานวย ประโยชน์ต่อคนไทยในสมัยโบราณเป็นอย่างมาก เนื่องจากประเทศไทยเป็นประเทศ กสิกรรม ทั้งนี้การยกเรือนไทยสูงจากพื้นยังช่วยป้องกันสัตว์ร้ายที่อาจมากับน้ํา เช่น งู หรือ ตะขาบได้อีกด้วย เป็นที่ทราบกันดีว่า ครอบครัวไทยมีลักษณะเป็นครอบครัวใหญ่ ความสัมพันธ์ ระหว่างสมาชิกในครอบครัวไทยจึงแน่นแฟ้น และเคารพเชื่อฟังกันตามลําดับอาวุโส เรือนไทยจะมีการขยาย โดยสร้างเรือนไทยใหม่ที่อยู่ในบริเวณเรือนเก่า โดยจะเชื่อม ต่อโดยใช้ “นอกชาน” เชื่อมเรือนไทยแต่ละเรือนไว้ด้วยกัน ตัวอย่างเช่น เมื่อครอบครัวมีสมาชิกใหม่ก็จะสร้างเรือนใหม่ไว้ใกล้เรือนเก่าของ พ่อแม่ โดยจะรวมอยู่ในบริเวณเดียวกัน ไม่ว่าสมาชิกในครอบครัวมีมากหรือน้อย คนไทยก็จะก่อสร้างบ้านตามความต้องการ

35

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย เรื่องบ้านเรือนไทย

คนไทยก็จะก่อสร้างบ้านตามความต้องการ ของตัวเอง และก่อให้เกิดบ้านหรือ เรือนไทยในลักษณะต่าง ๆ ดังนี้คือ 1. เรือนครอบครัวเดียว เหมาะสําหรับครอบครัวเดี่ยวที่ลูกยังไม่แต่งงาน 2. เรือนครอบครัวขยาย คือ ลูกหลานทั้งวัยแต่งงานแล้ว ก็เป็นหลายครอบครัว อยู่ด้วยกัน 3. เรือนคหบดี หมายถึง ผู้ที่มีอันจะกิน บ้านใหญ่โต มีกิจกรรมหลายอย่างเกิน ความจําเป็นพื้นฐาน 4. กุฏิ หมายถึง ที่พักของพระสงฆ์ที่มีขนาดเล็กสมถะ 5. เรือนร้านค้าริมน้ําตั้งอยู่ริมน้ํามีกิจกรรมเพื่อการค้าขายและกินอยู่หลับนอนด้วย 6. เรือนแพ หมายถึง เรือนที่สร้างอยู่ในน้ํา อยู่บนแพทั้งหลัง 7. เรือนร้านค้าริมทาง คล้ายกับเรือนร้านค้าริมน้ําแต่มีความละเอียดอ่อนน้อยกว่า นอกจากนี้เรือนไทยยังสามารถแบ่งประเภทออกตามลักษณะภูมิภาคต่าง ๆ อันได้แก่ เรือนไทย ภาคกลาง เรือนไทยภาคเหนือ เรือนไทยภาคอีสาน และเรือนไทยภาคใต้ อย่างไรก็ตาม เรือนไทยแต่ละชนิดจะสร้างด้วยจุดมุ่งหมายที่แตกต่างกัน ใช้ภูมิปัญญา และปรัชญา บางประการที่แตกต่างกัน เราควรจะทราบและเรียนรู้

เรือนครอบครัวขยาย

เรือนครอบครัวเดี่ยว

36

บทอ่านเสริมวัฒนธรรม วิถีชีวิตไทย เรื่องบ้านเรือนไทย

เรือนคหบดี

เรือนร้านค้าริมน้ํา

เรือนแพ

เรือนร้านค้าริมทาง

บรรณานุกรม งามพรรณ เวชชาชีวะ. (2549).ความสุข ของกะทิ. สืบค้นเมื่อวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://th.wikipedia.org/ บ้านทรงไทย. (2557). บ้านทรงไทย.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก http://banthongthai.blogspot.com/ บ้านเรือนไทย 4 ภาค. (ม.ป.ป.). บ้าน เรือนไทย. [Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://www.jorakay.co.th/ โมคคัลลานะ. (2019). การใช้บาตรเเบบ ถูกวิธีจะเป็นประโยชน์ได้บุญมาก อานิสงค์ที่ คาดไม่ถึง. [Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://www.mokkalana.com/ เมื่อมีคลองต้องมีเรือ. (ม.ป.ป.). เรือ ผีหลอก. [Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://sites.google.com/ พิชชา ทองขลิบ. (2559). กระต่ายขูด มะพร้าว. [Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://www.sac.or.th/ เมื่อมีคลองต้องมีเรือ. (ม.ป.ป.). เรือมาด.

[Image]. สืบค้น วันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://sites.google.com/ เมื่อมีคลองต้องมีเรือ. (ม.ป.ป.). เรือ สำปั้ น. [Image]. สืบค้น วันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://sites.google.com/ เมื่อมีคลองต้องมีเรือ. (ม.ป.ป.). เรือหมู.

[Image]. สืบค้น วันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://sites.google.com/

ฉ

บรรณานุกรม วิกิพจณานุกรม. (2564). เมรุ. [Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://th.wiktionary.org/ เอิงเอย. (2562). เล่นน้ำสงกรานต์.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://travel.trueid.net/ Chao Peng. (2557). การสร้างแบบ เรียนภาษาไทยจากวรรณกรรมที่สะท้อน วัฒนธรรมไทยและวิถีชีวิตของคนไทย สำหรับ ผู้เรียนชาวจีน (วิทยานิพนธ์ปริญญามหา บัณฑิต). กรุงเทพ. มหาวิทยาลัย ศรีนครินทรวิโรฒ. สืบค้นจาก http://thesis.swu.ac.th/ dmc.tv. (2017). ทำบุญวันสงกรานต์.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://travel.mthai.com/ Kapook. (2564). ปล่อยนกปล่อยปลา.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://hilight.kapook.com/ Mgronline. (2559). โอ่งเเดงใหญ่.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://mgronline.com/ Sanook. (2562). พิธีรดน้ำดำหัว.

[Image]. สืบค้นวันที่ 28 มกราคม 2565, จาก https://www.sanook.com/

ช

ผู้จัดทำ นางสาวณัฐริกา วงศ์ตุ่น รหัสนักศึกษา 62181010107 นางสาวอภิสรา ยองขอด รหัสนักศึกษา 62181010123 นางสาวอนงค์นาฎ ประจักษ์วิไล รหัสนักศึกษา 62181010125 นางสาวธมลวรรณ ใจยะเสส รหัสนักศึกษา 62181010128 นางสาวตยาคีร์ พรมมาลา รหัสนักศึกษา 62181010139 ชั้นปีที่ 3 กลุ่ม 1 สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง