Samsonów Gazetka 15.01.2012

Egzemplarz bezpłatny numer 15, styczeń, 2013 rok

Głos Samsonowa

1

W Święto Niepodległości, 11 listopada 2012 roku miało miejsce we Wrocławiu, na Cmentarzu Parafialnym przy ul. Opolskiej (Parafia pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych) poświęcenie i odsłonięcie pamiątkowego pomnika partyzantów i żołnierzy Armii Krajowej z terenu Gór Świętokrzyskich.

Na jasnym granitowym surowo ciosanym bloku umieszczona jest tablica z czarnego granitu z napisem: PAMIĘCI ŻOLNIERZY I PARTYZANTÓW ARMII KRAJOWEJ Z REJONU SAMSONOWA k. KIELC WALCZĄCYM I POLEGŁYM W LATACH 1939 –1945 NA TERENIE GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH TOWARZYSTWO ZIEMI SAMSONOWSKIEJ TOWARZYSTWO ZIEMI KSIĘSKIEJ WROCŁAW 2012

Nad napisem umieszczony jest emblemat Krzyża Armii Krajowej. Pomnik powstał z inicjatywy dr. Adama Czmuchowskiego, wnuka Józefa Ferta, przedwojennego właściciela pozostałości Huty „Józef” w Samsonowie, a po wojnie wieloletniego opiekuna tego unikalnego w skali kraju zabytku techniki, po nim samsonowski zespół wielkopiecowy odziedziczyła Modesta z Fertów Czmuchowska.

Pomnik ufundowany został przez rodziny żołnierzy Armii Krajowej mieszkające we Wrocławiu, Towarzystwo Ziemi Księskiej oraz Towarzystwo Ziemi Samsonowskiej.

rubieży II Rzeczpospolitej, ale też wielu, których korzenie sięgają Gór Święto-krzyskich i szczycą się swym patriotycznym rodowodem. Z tej też przyczyny powstał opisywany monument – aby przypominać czym była Armia Krajowa, jakie ma zasługi oraz po to, aby edukować młode pokolenie Dolnoślązaków.

Związek tego pomnika z miejscem, w którym on stanął jest szczególny, bowiem w jego sąsiedztwie spoczywa Modesta z Fertów Czmuchowska, dobrze znana i pamiętana pośród starszego pokolenia mieszkańców Samsonowa. Jej brat – Ryszard Fert, dwudziestoletni partyzant Armii Krajowej był jednym z sześciu zamordowanych w Kołomani, w dniu 29 czerwca 1944 r. Tamto wydarzenie upamiętnia nie tylko pamiątkowy kamień i krzyż ustawiony przed laty na miejscu egzekucji w Kołomani, ale też okazały pomnik z piaskowca tumlińskiego z wysokim żeliwnym krzyżem, górującym nad okolicą, na Cmentarzu Parafialnym w Tumlinie. Pomnik ten wybudowany z inicjatywy Adama Czmuchowskiego został uroczyście poświęcony i odsłonięty 4 listopada 2007 roku w obecności licznie zgromadzonych przedstawicieli rodzin żołnierzy i partyzantów AK, mieszkańców Samsonowa i okolic, władz lokalnych oraz Towarzystwa Ziemi Samsonowskiej.

Fot.A.C Tumlin, odsłonięcie pomnika AK w dniu 4 listopada 2007 r.

Widok pomnika z pamiątkową tablicą poświęconą pamięci żołnierzy i partyzantów AK z rejonu Samsonowa, który został odsłonięty w dniu 11 listopada 2012 r. we Wrocławiu na Księżu Małym Fot. AC

We Wrocławiu, stolicy Dolnego Śląska, mieszka sporo osób przybyłych nie tylko ze wschodnich 2

Głos Samsonowa

Wracając do Wrocławia – uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika rozpoczęły się o godz. 15.00, zebranych powitał Adam Czmuchowski przywołując w kilku słowach okoliczności powstania monumentu.

Następnie głos zabrał O. Mieczysław Rećko – Proboszcz tutejszej Parafii, który następnie dokonał

poświęcenia pomnika. Aktu odsłonięcia tablicy dokonała Zofia Dillenius – żołnierz Armii Krajowej i uczestnik Powstania Warszawskiego, mieszkająca na Księżu Małym we Wrocławiu. Następnie zebrani odśpiewali pieśń zatytułowaną „My polscy żołnierze z Gór Świętokrzyskich”. Na koniec głos zabrali obecni na spotkaniu przedstawiciele Światowego Związku Armii Krajowej, Oddział Wrocław.

Po zakończeniu uroczystości goście zaproszeni zostali na okolicznościowy poczęstunek i spotkanie patriotyczne zorganizowane z inicjatywy Towarzystwa Ziemi Księskiej. Podziękowanie za możliwość zrealizowania tego przedsięwzięcia organizatorzy kierują przede wszystkim na ręce p. Jolanty i Waldemara Marosików z Wrocławia – za przekazanie kamienia na budowę pomnika oraz p. Ryszarda Mikołajczaka z Siechnic – za wykonanie tablicy. Szczególne słowa podziękowania należą się także : p. Teresie Kłusek, p. Krystynie Samulewicz, p. Zofii Dillenius, p. Tadeuszowi Rybowskiemu, p. Krystynie Zielińskiej, p. Zofii i Leonowi Helwing, p Irenie Szprucie p. Grażynie Huryk oraz p. Marianowi Rutkowskiemu.

I tak historia partyzantów Armii Krajowej z Samsonowa zatoczyła koło, kiedy na

poniemieckim cmentarzu we Wrocławiu, prawie siedemdziesiąt lat po zakończeniu wojny, stanął pomnik Armii Krajowej, obok spoczywających tu p o t o m k ó w s a m s o n o w s k i c h h u t n i k ó w, sprowadzonych przed wiekami z Włoch, a później z Anglii w Góry Świętokrzyskie…

Adam Czmuchowski

Ryszard Fert ( 1924 – 1944 ), uczeń Gimnazjum im. S. Żeromskiego w Kielcach, partyzant AK. Po prawej – Kołomań, kamień w miejscu śmierci partyzantów z Oddziału Pawła Stępnia 29 czerwca 1944 r.

Fot. AC

p. w. WNMP w Samsonowie. Ksiądz proboszcz celebrował Mszę w asyście księży: Józefa Smulczyńskiego i dr. Andrzeja Kalety z Seminarium w Kielcach. Ksiądz profesor wygłosił wzruszające kazanie, odwołując się do trudnych kart z historii Polski. Podkreślił, że zachowanie tożsamości narodowej było nierozerwalnie związane z pielęgnowaniem wiary ojców. Przetrwał Naród, bo ducha krzepił u patronki Polski - Matki Boskiej Częstochowskiej, której tak bardzo zawierzyli ks. kardynał Wyszyński, ks. Jerzy Popiełuszko i Papież Jan Paweł II. Poczet sztandarowy Korpusu „Jodła” prowadzi Dionizy Krawczyński.

18 listopada 2012 roku społeczeństwo Samsonowa obchodziło 4 rocznicę poświęcenia i ukoronowania pomnika ofiar II wojny światowej, który stoi w centrum miejscowości przy skrzyżowaniu dróg. Wykonał go po wojnie, kamieniarz z Tumlina Jan Wesołowski. Z inicjatywy członków Towarzystwa Ziemi Samsonowskiej został on w 2009 roku ukoronowany (koronę wykonał p. Wojciech Lesiński) i poświęcony przez ks. kanonika Stanisława Świerka.

Zgodnie z programem o godz. 12 goście i mieszkańcy przybyli na uroczystą mszę do Kościoła

Delegacje z wieńcami podchodzą pod pomnik ofiar wojny w Samsonowie.

Głos Samsonowa

3

Malowniczą grupę przed ołtarzem tworzyły poczty sztandarowe: Korpusu „Jodła”, strażaków OSP w Samsonowie, Zespołu Przedszkola, Szkoły Podstawowej, Gimnazjum im. Jana Pawła II w Samsonowie. W pierwszych rzędach ławek zasiadali goście: Krzysztof Słoń, senator RP, Mieczysław Gębki, wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego, Renata Janik, wiceprzewodnicząca Rady Powiatu, Zdzisław Wrzałka, starosta kielecki, Szczepan Skorupski, wójt Gminy Zagnańsk, Henryk Milcarz, prezes „Wodociągi Kieleckie” S.A., Aneta Rutowicz, radna, Dorota Chmielewska, dyrektor zespołu szkół w Samsonowie, Marta Polak, przewodnicząca Rady Sołeckiej, Honorata Durlik, sołtys Samsonowa.

Ksiądz Proboszcz powitał wszystkich serdecznie. Strażacy przybyli pod przewodnictwem Tomasza Witeckiego, naczelnika OSP Samsonów oraz Zbigniewa Abramczyka, prezesa OSP Samsonów. Liturgię do Mszy św. z młodzieżą przygotowała Janina Salwa.

Prosto z kościoła udaliśmy się pod pomnik.

Pogoda zaś, jak na tę porę roku była wyjątkowo sprzyjająca: dlatego poczty sztandarowe pod dowództwem Dionizego Krawczyńskiego, Prezesa Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych „Jodła” przebyły drogę pieszo, robiąc tym przemarszem ogromne wrażenie na mieszkańcach i gościach uroczystości. Gdy przybyli na miejsce zaciągnęli przed pomnikiem wartę honorową. Janusz Główczyński (Grupa Wiśniowiecki przy TZS) oddał z hakownic trzy salwy, które zatrzęsły murami huty.

Ks. kanonik Zbigniew Krzyszkowski odmówił modlitwę za ofiary II wojny z naszego terenu upamiętnione w tym miejscu.

Marek Bucki akompaniujący dzieciom ze szkoły w Samsonowie

Lidia Putowska, Przewodnicząca TZS – prowadząca tę uroczystość przedstawiała delegacje podchodzące pod pomnik. Jako pierwsi zapalili znicze i złożyli wieniec Krzysztof Słoń i Mieczysław Gębski, potem w imieniu Starostwa Kielce wieniec złożyli 4

Głos Samsonowa

Renata Janik i Zdzisław Wrzałka, za nimi delegacja gminy - Szczepan Skorupski, Aneta Rutowicz oraz Henryk Milcarz, Elżbieta Korus i Krzysztof Wesołowski w imieniu TZS, szkołę reprezentowały dyr. Dorota Chmielewska, Marta Polak i Joanna Pawłowska. Przybył także druh Jakub Szczepański.

Ostatnim punktem uroczystości było uczestnictwo w programie artystycznym.

Senator Krzysztof Słoń, Mieczysław Gębski-radny sejmiku, Henryk Milcarz-Prezes Wodociągów Kielce, Szczepan Skorupski-wójt gminy

W świetlicy OSP Lidia Putowska jeszcze raz przywitała wszystkich serdecznie i zaprosiła na program artystyczny, przygotowany przez uczniów szkoły w Samsonowie pod opieką p. Marty Jass i p. Anny Lisowskiej. Część artystyczną rozpoczął Marek Bucki (muzyk z Samsonowa), który zaśpiewał pieśni legionowe - Szarą piechotę, Pierwszą Brygadę i Biały Krzyż. Uczestnicy uroczystości chętnie zatwórowali wykonawcy i po chwili śpiewaliśmy je wspólnie. Wśród publiczności był gość specjalny – Mieczysław Kubala, który w czasie wojny przebywał w Samsonowie i należał do oddziału Pawła Stępnia ps. „Gryf”. Przyjechał do nas ze swoją wspomnieniową książką pt. Wojna i niepokój (której recenzja ukazała w 14 numerze „Głosu Samsonowa”). Można ją było kupić i zyskać dedykację od autora. Z dużą radością powitaliśmy też Annę Tuz, dyrektor Szkoły Podstawowej w Chrustach, która gościła nas tydzień temu na gminnych obchodach Święta Niepodległości. Żegnając się z uczestnikami uroczystości senator Krzysztof Słoń, powiedział: …„przyjemnie jest zauważyć, że mieszkańcy Samsonowa dają przykład szacunku do historii <małej ojczyzny>, w której pamięć o ofiarach wojny przekazywana jest młodemu pokoleniu. Nie znałem tego miejsca, ale wiele się dziś dowiedziałem. Jestem pod wrażeniem zintegrowanego współdziałania instytucji i organizacji, to bardzo budujące.” Pochwalił też k u l t u r o t w ó r c z ą r o l ę To w a r z y s t w a Z i e m i Samsonowskiej.

Lidia Putowska

Nikola Salwa jako dziewczynka z zapałkami

Inscenizacja bajki Hansa Christiana Andersena (1805-1875) była niespodzianką przygotowaną przez panie Martę Jass i Annę Lisowską ze Szkoły Podstawowej w Samsonowie, dla gości i członków Towarzystwa Ziemi Samsonowskiejm na grudniowe spotkanie wigilijne. Widowisko obejrzeli ponadto licznie przybyli rodzice i dziadkowie małych aktorów, którzy w nim wystąpili. Doskonałe przedstawieniae, wspaniałe dekoracje i dobre przygotowanie dzieci tak bardzo się nam podobało, że postanowiliśmy omówić to wydarzenie w gazecie osobnym artykułem.

Już samo wejście do świetlicy OSP w Samsonowie, gdzie ustawione były dekoracje przedstawiające zaułek miasta z latarnią zmienił to wnętrze nie do poznania. Pozwolił też obecnym nastroić się odpowiednio do odbioru baśni i wczuć w świąteczny nastrój. Zasługa to wykonawczyń dekoracji - p. Marty Polak i Joanny Pawłowskiej.

Dodać także należy, że dekoracje były doskonale zaprojektowane, bo dwie z nich można było również rozsuwać na boki.

H.Ch. Andersen - duński pisarz i poeta wywodzący się z dołów społecznych w młodości niejednokrotnie sam zasmakował zwyczajnej biedy.

W swej twórczości często nawiązywał do smutnego losu dzieci i ich skromnego, pełnego udręki życia.

Wybór tej baśni na wigilijny wieczór idealnie wpisywał się w atmosferę, jaka zwykle panuje przy wigilijnym stole. W naszej tradycji jest przecież postawienie na tym stole dodatkowego nakrycia, przeznaczonego dla nieznajomego lub wędrowca. „Dziewczynka z zapałkami” jest opowieścią o małym dziecku, które w ostatnim dniu roku, głodne, bose i osamotnione wędrując ulicami swego miasteczka usiłuje daremnie sprzedać przynajmniej jedną wiązkę zapałek. Jednak nikt z przechodniów ich nie potrzebuje, nie dostrzega zagubionego, głodnego

i biednego dziecka. Ludzie mijają je obojętnie, spiesząc do ciepłych domów, gdzie czekają na nich pyszne potrawy i udekorowane choinki. Mała dziewczyna coraz bardziej marznąc marzy o ciepłym piecu i gęsi na talerzu. Potem ukazuje jej się ukochana Babcia i zabiera ją ze sobą do Boga.

Choć dziś nikt na ulicy nie sprzedaje zapałek, to przesłanie płynące z tej bajki jest ponadczasowe.

Rozejrzyjmy się wokół siebie czy obok lub wśród nas nie ma gdzieś takiej dziewczynki z zapałkami. Czy w przedświątecznym zabieganiu dostrzegamy ludzi, którym trzeba pomóc? Taki sens i wymowę bajki wydobyły występujące w przedstawieniu dzieci.

Końcowym akcentem była wzruszająca piosenka wykonana przez zespół małych aktorów.

Główną rolę zagrała przekonująco Nikola Salwa, a rolę narratora przyjęła Nel Jass (obie uczennice klasy V). W przedstawieniu ponadto wzięły udział: Nika Rysińska, Karolina Życińska, Kinga Wiatr, Nikola Janik, Oliwia Dąbrowska, Maja Pietrzyca, Klaudia Piskulak, Karina Szymkiewicz, Oliwia Kundera. W zespole było także dwóch chłopców Kacper Cedro i Kacper Papros.

Wszyscy obecni w świetlicy goście byli zachwyceni i wzruszeni występem dzieci, i nagrodzili ich gromkimi brawami. Wbrew smutnemu przesłaniu baśni, wszystkie biorące udział w przedstawieniu dzieci, w podziękowaniu za występ zostały obdarowane słodkościami.

Wiesław Kołodziej Głos Samsonowa

5

W niedzielne popołudnie, 9 grudnia 2012 roku w świetlicy Ochotniczej Straży Pożarnej w Samsonowie z inicjatywy Towarzystwa Ziemi Samsonowskiej odbyła się uroczysta kolacja wigilijna. Sala i stoły zostały udekorowane przez panią Wiesławę Baruchę z udziałem druhów z OSP, którzy zadbali o choinkę. Zebrani mogli także obejrzeć wystawę fotografii autorstwa Jakuba Szczepańskiego, prezentującego architekturę drewnianych kościółków w południowo-wschodniej Polsce. Swoistego kolorytu w przygotowanej sali dodawał Janusz Główczyński w sarmackim stroju i z karabelą przy boku. Prezentował on także swoje wyroby kowalstwa artystycznego. Oprawę muzyczną uroczystości przygotował Marek Bucki, który śpiewał kolędy, akompaniując sobie na gitarze.

Wałek - prezes LGD ,,Dorzecze Bobrzy”, Dorota Chmielewska, dyrektor Zespołu Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Jana Pawła II w Samsonowie, Zyta Trych, Małgorzata SajkiewiczKręt, Celina Ślefarska i Dorota Putowska, członkinie Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach, Andrzej Piskulak, członek Związku Literatów Polskich i jednocześnie redaktor ,,Gazety Zagnańskiej” oraz reprezentanci OSP w Samsonowie z naczelnikiem Tomaszem Witeckim i komendantem OSP Zbigniewem Abramczykiem. Wśród uczestników wigilijnej kolacji nie zabrakło członków i sympatyków TZS. Inscenizacja bajki H. Ch. Andersena „Dziewczynka z zapałkami” była wspaniałym wstępem do pozostałych części spotkania. Po przedstawieniu głos zabrała Lidia Putowska prezentując w krótkich, dziesięciopunktowych tezach dorobek TZS w mijającym roku. Dodała jednocześnie, że sprawozdanie z działalności w roku 2012 zostanie wydrukowane w kolejnym numerze „Głosu Samsonowa”. Po czym poprosiła ks. kanonika Zbigniewa Krzyszkowskiego o zabranie głosu.

Proboszcz składając życzenia odwołał się do duchowego znaczenia świąt, przynoszących ludziom zbawienie poprzez narodzonego Jezusa. Podkreślił, że Wigilia jest szczególnym dniem, który zbiera i jednoczy ludzi poprzez stół zastawiony tradycyjnymi potrawami. Następnie Przewodnicząca TZS przekazała wszystkim zebranym życzenia osób, które najczęściej z przyczyn zdrowotnych nie mogły wziąć udziału w wigilijnej wieczerzy. Byli to Zuzanna i Norbert Samulakowie, Witold Bimer, Dionizy Krawczyński, Tadeusz Purtak, Bartosz Kozak oraz Elżbieta i Mieczysław Kubalowie. Pani Elżbieta zadedykowała zgromadzonym gościom napisany na tę okazję wiersz „Biały opłatek”.

Lidia Putowska-wita gości

Jak zwykle nad całością przygotowań czuwała przewodnicząca TZS Lidia Putowska. Na kolację przybyło przeszło sześćdziesiąt osób. Jako, że Święta Bożego Narodzenia i poprzedzająca je Wigilia są obok Świąt Wielkanocnych najważniejszymi świętami w kościele katolickim, nie mogło na tej uroczystości zabraknąć naszego proboszcza, księdza kanonika Zbigniewa Krzyszkowskiego i księdza Józefa Smulczyńskiego.

Uroczystość zaszczycili m.in. także Mieczysław Gębski, wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego, Zdzisław Wrzałka, starosta kielecki, Renata Janik, wiceprzewodnicząca Rady Powiatu, Szczepan Skorupski, wójt Gminy Zagnańsk, Aneta Rutowicz, radna Gminy Zagnańsk, Henryk Milcarz, prezes Wodociągów Kieleckich, Jarosław 6

Głos Samsonowa

Biały opłatek delikatny i kruchy delikatny jak kwiat kruchy jak życie.

Biały opłatek kładę w Twą dłoń i dzielę się z Tobą tym dobrem co mam Dzielę się szczęściem dzielę się radością szczerym uśmiechem i tą Bożą miłością.

Potem łamano się opłatkiem, i jak zwykle zaproszono do stołu, na którym pojawiły się m. in. przepyszne pierogi, sałatki, barszczyk, ciasto oraz kawa i herbata. To już była zasługa dwóch pań Krystyn: Kędzierskiej i Wójcik. O podniebienie zaproszonych gości zadbała zupełnie spontanicznie

1. marzec - wypełnienie obowiązków sprawozdawczych TZS przekazanie sprawozdania za rok 2011 do Starostwa Powiatowego w Kielcach oraz umieszczenie sprawozdania merytorycznego i finansowego na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Warszawie, co obowiązuje wszystkie Organizacje Pożytku Publicznego.

2.

3 czerwca - odbyła się uroczystość poświęcenia pomnika „Hubalczyków” w Leśnictwie Adamów w pobliżu Belna. Inicjatorem projektu był Bartosz Kozak. Pomagali: Tomasz Kuszewski Nadleśniczy Nadleśnictwa Zagnańsk oraz Szczepan Skorupki, wójt. Natomiast Państwo Lesińscy ufundowali kamień, napis na nim i transport.

Uroczystość poświecenia kamienia poprzedziła Msza św. odprawiona przez ks. dziekana Kazimierza Idzika, w Kościele pw. Św. Kazimierza w Występie. Wśród ponad 100 gości był Romuald Kowaliński, wójt gminy Łączna,. Uroczystość została opisana w „Echu dnia”, „Gazecie Zagnańskiej”, informację podawało również Radio Kielce. Szczegółowy przebieg wydarzenia opisany został w „Głosie Samsonowa”.

3. w czerwcu - zorganizowano I plener malarski „Barwy naszej ziemi” dzięki współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach. Pomogło: Nadleśnictwo Zagnańsk i. Tomasz Chyb. Folder sfinansował GOKSiR Zagnańsk. Na wernisaż poplenerowy przybyło wielu gości. Za przychylność i wsparcie obrazy otrzymali: Szczepan Skorupski włodarz gminy, Janina i Wojciech Lesińscy - darczyńcy (wyróżnieni jednocześnie

także pani Regina Osuch, która uraczyła gości kruchymi pierniczkami własnego wypieku. Niektóre z nich były fantazyjnie ozdobione białym lukrem prezentującym np. Mikołaje, kotki, pieski czy owieczki. Ciasteczka pani Reginy miały jeszcze i tę zaletę, że poza delektowaniem się ich smakiem można je było wykorzystać jako ozdoby choinkowe, do czego goście byli wręcz zachęcani otrzymując przygotowaną porcję na wynos.

Zakończyło się tradycyjne w naszej niewielkiej społeczności spotkanie przy wigilijnym stole.

Spotkanie, które niewątpliwie wszystkich do siebie zbliżyło, dało okazję do zademonstrowania zwykłej, ludzkiej solidarności niezależnie od zajmowanych stanowisk, i prezentowanych poglądów. Poprzez wspólną kolację wigilijną staliśmy się sobie bliżsi.

Dobrze by było, gdyby na zawsze. Warto się postarać.

Wiesław Kołodziej

dyplomami członków honorowych TZS) oraz Tomasz Kuszewski. Dyplomy pamiątkowe otrzymali uczestniczący w plenerze malarze. Informacje o przebiegu pleneru zostały zawarte w „Głosie Samsonowa” i „Gazecie Zagnańskiej”.

4. wydano dwa kolejne numery „Głosu Samsonowa” nr13, nr 14.

5.

11 listopada - udział delegacji TZS (Lidia Putowska, przewodnicząca i Elżbieta Korus, sekretarz w gminnych obchodach Dnia Niepodległości.

6.

18 listopada - kolejny raz uczczono ofiary II wojny światowej. Była uroczysta msza odprawiona w Kościele parafialnym pw. WNMP w SamsonowiePiechotnych, składanie wieńców pod pomnikiem w centrum Samsonowa i program artystyczny przygotowany przez Martę Jass i Annę Lisowską z Zespołu Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Jana Pawła II w Samsonowie.

7. pod koniec września ub. r. oddano do konserwacji drewnianą rzeźbę Chrystusa Króla, która stała w Kapliczce św. Jana Nepomucena w Samsonowie - Ciągłych. Konserwator z Muzeum Narodowego w Kielcach nie zdążył jednak zakończyć prac do końca roku. Do powierzonego zadania p. Małgorzta Misztal podeszła bardzo ambitnie.

Prowadziła wiele konsultacji, starając się przede wszystkim ustalić, kiedy rzeźba powstała. Wraz z rzeźbą otrzymamy pełną dokumentację konserwatorską.

Pełny opis przebiegu pracy konserwatorskiej zamieścimy w następnym wydaniu Głosu Samsonowa Głos Samsonowa

7

Rzeźba Chrystusa Króla po konserwacji

30 września wręczono nagrodę-obraz H. 8.

Brych „Trwanie” zwycięscy konkursu ekologicznego na 1012 urodziny „Bartka” .

9.

Wiesława Barucha (członek Zarządu TZS) podjęła się organizacji „Klubu Seniora TZS”.

Spotkania zostaną wyznaczone od początku nowego roku.

10. napisano tekst do folderu o dziejach Huty „Józef”. Zobowiązujemy się pozyskać tłumaczenia

Fot. Paweł Cieślak

15 grudnia 2012 roku w sali gimnastycznej Zespołu Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Zagnańsku mieliśmy przyjemność doświadczyć miłego świątecznego nastroju. Organizatorami tego spotkania były władze gminy, z wójtem Szczepanem 8

Głos Samsonowa

tego tekstu na język angielski, niemiecki, francuski i włoski - bezpłatnie.

11. podpisano umowę partnerską między GOKSiR Zagnańsk a TZS – jest to część projektu organizacji Punktu Informacji Turystycznej (złożonego w biurze LGD „Dorzecze Bobrzy”), 12.

Cezary Papaj nagrał na rzecz towarzystwa legendy dotyczące Samsonowa, Bartka i Tumlina, oraz złożył deklarację przekazania swoich praw autorskich na rzecz Towarzystwa.

13. spotkanie wigilijne członków i sympatyków TZS 14. współpraca z Kieleckim Inkubatorem Ekonomii Społecznej w Kielcach, polegająca na wypełnianiu ankiet KIES z działalności TZS, oraz spotkaniach doradczych z radcą prawnym, biurem rachunkowym w Kielcach i specjalistą od marketingu.

15. aktualizacja strony internetowej 16. współpraca z organizacjami i instytucjami – Lokalna Grupa Działania „Dorzecze Bobrzy” udział Lidii Putowskiej w posiedzeniach Zarządu i innych działaniach, spotkania organizowane w TPSP w Kielcach ze względu na nawiązaną współpracę dotyczącą organizacji pleneru – udział w zakończeniu roku kulturalnego TPSP, prowadzenie zebrania sprawozdawczo-wyborczego, spotkanie wigilijne, stałe kontakty ze strażakami OSP Samsonów, ich pomoc i zaangażowanie w organizację w świetlicy imprez integrujących środowisko (3.06, 21.06, 18.11, oraz 9.12 2012 r.), Zespół przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Jana Pawła II w Samsonowie, Gmina Zagnańsk (GOKSiR), Nadleśnictwo Zagnańsk.

Elżbieta Korus – sekretarz TZS

Skorupskim na czele, Marzanna Moćko - dyrektor szkoły oraz Elżbieta Korus - dyrektor GOPS. Uczestnikami byli przede wszystkim ludzie samotni, a także zaproszeni goście, którzy byli świadkami uroczystego wręczania wyróżnień Gminy Zagnańsk, przyznanych pod koniec każdego roku (od 2004) za wybitne osiągnięcia gospodarcze, kulturalne, naukowe, sportowe, społeczne - na rzecz rozwoju gminy. Wyróżnienie w formie dyplomu i statuetki przyznaje Kapituła Wyróżnienia: wójt gminy jako przewodniczący oraz członkowie - przewodniczący Rady Gminy i przewodniczący Komisji Rady Gminy.

Z satysfakcją odnotowujemy, że na spotkanie przybyło wielu znakomitych gości, by wręczać tę doroczną nagrodę; zamówioną na tę okoliczność u kieleckiego rzeźbiarza Grzegorza Łagowskiego.

Ceremonia wręczenia nagród była poprzedzona prezentacją multimedialną i laudacją dotyczącą każdego z kandydatów. Jako pierwsza wyróżniona została Lidia Putowska, wieloletnia przewodnicząca Towarzystwa Ziemi Samsonowskiej - zgłoszona przez gospodarza gminy. Nagrodę wręczali: Krzysztof Słoń - senator, Zdzisław Wrzałka - starosta i Szczepan Skorupski - wójt. Krzysztof Słoń gratulując powiedział, że Lidia Putowska „jest skarbem w gminie”; życzył jej wielu lat w zdrowiu i sił, aby swoje dzieło mogła kontynuować i aby mogła być nadal aktywną na rzecz mieszkańców. Zdzisław Wrzałka zaś podziękował za to co, co robi dla lokalnej społeczności. - Te prace, które pani podejmuje i realizuje będziemy, jako starostwo, popierać i propagować. Są one bowiem potrzebne i dobrze widziane przez lokalne społeczności. Pani Lidia jest autorytetem dla młodych ludzi, którzy się powinni na niej wzorować - podkreślił starosta.

Fot. Paweł Cieślak

Dziękując za nagrodę laureatka powiedziała: w gminie jest dużo artystów i cieszę, że w czasie swojej działalności mogłam poznać tak wielu interesujących ludzi. Miałam doskonały wzorzec do naśladowania, bo moja poprzedniczka pani Zuzanna Samulak była bardzo oddana założonej w 1994 roku organizacji. To właśnie tu znalazłam doskonalą okazję do dalszej aktywności i wykorzystania wcześniej zdobytego doświadczenia. Nagrodę Gminy Zagnańsk umieszczę w swoim domu na honorowym miejscu i będę się nią cieszyć - dodała wzruszona.

Fot. Paweł Cieślak

Drugim nominowanym przez wójta Szczepana Skorupskiego był Mieczysław Starz, znany w regionie Społeczny Strażnik „Bartka” i przewodnik turystyczny. Wyróżnienie wręczali: Artur Gierada poseł, Renata Janik wiceprzewodnicząca Rady Powiatu Kieleckiego i Szczepan Skorupki, wójt.

Renata Janik zwracając się do laureata, wyraziła zadowolenie, że w tak licznym gronie ją otrzymał. Jest pan dla nas, mieszkańców gminy oraz dla wszystkich, którzy przyjeżdżają do naszej gminy legendą i strażnikiem dębu Bartka. Jest pan „legendą” dla wszystkich pokoleń. Niezależnie od tego, jaka jest pogoda – czy pada deszcz, śnieg, czy upał, zawsze można pana spotkać koło naszego historycznego drzewa - podkreśliła radna. Na zakończenie zadeklarowała, że może wraz panią Lidią liczyć na wsparcie Powiatu Kieleckiego. Z kolei Artur Gierada wyraził radość, że mógł mieć zaszczyt uścisnąć dłonie pogratulować ludziom, którzy mają tak duże zasługi. Proszę Państwa, bo są to ludzie, którzy są rzeczywiście społecznikami. Dzięki, którym samo słowo „społeczeństwo obywatelskie” nabiera normalnych kształtów. A to, co wyróżnia dzisiejszych laureatów to, że mają swoje wielkie pasje - dodał poseł.

Zgłoszony do wyróżnienia przez Stowarzyszenie „Razem dla Wszystkich” ks. płk. Tadeusz Skrzyniarz (od 2008 roku proboszcz parafii pw. Św. Rozalii i Św.

Marcina w Zachełmiu) swoją nagrodę odebrał 30 grudnia , przy okazji uroczystego otwarcia Świetlicy w Jaworzu.

Fot. Paweł Cieślak

Strażakiem roku 2012 został druh Szymon Karcz z OSP Samsonów. Nagroda została wręczona przez Henryka Milcarza, prezesa Zarządu Gminnego Ochotniczych Straży Pożarnych i gospodarza gminy, w obecności szefów OSP z terenu gminy. Pan Henryk Milcarz w krótkim wystąpieniu powiedział, że strażak ochotnik nie oczekuje poklasku nagród, lecz okazania zwykłej ludzkiej wdzięczności. - Chciałem dodać, że inicjatorem nagrody przyznawanej strażakom corocznie jest wójt, Szczepan Skorupski. Następnie pogratulował laureatowi a wójt wręczył mu tysiąc złotych oraz gminną odznakę. Druh S. Karcz podziękował kolegom za wytypowanie go do Głos Samsonowa

9

nagrody: - Nie byłoby tych moich dokonań i sukcesu, gdyby nie postawa moich kolegów. Tak naprawdę, ta nagroda jest także dla pozostałych druhów z naszej OSP. - Wyróżniony uczestniczył w ciągu ostatniego roku w budowie remizy strażackiej w Samsonowie, w p r z e s z ł o 1 6 0 w y j a z d a c h d o p o ż a r ó w, przygotowywał lodowisko dla dzieci, a także brał udział w uroczystościach patriotycznych i religijnych. ***

Fot. Paweł Cieślak

Do stypendium „Mocny Fundament” zostały wytypowanie 4 uczennice, które oprócz dobrej nauki w szkole wyróżniają się szerokimi zainteresowaniami, m.in. uprawiają sport. Tak się złożyło, że oprócz pierwszej stypendystki pozostałe są siostrami i uczennicami Zespołu Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Jana Pawła II. w Samsonowie Stypendia wręczali Adam Jarubas, marszałek i Szczepan Skorupki, wójt.

Klaudia Łoboda - uczennica Gimnazjum w Zagnańsku i Państwowej Szkoły Muzycznej w Kielcach udziela się społecznie, śpiewa m.in. w gminnym chórze i należy do drużyny młodzieżowej OSP. Jej pasją jest śpiewanie. Występowała wraz z zespołem młodzieżowym na estradach polskich jak i zagranicznych, m.in. w Anglii i Holandii. Ma na swoim koncie osiągnięcia w ogólnopolskim i wojewódzkim konkursie fortepianowym.

Informujemy, że w pierwszych dniach stycznia 2013 roku przy Towarzystwie Ziemi Samsonowskiej powstał „Klub Seniora”. Jego zadaniem jest rozwój życia kulturalnego, oświatowego, towarzyskiego i rekreacyjnego osób starszych.

W Klubie organizowane będą: - zajęcia edukacyjne (praca przy komputerze) - koła zainteresowań (hobby) - spotkania z ciekawymi ludźmi - pogadanki czytelnicze - amatorska działalność artystyczna - zajęcia sportowe (chód z kijkami, gimnastyka przy muzyce, rekreacyjna jazda rowerami, wycieczki poznawcze po terenie naszej gminy) Będą organizowanie uroczystości rocznicowe 10

Głos Samsonowa

Małgorzata Sobczyk - klasa czwarta, to przede wszystkim wzorowa uczennica. Na uwagę zasługują jej zainteresowania sportowe: karate oraz jazda na rowerze i nartach. Odniosła wiele sukcesów m.in. w zawodach narciarskich rangi ogólnopolskiej i wojewódzkiej.

Julia Sobczyk - klasa szósta, to znakomita sportsmenka i wokalistka zespołu Dzieci Zielińskiego.

We wszystkich tych dziedzinach ma liczne sukcesy, m.in. nagrody na konkursach kolęd i pastorałek, mistrzostwa Polski i województwa w narciarstwie zjazdowym. Podobnie jak siostra trenuje karate i zajmuje na zawodach miejsca na podium.

Katarzyna Sobczyk klasa druga gimnazjum, podobnie jak młodsze siostry, pasjonuje się narciarstwem, kolarstwem i trenuje karate. Lubi śpiewać. Ma na swoim koncie (w swej kategorii wiekowej) liczne sukcesy mistrzowskie o randze ogólnopolskiej i wojewódzkiej.

Robert Kaszuba, wicewójt opowiedział zebranym o stypendiach przeznaczonych dla absolwentów szkół średnich, ufundowanych przez „Stowarzyszenie Nowych Możliwości” Mają one na celu preferowanie dobrych wyników w nauce a także stanowić konkretną pomoc finansową. Przez siedem lat skorzystało z nich ponad 60 osób. W tym roku stypendia otrzymali: Wiktor Piskulak, Agata Śliwa, Piotr Dworak, Barbara Masny i Piotr Dąbrowski.

Adam Jarubas, marszałek gratulując organizatorom podniosłej wieczerzy wigilijnej i jej wieloletniej tradycji podkreślił, że cieszy go fakt, że Gmina Zagnańsk podjęła największy w województwie świętokrzyskim wysiłek wyrównywania szans edukacyjnych.

Andrzej Piskulak Krzysztof Wesołowski,

(spotkania opłatkowe, śniadania wielkanocne, spotkania ostatkowe, powitanie wiosny, itp.) oraz wycieczki i pielgrzymki.

Ważną sprawą będzie poprawa świadomości prozdrowotnej czyli propagowanie zdrowego stylu życia. W tym celu organizowane będą pogadanki i zajęcia dotyczące profilaktyki chorób starszego wieku.

Jesteśmy społecznością wystarczająco liczną, aby mieć swoje przedstawicielstwo. Jednym słowem zrywamy z nudą, spędzamy czas w miłym towarzystwie. Będziemy się starać, by nasz Klub tętnił życiem, panowała w nim rodzinna atmosfera, a robienie czegoś razem przynosiło radość w jesieni życia.

Wiesława Barucha

GĹ&#x201A;os Samsonowa

11

Chorągiew powstańcza z kościoła pw. Św. Rozalii i Marcina w Zagnańsku

Tradycje powstań, ich bohaterowie, epizody weszły na trwałe do polskiej świadomości narodowej.

Wspomnienie walk z 1863-1864, „boju bez broni”, wzmacnia patriotyczną ofiarność i determinację.

Wydarzenia te stały się też inspiracją dla wielkiej literatury. Głosem pokolenia powstania styczniowego stał się Stefan Żeromski, który w swoich opowiadaniach łączy problemy społeczne ze sprawą walki o niepodległość.

Pod koniec XVIII wieku miały miejsce wydarzenia insurekcji kościuszkowskiej - to ostatnia próba utrzymania niepodległości Polski. Zagnańsk i uprzemysłowione okolice stanowiły zaplecze dla armii Tadeusza Kościuszki, która maszerując na Warszawę, w czerwcu 1794 roku kwaterowała na tym terenie. Miejscowa ludność nie miała spokoju, ukrywając się niemal dwa miesiące w lasach, obawiając się prześladowań ze strony kozaków, łupiących okolice Zagnańska. Po trzecim rozbiorze nasza osada znalazła się w zaborze austriackim, a po Kongresie Wiedeńskim weszła w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.

Czas powstania listopadowego, to działania wojenne w innych rejonach ziem polskich, jednak gmina Samsonów dostarczała dla armii powstańczej broń i amunicję. Po klęsce powstania nie ominęły nas represje rosyjskie, co pogłębiło biedę i pośrednio wpłynęło na rozwój nastrojów rewolucyjnych wśród chłopów zmuszanych do odrabiania pańszczyzny, pracy w kopalniach i lasach. Świadomość społeczną i narodową w latach czterdziestych rozwijał ks. Piotr Ściegienny, aresztowany i zesłany na Sybir.

Przygotowania do powstania upadły. Echa wydarzeń 1846 roku dotarły do powiatu radomskiego 12

Głos Samsonowa

i kieleckiego, przez które przeszła niebezpieczna fala rozruchów.

Rok 1861, to nie tylko 30. rocznica czynu niepodległościowego Polaków, ale także wzrost nastrojów rewolucyjnych i patriotycznych, czego wyrazem były manifestacje w Warszawie, a we wrześniu na Św. Krzyżu. Ogłoszenie branki przez Aleksandra Wielopolskiego - naczelnika rządu cywilnego - spowodowało wybuch powstania 22 stycznia 1863 roku, które ze względu na dogodne warunki naturalne rozwinęło się w Górach Świętokrzyskich, gdzie toczyły się ciężkie walki.

Wprawdzie w Zagnańsku nie rozegrała się żadna bitwa, to jednak część mieszkańców brała udział w walkach, zaopatrując oddziały w żywność i broń, organizując pocztę powstańczą i wywiad. Z dostępnej literatury i źródeł archiwalnych wynika, że przez oddziały - głównie Jana Rudowskiego, Dionizego Czachowskiego - przewinęło się wielu mieszkańców dawnej gminy Samsonów. Byli to, m.in.: Ignacy Grzybowski, Jan Polanowski, Paweł Hutnik, Antoni Patyna, Ignacy Kukla, Wacław Kotliński, lekarz, Kazimierz Stefański, Paweł Sykulski, Sebastian Czubek, Mateusz Starz i Stanisław Siwek - 35-letni kolonista, został pochowany w Ćmińsku, jego żona Jadwiga mieszkała w Belnie. Na uwagę zasługują także urodzeni w Tumlinie: Kazimierz Piśkiewicz i Józef Bugajski, którzy po weryfikacji otrzymali honorowy stopień ppor. weterana, a ich nazwiska znajdują się w Imiennym Wykazie Weteranów Powstań Narodowych 1831,1848, 1863. Bardzo liczną grupę żołnierzy stanowili mieszkańcy wsi Kołomań, którzy służyli w oddziale Jana Rudowskiego: Jan Bugajski (otrzymał honorowy stopień ppor. weterana - jego nazwisko znajduje się w I m i e n n y m Wy k a z i e We t e r a n ó w P o w s t a ń Narodowych 1831, 1848, 1863, Józef Bugajski, Piotr Darmos, Piotr Darmoszyński, Sobek Dzwonek, Michał Giejski, Stanisław Głuszek, Błażej Janaszek, Łukasz Kasprzycki, Franciszek Kmieć, Leon Młodawski, Lewa Mołanowski, Sebastian Palus, Hieronim Pietrzyca, Sylwester Rak, Karol Salwa, Jan Stapin, Jan Stempiński, Józef Swat, Józef Szwed, Ignacy Wiśniewski, Sylwester Wójcicki, Józef Wojciechowski, Stanisław Zatarski, Sebastian Dzwonek.

Okrutnie obchodzono się z pojmanymi powstańcami. Opis działań zaborcy odnajdujemy np. w książce Mój Samsonów Jana Pietraszka „Zawiszy”: […] Z opowiadań głównie dziadków pamiętam cztery nazwiska: Staniec i Łyżwa z Długojowa - zostali schwytani przez carskich żandarmów, przywiązani do koni i tak wleczeni aż do Kielc. Jeden z nich Staniec, już w Niewachlowie zmarł przy koniu. Łyżwa zakończył życie na dziedzińcu więziennym

w Kielcach rozdarty między dwoma końmi, do których go przywiązano. Autor książki wspomina także nazwisko Pietrzycy z Kołomani (Hieronim Pietrzyca - liczący 30 lat włościanin, walczył miesiąc w oddziale J. Rudowskiego. Zmarł 17 XII 1928 roku, pochowany na cmentarzu w Tumlinie) oraz swojego pradziada Antoniego Fijałkowskiego - oficera, dowódcę jednego z oddziałów działających w rejonie Kielc, Końskich, Opoczna. Po upadku powstania został skazany na 12 lat zesłania na Sybir.

W pamięć mieszkańców wpisała się obecność kozaków, którzy złupili kościół i parafię w Zagnańsku, a ówczesny proboszcz ks. Izydor Grella o mało swojej patriotycznej działalności nie przypłacił życiem. W czerwcu 1863 w okolicy znajdował się oddział Dionizego Czachowskiego, który stoczył bitwę pod Bobrzą i maszerując na wschód, walczył w rejonie Ćmińska, Tumlina i Samsonowa.

Z dokumentów parafialnych wynika, że w Tumlinie zostali pochowani, liczący około 30 lat Józef (nazwisko nieznane) oraz 20-letni Ignacy Galicki.

Natomiast w parafii Zagnańsk zgłoszono śmierć 19letniego powstańca Szymborskiego (włościanina z Gowarczowa - przed ks. Aleksandrem Janowskim, ówczesnym wikarym w Gowarczowie składał przysięgę na wierność Rządowi Narodowemu), jego niepodpisany grób (jak wynika z relacji i wspomnień mieszkańców) znajduje się w starej części cmentarza parafialnego, a oznaczony jest dębowym krzyżem. Na wspomnianym cmentarzu znajduje się także mogiła Wincentego Herrmanna - uczestnika powstania styczniowego, który zmarł 4 VII 1928 roku mając 77 lat. Pomnik wykonany z czerwonego piaskowca znajduje się przy głównej alei. Nieco wyżej jest grób ks. Stanisława Świątkiewicza - proboszcza z Zagnańska (1886-1897). Ksiądz Świątkiewicz związany był z ruchem niepodległościowym, jeszcze przed wybuchem powstania.

Powstanie styczniowe upamiętnione jest w legendach, zabytkach i pomnikach w gminie Zagnańsk i najbliższej okolicy. Zgodnie z przekazami ustnymi w leśnictwie Bartków znajduje się mogiła powstańca, przy nieistniejącym już dębie zwanym „Kapitanem”. Natomiast na „Bartku”, jako pamiątkę stracenia dwóch uczestników opisywanych wydarzeń, umieszczono dwie figury ukrzyżowanego Chrystusa (odlane w Samsonowskiej hucie - przypisek red.)

Najciekawszym zabytkiem z okresu przedpowstaniowego (1861) jest chorągiew, którą na przechowanie otrzymał Kazimierz Wójcicki uczestnik powstania listopadpwego (1830-1831). Do roku 1917 organiści tutejszej parafii ukrywali ów sztandar w domu i w organach kościelnych. Mimo kilku prób, zaborcy nie udało się odebrać sztandaru, który został przekazany ks. Pawłowi Stecińskiemu przez organistę Błażeja Wójcickiego. Wspomniany sztandar to symbol walki o niepodległość, za przechowywanie którego groziło zesłanie na Sybir.

Z jednej strony jest to płat kremowego jedwabiu, na który naszyto ciemniejszą tkaninę, a na niej od góry umieszczono podobiznę Matki Boskiej (Niepokalanej) w koronie z dwunastu gwiazd. Poniżej w półkolu widnieje napis Niepokalana Przeczysta Panienko. Zmiłuj się, zmiłuj nad Polaków męką, pod nim jest biały orzeł w koronie. Po drugiej stronie, z naszytym białym płatem kontrastuje czarny przełamany krzyż z cierniową koroną i gałązką palmy.

Pod nim wyhaftowano czarną nitką napis Dnia 8 kwietnia 1861 roku. Symbole użyte na sztandarze były powszechnie znane w okresie przed i po powstaniu styczniowym, a 8 kwietnia 1861 roku upamiętnia masakrę ponad stu Polaków w czasie manifestacji w Warszawie. Pod opisanym sztandarem 31 maja 1933 roku w 70. rocznicę powstania styczniowego parafianie i uczniowie Szkoły Powszechnej (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1) w Zagnańsku-Chrustach, wzięli udział w uroczystościach odsłonięcia pomnika w Występie.

Pomnik został ufundowany na pamiątkę śmierci kpt. Rozłuckiego-bohatera Ech leśnych Stefana Żeromskiego. W trakcie uroczystości oddano …hołd bohaterom 1863 r. i wszystkim tym, którzy życie swoje złożyli w walce o Niepodległość, a zarazem oddali pośrednio hołd Wielkiemu Synowi Świętokrzyszczyzny Stefanowi Żeromskiemu.

Pomnik ten, to ogromny głaz z napisem 1863-1933, Powstańcom 1863, Bohaterowi „Ech leśnych”, Obywatele wolnej Polski. Warto przypomnieć, że miejsce jest symboliczne, gdyż dotyczy postaci fikcyjnej, wymyślonej przez Stefana Żeromskiego.

Autor w korespondencji z 1912 roku wyjaśnia Adamowi Ostrowskiemu, że: utwór „Echa leśne” nie jest pracą historyczną, lecz wymysłem artystycznym, w której prawdy z życia wziętej nie ma wcale.

W leśnictwie Adamów, uroczysko Belno, w lesie znajduje się mogiła oznaczona krzyżem wykonanym z szyny kolejki leśnej. Według podań miejscowej ludności grób pochodzi z okresu powstania styczniowego. Wspomina o tym miejscu Józef Serdelski w książce „Lasy nasiąkłe krwią.”

Rok 2013 jest wspaniałą okazją, aby przypomnieć o powstańcach z 1863-1864 roku.

Pięknym gestem obecnego pokolenia byłoby odnowienie i opisanie miejsc związanych z tymi wydarzeniami oraz sporządzenie , w miarę możliwości, pełnego rejestru nazwisk powstańców, pochodzących z terenu naszej gminy.

Roman Piskulak

Artur Grottger- Kucie kos Głos Samsonowa

13

Folie do pakowania Pudeł i kartonów Szczelnie i trwale Można zapakować też człowieka Pozbawiony sensu Jest jak karton Zafoliowany.

Utrata pracy dziś jest moim udziałem, jutro, pojutrze kogoś innego. Tak kręci się karuzela ludzkiego życia. Sukces, porażka, sukces... emerytura, a może jednak po drodze status bezrobotnego. Za gładko by to szło.

Za gładko mi szło. Miałam pracę i miałam nadzieję, że mój związek z firmą jest tak mocny, że nic nie jest w stanie go skruszyć. Spokojnie patrzyłam w przyszłość, już widząc się w roli zasłużonej emerytki, gdy tymczasem wprowadzono reformę emerytalną. Ten epizod nieźle namieszał w moim życiu. Ale od początku.

Z roku na rok w mojej firmie działo się coraz gorzej. Brak perspektyw, szans na awans i na jakąkolwiek podwyżkę. Praca w takich warunkach ograbiała ze wszystkiego. Pozbawiała resztek złudzeń na lepsze jutro. Człowiek, człowiekowi wilkiem, tak, na własnej skórze odczuwałam prawdziwość tego powiedzenia. Jedynym plusem była lokalizacja w centrum miasta. Ona umożliwiała załatwienie ważnych spraw w mieście, zawsze można było wyjść i to i owo kupić okazyjnie za grosze.

Ludzie coraz częściej wyrażali głośno swoje marzenia o lepszym bycie. Wizja prywatyzacji nęciła jak zakazany owoc. Nikt nie widział minusów tylko same plusy. Awans, stabilizacja, godziwa pensja i wreszcie porządek z figurantami, bo przecież nowy właściciel nie będzie trzymał nierobów. Tak, nowy pracodawca zajrzy w papiery, porozmawia i wybierze fachowców. Takim niedocenionym fachowcem na nieszczęście marzycieli czuł się w naszej firmie każdy.

Zwolnienia grupowe stały się faktem. Na pierwszy ogień nie poszli ci, co powinni, ale najlepsi, którym los firmy jeszcze leżał na sercu, i znali się na robocie.

Przecież taki Kowalski czy Nowak nie był wcale kreatywny. Musiał polecieć. Ciągle tylko siedział w papierach, zawracał głowę a i wiekowy był. Kolejne tury zwolnień były już tylko formalnością. Sytuacja finansowa spółki wcale nie poprawiała się, bo nikomu na tym nie zależało. Menadżerowie mieli własne cele, które z całą bezwzględnością wdrażali w życie. Nie obchodzili ich ludzie. Kolejnym posunięciem było wyprowadzenie lokalizacji z centrum miasta na wieś.

Kolejne przeobrażenia w firmie doprowadziły do tak oczekiwanej przez nas weryfikacji pracowników.

Na ogłoszone rekrutacje odpowiedzieli wszyscy, 14

Głos Samsonowa

chociaż wiadomym było, że zostaną wybrani tylko nieliczni. Dzięki tej akcji trafiłam do działu, w którym wreszcie była zdrowa atmosfera. Rzadko się to zdarza, ale szczęście było tym razem dla nas łaskawe. Siedząc we trzy w pokoju spędziłyśmy najwspanialsze półtora roku w swoim zawodowym życiu. Poranne dyskusje przy kawie i wszystkie problemy takie oswojone i znacznie prostsze niż się wydawało. Co trzy głowy to nie jedna, zwłaszcza, że były to głowy 50-latki, 40 i 30-latki. Taki przekrój wiekowy gwarantował podejście do problemu z różnego punktu widzenia. I tak właśnie było. Młoda doradzała nam w sprawach naszych dzieci. My natomiast dzieliłyśmy się doświadczeniem w sprawach małżeńskich w całym tego słowa znaczeniu. Doświadczenie plus wieloletnia praktyka. Czy Jagoda mogła trafić lepiej.

Chyba nie, tylko za dużo poświęcała się pracy. My już wiedziałyśmy, że to nie popłaca, ale do niej to nie docierało. My o życiu, a ona o jednym, o robocie. Tak zeszło nam do marca.

W kwietniu przeniesiono i nas za miasto. Pustka pól dosięgła i naszych serc. Była tak przejmująca, że łzy same napływały do oczu. Brak konkretnej pracy, zasięgu w telefonach, coraz mniej ludzi, wszystko to sprawiało, że każdy miał dość. Mimo, że moja firma kurczyła się jak tkanina w praniu, to pracowali w niej ludzie, których osobowość wykazywała cechy człowieczeństwa. Jedną z nich była Małgosia. Nasze poranne rozmowy zawsze porównywałam do scen z filmu „Czterdziestolatek”. Tam Magda z koleżankami, a tu ja z Małgosią rozwiązywałyśmy najbardziej zagmatwane tajemnice życia codziennego, tworząc na miarę problemów najbardziej wiarygodne teorie spiskowe. Po takich rozmowach człowiek był mocniejszy i czuł, że w razie kryzysu może liczyć na wsparcie i zrozumienie. Jej ciepłe słowa wielokrotnie ocierały mi z oczu łzy i podnosiły z dna rozpaczy. Nie wstydziłyśmy się swoich słabości przed sobą, bo wiedziałyśmy, że w każdej sytuacji możemy liczyć na siebie. Właściwe słowo, gest, pomocna dłoń. Niby tak mało, ale jak bardzo tego nam brakuje. Boimy się tych gestów, boimy się zaufać drugiej osobie. Boimy się wielu rzeczy i dlatego coraz bardziej sztuczni brniemy w samotność. Wystarczy zaufać, by ten stan zmienić.

Wystarczy, ale to nie takie proste. Nie każdy ma tyle szczęścia, co ja i nie każdemu dane jest spotkać na swojej drodze Małgosię.

Ale i na nas przyszła kolej. Postanowiono nas zwolnić. Nie dotarło do nas, że już nigdy nie zobaczymy się, nie pogadamy przy porannej kawie. Że już nigdy dzień nie będzie smakował jak do tej pory. Celebrowałyśmy te chwile, ale nie docierało do nas widmo rozstania. Dopiero coś we mnie pękło, gdy przyszli odłączyć kable od komputerów. Odłączali

i wkładali do kartonowego pudła. Patrząc na to poczułam zgrozę i nieopisany ból. Sytuacja skojarzyła mi się z cmentarzem, jak w czasie pochówku opuszcza się na linach trumnę do grobu. Ich ręce były tymi linami odcinającymi nas od tego, co stanowiło treść życia.

Koniec! Koniec! To już koniec! Te słowa wybuchały we mnie jak granaty, a ja stałam sparaliżowana, niezdolna powiedzieć słowa.

Spojrzałam na Małgosię i po jej minie odgadłam, że czuje się podobnie. Kiedy wyszli, padłyśmy sobie w ramiona wybuchając histerycznym płaczem. Nie płakałyśmy za firmą, stanowiskami, które właśnie zdałyśmy, ale za sobą, bo ta bliskość znaczyła dla nas zbyt wiele.

Minął już miesiąc naszego bezrobocia. Nie mamy telefonów służbowych, więc nie dzwonimy do siebie. Nie dzwonią też do nas. Nikomu niepotrzebne mamy więcej czasu na... Właśnie na co? Na uświadomienie sobie, że już nigdy nie będzie tak jak było. Ogarnięta tęsknotą za Małgosią napisałam rozpaczliwy apel na facebooku: Małgorzatko, najukochańsza przyjaciółko moja odezwij się!

Odezwała się i pisujemy do siebie. Tydzień temu w chwili słabości, Małgosia przyznała, że czuje się

taka zafoliowana. Brak nadziei na pracę, 4o lat, bezrobocie nie napawają optymizmem. Z żalem stwierdzamy, że jesteśmy niepotrzebne. Dom, ile można prać, sprzątać i gotować. Człowiek pragnie się realizować. Mamy prawo czuć się zafoliowane? Tak! Zafoliował nas system, który nie daje gwarancji na godne życie ludziom po 40-tce.

Zafoliowani. Mimo wewnętrznego bogactwa i doświadczenia zawodowego jesteśmy grupą ludzi, którą pracodawcy omijają szerokim łukiem, a państwo kpiąc sobie z nas wydłużyło czas pracy do 67 lat. Zafoliowani. Może zwalniając ludzi powinni od razu foliować i to szczelnie. Po co przedłużać agonię i karmić złudzeniami. Ostatnio rejestrowałam się w urzędzie pracy, jako bezrobotna. Pani wyjęła z segregatora oferty pracy i położyła przede mną. Było ich kilka, ucieszyłam się, bo byłam zdecydowana zmierzyć się z każdą. Moja radość trwała krótko, bowiem okazało się, że nie mam skończonych 50 lat, nie jestem osobą samotną, patologiczną, karaną… i oferty pracy mnie nie dotyczą. Wzrokiem żegnając kartki, powiedziałam: jak ja żałuję, że żyłam tak uczciwie...

Od 1 stycznia 2013 roku stanowisko Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Jędrzejowie objął st. bryg. Tomasz Witecki mieszkaniec Samsonowa i naczelnik OSP w naszej miejscowości. Jest absolwentem Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie. Studia ukończył w 1990 roku, uzyskując tytuł magistra inżyniera pożarnictwa oraz pierwszy oficerski stopień służbowy podporucznika pożarnictwa.

Z tej okazji przypominamy przebieg jego pracy zawodowej. Zaraz po studiach został skierowany do pełnienia służby w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnej Kielcach. Tam kolejno obejmował przydzielane mu stanowiska: starszego instruktora, inspektora ds. funkcjonowania systemu ratowniczego, starszego wykładowcy w Ośrodku Szkolenia oraz Zastępcy Komendanta w Ośrodku Szkolenia Państwowej Straży Pożarnej w Kielcach.

W 2003 roku został mianowany na stanowisko Naczelnika Wydziału Kadr, Organizacji i Nadzoru w Komendzie Wojewódzkiej PSP w Kielcach. Od marca 2007 roku st. bryg. Tomasz Witecki został Naczelnikiem Wydziału Organizacji i Nadzoru. Przy pełnieniu funkcji służbowych wykazywał się

zaangażowaniem i sumiennością, w realizacji przydzielanych mu zadań. Dlatego Świętokrzyski Komendant Wojewódzkie PSP w Kielcach powierzył mu od lipca 2009 roku stanowisko Zastępcy Komendanta Powiatowego PSP w Jędrzejowie.

O kolejnym awansie zadecydowały przede wszystkim jego wysokie kwalifikacje i doświadczenie.

Jako oficer dał się poznać z jak najlepszej strony.

Doceniono jego profesjonalizm, samodzielność oraz poczucie odpowiedzialności za realizację zadań służbowych. St. brygadier Tomasz Witecki chętnie przekazuje zdobytą wiedzę współpracownikom oraz strażakom Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej.

W czasie ponad 27-letniej służby w ochronie przeciwpożarowej, wielokrotnie uczestniczył akcjach ratowniczo-gaśniczych, dając dowód swojej ofiarności i poświęcenia w ratowaniu życia, zdrowia i mienia ludzi zagrożonych żywiołem. Wyróżnił się także jako zdolny dowódca umiejętnie kierujący dużymi zespołami ludzi. Za wzorowe wykonywanie obowiązków służbowych odznaczony oraz wyróżniony został: Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrną Odznaką Zasłużony dla Ochrony Przeciwpożarowej, Brązowym Medalem Za Zasługi dla Obronności Kraju, Złotym Medalem Za Zasługi dla Pożarnictwa, Dyplomem Komendanta Głównego PSP.

Celina Ślefarska

Redakcja Głos Samsonowa

15

Siedzi ptaszek na drzewie I ludziom się dziwuje, Że najmędrszy z nich nie wie, Gdzie się szczęście znajduje.

Adam Asnyk Człowiek pragnie i poszukuje szczęścia. Czyni możliwie wszystko, aby je osiągnąć. Chce jak najszybciej znaleźć i przywłaszczyć to dobro przede wszystkim dla siebie. Chce, aby jego życie układało się pomyślnie, doskonale, bez kłopotów. A takie „fajne” życie umożliwia – jego zdaniem – jedynie wzbogacenie się, dostatek. Zazdrości tym, którzy mają więcej. Przy tym narzeka na wszystko: na zły los, na niedobrych ludzi, często na samego Pana Boga.

Nawet jeśli osiągnie zadowalający stan materialny i zaczyna mu się dobrze powodzić, narzeka dalej twierdząc, że „daleko mu do szczęścia”. Jak to więc jest? Osiągnął sukces materialny i dalej jest nieszczęśliwy? Paradoks? Nieporozumienie?

Chciałbym przywołać trzy przykłady. Pierwszy: w pobliżu miasta stał okazały dom, przypominający pałac lub zamożną rezydencję. Wokół ogród, który „kłuł oczy” przepychem, kolorami unikalnych kwiatów i krzewów sprowadzonych z zagranicy.

Widok bajeczny - wzbudzał podziw u przechodniów, bo „bogactwo kapało zewsząd”. Jakież było ich zdziwienie, gdy po pewnym czasie czar ogrodu prysnął: kwiaty zostały zaorane, a na ich miejscu pojawiły się zwykle jodły i świerki. Powód? Śmiertelnie choremu dziecku właścicieli szkodziły pyłki kwiatowe.

Przykład drugi: ożenił się z dziewczyną kaleką, ta urodziła mu dzieci, niestety, także kalekie. On, czyli mąż i ojciec, całkowicie sprawny, utrzymywał całą rodzinę. O swojej żonie i o dzieciach wyrażał się zawsze z największą miłością i czułością. Rodzina ta żyła (i żyje) biednie, ale razem pokonuje wszelkie trudności życiowe.

Przykład trzeci: chciało mi się płakać, gdy jako dziecko pragnąłem otrzymać od rodziców choćby plasterek jakiejś wędliny, a rodzice mi odmówili, gdyż nie było ich na to stać; tylko niekiedy wysyłali mnie do Samsonowa, aby „u Kiniorskiego” dokonać określonych zakupów, w tym… 10 dkg kiełbasy.

Wtedy jednym z marzeń – choć nie jedynym! – było pragnienie przegonienia biedy „na zbity pysk” i najedzenia się kiełbasy do syta. Tu refleksja: co prawda „pieniądze szczęścia nie dają”, ale są konieczne do zaspokajania podstawowych potrzeb człowieka i ułatwiają mu życie. Należy je uczciwie zdobywać. Natomiast „żądza pieniądza” nie może być celem jedynym, bo ta droga prowadzi donikąd.

Istnieje bowiem „druga strona medalu”: życie dostarcza radosnych, cudownych przeżyć i doznań niezwiązanych lub mało związanych ze sferą materialną. Na tej właśnie płaszczyźnie należy szukać przejawów szczęścia.

16

Głos Samsonowa

* * * Podstawowe środki czy dziedziny wytyczające drogę ku szczęściu to: miłość, dobro i piękno. Właściwie wystarcza sama miłość, bo ona zwieńcza wszystko góruje nawet nad dobrem i pięknem. Miłość jest podyktowana przez myśl, przez świadomość, słowem – przez ducha jednostki ludzkiej. To jest naturalny odruch rozumu i serca, a wyraża się w chęci podzielenia przysłowiowej jagody po to, by służyć, by choć małą cząstką obdarować drugiego, przekazać tę najmniejszą cząstkę dobra bliźniemu. Miłość rozumiana jako służba jest czymś głębszym niż zauroczenie walorami fizycznymi płci przeciwnej. Stanowi ona największą wartość człowieka.

Gdy się kogoś kocha, pojawia się potrzeba obdarowania tego kogoś dobrem, i to niekoniecznie materialnym. Najpiękniejszym symbolem dobra człowieka jest jego serce przekazywane komuś na dłoni, okraszone radością, ciepłem, życzliwością i uśmiechem.

W Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie przeczytałem: Gdzie słyszysz śpiew, tam wejdź, Tam dobre serca mają. Źli ludzie, wierzaj mi, Ci nigdy nie śpiewają.

Czy można zatem być w pełni szczęśliwym?

W naszym ziemskim życiu chyba nie. Bo nawet u matki, która powiła dziecko, a fakt ten stanowi dla niej spełnienie i radość największą, która uważa się za osobę najszczęśliwszą, pojawia się natychmiast troska o nowonarodzoną istotę, o jej zdrowie, o wychowanie, o przyszłość. Przy pełnym szczęściu tych trosk by nie było. Sądzę więc, że człowiek może mieć jedynie p o c z u c i e szczęścia, i to tylko wtedy, kiedy otwiera się na drugiego człowieka, pragnie służyć mu i obdarować go sobą bądź swoim dobrem. „Jeden drugiemu brzemiona noście” – przypominał Jan Paweł II. Ten drugi człowiek to żona, dzieci, rodzice, sąsiedzi, bliźni. Gdzie więc szukać szczęścia?

Odpowiedź wydaje się być już prosta: w dawaniu samego siebie. Mikołaj Gogol, rosyjski pisarz, ujął to tak: „Szczęście człowieka na ziemi zaczyna się dlań wtedy, gdy zapominając o sobie, zacznie żyć dla bliźnich”. Takie poczucie szczęścia zapewne mają m. in. zakonnicy, duchowni, a w innym porządku – ludzie poświęcający się bez reszty pracy społecznej. Oni, zapominając o sobie, służą... Człowiek żyjący bez określonego celu, mający na względzie wyłącznie siebie, czuje się zagubiony, rozgoryczony, załamany, nieszczęśliwy. Wtedy dopada go depresja, a ta często doprowadza do prób samobójstwa. Wówczas mówi się: targnął się na swoje życie, bo nie miał dla kogo żyć.

Tadeusz Purtak

Czyjś magnetyczny wzrok przykuwa nagle naszą uwagę i serce zaczyna mocniej bić. Myślimy, to musi być on, ten wyjątkowy człowiek postawiony na naszej drodze przez los. Pełne euforii, zaślepione miłością nie dopuszczamy innej myśli, niż ta: kocham go.

Z tym przeświadczeniem ofiarujemy wszystko, co mamy. Rezygnujemy z siebie, z przyjaciół i tylu ważnych dotąd spraw. Jest tylko on, do czasu, gdy nasz dzielny i szlachetny rycerz okazuje się nic nie wartym człowiekiem. Różowe okulary spadają z hukiem, a serce rozpadając się na tysiące kawałków mocno krwawi. Czar pryska. Pustka dokoła jest przerażająca i nie do przyjęcia. Próby sklejania związku wcale nie pomagają, a wręcz oddalają od siebie jeszcze bardziej.

Chwile samotności ciążą boleśnie, a dni wloką się zbyt wolno, by można je godnie przeżyć. Tylko myśli pracują na wysokich obrotach. Co robić? Jak żyć?

Dlaczego?

Ta przestrzeń, w którą zmuszone jesteśmy wejść nagle, same przeraża nas i nie napawa optymizmem.

Czas zmieni podejście, ale to czekanie. Przecież całym światem był on, nic lepszego już nie może nas w życiu spotkać. To, co było dla nas powietrzem, skończyło się tak nagle, zbyt nagle...

Cierpimy, liżąc rany. Wytężając słuch mamy nadzieję, że dzwonek do drzwi, telefon, przerwą ten zły sen. Ale ta cisza uparcie trwa. Lunatykujemy dzień po dniu. Wiara, że za zakrętem świeci dla nas jasne słońce umarła z chwilą, gdy odszedł, wyłączył telefon.

Mrok, mrok, mrok... i nagle w tym mroku

potykamy się o kogoś przypadkiem i w naszą ciszę wdziera się łagodne słowo przepraszam. Nieśmiały dotyk dłoni, ciepło wpatrzonych w nas oczu budzą przestrach, lęk. Nie! Nie! Nie! Nigdy więcej! Będzie tak samo, euforia a potem łzy! Wszyscy są tacy sami!

Spłoszone uciekamy byle dalej, byle prędzej w samotność, która w minionych dniach była najlepszym sojusznikiem. Szczęście, które mogłoby być od tej chwili i naszym udziałem stoi ze zdziwioną miną, nie rozumiejąc czemu od niego tak uciekamy w popłochu.

Doświadczone cierpieniem już nie potrafimy inaczej. Różowe okulary, zaufanie? Nie, już nigdy nie zaufamy ślepo. Miłość, która została tak brutalnie zdeptana, będzie rozkwitać w nas powoli i bardzo ostrożnie. Któregoś dnia dojrzeje i w nas. Potrzeba na to czasu. Nigdy nie mamy pewności, że kochając będziemy kochane z wzajemnością i to akurat w danej chwili. Nigdy nie wiemy, kiedy przyjdzie ta właściwa.

Na tej drodze niech nam towarzyszą słowa poety ks. Jana Twardowskiego: „I nigdy nie wiadomo, mówiąc o miłości Czy pierwsza jest ostatnią, czy ostatnia pierwszą”.

Po tej książce przeczytałam „Kryształowy anioł” Katarzyny Grocholi. Polecam ją gorąco każdej kobiecie zanim się zakocha.

Celina Ślefarska

Część II-dokończenie opowiadania zamieszczonego w poprzednim numerze.

Pociąg wtoczył się z piskiem na stację. i prawej ręce jakieś marne chałupy stały, ale Ludzie wysiadali, to i my wysiedli i poszli tam zagony po jakich ziemniakach, kapuście czy gdzie ludzie szli. Jeszcze raz w budynku życie były porządnie w ostrej skibie na zimę stacyjnym inny urzędnik kolejowy biletów zostawione. Droga, którą my szli, nazywała zażądał, ale obejrzał je krótko, oddał się Kolejową, ale jeszcze przed rzeką zmieniła z powrotem i przepuścił. A do miasta było się na Konstantego. Stały tu już porządne kawałek. Spytał ja zaraz jednego furmana, co kamienice i fury po kocich łbach z hurgotem na koźle dorożki na gumach siedział, o drogę się toczyły. Pod górką skręcili my, jak nam do Rynku. Spojrzał na nas z góry, i widząc dorożkarz przykazał. Ulicą Leśną my szli, ale z jaką wiejską mizerią ma do czynienia lasu tu żadnego nie było. Co parę kroków jakiś pokazał batem kierunek i jeszcze od sklep my mijali. Niekiedy w drzwiach niechcenia dorzucił: starozakonny stał i do środka zapraszał - A za rzeką pod górką skręćta w lewo! szanowne państwo, znaczy się, siankrum Jego kuń kiwnął w tym czasie łbem, jakby panie, niby mnie ze Stasią. Ale najprzód nam przytaknął gospodarzowi, że prawdę mówi. było wójtową sprawę załatwić. Wnet my Tak my i poszli, jak bat pokazał. Po lewej doszli do Rynku, gdzie ruch już był, jak przed Głos Samsonowa

17

sumą w tumlińskim kościele. Na środku ze dwadzieścia fur stało i przy każdej po kilka osób z furmanem targu dobijało. Pod ścianami kilka marnych odpustowych straganów się rozłożyło różny towar oferując. Ludzi tu dużo, ale spytać jakoś nie było kogo. Dopiero po paru krokach spotkali my jednego takiego, co brzozową drapachą na długim kiju trotuar głaskał.

- Panie szanowny, a gdzie tu pan rejent urzęduje?

Za rozmowny to on nie był, tylko nam jak dorożkarz kijem od miotły na drugą stronę placu pokazał i mruknął coś pod nosem.

Obeszli my Rynek i rzeczywiście na zielonej desce żółtymi literami stało wyraźnie: Rejent Mieczysław Halik. Napis był w polskim języku farbą wymalowany, ale jak my tutaj szli, to i inne szyldy z ruskimi bukwami my mijali. Niby ruskie, a po polsku brzmiące: aptjeka to apteka, gdzie pigularz różne mikstury dla niedomagających na zdrowiu szykuje, jak mjaso, to wiadomo, że rzeźnik tam za ladą stał, a i ulica ulicą była. Ruskie bukwy ja znał, bo dawno temu pokazywał je nam w samsonowskiej szkole elementarnej nasz nauczyciel Konstanty Kobylański. Imię miał ten nauczyciel jak sam carski namiestnik, ale nazwisko nieszczególne, przez co po cichu kobyłą go nazywaliśmy choć to chłop w portkach chodzący, siankrum panie, przecież był. Odetchnęli my z ulgą. Jeszcze raz pomacał ja kieszeń, czym pisma nie zgubił i przykazał Stasi poczekać z jajami przed domem. Brama była w połowie otwarta, tom wszedł i zaraz z bramy drzwi w półmroku natrafił. Zapukał, ale cicho było. Pomyślał ja sobie, że przecież ja tu prawie urzędową sprawę mam, tom pewności nabrał. Klamka bez zwłoki ustąpiła i za drzwiami schody na górę były. Wnet i na górze przed drzwiami stanąłem. Zapukałem raz, i zaraz drugi. Kroki posłyszałem za drzwiami i po chwili wyjrzała jakaś gruba jejmość, zmierzyła mnie od stóp do głów i uprzejmie spytała?

- Czego?!

-List dla pana rejenta od samsonowskiego pana wójta przyniosłem - zameldowałem zgodnie z prawdą.

- Niech da! wyciągnęła rękę przez próg.

18

Głos Samsonowa

- Jak da? Pan wójt przykazał, żeby panu rejentowi do ręki oddać - stałem przy swoim.

- Jak tak, to niech czeka, bo właśnie pan śniadanie je i list mu może apetyt popsuć trzepnęła mi drzwiami przed nosem i zostawiwszy samego na schodach, zaszurała kapciami, siankrum panie, po drugiej stronie drzwi. Co było robić, oparłem się o futrynę i czekałem. Jakieś głosy stamtąd dochodziły.

Na szczęście po krótkiej chwili drzwi otworzył mi starszy, nieduży człowieczek, prawie już łysy, ze złością wymalowaną na gębie i wyciągając rękę przez próg zażądał listu. Wziął i nakazał zaczekać, bo może odpowiedź będzie. Ale nie było. Wyszedł pan rejent raz jeszcze, już teraz widać w dobrym humorze i tylko podziękować panu wójtowi za zaproszenie kazał. I tyle go widziałem. O jakie zaproszenie się rozchodziło, pojęcia nie miałem. Po paru tygodniach dopiero się dowiedziałem, bo sprawa po gminie się rozniosła. Wójt wnuczce w Ćmińsku weselisko szykował na święta.

Stasia tymczasem pod bramą stała i czekając aż ja urzędową sprawę załatwię dwa mendle jaj w dobrej cenie sprzedała. Teraz już tylko nasze sprawunki, siankrum panie, zostały. Jak tak dobrze poszło Stasi z tymi jajami, to zostawił ja ją w tym samym miejscu dla dalszej sprzedaży, a sam poszedł popatrzyć, gdzie by tu nasze sprawunki pozałatwiać. Stasia przestrzegła mnie tylko, żeby gdzie drogi na powrót nie zgubić.

Najpierw poszedł ja między fury na rynku stojące. Różne towary przywieźli tu chłopi spod kieleckich wsi na sprzedaż. A to o ziemniaki, a to o zboże, co w pękatych worach między czwartami leżało, a to o drewno w polana pocięte i równo wysoko u ł o ż o n e z a w z i ę c i e s i ę t a rg o w a n o .

A największy hałas i rwetes przy furach miejscowi Żydkowie, ubrani w długie chałaty, siankrum panie, czynili. Wynajdowali przeróżne defekty oferowanego towaru, żeby tylko cenę zbić, ale chłopi nie byli skorzy do ustępstw. Jedynie ich szkapy w środku nocy do roboty wyrwane teraz spokojnie obrok z sakwy zarzuconej na łeb chrupały. Daleko się nie wybierał, zaledwie kilka ulic przy placu szybko obszedł. Najsamprzód ulicą Borzęcką

poszedł, później w Wesołą pod górkę skręcił i Leonarda na powrót do Rynku trafił. Po drodze widział ja parę sklepów z butami, ale takich jak se moja baba z Andzią wymyśliły, siankrum panie, nie dojrzałem.

Tymczasem moja Stasia resztę jaj na marne kilka kopiejek zamieniła i skrzętnie je w chusteczce związawszy czekała już na mnie.

Zgłodnieli my oboje, bo przecie niebawem południe nadejdzie. Już zegar na pobliskiej katedrze jedenaście razy wybijał. Wzieli my się za jedzenie, co w koszu zostało, ale, siankrum panie, o soli my zapomnieli i jaja jak trawę przyszło nam jeść. Opędzili my głód na stojąco, bo w restauracji za obiad trza by zapłacić ze dwie dniówki pracy ze sprzężajem chłopa w Ciągłych. Już my się zbierali za naszymi sprawunkami gdzie iść, gdy jakiś jegomość z miotłą i wąsami prawie pod uszy sterczącymi kazał nam skorupki wszystkie wyzbierać, bo on tu porządek ma przykazane trzymać i nie będzie po nas zamiatał. Prawda, trochę my nabałaganili, to i bez skargi Stasia wszystko ręką zgarnęła i w szmatkę zwinąwszy do koszyka wsadziła.

Tak i poszli my szukać butów dla naszej Andzi. Tym razem pod słońce w kierunku katedry ulicą Krakowską droga nam wypadła.

Nim do ulicy Konstantego doszliśmy, Stasia na wystawie buty wypatrzyła jakie były umyślone. Gdy tylko dzwonkiem zawieszonym nad drzwiami daliśmy znać o swoim wejściu do sklepu, zaraz wyskoczył zza rozwieszonej szmaty pejsaty jegomość, odziany chałatem i w czarnej jarmułce na głowie. Zapytał uprzejmie co sobie szanowna klientela życzy i już wyciągał na ladę przeróżne damskie buciki. W sklepie roznosił się zapach skóry, szelaku i pasty do butów, a z głębi dochodził i wiercił w nosie cebulą i czosnkiem zapach szykowanego obiadu.

Stasia dotknęła jednego i drugiego dla niepoznaki i zaraz pokazała na buty z wystawy. Już trzymała w ręku kawałek patyka, który miał miarę Andzinej stopy. Patyk wszedł luźno. To i dobrze, bo przecie noga jeszcze mogła urosnąć, a na zimę przecie co cieplejszego na nogę trza założyć. Tak po prawdzie to patyk był już niepotrzebny, bo Andzia ze Stasią jednakowe już nogi,

siankrum panie, miały. Stasia jeszcze oglądała buty ze wszystkich stron, zginała zelówkę, rozciągała cholewkę, próbowała sztywności obcasa i na koniec rozsiadła się na małym zydelku i wzięła się do przymierzania.

- Jak na mnie będą dobre, to i Andzi się nadadzą - powiedziała. Żydek skakał koło nas, zachwalał każdy centymetr buta.

- Zelówki grube ze świńskiej skóry, cholewka mięciutka z cielęcia wyprawiona, obcas podwyższony kobiecie wyższości, a i jej nóżce smukłości doda - gadał jak nakręcony.

Nawet wiązania były ważne, bo miały lata, siankrum panie, przetrwać. Stasi się tylko oczy świeciły i niepotrzebnie swoje ukontentowanie sprzedawcy pokazywała, bo to tylko w targu o cenę kupca atutem było.

Mnie, po prawdzie, buty też się podobały, ale na wstrzymanie wziąłem. Nawet na Stasinej nodze, jak spódnice nieco uniosła, też się ładnie prezentowały. Skóra czarniutka, błyszcząca, cholewka prawie pod kolano sięgająca, z czerwonymi, równo ciętymi rzemieniami za sznurowadła służące pięknie się prezentowały. Przyszedł czas o cenę spytać. Kupiec głowę filuternie przekręcił, badał nas przymrużonymi oczkami i niby pytając, niby stwierdzając wydobył wreszcie z siebie: - Ja widzę, że szanowne państwo na towarze się zna. Nawet pani doktorowa, co ja mówię, nawet sama pani gubernatorowa w ładniejszych nie chodzi. Buty są warte każdych pieniędzy, ale dla szanownego państwa cenę dam akuratną. Dwadzieścia pięć rubelków za oba buty będzie jak w sam raz powiedział jakby od niechcenia.

Stasia gębę ze zdziwienia rozdziawiła, kiwła się na zydelku, gdzie swoje buty na powrót wzuwała i o mało na podłogę nie rymsła. Ja w polowaniach na różnego zwierza cierpliwości przez dziadunia nauczony nawet powieką nie mrugnął. Buty były ładne, ale cena jeszcze ładniejsza. Robotnik we młynie pewnie ze dwa miesiące musiałby na nie pracować. Toż to z dziesięć pękatych worów żyta kosztowało. Wziął ja buty do ręki i jął je dokładnie, siankrum panie, oglądać. Na Stasię mrygnął, żeby pary z gęby nie ważyła się puścić.

Głos Samsonowa

19

- Mówicie, że pani gubernatorowa w lepszych nie chodzi - zacząłem z wolna.

- A wiesz ty Żydzie, że za takie buty, to twój szewc powinien w ciurmie na Zamkowej siedzieć i więzienne drewniaki zelować trochę głos podniosłem. Cielęca giemza cieniutka jak bibułka, tylko do parady się nadaje, a nie do chodzenia. Glank z marnej blaszki zrobiony, chyba dla jakiej leciutkiej anielicy, bo jak normalna baba trzy kroki przejdzie zaraz się złamie. Rzadkie ćwiekowania ledwie zelówki trzymają. I wy mówicie, że dwadzieścia rubli, to cena jak w sam raz? zacząłem wybrzydzać. Żydowskiemu kupcowi oczy robiły się coraz większe, bo widocznie taki klient mu się jeszcze nie trafił, co by na szewstwie tak akuratnie się znał.

- Szanowny pan, widzę, znawstwo ma w oczach, więc na towarze się wyznaje.

Przecież osiemnaście rubelków nie jest ceną zbyt wygórowaną - bronił się jeszcze kupiec, co to pewnie do niedawna w Chęcinach, Daleszycach albo w Chmielniku mieszkał.

O tamtych dwudziestu pięciu rublach już dawno zapomniał. Nie był to jeszcze koniec targowania.

- Zajrzyjcie no tu do środka - podsunąłem Żydowi but pod nos - napka w czubie nierówna i zaraz skórę z palców zedrze.

Futrówka pomarszczona, z jakiejś najpodlejszej skóry zrobiona. Chyba ze zdechłego psa zdarta. A na tym bucie lakier na obcasie pewnie szewc chropawym kamieniem nad łuczywem rozgrzanym rozprowadzał, bo mu ambrus gdzieś dzieci zapodziały wybrzydzałem na siłę, żeby tylko wartość towaru, siankrum panie, obniżyć.

- O! Jeszcze tu przyszwa jakaś pomarszczona. Ja myślę, panie Rechtman, takie nazwisko wisiało na tablicy nad sklepem, że dziesięć rubli za tak sknocone buty będzie w sam raz. I jeszcze tutaj biza jakaś krzywa na tym bucie leci. Co to, szewc jaki zezowaty był, co nie mógł prosto dratwy poprowadzić? Żyd za głowę się porwał i zaczął lamentować po swojemu. Zrozumiałem z tego, że jak on będzie po tyle takie paradne buty sprzedawał, to jego dzieci przyjdzie mu w Silnicy potopić. Żal mi się zrobiło jego 20

Głos Samsonowa

dzieci i dorzuciłem do oferowanych dziesięciu jeszcze dwa ruble. Ten znowu lamentuje, że jak nic przyjdzie mu interes zamknąć i z gołą ręką pod burznicą stanąć. Gadał coś jeszcze o dokładaniu do tego interesu, tylko nie mówił z czego to niby dokłada. Byłby tak jeszcze lamentował nie wiadomo dokąd, gdybym mu prosto, siankrum panie, nie przeciął.

- Nie mówcie, że wam bieda. Cała ulica Mała butami stoi, że by Wisłę nimi zastawił i każdy jakoś żyje. Szewcowi w Małogoszczu albo Sitkówce za robotę zapłacicie pół rubla od pary, ze dwa ruble garbarzowi za skórę i mówicie, że wam krzywda się dzieje. Ano, skoro wam taka bieda, to mogę dołożyć jeszcze pięćdziesiąt kopiejek i szlus, a jak nie to idziemy gdzie indziej butów szukać!

Jak tylko posłyszał, że mógłbym nasze ruble u innego Żyda zostawić powybrzydzał jeszcze trochę po swojemu dla porządku i zgodził się za dwanaście i pół rubla buty oddać, ale już bez opakowania w papier przewiązany sznurkiem. Zarobił na tym może pół kopiejki. Zapłaciłem, Stasia wsadziła buty do koszyka, starą chustą nakryła i czym prędzej sklep starego Rechtmana - czy jak mu tam - z butami opuściliśmy. Już drzwi zamykając słyszeli my lament ze sklepu: - Oj, co ja narobił? Co narobił? Takie buty, takie ładne buty, za taki marny grosz oddał! lamentował głośno, a swoje wiedział, że i tak przecie na nich zarobił.

Na ulicy już, gdzie nikt nas nie słyszał srodze Stasię strofowałem.

- Widzisz, głupia, jak handlować trza! Ty byś pewnie i te dwadzieścia pięć zapłaciła, bo widziałem jak ci się oczy szkliły do tych butów. Tylko mojej głowie możemy zawdzięczać, że mamy jeszcze na drugą taką parę, ale to jeszcze nie w tym roku, bo inne potrzeby mogą nadejść!

Było już grubo po południu. Poszli my dalej ku ulicy Konstantego. Kontent ja był z załatwionej wójtowej sprawy, udanego zakupu butów dla naszej Andzi, choć i Stasia pewnie je nieraz włoży od wielkiego święta.

A, i wszystkie jaja przecież na czyjąś patelnie z naszym zyskiem poszły. Za pieniądze z jajek to już Stasia mogła coś dla siebie wybrać.

Jeszcze na ulicę Małą trafiliśmy , gdzie jakiś

sklep z babskimi szmatami Stasia znalazła.

Tam chustkę na głowę w grubą kolorową kratę wypatrzyła. Co prawda Stasinych kopiejek na tę chustkę brakło i mimo targowania musiałem nieco ze swoich dołożyć. Nie żałowałem, bo po pierwsze było jej w niej ładnie, a po drugie targowała się zawzięcie. Moja nauka nie poszła, siankrum panie, na marne. I to mnie najbardziej się podobało, że każdy grosz urywała z kupieckim sprytem i przejęciem.

Kupili my jeszcze kilka jakichś drobiazgów i czas nam było, pomału, ku kolei zmierzać.

Zadowolnieni ze sprawunków kupili my jeszcze na straganie przy samej stacji cztery słodkie bułki nadziewane jabłkami i cukrowym lukrem polane. Jedną trza będzie Antkowi za jazdę naszą furą dać, a trzy w rodzinie zostaną zjedzone po niedzielnym obiedzie.

Po trzeciej godzinie byliśmy w Zagnańsku. Antek z furą czekał na podjeździe kolejowej stacji, a kasztan z sakwą na łbie sieczkę z owsem pogryzał. Nie minęło parę pacierzy jak my pod naszą stodołę w Samsonowie o dobrej szarówce zjechali.

Z miastowych zakupów dałem Antkowi słodziutką bułkę i obiecałem dorzucić za dnia jeszcze parę haczyków na ryby ze swoich zapasów. Będzie uczył robaki pływać w samsonowskim, siankrum panie, stawie.

Andzia zalewajki nagotowała i nawet skwarkami słoniny z cebulą okrasiła. Zjedli my odgrzewanej ze smakiem, choć Stasina zalewajka zawsze lepsza była. No cóż, gospodyni jeszcze młoda, ziemniaki za wcześnie do kwasu wrzuciła, to i nie bardzo chciały się dogotować i trochę kamieniste były. Ma czas, nauczy się. Najsamprzód jednak buty zaczęła przymierzać, cała rozpromieniona jakby gorączkę miała.

A przytupywała, a wyciągała raz jedną, raz drugą nogę przed siebie, a oglądała się za siebie zginając nogę w kolanie. Serce nam rosło widząc ją butami uradowaną.

We Wszystkich Świętych poszła Andzia z nami na tumliński cmentarz jeszcze w starych butach. Te nowe za ładne były i łatwo przy kamiennych nagrobkach ciasno ustawionych obok siebie można było giemzową skórę skaleczyć. Ale już Boże

Narodzenie obchodziła całe w nowych.

Wyglądała w nich paradnie. I wyższa, i prościejsza, choć z chodzeniem na wyższym obcasie miała małe kłopoty, ale rychło wprawy, siankrum panie, nabrała.

Wielkanoc w następnym roku wcześnie, w marcu, na roztopy wypadła. Nasza Andzia przez zimę widać było na wadze przybrała.

Wiadomo, w polu żadnej roboty nie było, więcej siedzącej, domowej. W Niedzielę Palmową Andzia w starych butach do kościoła poszła wymawiając się błotem na drodze.

Pewnie, niech buty szanuje. Na mszę Wielkanocną też w starych szła, choć droga przez tydzień obeschła porządnie. Tym razem obcasy dla niej za wysokie były. Coś mnie, siankrum panie, tknęło. Stasia mało się jakoś ostatnio do mnie odzywała i widać było, że coś z Andzią przeciwko mnie układają.

Nie raz je przyłapałem jak w kącie coś ze sobą cuchtały. Gdym tylko spytał o czym gadają, milkły obie na komendę jak gruchające gołębie jastrzębia nad sobą zestrzegłszy. Którejś niedzieli, przy obiedzie, nie wytrzymałem i walnąłem pięścią w stół, aż miski na łokieć do góry podskoczyły.

- Co jest z wami? - burknąłem- Gadać mi tu, siankrum panie, zaraz!

Andzia w bek, oczy w chustkę chowa.

Stasia resztki jedzenia, co na stół wyprysło ścierką zgarnia. Spojrzała na mnie, aż jej oczy za kołnierzem poczułem.

- Bo widzisz, stary, jak my w mieście po te buty dla Andzi byli - zaczęła powoli- to choć one bardzo jej potrzebne, to lepiej by było zgrabną kołyskę kupić - powiedziała i też zaraz w bek uderzyła.

Ryczały teraz, głupie, jedna przed drugą.

Myślałem zrazu, że mnie szlag nagły przy stole trafi, ale wnet inaczej pomyślał: nie nasza Andzia pierwsza i pewnie nie ostatnia brzuch przed ślubem sobie zafundowała. Na osiemnaste urodziny prezent będzie miała jak się patrzy. A jak wnuczek będzie, zdążę go jeszcze nauczyć jak ryby łowić, raki z Bobrzy wyciągać, zające w sidła chwytać i da Bóg kuropatwy strzelać.

Od tamtych pór lat minęło trochę i teraz pociechę z naszego Ignasia mamy, bo i uczy się dobrze, i pojętny w polowaniach, Głos Samsonowa

21

a i w gospodarce duża z niego wyręka. Andzia z zięciem pod naszym dachem zgodnie żyją i gospodarzą całą gębą. Wnuczki Helci nam jeszcze przysporzyli i tak im się darzy, że Stasia z podziwu wyjść nie może. A buty Andzi, co my u Żyda w mieście kupili, do dzisiaj jej służą. Przez ich solidne targowanie zostali my się ze Stasią nie tylko butów właścicielami, ale i, siankrum panie, dziadkami.

Całe zdarzenie z butami miało jeszcze i ten finał, że gdy my wnuczka chrzcili w tumlińskim kościele, to wójt Dapiński to samo robił z prawnuczkiem. I nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Wszystko zależy od tego, kto i z którego końca się na to, siankrum panie, popatrzy.

Wiesław Kołodziej

ODSZUKAJMY, KOGO PRZEDSTAWIA FOTOGRAFIA SPRZED OSIEMDZIESIĘCIU LAT

Fotografia wykonana w połowie lat 30-tych XX w. przedstawia wielu mieszkańców ówczesnego Samsonowa. Ze zbiorów Adama Czmuchowskiego

Prezentujemy fotografię szczególną, bo przedstawiającą ponad sto osób zebranych w jednym miejscu, ponad osiemdziesiąt lat temu. Nie wiemy dokładnie, kiedy została wykonana ta fotografia, nie jesteśmy pewni lokalizacji miejsca, gdzie została zrobiona, nie znamy też tożsamości większości osób tam znajdujących się, ani nie wiemy, kto i z jakiej okazji zdjęcie to wykonał. Dużo tych znaków zapytania, ale….

Możemy przypuszczać, że zdjęcie pochodzi z lat 1930-1935, że wykonano je prawdopodobnie w sąsiedniej Bobrzy, w ówczesnym majątku braci Płazińskich, znajdującym się na terenie XIX staszicowskich zakładów wielkopiecowych, a dokładniej – przed budynkiem tkalni ( założonymi w 1903 r. ) lub – co bardziej prawdopodobne – przed 22

Głos Samsonowa

tamtejszą Szkołą Powszechną ( założoną przez Wincentego Płazińskiego w 1917 r. ), na co wskazywać może ubiór dzieci i młodzieży. Jednakże na fotografii mamy ludzi w pełnym przedziale wiekowym. Możemy przypuszczać, że okazją do wykonania tego zdjęcia było jakieś bliżej nieokreślone święto albo może po prostu wycieczka do Bobrzy mieszkańców sąsiednich miejscowości – Samsonowa, Ćmińska, Mniowa. Może rodzice i dzieci zwiedzający wtedy tkalnię braci trzech Płazińskich (którzy być może siedzą w drugim lub w dalszym rzędzie ) odwiedzili też i znajdującą się tam szkołę, co było okazją, by młodzież wspólnie zrobiła sobie zdjęcie. Tego nie wiemy jeszcze. Wiemy jedno – wiele osób ujętych wtedy obiektywem pochodziło z Samsonowa. Rozpoznajemy tam między innymi :

w pierwszym rzędzie – Jadwigę Bolechowską, Irminę Czernichowska, Modestę z Fertów Czmuchowską, z kolei w przedostatnim rzędzie – Tadeusza Szweda.

Za wycieczką szkolną – jako sytuacją będącą pretekstem wykonania tej zagadkowej jak na razie fotografii – przemawia stosunkowo mała ilość osób starszych i praktycznie nieobecność osób w podeszłym wieku na zdjęciu.

Dziś od dnia wykonania fotografii minęło minimum osiemdziesiąt lat. Nie oznacza to, że nikt z osób będących na fotografii zbiorowej już nie żyje.

Sięgnijmy do pokładów pamięci naszych ojców, dziadków …młodsze osoby ze zdjęcia dziś liczą sobie dziewięćdziesiąt i więcej lat. Mamy okazję dowiedzieć się jeszcze : kto znajduje się na fotografii, kiedy i gdzie została ona wykonana, z jakiej okazji i przez kogo. Zadanie wydaje się trudne, wręcz niemożliwe – powiedziałby ktoś. Ale może za pośrednictwem Towarzystwa Ziemi Samsonowskiej oraz tego artykułu uda się dopisać losy temu szczególnemu zdjęciu…

ich

.

Głos Samsonowa

23

„Nie taka dziś” Obszerna kuchnia wiejska W mych wspomnieniach gości Matka obok pieca tam siadywała W białe wieczory zimowe Nić przędła. Na motek życia Odeszłe zdarzenia nawijała A obok płomień wonne szczapy pożera Jego to wieczorna godzina Buzuje, zżyma się, skrami strzela Blaskami wabi, ciepłem się rozpiera Na rozstawnych ławach Goście z sąsiedztwa, rodzina posiaduje I bajarz prześmiewca, wioskowy mądrala Przedziwne opowieści snuje „Wyspy szczęśliwe” Żyjąc na skrzyżowaniu wieków Ciągle musimy biec.

Przed nami tyle dóbr Do wzięcia, które należałoby zdobyć I choć wiemy, że świat nasz Jest już nie do ogarnięcia To i tak z innymi tylko Na sukces zorientowanymi Biegniemy, choć bywa, że już Jesteśmy bez szans...

Ta pogoń tak czasem nas męczy,

*** Sztuka bez twórcy nie istnieje to On gra światłem i barwami Na ile malarz sen rozleje na ile spełni sen słowami W ruinach światła i człowieka szukamy smutku i radości Cierpliwość wciąż na finał czeka twórca niczego nie uprości A kontemplować każdy może związku z tuzinem niech nie szuka Niech odnajduje w autorze gdzie zakisł kicz gdzie – kwitnie sztuka

Na zapiecku świerszcz ciepłolubny Wieczorne granie zaczyna cykając Na mrówkę swe żale ściele Do mrowiska go nie wpuściła Przecież jadła nadto i komnat w nim wiele Co i raz przerywa – odpoczywa I znowu w tę nutę zagrywa A matka nadal przędzie Na motek swego życia wspomnienia nawija Polano poprawi, na zapiecek zerknie Cykania piecucha nieco posłucha Kuchnia już dziś nie taka wspomnienia ulatują Świerszcze nie grają – tęsknoty pozostają.

Mieczysław Nowak

Że pozwalamy sobie... najczęściej Na chwilę kosztownych marzeń.

A tam... Są wyspy szczęśliwe, Na których żyje człowiek Niepragnący niczego więcej Ponad to co właśnie zdobył I teorie wartościujące Jego społeczny czy zawodowy status Nie obchodzą go nic a nic...

Bo tamten świat Funkcjonuje jeszcze Wśród naturalnych granic Zyta Trych

Okruchy gdzie z pańskiego stołu talent ubrany w ciężką pracę I pędzel śpiewa pieśń wesołą farba wybiera się na spacer To sprowokuje oglądanie wyśle sygnały zaistnienia Pachnący ogród droga zamieć troszkę fizyka – troszkę chemia.

Mieczysław Kot

ę Wiesław Kołodziej

,

24

Głos Samsonowa