FARABI'DE PSİKOLOJİ PSYCHOLOGY İN THE MIND OF FARABI Milay KÖKTÜRK*
ÖZET
Far abı sistem kuran bir düşünürdür. Çeşitli kaynaklarda onun psikoloji üzerine yazdığı belirtilmektedir. Fakat psikoloji görüşleri, onun felsefesi içinde incelenmektedir. Bu çalışmada Önce Farabı"nin psikoloji görüşleri, onun felsefesinden ayrılarak incelenmiş, sonra bunların, psikolojinin bağımsızlık sürecindeki yen belirlenmiştir. Ayrıca Farabîpsikolojisinin çağdaş psikolojiye uyan veya uymayan yönleri ortaya konulmuştur. Yapılan karşılaştırmalar ve Farabî psikolojisinin niteliklerinin tesbiti sonucu, Farabî yn in modern psikolojiye yakın bir anlayışla insanı incelediği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler'.Psikoloji, Fizyolojik yapı, Psikolojik yapı, Algılama, Mukayese
ABSTRACT Farabî is a philosopher who orginizes a sysiem. in dijferent kinds of documenis, ît is mentioed thaty he has essays about psychdogy. But his opinions about Psycology ar e examined according t o his philosophy. in this study; fırst, Far abis opinions about psychology are exammed wıthout ihe help of his philosophy then in the process of independence psychology '$ place is determired. On the ofter hand Farabî's psycology is, compared with contemporary psycology then the dijferences b etmen them are ali appesred. Af ter ali ofthese comparisonSş we ımderstood ihe charaoteristics of modern pschology, and as a resıılt we can say ihai whıle Farabî examines a man he 's very close to the modern pschology. Key Words: Psychology, Physiological struciure, Psychological structure, Comparison, Comprehend
I. BÖLÜM PSİKOLOJİ GÖRÜŞLERİ
sınıflamada, günümüz psikolojisinin genel konu başlıkları göz önüne alınmıştır.
Farabî eserlerinde psikoloji ile ilgili göıüşierini ana ve alt bölümler halinde ve ayrıntılı olarak, sistematik biçimde ortaya koymamıştır. Eserlerindeki; varlık, ahlâk bilgi, siyaset ve psikolojiden bahseden bölümler içice girmiş haldedir. Bu durumuyla da, psikolojisi, felsefe sistemi içindeki yerini almış haliyle mevcuttur. Psikolojisini ortaya koyabilmek için, konular içinden sadece psikoloji ile ilgili bölümleri çekip çıkarma gereği vardır.
Sınıflama Farabî psikolojisini daha anlaşılır, sistematik hale getirmek ve psikoloji sisteminin unsurları arasındaki ilişkiyi gösterebilmek bakımından önem taşımaktadır. Çalışmamızın ilk bölümünde onun sadece psikoloji görüşleri incelenecektir. İkinci bölümde ise psikolojinin bağımsızlık sürecinde Farabî'nin yeri, onun psikolojisinin nitelikleri ve günümüze uzanan yönleri ele alınacaktır. Bu mukayeseli kısımda da yine, yapmış olduğumuz sınıflama temel alınacaktır.
Bu çalışmada Farabî'nin psikoloji ile ilgili görüşleri, fikirlerinin bütünü içinden alınmış; içeriğine müdahale edilmeden, bilgiler ilgili olduğu konu içine yerleştirilmiştir. Yapılan
1. 1. İNSANIN FİZYOLOJİK YAPISI: 1.
PAÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü
1. 1. İlk gelişim aşaması: Farabî'ye göre, canlılarda üremenin gerçekleşebilmesi için, erkeklik ve dişilik özelliklerinin irtibatı gerekir. Birçok bitkide bir