CINSEL SAGLIK VE ÜREME SAGLIGI Saglik Sektörü Için ULUSAL STRATEJIK EYLEM PLANI 2005-2015 ÖNSÖZ Türkiye’de saglik göstergelerinde sürekli bir iyilesme görülmektedir. Bebek ölümleri 1983’deki binde 96 düzeyinden 2003’te binde 29’a kadar gerilemistir. Ana ölüm oranlarinda 1970’lerdeki yüz binde 200’lerden yüz binde 50’lere gelinmistir. Kuskusuz kalkinma hizi, ekonomik, çevresel iyilesme, toplumda genel egitim düzeyinin yükselmesi gibi dis faktörler bu iyilesmeleri kolaylastirmistir. Ancak temel belirleyicilik rolünü, 1994 sonrasi dönemde üreme sagligi kapsamina dönüsen ve niteliginde sürekli artis saglanan ana çocuk sagligi ve ile planlamasi programlari ve hizmetleri üstlenmistir. Kadin Sagligi ve Aile Planlamasi Ulusal Faaliyet Planini, 1994 Kahire Konferansi sonrasinda ilgili tüm sektör, kurulus ve kisilerin katilimini saglamaya çalisarak 3 yillik bir süreçte hazirlamistik. Plan hazirlama sürecinde “ana sagligi” söyleminden “kadin sagligi” söylemine geçmis, stratejilerimizi buna göre belirlemis ve aktivitelerimizi planlarimizi buna göre tamamlamistik. Ne var ki takvimsel olarak ayni zaman diliminde gelisen üreme sagliginda yasam boyu yaklasimina belirli oranlarda plan içinde yer vermekle birlikte, bütüncül üreme sagligi kapsamina erisememistik. Ulusal Faaliyet Plani tamamlandiginda, Türkiye’de kadinin statüsü dahil, kadin sagligi ve aile planlamasi ile ilgili olarak saglik hizmetlerinde ve saglik disi ilgili sektör ve kuruluslarin tümünde yapilmasi gereken her seyin yer aldigi bir kapsama ulasti. Planin 1998 yilinda yayinlanmasini takiben sektörel bazda aktivite palanlarinin hazirlanmasi ve uygulamalarin plan detaylarinda belirlendigi gibi kurumsal bir platformda izlenmesi, degerlendirilmesi ve koordine edilmesi gerekiyordu. Içerik olarak gerekli unsurlari barindiran planin uygulama asamasinda gerekli koordinasyon yeterince saglanamadi, bunda strateji ve aktivite sayisinin çoklugu, öncelik siralamasi yapilmamis olmasi baslica nedenlerdi. 2000’li yillarin baslarinda mevcut plani güncelleyerek, ulusal üreme sagligi stratejileri ve eylem plani hazirlik çalismalarina basladigimizda öncelikle bir önceki cümlede belirttigim özelestiri ile ise basladik. Genel hatlariyla bildigimiz uygulanma düzeyini bir de özel bir çalismayla ayrintilarda belirginlestirdik. Güncellenmis ve yeniden yapilandirilmis strateji ve eylem planimizda, saglik sektörü sinirlarini esas aldik. Saglik disi sektörlerden beklentimiz dogrudan aktivite katkisi yerine aktivitelere dolayli destek biçimine dönüstü. Üreme sagligi kapsamina giren saglik konularindan da Türkiye için öncelikli alanlari belirledik. Öncelikle çözüme kavusturulmasi gereken sorunlari katilimci çalisma toplantilariyla tamamlanan bir süreçte tespit ettik. Bundan sonrasi öncelikli konularda zaman sinirli, ölçülebilir, gerektigi kadar makul hedeflerin belirlenmesi ve bunlara uygun stratejilerin ve eylemlerin ortaya konulmasiydi. Hepsi tamamlandi. Asil isimiz simdi yeniden basliyor. 2015’e kadar , gerekirse ara dönemlerde revizyon da yaparak, Kahire Ulusal Eylem Planlari ve ülke taahhüdümüzle baslayan, +5 ve +10 degerlendirme süreçlerinden geçen, saglikta 21 hedef ve Milenyum kalkinma hedefleri ile uyumlu olarak saptanan ulusal üreme sagligi hedeflerimizi gerçeklestirmenin Bakanlik olarak kararliligi içindeyiz. Cinsel Saglik ve Üreme Sagliginda Ulusal stratejiler ve Eylem Planinin hazirlanmasinda, önceki planin degerlendirilme asamasindan itibaren tüm katki ve emek saglayanlara, Üçüncü Ülke Programi kapsaminda geleneksel teknik ve finans destegini sergileyen UNFPA’e ve Türkiye Ofisine tesekkür ediyorum. Dr.M.Rifat KÖSE Ana Çocuk Sagligi ve Aile Planlamasi Genel Müdürü
1