‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri
Eğ it imi E
tk
li k l e r i
S ü re k
li
T ıp
in
Bafl A¤r›lar› - Bafl Dönmeleri Sempozyumu 10-11 Aral›k 1998, ‹stanbul, s. 79-107
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Komisyonu
BAfi A⁄RILARI VE PS‹K‹YATR‹ Doç. Dr. M. Kerem Doksat
GENEL OLARAK A⁄RI KONUSUNA PS‹K‹YATR‹K BAKIfi Somatik a¤r›n›n çeflitli yönlerini kapsayacak bir tan›m› flöyle yap›labilir: “A¤r›, vücut dokusuna zarar verici veya verme kapasitesinde olan süreçlerce ortaya ç›kar›lan, vücudun belli bir bölgesinden geliyor olarak idrak edilen, nâhofl bir duyusal (sensoriyel) ve duygusal (emosyonel) yaflant›d›r”.1,2,3,4,5 Bu çok yönlü tarifin tek bir parças› dahi at›lsa, hissedilen fley a¤r› olmaktan ç›kar. Meselâ, vücudun belli bir bölgesi (bu “her taraf›”da olabilir) flart› kald›r›lsa, manevî ›st›raptan ayr›lamaz; bir psikiyatr olarak, hiç bir organik a¤r›n›n, bir melânkoli¤in çekti¤i ruhî ac›dan daha fliddetli olamayaca¤› rahatl›kla söyleyebilirim. “‹çim ac›yor”, “manevî ›st›rap” gibi kavramlar kelimeleri hem bedensel hem de ruhsal rahats›zl›¤› ifade etmek için kullan›l›r. Pratikte de, somatik ve psiflik “ac›n›n” bâzen birbirlerinden ay›rt edilemeyecek kadar iç içe girdiklerini görüyoruz. Mazokist bir kifli cinsel eylem esnâs›nda pek çok noxious (zarar verici) uyaran› zevk olarak idrak eder ve bunlar algojen de¤il erojen vas›f tafl›r; ayn› kifliye ayn› uyaran› ayn› flekilde, ama iflinin bafl›nda çal›fl›rken veya uzanm›fl kitap okurken verdi¤iniz takdirdeyse can› ac›r ve size öfke de gösterebilir; yâni alg› ayn›, idrak farkl›d›r. Bu da a¤r›n›n nâhoflluk özelli¤ine tipik bir örnektir. A¤r›, ç›plak sinir uçlar›nca tafl›nd›¤› için duyusal, muhtelif özellikleri beyinde ifllendikten sonra en son de¤erlendirmeye tâbi tutuldu¤u ve iflin içine pek çok psikolojik unsurlar kar›flt›¤› için duygusal da bir yaflant›d›r. Hipnotik transtaki bir süjeye kurflun kalemle dokunup bunun k›zg›n bir demir oldu¤unu söylerseniz can› çok yanar, hattâ orada k›zar›kl›k ve bül dahi oluflabilir6 (bu ve benzeri psikosomatik tezahürlerin alt›nda limbik sistemle frontal korteks ve diensefalik yap›lar aras›ndaki karmafl›k, resiprokal iliflkiler yatmaktad›r); tersi de do¤rudur, hipno-anesteziyle pek çok majör veya minör cerrahî giriflim uygun flah›slarda baflar›yla gerçeklefltirilmektedir (bu gibi “a¤79