Anne baba ve arkadaş gruplarinin ergenler üzerindeki etkileri

Hacettepe üniverstteş! Edebiyat Fc:ıJdutest Dçtşt Cllt 71. sayı 1-2 [Kasım 1990 i~. 65-86 '

-

ANA-B.A.BA VE.ARKA1)i\Ş

,GRUPL.AR1NIN ERGENLER ' " trKls1

tIZERINDEKI,

j

\

.

GiRIş Egıenm sosya11eşnıest\reCfndeheınaıuı-baba hem de arkadaş gruplannın ÖD.emve etkisi kabul edilmekle btrl.tkte,bu etk1Ilin mahlyet ve derecesi; ergenirı. tutum., davranış ve del er yar@~rının ana-babadan._mi yoksa ar1qıdaş groplanndan mı da~a ,çok etkilendi!1 hu$usu ergen psikolojisinde uzun, yıllardanberi t\zertnde önemle d\1ruhnuş vebfrçok araştırma ve : tartışmaya koI;lu olmuştur.

"

'

BQı araştmeılar, ana-babanın, uzun st\re' etkisindekalan ergeııtp, karar' venn,e dyrutn1annda da' öncelik1e ana-babanın etkisinde kalacaıını,OZeU1kle .,.yetişkimerle' ilg1l1 'degerler ve, gdecege yOn~uk hedefietaçışından ana...babadan bt\yt\k ölçt\de etldlendigit11".savwUnaktadır (nô~' ve adeleon, 1966; Kandel ve Lesser, 1972; Larson. 1972:WJ:nch ve Gord()D, 1974::'y'oung.ve gençI1k1dBt(JrQnÜ11 FergusSon, 1979).. Hatta bır gt'tlp '.,araşt1ncı"

'

,

temelde yetişkin delerlerini yan.sıttııım've bu delerletletgen çevı,1ertne aktarmaY'atn,açladılıD1 ılen sünnekte (Bernard.

1961;DQuvan ye Adeison, 1966;Kandel ve Lesser, 1972); cUlerbır ,grup ise' yetışkinlere yönelikdegerletle sosyal konularda erg~nler1n .ana..babalan ile aynı gört\şt\ paylaşma, elHtmtn:de .

olduklarını

vurg':!lamaktadır

(Riley,. Riley ve Moore,

1961;

Ad~.

1970; Kandel ve Les$er; 1972;,WinchveGordon, 1974; Chand. Crider~eWilletts, 1975; Offerve Offer. 1975). Bazı araştıncılar ~a ergenin,. arka4aş gruplarına uyma ihtiyacının' . çok bt\yiik o1maSlneden1lle.~daş gruplarının ön planda bulundulUnu. yetiŞkin' dtinyasından tamamen ayrı sosyal bit M' ~ttepe

()n1yeralte. ~~J1t1m'Fakt11tea1,E1iömd~ ., Aftab1ltrlı ,Dalı OltetJm.uyc81.. i ,

PsikolojikHizmetler "

65

dünyada yaşayanergenin ana~bab~ ;ve diger yetişkinlerin' degerleriyle ekseriya çatışan degerlere sahip oldugıın~ vurgulamaktaAri" (Coleman, 1961: BroIıfenbrenner, 1975). Birçok literatür arkadaşgrubu etkisinin artrnakta~ ana-baba etkisinin .ise -gençllikle azaln1akta oldugunu göstermektedir. (Mead, 1970: . .

Munns, 1972: LasseJgn~.1~75).'

Genelolarak erge:iıler ikilibir dünyada yaşamaktadırlar.'

Birisi ana-babalarca temsil eCtilen, .yetişkinlelin gelecege yönelik ~ünyası, digeri ise, arkadaşgruplarının bugüne yönelik dünyasıdır. Bu iki dünya içiride ergen bir yandan aile 'içiride oluşan uzun vadeli hedefler açısından kolayca biliiıçlenmekte, d~er yandan arkactaş gruplarının günlük davranışlara yon veren sosyalnormlarına uyum sallaınaktadır.Bu şekilde ergenler için yetişkinler, temel degerler için kaynak durumunda kalmakta, arkadaş grubu ise günlük sosyal davtanış yol~nu belirlemede önem, kazanmaktadır. Uzu~vadel1, h~defler1 gözden çıkaran ba,zı 'ergenler 'ise enerjilerininçogunu arkadaş grupları ile harcamakta ve görüşlerini anlık yaşantılara yönelik kısa vadeli

hedefler üzelinde topl~maktadırlar:

.'

.'

Ergenlik döneo,.indeki bir ,kız ,bu iki farklı dünyadaki yaşantısııl1 şöyle ırade' ediyor: "Büyümeye başladıgım zaman kendimi davranış, lisan, giyim gibtkonu:1arda' okuldaki . arkadaş1arı~abenzeme çabasında buldum.

Hatırladıgım kadarıyla orta, ikiye ,gelinceYe_~dariki' .ki.ş1l1gim "oldugunu hissetmeye, başladım-"e;''' kişil1gitnve "okul" kişiltgim.Bu iki

farJdı

kişilik

\

birbirimJ}

yerini

alamazd,ı;

.

Mlemin okul

.kiştHjiml' anlamak '1Stemedi]der1ni hissettim.

Aslında bu kişilikdegişimlıı1, daha, bel1rg~ hale gelInesiyle ancak lise yıllarında tamanlamıYla [arttettiin.' Zira lisede zengin, hoş ve şık olan populer bir grupla başı,->oş'dolaşıyordum; Bu gruba kabul ed1lm1ş. olmaktan odere~e şaşımııştımkicnlardan geri kaltnak iştemtyotdum. Evde okıtİ arkadaşlarımın kişiligi degil de ev kişiligimi', kullanmak zor geliyordu.

Bununla beraber ablalarımın alayetmesinden korktıugum için çogunluk1a ev kiŞi1tg1mi ~llanmaktaydı;m(c.f.Fori$ha, 1983). Çok sayıdayazar bu arkadaş grubu etkisinin ana-baba ergen ilişkilerini zayillatabl1ecelini Onesü:nnekte fColeman, 1961: Edwards ve Brauberger, 1973': Gordon~ 1957}: diger bazı araştırıcılar ise ark8.daş grubu etkisine ragn;ıen ana-baba ergen 66

ilişkilerinin

.bozulmadıgıinancını

i

taşımaktadır '

Lesser,'1969, 1972; LaP3on.197~;,SID1t1;ı,ı976).

'

(Kandel ve

,

Bu Çaıışmanıri amacı ana-bab. ile arkadaş gruplannın ergene etkisinikonu alanbelli 'baş b araştırmalan çeşitli deg1şkenler açısından inceleyerek ergenlerlnana"babalardan mı' yoksa arkadaş gruplanndan mı daha fazla etkilendikleri ve bu etk11enmede rol oynayarl bel U başlı faktörler hus1,lsunda bir sonuca vamıaktır.' ,

rönterı Konu ile ilgili olarak yapılmış belli başlıaraştırmalar taranmış ve' bu araştırma sonuçlan ana baba ile arkadaş ,gruplannın ergeneetkisi açısından' aşagıda belirlenmiş ' deAtşkenleI" çerçevesinde, sıra ile özetlenmiştir: . ı. SÖZ konusu durum1,ln (Konunun)rnahiyet1 ,

'

2. Ergenin yaş~ .3. Ergenin c1nsiyeti 4. Ailenm sosyo,-ekonotnilt düzeyi , ' 5. Ana-baba ergen ilişkistnin. kalitesi, '

6. Arka,daş grubunayöJ:)e1mişçrgenler Konu ae Itgai Araştuma~ar 1. Söz Konusu Durumun MdJtfyeti: Yapılan birçok .araştırma ana-baba ve' arkadaş grubunun ergeneetkisinin söz konusu ~eL duruma yani konuya göre farklılıkgösterdigim ortaya koymuştur. Bu durumQ. ilk defa belirlçyen araştırma Sr1tta1n (1963) tarafuıdan orta son, Use bir ve ikinci sınıfiard.an şeçilm,iş280 kişilik b1r kız ögrenci grubu üzerinde yapılmıştır. Bu araştırmada, ,karar verme sürecinde ergen için arkadaş. grubunun mu- yoksa ana-babanın mı daha önemli oldugu araştırılmıştır.

Araştırına bulgulanna göre ergenin,ana babavçya arkC[daş gruplannın beklentilerine uyma

egilimi, . söz konusu duni'IIlUn mahiyetine ve ergenin arkadaşlarını ya da ana babasını rehberi olacakyetenekte .

al~ılayıp alga1amamas1I).a göre deAlşmektedtr.:eir elbise seçimi vçya okul arkadaşlanndan ayn1JnagU>l yakın' sonuçları OLan .günlük yaşantılarta ilgili, konularda,veya çabucak de~şebilen sosyal degerler~e' ilgili kararlannda ~rgen ana-babadan, çOk 67

arkadaş grubundan etJôlemnektedtr. Kız ergenler uzeı1.hde yapmış oldugu biJ'd1get araştımıada,' ar~daşaVeya ana-babaya uymanın esaslannı inceleyen Brittaın(1967)'ergenlerin,' arkadaşlarınca çok. önemli ol{\tak algılanan huSusların seçiminde arkadaşlanna:",ana'-babalarını:n çok önemli' Olarak algıladıklan hususların. seçımınde 'ana-babalarına: hem arkadaş hetn de ana4>abalannıııönemlLgOrdükleri hususların '

,

seçiInindeana-babalarınave bunun aksine hem arkadaş ve hem de ana-babalarının nisbeten önemsiZ gördüklerihususların seçinlinde ise arkadaşlarına uymaeglliminde olduklarını, )

bulmuştur.

"

"

Ana-ba,ba ve arkadaş etkisinin belirli duruma, göre . degişebilec~gini göster-en daha başka,ara$tırmal~ır" da bulunmaktadır.

Bu araştırriıalaıın birindeChand, Crider ve WilIetts (1975) ergenlerin din ve evlenme ile ilgili konularda ana-babii1arıyla; Cinsiyet ve içki ile ilgili !tQnularda' ise

arka~aşlarıyla uyuşmaiçindeolduk1~nnı

saptamıştır.

,

Diger bır araştırmaya göre KeUey (1972)' ergenl~rin ahlaki degerlerle ilgili konular~a ana-babalarının degerlerini paylaştıklarını ancak ~lJ>ise modeli, uyku saatleri veyasaç uzunlugu .gibi konularda, ana':'babalarıyla anlaşamadıklarım ortaya çıkarmıştır. ,~

'

Kandel ve Lesser (1969) 'ergen1eI'inegitimsel planlarına, annelerinin mi yoksa, en iyi' arkadaşlarının mı' daha çok etkisi oldugunu araştırmıştır. GenellOOebuhustista annelle en iyi ..

.:..

},'

,"-..

,

,

arkadaşlarının. uyuşmalda olduldahnı; uyuşmadıklan zaman ise ergenin, annesiİiliı g<;nişiinebiraz daha fazla agu-Iıkvetdıguu bulmuşIatdlI'. 'Kandel, ve Lesseriin 'varc1ıgısonuca 'göre kritik, alanlarda arkadaş' gtubu ileet.1meş1mde ergen ana-baba "

..

..

-

..

"

.:"

',o

.:

..

-

..

. degerlerinidesteklemektedir. ,

-..

',"""

A.B.Devletlert ve Danimarkada ergenlerleana-babalarını'

karşı1aştıranR\nctel, ve Lesser( 1972).ergentnhayati hedefleriyle gelecekle ilgilielltlmselhedef1erine aha-babaetkls1İlin arkadaş etk1s~den daha fazlaoldugunu bulmuştur. , BaZı araştırma bui'gtiÜınna göre,' ,ne ana-babanın ne de ar~daş grubunun ergene~tkfS1ber konuda aynı 'degildir. Bu 'etki ergenin konu ile ilgi1i' de~eryargısına göre öneri:ııi dereced~ degiş1k11kgÖstermektedir. örneAin, ntüzilt ve eglence, lisan ve' ,

68

'

giyim kuşamda.modada. aynı ve karŞıt Cinsten arJ,tadaş1arla ilişkiler gibi konularq&:,~t.ı:~daş etkisinin baskın çıkması olasilIgı datıa fazla oldugu h alde:" ahlaki ve, sosyal ,de~erler1e,. yetişkin dünyasw anlam,a. akademik çalışma. iş ve~slek1erle ngiliistekler gibi başan kQnularında ergenlerin. duklan saptanmıştır ana-babalarının degeryargllarına.. .UY , . i (Brittaın.

.'

1963,

1~;

Larsoh,l970);

"

Seieller ve Ravltz (l955J yapnUş :Olduklan bir araştırmada, grup üyelerinin. sosyal ve politik inançlar, meslekseçimi, kız-erkek ilişkileri ve' ev-111f1tgibi konularla ilgili tutun:i1anmn uyg un şek11dekuvyetlenlp arkad aş grubunun tutunilanna ' gelişt1gınt bulmuşlaniır. , .

,

.

,

Altınc~ sınıfögrenciled ,üzerinde yapr.qış oldu~u bir araştmnada Bronfenbrenner (1971) çocukların hafta sonunda ana-bab alan. ile günde orud~1ki veya ÜÇ saat geçirdiklerin1. buna karşılık arkadaşlanYili birlikte yaildl1' ya da daha büyk gruplar halinde'bu iamanm ikikatı kadarzanıanharcadık1annı belirtmektedir. Bir ögledensonrayı kirnixı1e geçın:nek istedikleri sorulunca'bu çoc~kların' birçogu ,aikad~şlannı. ana-babalarına tercih etmişlerdir. Ancakbazı araşbnC1lara göre, arkadaşlarla geçirilen zamanın~rtmış olınası. ergenterin ana-babalannk1ne zıt nitelikte tutumlar geliştirecekleri ya da faaltyeUerde bulumıcaklan anlamınageımenıekt~cUr. OiIer ve Offer (1975) ile conger'e (1977) 4öre ergenin seçtlgl arkadaşlar. genell1k1e aynı sosyal çevrederCgelmekte,)aynı sersyo-ekonomik d~eyde bulunmakt,a ve,.aynı çeVrede yaşamakta olduklan. iÇınaiıa,-baba kültür degerleI1n1 aksettinne' ~miındedirler. ~rgenlertn temel tutum ve degerleri ana-haba'degerlerin1 yan$ıtroakta ve bu tutum ve degerlerarkadaş etki9iyl~ kolay kolaydegışmemektedir.

Smith'e (1976) göre deerge'n1nha,ngi arkadaş grubu ile kaynaşacagmı oc .gr~bul1 özelliIderinden çok ana~babanın öze1l1k1eri belirler. ,

wınchve ,

-

Gordon da (l974) bir grup ergen1İ1.% 90 11UILkendi

ailelerinitemeI degerler için,etkika~l'olarakgördiik1er1n1; kişiler ,ara9I becer11erle.1lg1li tleler1erındaha fazla annentn.: iŞ ve. sorumlulukla ilgi:lldegeflertnise bab~nın etkisiyle şekilleI}d1gini. belirtmektedir. Yine, de ergenin..sadeceaİme ve babadan degilail~.. içindeki bireylerin etkileşJm öUlnt\isünden .

ögrendigivurgulanm;akta<4r.

,

.

Bin civannda LiSe. ö~renCiSlne uygulanananket sonuçlarını degerlendiren. Himmelhoch (197()} da. ergenlerin, bazı ufak tefek farklılıklar dışında, ana-babalarıyla ,aynı temel kültürü paylaştıklan; ana babanın.. ahlak ve. dinle .ilgU1 katı degerlere çocuklanndan, bir dereceye kadar, daha fazla önem vennekte olduklan, hayati açıdan önemli etki1Cte dayanan algılarında ergenlerin, arkadaş gruplarından çok ailelerinin, tek bir arkadaşlarının, okul, kilise. ve diger. yetişk1nlerm tesirlnde kaldıkları sonucUna vannıştır. .t\~ı zamanda, ana-babalarla ergenlerin ilgi ve~avranış örüntüleri arasında farklılıklar bulundugu belirtilmektedir.

Ergenlerle yetişkinlerin dini tutumbırındada farklılıklar gözlenmekte oldugu. bunun ergenlerle yetişkinler arasındaki egltlmsel ve entellektüel eşitsizlikten dogabllecegilfade ed1lmektedlr. i

New York'ta 762 ortaok.ı.ıl ögrenciSi \;\Zerinde yapmış olduklan bir araştırmada DaVis ve KaJ}del (1981) ilkokulbeşinci, ortaokul birinci ve üçüncü ile lise son sınıf. ögreneilerine,. ahlaki durumlarla ilgili dogru ve yanlış davranış sorurilannda. gerçeklerle ilgU1 bilgi edinme hususunda, arkadaşlık ve sosyal davranışgibi sosyal konularda 'kime danışacaklannı sormuş ve ergenlerin büyük çogunlugunun. ana-baba ve diger yetişkinlerin ahlaki. kararlarla ilgili nasihatlerine . son derecede deger verdiklerini, ancaksosyal konularda arkadaş grubunun

görüşlerine yön~ldilderinl bulDıuştur.

,

de Vaus U983} yapmışoldugubir araşbrmada, din kOnusunda ana-baba etkisinin arkadaş. grubu etkisinden daha öne~i ()ldugunu 'belirlemiŞtir.

Son yıllarda Sebald'ın. (ı 986) yapmış oldugu bir-araştırmada, egitimsel ve mesleki planlama ile mali konular gibi gelecege yönelik konularda ,ergenlerin daha çok ana-baba isteklerine uyduklanve onlara danıştıkla1"1;' elblse' seçtmi. nÖrt etme, içki içme, sosyal olaylar. klüplere üyeolma gibi sosyal hayatla ilgll1 "etkinliklerde ise dah~ \ çok arkadaş gruplarının istek ve. .

standartlarına

.

uymakta oldukları ,saptannııştır. Araşt~cıya

göre' bu ,şonuçlar ergenlerin hayatında birlw-baba: diger! de arkadaş gruplan.olmak üzere tki referans grubu oldugu görüşünü desteklemektedir.

70

Montemayor'e göre (l9B2l de ergenler ana-baba ve arkadaş grupları ile birlikte eşit m1ktarda'z~n harcamalarına ragmen

onlarla. birHkte iken' her biri ile çok farklı faaliyetlerde bulunma\tiadırlar.ömegıtı>ua..babalan' ile 'olduklan zaman iş Ye' ödevlerleilgili faalİyetlerle, arkidaş gruplan ilebulundukları zaman ise konuşma; oyun ve boş, zaman faaliyetleriyle ugraşmaktadıdar.

Birçoklarına göre bu sonuçlar ergenler üzerine bir baskı olmasa da, arkadaş grupıarının standartlarına. uymalarını saglayan bir alt' kültür etkisinin va:rlıgı1U ortaya koymaktadıt (c.f. Coleman, 1963; Hill, 1980: Sebald, 1984).

2. Ergenin Yaşı Ergenin ,ana-baba .ya da arkadaş grub.undan etkilenmesinde yaşın ne derecedeönemli bir faktör oldugunu belirtmek için önce Mark Twain'den alınan şuJki ergen itirafına kulak verelim: ı."Ye~i yaşında olduğ;um zaman bana göre babam herşeyi' biliyordu. Ondört yaşınaigddigım zamanbabam bana' göre hiçbir şeybilmiyordu. Ancak y.tnnibir yaşlna bast~ zaman yaşlı adamın geçmiş yedi yılzarfında nekadarçok şey ögtendigine' bayret, ettim. ii

2. "L1senin ilk dönemindeki yaşantımı" düşünüp de arkadaşlarımın beni kabul, etmesinin nekadarbüyük bir ihtiyaç oldugunu' hatırladıgım zam;;pı ilk aklımagelen şey şu oldu: Arkadaşlarımca' tamamert kabul edilınerIıiş bir

davranışı sergilemektense' ölümü terc.ib ediyordum. (c.f.

Muuss, 1971. p.215), . ' Yukarıdaki satırlar, modenı bir toplıunda., ergenin ana-baba ile arkadaş grubu arasındaki seçtminde nasıl bir çıkmaz; içinde ii

"

,

oldugunu yansıtırı..aktadır. -Bugeçişdönenıi i~erisinde ergen yakın 'bir ilişki içindebulundugu ailebaglarım kopararak yeUşkinligin duygusal; bagunsı.zlıgına ulaşmada, birçok fedakar1* pahasına da olsa arkadaş grubuna sJ.k, sık ihtiyaç '

hisseder.

Arkadaş grubununergene etkisi ana-baba etkisini tamaİI1layıcı bir ömntü iZlemektedir:YediyaşJIlda bir çocıD,tiÇin arkadaşlık pek anlam taşımaz., Ondört yaşlarında arkadaşetkisi en üst ,düzeye ulaşır ve yirmibir yaşlarına doğ;ru, ergenin olgun1aşmasıyl~ dengeli 'bir arkadaşlık gelişir. ' Ergenin ana-baba ya da arkad~şgrubuna yönelmesinde yaş faktöranü elealan bırçok araştınnasonucu da' aşagı yukanaynı dogriıltudadır.

'

7l

'

Costanzove Shaw (1966J,9Ş üntverslte ögrencl81 iizerinde yapmış oldu~Ll ,bir, araştırnıada,ergenm, arkadaş gruplarma uyınaşınm yaşın' bır fonksiyonuolarak onilç yaşına kadar artn1a1cta. ondan sonra tse azalmakta oldu~unu göstermIŞtir. Bu araştırmada, e1n$iy,et, f~r1ç1ılılarınailişk.in bulgular ~stat1st1ksel olara1ç,anlaml1 bulunmamakla' birlikte, araştırıcılar makaielerini.şu. $ayıltı Ile .sonuçlandımıaktadırlar: "uyDıa davraIltt' (bıintiisü SO$yal on sürecine -paralel bir gelişmegöstermektedir.

Bulu~a eriŞ baş~sılleçocuk sosyal arkadaş gruplarının.çıkca (ar tUL varır ve dış davranış örantülerinin biI'çogl1nda onlara d anır. Bu nedenle de' kendi de~er 'yargılannda kar~ 'g ererek' arkadaş ,grubunun davranışlanmyansıtır." ,

UyuJJıla llgillliteratÜr erg~ıııe başkalannm yargılarından en fazla etkilenme olasılıklarin 1Ik ergenll~ döneminde oldu~unugöstennektedır(CostanZo,. 970. Coleınan. 1980).

.

.

Ergenlerinkendl i!adelermegörsapıkdavranışlar en faZla orta ilç(incilsmıfta .yogunlaşma (~irschi, 19691, bilt1in konularda ,arkadaŞ gruplanna uym ise liseyıllarında yavaş yavaş azalmaktadır.

Bup.un. ~e erge~in ilk, yıllarında bil1şsel, sosyal, duygusal ve. rıhl beceriler-1n yeni gel1$meye başJaroasıve ,bu, nedeJ:1le ergentn, kekara,rlarını vermededaha yaşlı ergenlere göre daha az' azır bulunması şeklinde açıklanmaktadır. Bfl1şsel ve' duygu açıdan gittikçe oJgunlaşan . ergepın kendine:gaven1 artmakta ve arkadaş grubunun et:k1stne '

,

yen1lmemekt~dir.

'

.

,

.'

Floyd ve Smıth 'a göre (1972J genler arkadaş ğnıplanyla :birlikte, ~ocukluklarında oldu~ ndan daha çok zaman

\ geçirmelerine ve bilyildükçe." rkadaş gruplarına olan ba~ıılıklarmın daartmas1Da'ra en. genellikle arkadaş grupları ana-baba de~erle:r1n1de8te eIiıektedlr.

.

.

.

Orta 'birinci sınıftan liSeson sı a kadar olan sınıf1ardan seçilmiş 9056 ergen i\zedDde yap'. oldu~u bir araştırmada Curtts (1975) ergenltgtn Ilk yıllar dan lise ikinci ve \içilncü sınıflara gldlldikçeana-babae inin azaldılinı ve daha sonraki yıllarda azm1k~ar@ arttıginıbulmuştur.

Bu araştırmaya göre,.ana.baba et1da1, 8Z$1~~pa ragı:nen, yine de ergenlik dönemı boyunca arkadaş..~p~ etki$ind~n d~a. '

72

,\

\

;

'

, '

fazladır. Ergenlerbl1yilcJükçe iJna~babalarındandaha bagımsız olduklan halde.arkad~ ...gruplannın etkisi hiçbir zaman

ana~baba etkisini aşnuitn~adıt.ı i ,

'

İlkokul üçüncü sınıftan, ltSe sensınıfa kadar olan ögrencilerden seÇilmiş bir,ornek1em grubu' üzerinde, yapmış oldugu bir araştırmada Benıdt (1919) benzer veya karşıt görÜşleri

,

temsil edipetmedilderinianlamak

için ana-baba ve arkadaş

gruplarının degerleriIıt ,karşuaştırmıştır. .Bemdt, aynı zamanda arkadaş grubu ile ana-baba etkidüzeylerini de ölçmüştilr. ,Araştırma sonuçlanarka(taş ,etki$1nin orta üçüncü sınıfa kadar arttSlım ve lise ,sonuna dognıazald~gOstertnektedir.

Berndt aynı zamanda ana-baba ile arka~ş grubu ,degerleriarasındaki ~tışmanın orta üçüncu ~ınıffa: en yttksekdüzeye çıktıgım bubttuştur.

,

"

,

İlkokulun sonyıllarinda ana-baba,Ue arkadaş grupıanmn degerleri çatışmamakta. çocu1dann' ve yettşkinlerin' dünyası olmak üzere iki Eiyrı.'dünyayı temsil.,etmektedirler. Ortaok~da

ise Semdtte göre degerler çatışmakta ve 'ana-baba ile ergen arasıIldaanlaşriıaz1ı~ıara 'neden olmaktadır.

Ancak. araştırıcdarin ço~unda yaygın ,olan'bir inanca, göre tüın ergenlik dönemi boyunca ana, babanın etkisi ön,plandaki, yerini ' korumaktadır. . > ,

'

Arkadaş et~i orta üçünc\işınıfa'gidildikçe güçlenmekte, ondan.sonra,.lmaktadu" (Doıwan,ve Melson. '196~ ~del ve Lesser, 197~).! Son ergenlik dOnerninde, ise gençler kendi deger yargılarından daha etUin oldu1darı'\l'e bagıms1Z kararvere\>t1me '

yetenegikazandıkları'için karat1~da'ne' ana-babalarına ne de arkadaşlarına dayanma ihtiyact'duymamaktadırlar (Joselson.

1980). . '.

'Yaşla artanarkadaş ili,kiler1 'Oocugun 'ana-babası ile birlikte geçirdIgizamanı azalbnaktadır.Condryve S1man (1974) ilk ergenlik dönembıqe ergenlertn hafta sonlarındaki serbest zamanlarının çolunu' arkadaşı.rı ile, geçirdiklerini: bu'zamanın \

ana-babaları ilegeçltdikleri zauian~ ik katıoldulunu vU,rgulamaktadır. Mednch' ve arkadaşlan {L9SZ} ise tüm ergenlerin bafta iÇinde günlerının. çoliınu okıı1<4ıarkadaşlar,ıyle birlikte geçirdiklerini ve 1:>iiyükÇoıun1u~ununögIedensonra. gece daaı-kadaşlarU1ı görüp, onlarla ve baftasonhırında '

konuştuklarını

bellrtmektet(1r.

,qz1kszentmiba1y1.

'LBrson ve 7S

\

Prescott'a göre (1977) de ergenler yetişkinlere göre arkadaş gruplanyla sadece üç misli daha fazla' etkileşirnde bulunmakla kalmıyorlar aynı zamanda ar:k,adaşlan ile oldukça kendilerini yeUşktnlerleolduklarından daha rahat ve mutluhissediyorlar.

Bu duyguannelerlebebekIerinin etkileştnit dışında tüm arkadaş gruplan için geçerli bulunmuştut. Bu bulgu arkadaşgruplannın her yaşta önerpH oldugu görüşünü deste~eyici niteliktedir.

Larson'a göre de (1983) araştirmalar ergenlenn arkadaşlan ile olduklan zaman en olumlu duygular içinde bulunduklarım göstermektedir. ,

'

3. Ergeniri Cinsiyeti ,

Ergenin ana-baba ya da arkadaş grubunun beklentilerine,u)TUP uymaması

cinsiyete

.

göre de d~gıŞ1k1ik göstennektedir.

'

Costanzo'ya' göre (1970) erkek ergenlerin' arkadaş . 'gruplanndan en fazla etkilenmeleri onık1 onüç yaşlarına; kız

ergenlerin ise biraz ,daha erken yaşlara rastlamaktadır.

.

,

Beklentilerini kişisel başanlardan çok i1iş1ç1lere dayayacak şekilde sosyalleştirilen kız ergenler arkadaş grubunun etktsJne erkek etgenlere göre daha yatkın görülmektedir. Brown (1982)

üçyüz kolej ögrencisitıden lise yıllarında- hissetUklertarka~aş etkisini' analiz etmelerini istemiş ve arkadaş etkisinin c1nsiyete göre büyük ölçüde farklılık gösterdıgin1: kızlann elbise. giyim kuşam ile sosyal etkinlik standartlan ve 'sigara içme yönünden etkilendiklerini 1;>ulmuştur. Erke;klertn ise daha az yogun ve daha farklı etkilere maruz kaldıklannı;özell1kle geleneksei olarak cinsel ilişki ile uyuşturucu ve hlko! kullanma gibi çlavranışlardan etkilendikletini gönnüştür. Lasseigne'nin (1963) altmış kişilik orta ikinci ve altmış kişilik de ,lise son sınıf ögrencisi üzerinde yapmış oldugu bir araştırmada kızlann

arkadaş etkisine erkeklerde~ daha açık oldugu saptanmıştır.

'

Costanzo ve Shaw ise' (1966} kızlannerkeklere göre daha az' saldırgan olduklannı elde mevcut m.odellere uyına egilimlenyle yetişkirilere yönehne olası1ı1darınınerkeklere göre daha fazla

oldugunu bulmuştur. Son yıUatda Sebald'ın (1986) yapmış oldugu

74

bir araştırmada 1960 yılında kızlar erkeklere göre ana-babaya arkadaş gruplarına olduguridan daha fazla yönelmişken 1980'lerde bu örüntünün daha dengeli bir durumagırdW. hatta bir dereceye kadar kızlarınerkeklere göre arkadaş gruplarına daha

,

fazla yöneldikleri sonucuna van1mıŞtır. Kız-erkek grubu birlikte degerlendirildigi zaman i$.e_~rgenleT'in ı 960-1970yıllannda ana,babayayönelimlerinin>gftttkçe azaldıgi, 1980'11 yıllarda ise kısmen arttıgı dikkati çekmektedir.BunuJ1 nedeni büy1lk bir olasılıkla ana-babaların 'egitim düzeylerinin 'yukselmesiyle ergene k~~şı nasıl davra.nacakları kQnusunda bilinçlenmiş . olmalarından kaynaklanabilir.

4.' ...Ailenin

'Sosyo-ekonomık

dCiZeyi

Az sayıda da olsa bazı anıştınnalar~ ergeninana-babadan ya da arkadaş grubunaan etkilenmesinde, sosyo-ekonomik düzeyin . öneminiortaya çıkarmaktadır. .

Curtis (l975) ortaokul birinci spııftan lise son sınıf~ kadar olan yaş grubundan oluşan 9000 ergen üzerinde yapmış oldugu bir araştırmada, özellikle orta' sınıftan ergenlerin ana-baba nasihatine, arkadaşlarınkine göredaha çok ön~m verdiklerini bulmuştur. l)Jt sınıftan ergenlerin ise ana-babalar.ını sosyal açıdan daha az etkiligördükleri 'için, onlarınnasihat1erine çok .

fazla deger vennedikletıgö!ÜlmuŞtür.

.

tık ergenlik döneminde bulunan bir gil'up kız ve ,erkek ögrenciyi gözleyen Maas (l9SI), sosyo-ekonom.ik. düzeylert düşük olan ergenlerin, ana-babalar~ ileyeterince ileUşim kuraroadık1arı için, ilişkilerinde arkadaş grubuna daha ba~ımlı oldukları sonucuna varmıştır.' .

Orta ve lise ikinci sınıflardan seçilmiş 4440. ögrenciden oluşan geniş bir Omeldem üzerinde yapmış oıdu~u bir araştumada, ,Singer (1971),sosyo.;ekonomik açıdan üst düzeyde bulunan ergenlerin büyük çogunlugununalt sosyo-ekonomik düzeydekiIere göre yetişkiplere Yönelmiş oldugunu bulmuştur.

Ailenin büyüklügü ile ergenin yetişkinl~reyönelmesinin ters yönde ilişkili oldugu. sonucuna da varılmıştır. Douvan ve Adelson'un (l966) araştırma sonuçlarına göre büyük ailelerden gelen çocukların, küçük ailelerden gelen çocuklah göre, arkadaş gruplarına dah~ fazla yönelmiş olduklangörülmüştür. .

Ülkemizde de ana-baba

ergençatışm~sının

sosyo-ekonomik

degişkenler .açısından incelenmesi' ile ilgili bir araştırmasında Oskay Ü987} ana-baba 6grenim düzeyiile ailentn gelir düzeyi gibi sosyo-ekonomik bazı degışkenlerin .yükselmesiyle. ana-baba ergen ilişkilerinin olumlu yönde etkilendigini; ailenin 75 , . ./

.

bi\yüklüıünün i~ '1:)u1Uşk1IQrl olumsuz yönd;e etkilediAini bulmuştur. Tezean, da (.19811 Çli\şi\İçsosyo;ekonomikdhzeyde bulunan Gülveren Lisesi ~ençlednin ana-babalanyla, üst sosYQ--ekonomikdüzeydeki kolej' öAre1}CUennegöre daha fazla çatışn1akta olduklan sonu~una,v~tır.

5. Ana-baba ErgeR tıiŞktStni1tKalttest

!

Ana-baba Ue ergen arasındaki ilişkimn kalitesi, ergen için, ana-babanın mı yoksa arkadaş gruplannın mı daha etkili o.lacagını' kararlaştıran önemli bir. faktördür. B,r1ttain'~ göre (1963) ana-'babae:ı::gen arasındalçi. etlçileş1mAyi ise ve ergenler

,

.

ana-babalarını yetenekli olarak algılamakta iseler genellikle önemlt konulardaonlardan aynlınamaktadırlar.

Düşük, gelirli ailelerde ergenlerin ana.,babay~ tnı~yoksa 'arkadaş grubuna mı yöneldiıini araştıranStlnn~tt ve Walters (1967), ailelerine aZ deıer veren ergenlerin çok, de~r.verenlere gôre arkadaşlanna i

daha

.

fazla

yönelIniş . .

olduklatını f~

i

,

belIrtmektedir.'

,

_

,':,"

Orta birincisınıfla. orta, son ve liseson sınıflar üzerinde ,Larson'un (1974) yapmışoldugu, bir araştJ.rnu;ıya göre, ergenler' ana-babaları ile sıca~k 1Uşkiler içinde olduklan takdirde, ana-babalannın etkisiarkadaş gruplannın etkiSinden daha fazla olmakttıdır. GenelUkle' busanuçkız1arda, erkeklerde

oldugundan . danageçerlidir. ~i

'

.

.

Ana-babalaİm ergenlere uygi1ladıklanegitsel tutumlarla ilgili bir araştırmasında Elder (1962) ana-babanın demo~at1k uygulamalan benimSemesi yani kurallatı ergenlere sık sık açiklaması halindeana':baba etkisinin güçlü kaldıgım belirtmektedir.

Devereaux(1970) çocukb'ı.Qn. tamamıyle Serbest, bı.,a~ı1wası veya warlarınıkontrol edereko.na karar vermedehtçbir fırsat . tanuunaması halinde, ergenlik d~J:leDllnde ana-baba ergen ilişkilerinin çatışmalı olabııece~lni ve ~ocu~un arkadaş gruplarına aşU1 derecede uyabilecegJni göıstermektedir.

Diger yandan lacovetta'y~ı,g()re (1975) ana-babalar ergenı etkilemekteI\ vazgeçecek i. olurlarsa arkağaşgrubunun etkisi artabilir. Douvanve Ade1son'un'U966lbeJ.J.rttW.gıbl ana-:-babalar çocuklanna yardıDl edebilecekletine inanmadıklan takd1tde

.

onlarınarkadaş grubuna dö~eSine Yar<İmıetnıfş olabi1trler.

Aş1n durumlarda.; ana-baba,tun etI:d etnıekten, vazgeçmesi 76

'

,

halinderg

tamamen ark4daş -grubuna yönelebilir.

Bronfenbrenner d~(l970) eı:~ ar~ grubuna yönelmeStiUn ana-babanın çÇ>CuguOneinSenıefnesı veya ihmal etmesinin .bir sonucu oldtiguııu iddı~ı etmekteıilr.,Aı'ıa-babanın ve yetişkinlerin çbcugun hayatından çe1Qlmes1yle ~çılan boşluk istenmeyen bir arkadaş grubu ile, doldurulmaktadır. ' 6.'. Arkadaş G~bıına

Yooe1rit(ş Ergen1et

Bazı araştırıcılara göre ergenlertn az bir. yüzdesi temelde, arkadaş gruplanha yönelıniştir ,Bunlar _na,. baba etkisinde kalmaksızın degerlerini sadece anlık zevklere v~. kolay elde edılebilecek kazariçlara baılamakta ve bOyle bir şeç1m1n sonucu olarak dageleceklert tehlikeye düşmektedir.

Condry v.e sıma.n' (l974]yetışk1nlere yönelmiş ergenlerle arkadaş grubuna yönelmiŞergenler ,arasıiıd~k1 farklılikları araştırmıştır; Arkadaş grubuna yönelmiş olan gençlerıngenel olarak bu .günkVi davram~arı ve'gelecelde ilgili beklenUlert açısından aV!1ntı:\jsız oldukları 'Ve hem ken~ilert hem de başkalanhakkın,d.a olumsuzgCtrüşler besled1k1ert saptanmıştır.

Araştınc.ılara göre arkadaş grübuna yön,elmiş ergenlerin, yetişkiclere yÖnelmiŞ. ergenleregöfC 'daha az güvenilir daha orta düzeydeve yeUşk1nlere J$.~rşıltaatsız davranma olasıııgımn daha yüksek; gerek okul içindegerekşe, okul dışında yapıcı etkinliklere 'katılma olasıhgının ise 'daha düşük QIQ~u belirtilmektedir.

Buna ilaveten arkadaş' grubuna yönelmiş . ergenler yetişkinlert daha'., faz~ hırpalayıcı davranışlarda

bulunmakta, yettşkinlere yOne1mJ.ş.ergenler iSe ya.ptıkl,anndan ' daha fazla utanç d~ymaktadırlar.. .

Diger .b.trçok ,araştırma, arkadaş'.grobu.na.faZlaca yönelmiş' bulunan etgenlerin ana.-baba1an ile il1şk:11eri1'11n z~ oıdu~nu göstemıektedlr (Shertf, 1964; Costanzo, 1970; Devereaux. 1970, lacovetta, 1915).

Ana-babanın. son derecede \~atı davranarak' ergenin baıunsızlıgına fırsat veımemc::si veya aşırı hoşgörülü olması, ya da on.a karşı çıktnası. onu reddetmesi ve evdeki zayıf, iletişim ergenin, sadece arkadaş grubuna yönelınesine nedenolmakla , 'zamanda . , . .' kalmazaynı arkadaş. grubunun olumsuz' benlik kavramı 've duygusal uyumsuzlulu ile .de bU' bag kurmasına neden olur. Evdeki yoksunlUk1arve ergenin'kendtni eve ait olarak i

...

.

'

"

7

.

ii

,

,

~i$Setmemesi. Zayıf bir berilik 'kavramı gelıştinnesine ve kabul edilme çabası içinde arkadaş grubuI1!-1n standartlanna körU köıiin,e uymasına, neden olur (Marcia. .1980).

.

ışte bu türden yönelimler er$eni arkadaşgrubununetkisine süıı1kleyerek çqk defa uyuşturucu kullanması ve erken cinsel davranışa yönelmesi gibi, aşınsapık davranışlar geliştirmesi ile sonuçlanabiltr (Owuamanam. 1983).

Sc;muç ve ÖnerUer Ergemn ana-babadan mı yo~' arkadaş gruplarından mı daha çok etkilendigi 'konusu. araştırmalardan da anlaşıldıgma, göre. sözkonusu durumunyani konunun mahiyeti. ergenin yaşı. cinsiyeti. ailenin sO$yo-ekonoınikdüzeyi. ana-baba ergen arasındaki ilişkUltn kalitesi ve"ergenin temelde ,arkadaş grubuna yönelmişolmasıgibıhirçok faktörün etkisiile' şekillenen çok boyutlu ve karmaşık birkonuolarak :karşımıza çıkmaktadır.

Sonuçlara sırasıyla kısaca bil" göz atıl~cak olursa. önce ergeDin belirUb~ı kOnularda arkadaş gruplarından diger bazı konulardaise an~-babadan etkilenmekte oldugu görülmektedir.

Omegtn. elbise seÇimi. .gıymı kUşam. moda. saç uzunlu~u. m~. konuşma ve lisan. aynı ve karşıt cinsten arkadaşlarla ilişkiler. oyun eglence ve boş zaman etkfrilik:leri., i~ki tçme ve uyku saatleri . gibi yakın sonuçlara dayanan günlük yaşantılarla ilgili konula.rla. çabucak degiş.ebllen sosyal degerlerle ngtl1 kararlarındaergen daha' çok arkadaş grupların~an etkilenmekte: buna karşın din. evlenme ve ahlaki degerlerle ilglli konular. yetişkin dünyaslD1anlama.,akadeIIJik çalışma. iş ve mesleklerle ilgili istekler gibi başarı konulan ile. egttimsel ve mesleki hedeflerle mali konular gibi uzun vadeli hayatı konu1~a. ergen dÖha 'çok ana-babanın iSteklerine uynıaktadır.

.

78

Buna göre ergen çeşitli konularda dayranışlarını geliştirmek ve önem]i kararlara varacak düzeyegelmek için hem ana-babadan ve hemde arkadaşgruplarından dengelibir şekilde yararlanmaktadır.

Ana-baba ve arkadaş gruplarınıD; farklı konulardaki etkiSi birbirini tamamlayıCı niteliktedir: 'Ergen söz konusu duruma göre' ana-babadanmı yoksa, arkadaş gruplarından mı Yardım iSte~eIJ.in daba ,uygun olacagına karar verecek düzeydeelır Cıarson. 198Q). Çocukları ilekarşılıkbiyi 1l1şkiler içinde ,bulunan anababalar' owann bagımsızb.gma

,

katkıda bulunara~ kötü ya da olumsuz arkadaş etkisini önleyebilir. Aksi halde ;:tna-babalarergenlerle iyi ilişkiler kurarak onlara uygun rehb~Hik' yapaIJ:1.azsa onlar da çeşitli, gereks1n1ınlerini karşılayabilmek için arkadaş etkisine aşın ve körü körüne uytrla .egiU.ml gösterebilir. Bu tür bir egilim zayıf ana-baba ilişkisinin bir 'sonucudur. Aslında bütün yetiŞkinler gibi tümergenler de arkadaş tesirine tabidirler., Bir gruba ;:tit olma saglık1ı gelişimin çok ~nemlibir safhasıd..ır. Ço~ukluk ve ergenlikte arkadaş ilişkileri tatmin edici olmadigı takdirde yetiŞkintikte bireyhem kişisel' hem de sosyal bakımdan son derecede geri kalmışolur. RofI'agöre (1972) çocukluktak1 zayıf arkadaşlık iUşkileri ergenlik ve yetişkinIikteki ,nörotık ve ps1kot1k davramşıa ve' okulu terke, yönelimle büyük öl~üde ilişkilidir. Bu nedenle arkadaş grubu.çocuklugun duygusal bagımlılıgı ile yetişkinIigin duygusal bagımsızlıgı arasında aileye yardımcı bir bag sayılabilir {Fuhnnann. 1986). Bu bagı güçlendinnekten hem ana-baba hem de ergen yararlı çıkacaktır.

Ergehin ana-baba ve arkadaş ilişkılerindeki karmaşık Örüntüye etkisinden ömrü yaş faktörü de önemlidir. Yaşla ilgili' bulgular. ergenlerin başkalarının yargılarından en fazla etkilenme olasılıgının,ergen.1ik döneminin ilk' yıllarına rastlandıgım. arkadaş etkisinin genellikle ortaüçü.ncü sınıfa kadar artmakta.

1ise sonuna dogruazalmakta oldugunu göstermektedir.

Son ergenlik ,döneminde ise ergenler karar verebiime yetenegt kazandıklarından ne ,annebabalarına ne de arkadaşlarına dayanma gereksinımi duyniamaktadırlar.

Sapık davramşların en. fazla ortaüçüncü. sınıfla lise birinci sıriıf1arda en' yüksek dü~e ulaştıgıancak ataştıncıların' çogunda yaygın olan bir inanca göre tüm' ergenIik dönemi boyunca ana-baha etkisinin ön plAndaki yerini.koru4uguvurgulanmaktadır.

Bu ,gerçekten hareketle. ana-babanın ergenIe olan ilişkilerinin kalitesinekatkıda bulunmaya ve bu yoldan ona ulaşarak yaşına uygun rehberlik yapmaya özen göstermesi gerekmektedir.

Arkadaşgrubunun, etkisi güçlendiJ:tçe e'rgenle ana-baba .arasındaki ilişkinin kalitesi. ana-babanın ergene etkisinde daha büyük önem kazamr.Bu nedenle ~tgenIıg1n ilk yı11aru,ıda çOcuklan ile olan ilişkiye katkıda buluılmaksızın çocuklarım istedigiyönde etkileIJ:1.eyibaşaran bir ana-baba daha ileri yaşlardaergenle.kaliteli bir. ilişkigeliştirmeden ayni etkiyı yapabilecegini aŞla' düşü~emel1dir; 79

'Ergenın. ana..,baba, ve arkadIJ.ş grupl~n ile etklleş1Itı1nl degerlendirirken cinSiyetindeÔnetnli bir faktör olarak ele alınması ,gerekmektedir . Araştırma' sönuçlaI1.arkadaş ,gruplannğan, erkekleregöre. daha erken yaşlarda etkilenen ve ,bu etkiye; daha. yatkıngöıi11en 'kız ergenlerin yeUşkinlere yönelme ôlasılıgıı:ıın da erkekleregöre daha fazla oldugunu; kızlann dahacok elbiSe. gtyim (kuşam ve sosyal etkinlik standartlan ile 'sıgarai~e. yönitnden, erJ.reklerin ise geleneksel olarak cinsel ılişktlle uyuşturucu ve aıkol ,kullanma gıbi davramşlar açısından' arkadaş gruplanndari etkileneblldıginl göstermektedir.

Bu bakımdan ana-1:>abalaı:ın. ergenle,rtn cinstyede Ugilı ge1tşln\sel özellikleri açısından bilinçlendirilmesi; rehbedik, foııkstyonlannı yerine getlrmede '.

onlara bUyük yarar ve kolaylık 8aI1ayacaldır. ,. .. .

,

'

,

.

A11eWn sosyo-eltonOl11ikd~ Ue ergentn ana~baba ya da arkadaş gruplarından etkilenın~i ;u-asıridak1anlamlı ilifkiler üzerinde de önem ve titizJUde duru1malıdır. Bu. konu lle ilgili araştırma sonu.çıan incelendiginde sosyo-~kQnomik düzeyt düşük olan ailelerden gelenergenlerin ana-babalarını. daha az etkili gördüklert ve on1<}rla'yeterince "iletiştm kurama~ıkiarı içtnili$1qleririd.esosyo-ekonoıntk düzeyi, orta ve yüksek ol~n e'rgenlere göre ,arkadaşgruplarına daha bagımh oldukları göıi1lmektedtr. Üst düzeydebult).nan 'ergenlerin ise, alt sosyo-ekonomik düteydekilere göre yettşk1nlereda.lıa fazla ' yönelmiş ,oldukları belirtiIuıektedir: Bundan da alt

sosyö-ekonomik ~eden ilgili sorunları

gelenergerilerle

bu konuyla

'~

açısından ,.ilgilt kiŞi ve .kunimIarca'

desteklenme lhtiyacm~a ôlduıqatı()rtaya. çıkaf-.

,

dahaçok '

Yukarıda, diger' faıuötler1eilgili olarak da çeşitli 'J}edeDlerle bel1rtildilııgibi, ergenin ana.baba yada arkadaş' gnıplan ile etkileşitn1ni yarartı yönde geliştirecek. olan en', etkilt faktör olarak ana. ba ba ergen ilişkisinin kalitesikarşıınıza çıkmaktadır. Bu'faktörıe .t1g.t1lolarak yapıhnişoİan ataştttma sonuçlarının da ,birblrtyle., tutarlı olduju dikkatl, çekmektedir. Şöyleki ana-babanın ~~enekarşı1lgisi. anlayışı. y~ etmeye her zaman hazır ve istek1t,oluştı. ,~dek1 faaliyetlere' ergentn de katılmasını sa!lamavebeuert demokratik tutumlannen yüksek oldugu durumlarda ana.babanm ergenO:zeı1rıc1eki etk1SL de en üst di),zeye çıkn1a~tadır.. ,Böyle oldugu zaman ,ergen 80

ana...babasıı1e . arkada,'. gruplarıaraSında ,ya.dan

bir aYU'1Il1yapma araştırmalarda

ana..babalaı1nçocQİdaı;mıt.arnamtyleserbest

bırakması~ yada

ıhtıyacını

duyınayaca~~.:.,ptJer

.

kararlarını. kontrol ede~.'~,. ~a1'vCımedeh1çbtr fırsat tanımaxna81 ..ve onları ..ölt~seın~ek'1hmaletmesı .halinde 1l1şkilertn çatl$malıolabı1ec*veergf:11in .arkadaş- gruplanna aşın detec~deyöneıebııçc~i.ve bOylece .istenmeyen. . zararlı 'dananış,v,e olaylara .siii.ü14en,btlecel1 vurgulanınaktadır..

BIrÇok araştırma. arkadaş grubuııay~JJn1ş.o18n ergenlertn 'de ana-baba1an ile ıu"kı1erlnin .~.oldugunu göstermektedir.

Bıitt1nbu sontı91aJ:adayaIU\1'&k ergenJe -ıuı-babayı:birbtrfne yaldaştiracak en. ~nem11 ve yararlıaracın iyibir iletişim oldulu. s6y1eriebi11x. Ancak birçok. ftid0ıiin. ,e~i Ue şekillenençok

boyutl1.ve~aşıknd*C$

-8Qrunlarçok

defavar

oldugu dQişıinblen, iletişim yoıı-n~ 'd~tıkayabU1r.

Buna ilaveten bu tür,sorunlfınn.

'1t~ .b1rt geneWkle. 'yukanda açıklanan. ,Ç~,ltU fıiktörkmp..e~Kts1 .Ue.'bır dııertn~en, f~rk1ı. kendJnC 0744 birnıte~ta...~()erek.sonınıa.nn çOzümıi' gerekse. tıkanan net1ş1niyollanmn.açıiıbi1mesı' ~un1uk1a p~fesyonel yardımı gerektirir,Buda .ancak herdıizeydeld elitim kuruınlanyla. ,rehberlİk. salhk.ve SQSYaLyardını.kurumlannda psikolojik Danışİn.'ve ,RehberUkservl,slet1ntıiihtlyaca cevap verecek' şeldlde profesyonel diiZeyde. örgütlenip çokyönlü olarak .

'

,geUşt1ı1lme8iile~timk.(\noıabılU;:

~m~,

'

.

.

.

AdeJson.

J.- (1970). WhatOeııeratton Gap?: , Januaıy. .

Bemam.J.

IS. pp. lo..45'~

N~ YOrkTııııeş Magazine. .

..

(lOOlJ.Teen-Age'cuJtun::

AnOveıview.

.

Annual of the

AınerJavı ~OfPolt~and$QcJa1Şc.1enees.

'.

Berndt. T.J.(l97g). .

.Parents:~ta1

388. 1..12.

Devekipmentaı Changes in Confotmtty to Peera and . f18ychology.

'

14,. 606.;BOa.

Brtttaln. 'C.V. (1968). AdoleBcen.f Choteesand Parent-Peer .Cross Preesure.ADıertcan SociologicalRev1eW.Jmıe. pp.

385--391.. . , { . ,

".

"'.

Br1ttain.C.V.. (1967). "An BxpIonıUqnQfthe~of feer-complJaneeand ~ntatCo.mpUance in Ad~""Atıoı-cen~!..2i44f)-458.'

,8.1

.

Brittain. C,Vi (l969). A Com}>at'1sQn~f)~uxal~ 1.u'banAdole$Centswith Res~ct to Parent vs. P~ ConıpUance.Adolescenee. 13. 59.~.

BrOhf~nbrenner.

U. (1970}.1Wo Wotld$ of Chtldhood: U.S. and U.S.S:R.' .

New York:' Russell Sageıround3tlön.

Bronfenbtenner.

U. (1971). "Parents Brmg up Your Chlldren'\Look Magazine Panuary,'26):45-4(;: Bron(enbrenner, O. (1975). Rea1ityarıd Research fn the Ee»logy Qf'Human Development. Proceedlngs of the American. Phllosophıcal .

Soclety. !l9, 439-469. . '. .

Brown. B.B. (1982). The 'EXtenfandltfi'ectiJ ~fPeer Pressure Among Hlgh , .

School Stude~t$ı A retrospecttveAnalysi$.Journal .

Adolescem:e, 11(2): 121-183.

Chand.

ofYouth and

LP..Crider.

D;M:.. and Wille1ts. F.K. (19'75). Parent-Youth Olsagreem~t as' Perceıvettby Youth:A töngitudtnal study.

Youth and ~i 6.36s.;315.

Co~.

J.S. (l96l)'1beAdble~nt soCıety~NewYork: The FreePress.

COIenian. ~.C. (19$0). F,rtendshıp and t1w İ'eet Group' in Adoleseence. In J.Adelson (Ed.) HandbOok. of :Adoles~t lJsychology.NeW York: . .

WIley. _ ..' ". .

eondrY.

j. and Slman.M,~. (~974), Cha~ct~t1csofPeer and Aclult-Or1entedchlldretı. Jo.umaLofMarr1ageAAd thef'aIDiIy. 36.

543-554.

Conger. J.J. (1973). Ado1escence artdYouth. ~()ıogıcal Development, tn a Changing Worl~.

New YorlC Harper and Row Publishers. .

Conger. J.J. (1977). Adolescence and Youth.(3 rd edltlon.). New York:

Harper and Row.

.

.

Coetmzo. P.R.. and Shaw. M. E.(l966); COnfopn1tyıAıs aFunctlön Level cbild Developnıent. 37. 96'1-975. .'

Costanzo. .

P,R.. (1970).

Conformtty

De~lopmentAısa

of Age

Functlon

of

Self-blame. Journal of Peraonality.aRd .Social Psyclıology. 14: .

366-374. "

Curtls. R.L. (197P}.Ado1eseent~tat1cms

TowardS. Pilrents and Peers:.

.

V~rjat1ons.

by$ex.Ag

. ,i

and

soclo-~cono.mlc

Status. .

Adolescenee.l0.

4S3-4~. . , 'ı, 1. " Cz1kszentmikalyi. M.. Larson. R.. and Prescott. S, (1971). The Eco1bgyof .

Adolescent Actl\l1ty and Experience. Journal of Youth and , Adole$eence.n6.281.;294.'..

82.

.

Davtes, M., and Kandel. D.P. (19Sll.Parental and Peer Infiıtenees on ,Molescents' EduCl\t~~,Pıa.n8~ So-ıne Further Evidence.

Amertc~ Joumaldf~/81, .363-387. de Vaus, D.A.(1983).TheRela.twelıtıportaJ\ce Ado)es~ent' "Re1lglous. ,Oıae,nta~on: Moleseence. 18(69): 1~7-158. ,De~rea~. ,

of Pamıts and Peersfor An AustraHım Study.

E. C. (1970). The ;R61e.,qfPeerGroup,li:xperience in Moral devtlopment. 'In J.Ji>.lil1l (ed.) ,Mmntsota Sympos1a on ChUd Development: Vol.4. pp.94- ı'40~. MtnneapoHs: University of ' Minnesota Press."

Do~.E..

andAdelson J. (1966).T'Qe Aı:ıolescent Experience. New York:

John Wiley and sons.

"

Edwards, J.N. md Brauburger. M.B. (1973). Excpange ,and l'arent-Youth Conruct. Jo~ofMıu";ıiageand the FamJ1y, 35. 101-107.

Elder.G.H.

,Jr. (1962).

Structıtral

yarratlons

in The ChUd-Reaı1ng

Relat1onsh1p.Soc1ometI!. 25, 241-262. ' Floyd, H.H.Jr. and Sou.th,p.R. (1912)., dilenuna otYouth: The Cho1ce of Parents or Peers as a FraıneafReference for Behavlor. Journal of~ ancf11ıeFanı1ly;34,627-634., Fortsha, K.B. (1983). The Experience ot Adolescence-DeveIopment in Cantext. U.S-A.:Scott, Fo~ and Company. ,

,

,

Fuhrmann, 8.S. (1986). AcIolesceIlCt'\;Adolescents.Boston:, ,andC~pan~

IJttleBrown

"

Gordon, C.W. (1957). 'The Social Sy,tem of the H1gh SchooL. Glencoe Free Press.

-..'

'

Grtnder. 'R.E. and Spectot, J.C. (l~). .:>::;

.',

"

sex Pıfferences iri Adalescente' . ,',

.

PercepUons of Parenta! ,resource Control. Journal Psyclıology. 106. 337 -:}ılı.

of Genetlc

'"

~'i

o

Hill, J.P. (1989). "The Family". In M. Johnson (ed). Toward Adolescence. ,ChlcI\gO: ~nıve~ityof ChicagO Pre88. .

'

li1mme1hoch,J. (1970). "GeneraUorl,aı'Contlict andYouth Cultute: Myth or MJ.ıneographed Copyof Pçer, Presented at the Annua.l ~o/?", Meetingof the A,tnerican SOclologtca1 Soclety. Washington D.C.: Augtıst 31-Septtmber a.

Hlrschi,. T. (1969).

CaUfom;ıa.

CaU~8

of' l)eUnquen~.

Berkeley:

University

of

,

83

,

.

,

.'

Iacovetta.~.G.(1975).'.Adole.~nt-Muitlnte~~UOn.f\~ In~t.Mok!sec' 1(){391, 327-336. ,

,

,

~r

Group

.

IngersoIl, O.M. (1982). Moleseemin SChoolan<ieociety.

Massachusetts, T6t0nto:ı;>.c.'Heath aılc1Company. '

i.

-,

,':

"'o.

.

.

~ton, .

'

Jn;J., Adeleon (Ed.).

Josse1son, ~ (1980). Ego DeVeloptİietıt inAdo~ee; o Handbook of Adoleseent. psychô1oGY; New Yotk: wıı~. .

In1lueneeson. .Kandel, D.B. andlMser, O.S, U969}. Parentaı~Peer 'Educat1onal Plana ,of Adol~scents~ . Amettcan sOc1ologica! review,34,213-223. . '.

Randel, D.B. (l978). Homophily, SeıecUon, anc,tSoc1a1tzatiOn in Adolescerit l"dendShipS.,AıiıeriC$.QJournal 'of sadology. 84(2), 427-436.

Keney, RK. (l972). The~tIU!rital Sexua1Revo!utlôn: c~nts on Research.

.Family. COord1nıat.Or,

Larson,' L.E. (1972). ~ıntiuence .

Molescence: TheSituatlon Man1ageand theFUıtıy,34,,67

21, S34~336.

,

.'

.

of P~nts and Peers During' Hypothesls rev1s1ted. Joumai of -14.

.' '

Larson, L.E~ (1974). An ExamıDation ;of tbe SaııenceHietar,chy During Molescence: 11ie Influeneeofij1eFami1y, 9 (3p), 317-3$2.

L8.rsori,L.E. U9801. Thelnf1uenceof .

.

.

,',

. ,

'.

.'",

.

. ",\.,

Parents ahd Peers Duİing

.Adc)lescenee: The Situatlonliyp:)the:s1s ~ted.In R. E. MuWJ (ed.),Adolescent behaV1or'ands~ciety (3 rd ed.1 New York: -

Random House.

.

.

'

İ.arson, R. (1983). Adol~ts'

Dally ~ence wıth Fam1JY and Frle~s: CQİıtrastlng Opportuı,rlty SyfJtems: Journal of Marriage and the F'am1ly, 739-750. . November, . i' Lassetgne,M.W.(1975).

"AStudy ofPeer and Adl11t In1luence on Moral .

Bellefs,of Mo1escmts", AdQıe.cefıce, 10 (38), 221-230.

Lasseıgne.

M;W. cl963)-(c.t..Developıll8!1ta1 psyc.tıQIQg,y-A Life Span D.K" ScJıa1e, K.W.. and . .ApproacJı by Bitten, J.E..K1nney.

WoodnJtr. D.S.. :Boston:Houghton MIII11nCom., 1981.'.

Maas,H.S: .

. ~

(195ll.. Some $ocialCı-, Differeneesin the Famı1y Systema and Group Relationa of pre- and' Early Adolescents. Ch1ld

DeveloPment.22. 145-152'. .,'

". .

Marcla. J.E. (1980). IdenUty in Mo1eacence. In J. 'Adelson (ed.). Handbook . . ,of Adoleseent Psychology. New York: John Wiley. ' 84

.

/

Mead. M. (1970). Cul~and,COnıınItment~ NewYork: .Doubleday:

AStudy of the Gerieratton Gap.

Medrich. E.; Roizen. -i.; Rubln. V~; aİıd Buc~.S.(1982).

The Serious Business of Crowtngup.

Berkeley: I,1nlversltyof Ca,lifoniia .

Press;

_

.

-

Mon~enıayor.

R. (l~82J.' "The ~lationsh1p Between Parent-Adoleeeent , ~Confllct andtheArno\1flt~f'I'trJle Adolescents Sperıd Alone and with Parents andPeers".Ch1ldOeWlc>p:rrıent. VoI:53. 1512-1519. \

.

"

.

'.

,

.'

.

. Munns. M.Jr. (1972). "The Values atMolescente Compatedwith Parents '.

and PeerS". AdoICscence. 1(28). 519-~;,

'

Muu$s. R.E. Editor. (1971). Adoleecent be~or

and Society: A Book of

Readings. New YOrlc Ranao~ House.

Otl'er. D.and i

050Y.

Offet.J.B.

(1975).

~

.

Teenage To Young Matıhood: A

P8ychologlcalStudy.

New York:.BasI~Books. . .

,

"?

G~ (19S7)~ Degei YargılarındMi.KaynaklananAna-J3aba Ergen i çatışmasının Sosyo-Ekonomık 'Degişkenler Açısından İncelenmesı. Hacettepe UnJ~rsiteEıt Egl~ Fak.. Dergısı. sayi 5..

1990. ,.

',.

-

Owuamanam. 1>.0. (983).Peer '.nd Parentaİ Influence on sexual ktMties of Schoçl-gotng ~olescents 1n Nigeria. Adolescence. .

'18(64). 169-179.

RIley. M.W. Riley J.W.. and moore. M.E. (1961). Ado1escent Values and the Itelsman 1)rpology: Ar.\Eıp,.Plr1~ Analysis. In S.M. IJpset and L. Lowenthaı (eds.). Cillt~ and Social Character. Gıen~.

III.:' :' Free Press. pp. 370-386. .

Sebaıd.

H. (1984). Adolescence- A Social Engıewotıd C~, N.J: Prentice Hall.

P$ychologıcal

Analys1s.

Sebald. H. (l9S6l. Adolescents' Sh1fting Qrieatation TOWard Parentsand 'peers: A Curv1linear 'l"Mıd <Ner Rece~t Decades. . Journal of Marriage and 1heFaın1ly..48 (Febnıaty). 5~13. .

Se1dler. M.B.. and Rav1~. M.J. (1955). AJewlshPeer JOurnal of Sociology. 61. 11-15.

She~,

Group. American .

M'ı and Sherif, C. W. (1964). .~ference Groups: Explorat1ontnto Conformity and DeviaUoJ) OCAdo1escents. NeW York: Hatper.

Slnger.E.

(1971)'. "Adillt Orientatf.on o(Ftrst Soc1ometry. 34 (Sempetıner): 328-345.

and-Iater

Children",

85

. .

,

.

Peer-Oroup Varlablee8s Sm1Uı. T.E. (1976). Push .vs.Pu1l: mtra'-Ji'amllyvS. .

Possible Determinants of MolesCent OrIentatlons Towards .

'-< Faren1:s. Youth and Soc1ety. 8. 5-26. .

Steinberg. L. (1989). AdOlescenee (secon~ editloıı).. New York: Alfred A. , Knopf Ine.' ,

SUnuett.

N.; and Watters. j.. (lgEi7). /pareııtal-Peer Or1entaU~of Adolesc;ents from low in~ome famil1es". 'Journal of Home Economies. 59:370:40.

Tezean. M. (1981). Kuş~ar

Çatış~l

-Okuyan

Üzerine Bir Araştırıha. ~~:Kadıogıu

ve Çalışan .Gençler .

Matbaası.

Winch. R.F.. and Gordon. M.T. U974l.FamUyS~eture ınnuence. Lexington. Mass: Hı=a-th.

and ~etlon

as

Young. J.W.. and Ferguscin,L.R. (ı979). Developmenta! Changes Through Ad<;ıleseerıee in the spôntatıeo'u$ NoIİ1inatıon of Referenee Groups as a fuı'letlortofDecis1on Coritent. Journal ofYouth and Adoleseence.8,"239-252.

86