Alkol bağimliliğinda kişilik özellikleri

Derlemeler/ Reviews

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Personality Characteristics in Alcohol Dependence Dr. Yõldõz Akvardar1

ÖZET

SUMMARY

Alkol bağõmlõlarõna özgü bir kişilik olmamakla birlikte, ortak kişilik özelliklerinden ve psikodinamik etmenlerden söz edilebilir. Ego zayõflõğõ, kendilik değerini sürdürememek gibi yapõsal eksiklikler, kendine bakõm kapasitesindeki yetersizlik üzerinde durulmuştur. Süperego, zihnin alkolde çözünebilen kõsmõ olarak tanõmlanmaktadõr. Alkol kullanõmõ kişide güç hissine ve kendilik değerinin artõşõna neden olmaktadõr.

Kişilik özellikleri de dikkate alõnarak alkolizm tipleri tanõmlanmõştõr. Cloninger tarafõndan tanõmlanan Tip 1 alkolizmde kişilik özellikleri; düşük düzeyde yenilik arayõşõ, yüksek düzeyde zarardan kaçõnma ve ödül bağõmlõlõğõdõr. Tip 2 alkolizmde ise kişilik özellikleri olarak yüksek derecede yenilik arayõşõ, düşük düzeyde zarardan kaçõnma ve ödül bağõmlõlõğõ daha az görüldüğü belirtilmiştir. Tip 2 alkol bağõmlõlarõnda agresif davranõşlar, suça eğilim Tip 1’e göre daha çok görülmektedir. Daha dõşa dönüktürler, impulsif davranõş, heyecan ve macera arayõşõ daha fazladõr.

Günümüzde tüm psikiyatrik hastalõklarda biyolojik yaklaşõm ve tedavi ön plana çõkarken, alkol bağõmlõlõğõnda kişilik özellikleri tedavi süreci ve prognozda etkili olmasõ nedeniyle önemlidir.

Anahtar kelimeler: Alkol bağõmlõlõğõ, kişilik, kendilik.

There is no characteristic personality that can be called the alcoholic personality. However, there are common personality traits and psychodynamic factors that occur in clusters in alcohol dependent patients.

Psychoanalysts often noted structural defects, such as ego weakness and diffuculty in maintaining self-esteem as well as defects in self-care. It has been stated that the superego is the part of the mind which is soluble in alcohol. Alcohol use makes the person feel powerful and raise his self-esteem.

Typologies of alcoholism has been identified according to the personality characteristics as well.

Cloninger identified Type 1 alcoholism as personality characteristics having low novelty seeking, high harm avoidance and high reward dependence, and type 2 alcoholism as personality characteristics of high novelty seeking along with low reward dependence and low harm avoidance. Type 2 alcoholics have having greater rates of aggresiveness, criminality than do Type 1 alcoholics. They were also more extraverted and scored higher on measures of impulsivity and thrill and adventure seeking.

Although the biological approach and treatment of all psychiatric disorders have become more prominent nowadays, the personality characteristics are important in the treatment process and prognosis of alcohol dependent patients.

Key words: Alcohol dependence, personality, self.

Bağõmlõlõk Dergisi 2003; 4: 26-30

Journal of Dependence 2003; 4: 26-30

1

Yrd. Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniv. Tõp Fakültesi Psikiyatri A.D.

Yazõşma Adresi / Address reprint requests to: Yrd. Doç. Dr. Yõldõz Akvardar, Dokuz Eylül Üniversitesi Tõp Fakültesi Psikiyatri A.D. İnciraltõ – İzmir – TURKEY Elektronik Posta Adresi / E-mail address: yildiz.akvardar@deu.edu.tr Telefon / Phone: +90 (232) 259 59 59 Kabul tarihi / Date of acceptance: 28 Mart 2003 / March 28, 2003

26

Bağõmlõlõk Dergisi, Cilt: 4, Sayõ: 1, 2003 / Journal of Dependence, Vol: 4, N.: 1, 2003

Y. Akvardar

GİRİŞ Alkol kötüye kullanõmõ en iyi şekilde biyopsiko-sosyal bir bozukluk olarak tanõmlanabilir.

Bağõmlõlara özgü bir kişilik yoktur, ancak bağõmlõ kişilerde ortak kişilik özellikleri, semptomlar ve psikodinamik etmenler görülmektedir (1). Alkol sorunu yaşayan kişiler belirgin benzerlik gösterirler; bu benzerlikler bazen neden olmaktan çok, alkol alõmõnõn bir sonucu olsa da, klinisyen bununla baş etmek durumundadõr. Bu yazõda alkol kullanõm bozukluklarõnda kişilik özellikleri tarihsel gelişimi içinde ele alõnacaktõr.

Psikanalitik Teoriye Göre Alkol Bağõmlõlõğõ Alkol kötüye kullanõmõ ve diğer bağõmlõlõklar psikanaliz tarihinde önemli rol oynamõşlardõr (2). Freud, 1897’de arkadaşõ Wilhelm Fleiss’a mektubunda, mastürbasyonu, majör alõşkanlõk, “primer bağõmlõlõk” olarak tanõmlamakta, alkol, morfin, tütün gibi bağõmlõlõklarõn onun bir yedeği (substitute) olarak geliştiğini belirtmektedir.

Freud’a göre infantil mastürbasyon hem çekici gelmekte, hem de suçluluk duygusu yaratmaktadõr, sõklõkla ebeveynler tarafõndan yasaklanõr, çocuklarda bu yasağõ içselleştirirler. Dürtüsel doyum isteği ve içselleştirilmiş yasak arasõnda bir savaş sürer gider. Mastürbasyona karşõ savaş her zaman kaybedilir. Ancak mastürbasyona geri dönüşe, suçluluk duygusu, anksiyete ve çözüm bulamamaktan kaynaklanan kendilik değeri (selfesteem) kaybõ eşlik eder. Mastürbasyon daha sonra bu suçluluk duygusu ve anksiyeteyi yatõştõrmak için kullanõlabilir. Bir kõsõr döngü oluşur.

Sonraki bağõmlõlõklar, sadece orijinal bağõmlõlõk olan mastürbasyonun yerine geçmekle kalmayõp, yineleyerek (repetition), mastürbasyonu çözme başarõsõzlõğõ nedeniyle oluşan kendilik değeri kaybõnõn üstesinden gelme girişimleridir. Günümüzde infantil mastürbasyonun ayrõlma-bireyselleşme sürecinde önemli rol oynadõğõna inanõlmaktadõr; çocuğun otonomisini kazandõğõ, kendisini rahatlatmayõ öğrendiği ve yeterlilik duygusunu yapõlandõrdõğõ bir araçtõr. Eğer sonraki bağõmlõlõklarõn, ilk bağõmlõlõğõn sembolik olarak temsil edilmesi olduğunu düşünürsek, onlarda aynõ amaca hizmet etmelidirler.

Freud’a göre bağõmlõlõk, yasaklanmõş istek (mastürbasyon) nedeniyle kendini cezalandõrma amacõna hizmet eder. Freud, süperego direncinin; yani cezalandõrõlma isteği ve hastanõn iyi olmayõ hak etmediği duygusunun, aşõlmasõ en zor olan direnç olduğunu belirtir. Bu direnç, alkol kötüye

kullanõmõ için doğrudur. İçen kişi sõklõkla alkol içtiği için kendisini cezalandõrmak üzere içmeyi sürdürür. Freud’un teorisi bağõmlõlõğõn narsisistik yapõsõnõ da aydõnlatmaktadõr. Alkol, alkol kötüye kullanan kişinin sevgi objesi haline gelir, alkol kendiliğin bir uzantõsõ olarak yada kişinin birleştiği (merge) omnipotan bir madde olarak yaşanõr. Freud’un teorisinin narsisistik patolojiye işaret eden bir başka yönü ise, alkol bağõmlõlarõnõn içtiklerinde yaşadõklarõ kendilik değeri kaybõdõr. Freud’un “yineleme kompülsiyonu” (repetition compulsion) teorisi de alkolizmi açõklamakta önemlidir.

Kişi, alkol kullanõmõnõ kontrol edebileceğini ispat etmek için alkolü tekrar tekrar kullanõr. Aslõnda bağõmlõlõklar, yineleme kompülsiyonunun varlõğõ için de bir kanõttõr. Freud’a göre, bu kompulsiyon, ölüm dürtüsünün bir türevidir. Alkol kötüye kullanõmõ kõsõr döngüsünü kõrabilmek için, agresyonun mobilizasyonu ve uygun bir şekilde dõşsallaştõrõlmasõ gereklidir.

Karl Abraham, alkolizmi, seksüel perversiyon olarak görmektedir (2,3). Perversiyon olarak oral-regresif ve homoseksüel eğilimleri tanõmlamaktadõr. Abraham, teorisini, erkek alkol bağõmlõlarõnõn analizi ve birahanelerde erkeklerin birbiriyle yakõnlaşmalarõ gözlemlerine dayandõrmaktadõr. Ağõr içiciliğin, yasaklanmõş homoseksüel isteklerin ifadesine izin verdiği sonucuna vararak, alkol bağõmlõlarõnõn özellikle bastõrõlmõş homoseksüaliteyle ilgili yoğun çatõşmalar yaşadõğõnõ, eğitimin etkisiyle bastõrõlan ve yüceltilen homoseksüel eğilimlerin, alkolün etkisiyle açõğa çõktõğõnõ belirtir.

Levine’in bildirdiğine göre; Glover, alkolizmde agresyonu vurgular, oral öfke ve anal sadizm’den söz eder (2). Alkolizmin bir silah olarak kullanõlmasõndan söz eder. Öfkeyi ifade etmekte primitif, yetersiz ve kendini cezalandõrõcõ bir yol olsa da, bu mekanizma zarar verici içmeyi açõklamaktadõr.

Alkolizm ve manik-depresif psikoz arasõndaki benzerlik üzerinde de durulmuştur. İçkili iken yükselme (elation), akşamdan kalma sõrasõnda depresyon, manik depresif hastalõk döngüsüyle paralellik göstermektedir. Manik-depresif hastalõktaki duygudurum değişiklikleri ve alkolizmin yükselme ve alçalma dönemleri infantil açlõk ve doyma döngüsüyle ilişkilendirilmektedir. Alkol kötüye kullanõmõnda anahtar özellik, kendilik değerinin düzenlenmesindeki bozukluk, zarar verici düzeyde alkol kullanõmõ, kendilik değerini yükseltmek için boş çabalardõr (2).

Yine Levine’in bildirdiğine göre; Robert Knight “gerçek alkolikler” ve “reaktif alkolikleri”

Bağõmlõlõk Dergisi, Cilt: 4, Sayõ: 1, 2003 / Journal of Dependence, Vol: 4, N.: 1, 2003

27

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ

ayõrt etmektedir (2). Gerçek alkolikler, kendilerini yaşam içinde var edemeyen hastalardõr. Maddi ve duygusal olarak bağõmlõdõrlar, düzensiz eğitim ve iş yaşam öyküleri vardõr. Obje ilişkileri düzeyleri gereksinim giderici (need-gratifying) düzeydedir.

Knight, bu kişileri oral karakterler olarak tanõmlar.

Gerçek alkolikler ilk içmelerinden itibaren alkolle ilgili sorun yaşarlar. Knight, borderline kişilikle ilgili çalõşmalarõn öncülerindendir, ona göre “gerçek alkolikler” borderline karakter yapõsõndadõrlar ve hiçbir zaman normal sõnõrlarda içki içemezler.

Knight’õn gerçek alkolikler olarak tanõmladõklarõ kişilerde alkolizme güçlü biyolojik yatkõnlõk söz konusudur. “Reaktif alkolikler” ise yaşamda bazõ başarõlar elde etmişlerdir. Ekonomik bağõmsõzlõklarõnõ elde etmişlerdir, belirli bir eğitim düzeyleri ve iş başarõlarõ vardõr. Evlidirler, aileleri vardõr.

Obje ilişkilerinin niteliği önceleri uygun iken, içmeleri nedeniyle bozulmuştur. Knight, reaktif alkoliklerin psikolojik çatõşmalarõ çözümlendiğinde normal içme düzeyine dönebileceklerini düşünüyordu. Knight, alkolik kişilikteki depresif özellikleri vurgulamaktadõr. Reaktif hastalarõn babalarõ güçlü, ulaşõlmaz ve cezalandõrõcõdõr. Onlarda da alkol kötüye kullanõmõ olduğu düşünülebilir. Anneler, kocalarõ tarafõndan yönetilen, pasif yapõda ve yetersizdirler. Erkek çocuklar, babalarõ tarafõndan bunaltõlõrlar, uygun bir erkeklik özdeşimi kuramazlar. Anne ve babalarõndan oral doyum beklerler, bunu alamadõklarõ için öfkelenirler ve öfkelerini direkt olarak ifade etmekten korkarlar.

Ailelerini utandõran alkolizmleri, öfkelerinin bir ifadesidir, ama çoğunlukla öfkelerini kendilerine yönlendirerek depresyona girerler.

Fenichel, oral bağõmlõlõk ve frustrasyonun alkol bağõmlõsõnda kronik depresyona neden olduğunu düşünmektedir. Alkolizmi, nevrotik çatõşmalarõ, özellikle bağõmlõlõk ve öfkenin ifade edilmesi arasõndaki çatõşmayõ, çözmek için kullanõlan, uygun olmayan bir savunma mekanizmasõ olarak görür. Fenichel’e göre superego, zihnin alkolün içinde çözünen parçasõdõr. Böylece yasaklanmõş impulslara göz yumulur, id-süperego çatõşmalarõ alkol kullanõmõyla çözümlenir. Fenichel, alkolizmde narsisistik regresyonu da özellikle vurgular (2,4).

Meninger, alkolizmde kendine zarar verme üzerinde durmuş ve alkolizmi kronik bir intihar olarak tanõmlamõştõr. Hostil, agresif duygularõ nedeniyle kendini cezalandõrmak için kişi agresyonu kendisine yöneltmektedir (2).

Daha yeni psikanalitik teorisyenler; Hartacollis, Kohut, Wurmser ve Levin, ego fonksiyonlarõndaki bozukluklarõ, duygu toleransõ eksikliği, 28

bölünme (splitting), yansõtma ve inkar gibi düşük düzey savunma mekanizmalarõnõn kullanõmõnõ ve bağõmlõlõğõn adaptif fonksiyonunu vurgularlar. Kohut ve Levin alkolizmin kendilik eksikliklerini (self deficits) gidermek için yararsõz bir çaba olduğuna inanõrlar. Alkol içmek; kişinin kendilik değerini yükseltmek, anksiyetesini yatõştõrmak, sakin hissetmek, bütünleşmiş hissetmek, boşluk yerine dolu hissetmek, yalnõzlõk yerine birilerinin eşlik ettiğini hissetmek, güvenli hissetmek için tümüyle güçlü anne ile birleşmesi gibi yaşanõr (2).

Alkol bağõmlõlõğõ ile ilişkili özgün kişilik özellikleri olmasa da analistler; ego zayõflõğõ, kendilik değerini sürdürmedeki zorluk gibi yapõsal eksiklikleri bildirmişlerdir (5). Kohut ve Balint, alkolün gelişmemiş psikolojik yapõlarõn yerine geçme fonksiyonu olduğunu, böylelikle biraz da olsa kendilik saygõsõ ve içsel uyumun onarõlabildiğini, ancak bu etkinin sadece alkol etkisinde iken sürdüğünü bildirmişlerdir. Khantzian, alkol bağõmlõlarõnõn kendilik değeri, duygularõn düzenlenmesi ve kendine bakõm kapasitesinde sorunlar olduğunu gözlemlemiştir (6). Kendilerini ya aşõrõ değerli yada değersiz hissederler, bütünlük, iyilik hissini sürdüremezler. Borderline kişilik bozukluğu üzerinde çalõşan analistler (Hartocollis, Kernberg, Knight gibi) alkolik hastalarla borderline hastalar arasõndaki paralelliğe dikkat çekmişlerdir (5). Özellikle anksiyete toleransõnõn düşük olmasõ, duygusal kontrolün fakirliği, bölmenin en belirgin savunma mekanizmasõ olmasõ ortak özelliklerdir.

Alkolizm ve borderline kişilik bozukluğu arasõndaki ilişki çeşitli çalõşmalarla gösterilmiştir.

Kişilik Özelliklerine Göre Alkolizm Tipleri Kişilik özellikleri de dikkate alõnarak da alkolizm tipleri tanõmlanmõştõr. Cloninger ve arkadaşlarõ alkolizmin iki alt tipini tanõmlamõşlardõr (7,8). 25 yaşõndan sonra başlayan, suç işleme eğilimi olmayan, her iki cinste de gelişebilen Tip 1 alkolizmde kişilik özellikleri; düşük düzeyde yenilik arayõşõ, yüksek düzeyde zarardan kaçõnma ve ödül bağõmlõlõğõdõr. Sadece erkeklerde, 25 yaşõndan önce gelişen, genetik özelliklerin daha belirleyici olduğu düşünülen, suça eğilimin görüldüğü, prognozu daha olumsuz seyreden Tip 2 alkolizmde kişilik özellikleri olarak yüksek derecede yenilik arayõşõ, düşük düzeyde zarardan kaçõnma ve ödül bağõmlõlõğõ görülür. Cloninger bu kişilik özelliklerini nörotransmiterlerle de ilişkilendirmiştir. Yenilik arayõşõnda dopaminerjik, zarardan kaçõnmada serotonerjik, ödül bağõmlõlõğõnda noradrenerjik stimülasyonun etkili olduğu öne

Bağõmlõlõk Dergisi, Cilt: 4, Sayõ: 1, 2003 / Journal of Dependence, Vol: 4, N.: 1, 2003

Y. Akvardar

sürülmüştür.

Tip 1 ve Tip 2 alkol bağõmlõlarõ L. Von Knorring ve arkadaşlarõ tarafõndan tanõmlanmõştõr (7). Yirmi beş yaşõndan önce başlayan Tip 2 alkol bağõmlõlarõnda agresif davranõşlar, suç, madde kullanõmõ, ailede alkolizm daha çok görülmektedir. Daha dõşa dönüktürler, impulsif davranõş, heyecan ve macera arayõşõ daha fazladõr.

Babor ve arkadaşlarõ tarafõndan tanõmlanan Tip A alkol bağõmlõlarõnda, alkolizm için çocukluk risk faktörleri daha az, sorunlu içmenin başlangõcõ daha geç, daha az sõklõkla sosyopati ve diğer psikopatolojiler görülmektedir (7). Tip B alkol bağõmlõlarõnda sosyopati daha fazla görülmektedir. Aile-genetik çalõşmalarõ ve tedavi gören alkol bağõmlõlarõnõn değerlendirilmesiyle elde edilen tipler arasõnda özellikle erken başlangõçlõ alkolizm için benzerlikler vardõr. Bu kişilerde sõklõkla impulsivite, agresif eğilimler, suç işleme ve diğer antisosyal davranõşlar gibi psikiyatrik problemler görülür. Cloninger ve arkadaşlarõnõn ve Von Knorring ve arkadaşlarõnõn Tip 2, Zucker’in antisosyal ve Babor ve arkadaşlarõnõn Tip B alkol bağõmlõlarõ bu özellikleri gösterirler. Tedaviye yanõtõn kötü olduğu bu grupta serotonerjik ilaçlar ve yapõlandõrõlmõş kognitif-davranõşçõ tedavi daha etkilidir.

Alkol içme kararõnõ, gençlik yõllarõnda alkolle ilişkili geçici sorunlarõn ve alkol bağõmlõlõğõnõn gelişimini birçok faktör etkilemektedir. İmpulsif ve haz arayan davranõşõn daha sõk görülmesi nedeniyle bağõmlõ kişilik hipotezleri geliştirilmiştir.

Ancak çalõşmalarda bağõmlõlõğa eğilimli belirgin bir kişilik profili tanõmlanamamõştõr. Bu konuda tek istisna antisosyal kişilik bozukluğudur. Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişiler, impulsif, sõk şiddete başvuran, risk almaya eğilimli, yanlõşlarõndan öğrenemeyen, cezadan yararlanmayan kişiler olarak tanõmlanmõşlardõr (9, 10). Bu özellikleri ergenlik dönemine (genellikle alkol ve maddeleri ilk kez kullanma zamanõ) taşõyan kişinin madde kullanõmõnõ kontrol edemeyeceği beklenebilir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişilerin %80 yada daha fazlasõ yaşamlarõ boyunca şiddetli, sekonder alkol sorunlarõyla karşõ karşõya kalmaktadõrlar. Antisosyal kişilik bozukluğu üzerine alkol kötüye kullanõmõ yada bağõmlõlõk gelişen kişilerde daha sõklõkla madde kullanõm bozukluklarõ, şiddet görülmekte, tedaviyi erken bõraktõklarõ ve daha kötü prognozu sahip olduklarõ görülmektedir. Antisosyal kişilik bozukluğu ve alkolizmin bir arada görülmesi konusunda tartõşma devam ederken, birçok araştõrmacõ kişilik bozukluğunun ayrõ bir tanõ olduğunda uzlaşmaktadõr. Birçok tedavi programõnda, kadõn alkol bağõmlõlarõnõn %5’i, erkeklerin %10-20’si alkolizm öncesinde antisosyal kişilik

bozukluğu ölçütlerini karşõlamaktadõrlar. Diğer kişilik özelliklerinin, intoksikasyon ve akut-uzamõş yoksunluk sendromlarõnda görülmekle birlikte, alkolle ilişkili bozukluklarõn öncesinde saptanmadõğõ belirtilmektedir.

Alkol bağõmlõlarõna en sõk uygulanan testlerden biri olan MMPI ile yapõlan çalõşmalarõn çoğunda depresyon ve psikopati skorlarõnõn yüksek olduğu, bazõ çalõşmalarda ise psikasteni, şizofreni ve hipomani ölçeklerinde yüksek skorlar bildirilmektedir (9). Eysenck Kişilik Envanteri’nde alkol bağõmlõlarõnõn bağõmlõ olmayanlara göre nevrotiklik yada dõşadönüklük skorlarõnõn daha yüksek olduğu bildirilmektedir.

Erken başlangõçlõ antisosyal alkol bağõmlõlarõnda, beyin-omurilik sõvõsõnda serotonin metaboliti 5-hidroksiindolasetik asit konsantrasyonu düşüklüğü birçok çalõşmada bildirilmiştir (11).

Hayvan modelleri üzerinde moleküler genetik çalõşmalarda serotonin otoreseptörü 5-HT1Bnin alkol alõmõ ve agresyon kontrolünde etkili olduğu gösterilmiştir. Lappalainen ve arkadaşlarõ (11) birbiriyle ilişkisi olmayan iki popülasyonda yaptõklarõ genetik çalõşmada antisosyal alkolizme yatkõnlõğõn HTR1B dizisiyle yakõn olduğu, 5-HT1B reseptörlerinin insanlarda impulsivite ve agresyon kontrolüyle ilgili olabileceği vurgulamõşlardõr.

Sonuç olarak, ruhsal özellikler ve biyolojik yapõ arasõndaki ilişkiler aydõnlõğa kavuştukça, tüm hastalõklarda olduğu gibi alkol kullanõm bozukluklarõnda da daha etkin tedavi ve önleme stratejilerinin geliştirilmesi mümkün olacaktõr. Alkol bağõmlõlõğõ ile ilgili psikodinamik etmenlere, belki de ele alõnmalarõndaki güçlük nedeniyle, hastalarõ değerlendirme ve tedavi aşamalarõnda genellikle yer verilmemektedir. Bağõmlõlõğõ, salt kişinin sorumluluğu olarak gören ahlaki model, ve psikolojik faktörlerin geçersiz olduğunu, kişilerin doğuştan getirdikleri özellikleriyle bağõmlõlõğa yatkõn olduklarõnõ savunan hastalõk modeli daha fazla desteklenmiştir. Günümüzde hastalõk modeli, alkol bağõmlõlõğõ tedavisinde en etkili görüştür. Hastalõk modelini tartõşmasõz olarak kabul etmek, alkol bağõmlõlarõnõn heterojenliğini göz ardõ etmeye neden olabilir. Kişilik özellikleri ve alkolün kişinin yaşantõsõndaki anlamõ gibi psikolojik faktörler birçok hastanõn tedavisinde etkin rol oynamaktadõr. Hastalõk modelinin dar olarak yorumlanmasõ, klinisyenlerin bu etmenlerin hastalõk sürecindeki nükslere olan etkilerini yadsõmalarõna yol açabilir. Alkol bağõmlõlõğõ sürecinde nükslerin sõk görülmesinin bir nedeni de, hastalarõn tümüne aynõ tedavi seçeneğinin sunulmasõ ve kişilik özelliklerinin göz ardõ edilmesi olabilir mi?

Bağõmlõlõk Dergisi, Cilt: 4, Sayõ: 1, 2003 / Journal of Dependence, Vol: 4, N.: 1, 2003

29

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ

KAYNAKLAR 1- Kaufman E. Psychotherapy of Addicted Persons. 1. Baskõ, New York: Guilford Press, 1994: 1-29.

2- Levin JD. Psychodynamic treatment of alcohol abuse. Barber JP, Crits-Christoph P (editors), Dynamic Therapies for Psychiatric Disorders (Axis I). 1. Baskõ, New York: Basic Books, 1995: 193-229.

3- Abraham K. The psychological relations between sexuality and alcoholism. Jones E (editor) Selected Papers of Karl Abraham. 5. Baskõ, London: Hogarth Press, 1954: 80-89.

4- Fenichel O. The Psychoanalytic Theory of Neurosis. New York: Norton, 1945, 375386.

5- Gabbard GO. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice. 2. Baskõ, Washington, DC: American Psychiatric Press, 1994: 359-394.

6- Khantzian EJ. The injured self, addiction, and our call to medicine. Understanding and managing addicted physicians. JAMA 1985; 254: 249-251.

30

7- Bohn MJ, Meyer RE. Textbook of Substance Abuse Treatment. Galanter M, Kleber HD (editors). 1. Baskõ, Washington, DC: American Psychiatric Press, 1994, 11-24.

8- Schuckit MA, Irwin M, Mahler HIM. Tridimentional Personality Questionnaire scores of sons of alcoholic and nonalcoholic fathers. Am J Psychiatry 1990;147: 481-487.

9- Schuckit MA, Klein J, Twitchell G, Smith T. Personality test scores as predictors of alcoholism almost a decade later. Am J Psychiatry 1994; 151:1038-1042.

10- Schuckit MA. Alcohol Related Disorders.

Comprehensive Textbook of Psychiatry.

Saddock BJ, Sadock VA (editors) 7. Baskõ, Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins, 2000: 953-971.

11- Lappalainen J, Long JC, Eggert M, et al.

Linkage of antisocial alcoholism to the serotonin 5-HT1B receptor gene in two populations. Arch Gen Psychiatry 1998; 55: 989-994.

Bağõmlõlõk Dergisi, Cilt: 4, Sayõ: 1, 2003 / Journal of Dependence, Vol: 4, N.: 1, 2003