ÇOCUK VE ERGENLERDE PAN‹K BOZUKLU⁄U TARTIfiMASINDA FARKLI B‹R BOYUT: B‹LG‹ ‹fiLEME YAKLAfiIMI Ilgın Gökler*
ÖZET Amaç: Panik bozuklu¤u tan›s›n›n çocuk ve ergenlerde geçerlili¤i tart›flmal› bir konudur. Bu gözden geçirme çal›flmas›n›n amac›, çocuk ve ergenlerde panik bozuklu¤una yönelik tart›flmalar› bilgi iflleme yaklafl›m› temelinde ele almakt›r. Bu amaç do¤rultusunda panik bozuklu¤unu aç›klamak üzere ortaya koyulmufl bilgi iflleme modelleri tan›t›lacak, bu bozuklukta ortaya ç›kan bilgi iflleme yanl›l›klar›na de¤inilecek ve bilgi iflleme yaklafl›m› ba¤lam›nda çocuk ve ergenlerde panik bozuklu¤u tart›fl›lacakt›r. Yöntem: Panik bozuklu¤unu bilgi iflleme yaklafl›m› çerçevesinde ele alan makaleler ile özgül olarak çocuk ve ergenlerde panik bozuklu¤unu bilgi iflleme yaklafl›m› ba¤lam›nda ele alan makaleler taranm›flt›r. Sonuçlar: Alg›, dikkat ve bellek süreçlerinin ve bu süreçlerde oluflan yanl›l›klar›n panik bozuklu¤unun geliflimi ve sürmesinde rol oynad›¤›n› destekleyen araflt›rma bulgular› giderek artmaktad›r. Çocuk ve ergenlerde panik ataklar› ve panik bozuklu¤una iliflkin literatür incelendi¤inde, karfl›lafl›lan tablo karmafl›k olmakla birlikte, panik bozuklu¤unun çocuklarda görüldü¤üne yönelik son dönemlerde bir görüfl birli¤ine do¤ru gidildi¤i anlafl›lmaktad›r. Tart›flma: Literatür ›fl›¤›nda panik bozuklu¤unun, çocukluk ve ergenlik döneminde atlanan bir tan› oldu¤una ya da bu çocuklara yanl›fl tan›lar konuldu¤una yönelik bir varsay›mda bulunulabilir. Mental Bozukluklar›n Tan›sal ve Say›msal Elkitab›’n›n (DSM) panik bozuklu¤u ölçütleri çocuklar için yeniden uyarlanmal›d›r. Yetiflkinler için geçerli olan ölçütlerin çocuk ve ergenlere uygulanmas› durumunda yaflla birlikte de¤iflen önemli geliflimsel etkilerin göz ard› edilmesi gibi bir sorun söz konusu olabilir. Anahtar Sözcükler: Panik bozuklu¤u, bilgi iflleme, çocuk, ergen SUMMARY: A DIFFERENT DIMENSION TO THE DEBATE OF PANIC DISORDER IN CHILDREN AND ADOLESCENTS: THE INFORMATION PROCESSING APPROACH Objective: The validity of diagnosis of panic disorder in children and adolescents has been a subject under debate. The aim of the current review is to revisit the discussions surrounding panic disorder in this age group on the basis of information processing approach. Therefore, a brief knowledge regarding the information processing models of panic disorder is presented, information processing biases in panic disorder are mentioned and panic diorder in children and adolescents is discussed within the framework of information processing approach. Method: Articles investigating information processing in panic disorder and examining panic disorder in children and adolescents from the information processing point of view have been reviewed. Results: There has been an accumulation of data revealing that the processes of perception, attention and memory and the biases taking place during these processes have an important role in the development and maintanence of panic disorder. When the literature on panic disorder in children and adolescents is reviewed, it is seen that, despite the complexity of the picture, a consensus has been emerging recently regarding the existence of panic disorder in this population. Discussion: In the light of the literature, it can be suggested that panic disorder is underdiagnosed in children and adolescents or this age group has been misdiagnosed. The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) criteria of panic disorder must be modified for children. Otherwise, problems are likely to arise due to the misapplication of the parameters for adults to the children with disregard to the critical developmental characteristics changing by age. Key Words: Panic disorder, information processing, children, adolescent
yafland›¤› bir bozukluktur. Kifli, ata¤›n yol açabilece¤i sonuçlarla (örne¤in, kontrolünü kaybetme, akl›n› kaybetme, hayat›n› kaybetme) ilgili yo¤un bir üzüntü duyar ya da ataklarla ba¤lant›l› olarak davran›fllar›nda belirgin de¤ifliklikler ortaya ç›kar (DSM-IV; APA 1994). Kifliler bu yo¤un ve s›k›nt› veren duyumlar› bir “felaket habercisi” olarak de¤erlendirip, gerçek bir tehlike ile yüzyüze olduklar›n› düflünürler (Kabakç› 2003).
GİRİŞ Panik ataklar›, çeflitli ortamlarda, beklenmedik zamanlarda kendini gösterebilir. Bu ataklar s›ras›nda ortaya ç›kan çarp›nt›, kalp at›fl›nda h›zlanma, terleme, titreme, nefes darl›¤› gibi fiziksel duyumlarla birlikte yo¤un korku ya da rahats›zl›k yaflan›r. Panik bozuklu¤u, yineleyen beklenmedik panik ataklar›n›n ve bu ataklardan en az birini, en az 1 ay süreyle izleyen baflka ataklar›n da olaca¤›na yönelik sürekli bir kayg›n›n
Panik bozuklu¤u, yetiflkinlerde üzerinde çok fazla çal›flma yap›lan ve özellikleri iyi tan›nan bir tan›
*Uzm. Psk., Ankara Üniv. Dil ve Tarih Co¤rafya Fak. Psikoloji Bl., Ankara.
Çocuk ve Gençlik Ruh Sa¤l›¤› Dergisi : 12 (2) 2005
83