Prof. Dr. N. Ekin'e Armağan
ÇALIŞMA YAŞAMINDA KADININ KARİYER SORUNU Doç. Dr. Serpil AYTAÇ * Hızlı bir değişim sürecinde olan dünyamızda, işgücünün ve tüketicilerin demografik özelliklerinde de meydana gelen değişmeler, kadının geleneksel statüsünü de değiştirmiş, bunun sonucunda kadınların sosyal ve ekonomik yaşamda aldıkları rol giderek artmaya başlamıştır. Bu doğrultuda, kadınların işgücüne katılma ve kariyer geliştirme oranlarında da önemli artışlar olmuştur. Ancak, uygun eğitim, yetiştirme ve deneyime sahip olan profesyonel kadınların dahi, üst yönetim kademelerine ulaşmada erkeklere nazaran aynı başarıyı gösteremedikleri saptanmıştır. Her ne kadar 1981 yılında yürürlüğe giren “Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi” ile kadınlara ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda cinsiyete dayalı olarak yapılan herhangi bir ayrım, mahrumiyet ve kısıtlamaların ortadan kaldırılması amaçlanmışsa da, yine de kadınların çalışma yaşamında ilerleme ve yükseltilmede karşılaştıkları eşitsizlikler azalmamıştır. Kadın çalışanların kariyerlerinin, iş yaşamlarına başladıkları andan itibaren “çıkmaz” (dead end) kariyer yollarına yönlendirildikleri ve bu sebeple kadınların yöneticilik kademesine bile ulaşamadıkları, kariyerlerinin alt düzeyde plato halinde olduğu dikkati çekmektedir1. Kariyer, kişinin çalıştığı kurum içindeki yerini belirten ve bireyin meslek veya kurum içindeki gelişmesini, yükselen başarısını anlatan bir kavram2 olarak ifade edilmektedir. Kariyer, insanın iş hayatı boyunca yer aldığı basamaksal mevkiler ve yaptığı işler, bulunduğu konumlarla ilgili tutum ve davranışlarını kapsayan bir süreçtir. 1970’li yılların başında işletmelerin, çalışanlarının yönetimsel kariyerlerinde etkili olan faktörlere yönelmeleri, kariyer konusunu gündeme getirmiş, kadınların sadece çalışacakları işi değil, kariyerlerini *
Uludağ Üniversitesi, Öğretim Üyesi. R. M. KANTER, Men and Women of the Corporation, Basics Books. New York. 1977, s. 45 2 S. AYTAÇ, Çalışma Yaşamında Kariyer, Yöneticinin Kitaplığı Dizisi, Epsilon Yayınları, İstanbul 1997, s. 19 1
905