ŞİZOFRENİDE GÜNLÜK SİGARA TÜKETİMİ, İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLER VE BİR GRUP HASTADA BİR YILLIK İZLEME ÇALIŞMASI Şükriye Boşgelmez, Mustafa Yıldız Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Kocaeli. Yayınlandığı yer XIII. Sosyal Psikiyatri Kongresi kongre tam metin kitabı, Editör: Selçuk Kırlı, Bursa, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, s:443-451, 2006.
GİRİŞ Şizofreniyle sigara içimi arasındaki bağlantı yıllardır dikkat çekmektedir. Sararmış parmaklar uzun süren bu hastalığın neredeyse bir bulgusu haline gelmiştir. Değişik çalışmalar şizofrenide sigara içme oranını %56-88 arasında bildirmektedir1. Bu oranlar diğer major psikiyatrik bozukluklarda görülenin çok üstündedir2,3. Farklı ülkelerde yapılan çalışmalarda benzer şekilde yüksek oranların saptanması şizofrenide sigara içiminin toplumsal ve kültürel etkenlerden bağımsız bir olgu olduğunu düşündürmektedir3,4. Şizofreni belirtileri, hastalık şiddeti ve sigara içimi arasındaki ilişkiyi saptamaya yönelik değişik çalışmalar vardır. Şizofreni hastaları genel topluma göre daha yüksek miktarlarda sigara tüketmekte5,6,7,8, sigarayı bırakma oranları daha düşük kalmaktadır6,9. Şizofreni hastalarında sigara içiminin hastalığın daha erken yaşta başlaması ve daha çok hastaneye yatışla ilişkili olduğu bildirilmektedir5,6,10-12. Sigara ve şizofreni bağlantısının altındaki mekanizmayı açıklamaya yönelik pek çok görüş vardır. Psikolojik açıklamaya göre sigara içimi toplumsal ve mesleki işlevsellikte bozulma sonucu ortaya çıkan can sıkıntısı ve yalnızlıkla baş etmenin bir yolu olabilir13. Biyolojik açıklamaya göre nikotin merkezi sinir sisteminde dopaminerjik etkinliği uyarır 14, böylelikle nöroleptiklerin yol açtığı ekstrapiramidal belirtileri5,15 ve şizofreninin bilişsel belirtilerini azaltıyor olabilir16. Benzer etki mekanizmasıyla etki gösteren, negatif ve bilişsel belirtiler üstünde etkili olan atipik antipsikotiklerin hastalarda sigara kullanımını da azalttığı gözlenmektedir17. Şizofreni hastalarında hipokampal nikotin reseptörü α-7 ile bağlantılı genetik anormallikler de tanımlanmıştır18,19. Türkiye’de şizofreni hastalarında sigara içimi oranları ayaktan izlenen hastalarda %5020, ayaktan ve yatarak izlenen hastalarda %57.521, yatarak izlenen hastalarda ise %72.322 olarak bildirilmiştir. Şizofreni ve sigara içimi arasındaki bağlantı net olarak ortaya konmasa da sigaranın şizofrenideki mortalite oranını arttıran etkenlerden biri olduğu açıktır23,24. Sigara içimindeki önemli etkenlerin bilinmesi şizofreni hastaları için sigara içiminin azaltılmasına yönelik tedavi programlarının planlanmasında yararlı olacaktır. Bu çalışmada: (i) Ayaktan izlenen şizofreni hastalarının günlük sigara tüketimini saptamak, (ii) sigara kullanımını etkileyen etmenleri belirlemek ve (iii) bir yıllık izlemde sigara tüketiminde değişiklik olup olmadığını saptamak amaçlanmıştır.