Finais de marzo 2018 [ XIII]
AS REPORTAXES DE G.FIGUEIREDO (III) O VINDEIRO MES DE ABRIL FARÁ 81 ANOS DO ASASINATO DE JOSÉ GÓMEZ DA COVA, MÁIS COÑECIDO COMO JOHAN CARBALLEIRA. AUTODIDACTA, ESCRITOR E PERIODISTA NADO EN VIGO E AFINCADO EN BUEU, DESDE A ADOLESCENCIA ATA SER ASASINADO POLO RÉXIME FRANQUISTA O 17 DE ABRIL DE 1937.
“O ASASINATO DE JOHAN CARBALLEIRA”
J
osé Gómez da Cova naceu en Vigo, na rúa Areal, o 13 de febreiro de 1902. Cando tiña 13 anos súa nai herdou unha casa familiar en Bueu e a familia, composta pola matrimonio Gómez – Da Cova e os seus seis fillos, trasladouse a Bueu en 1915. Este gran poeta da nosa terra tan so estudiou o Bacharelato e tres anos de contable en Madrid. Por mor das dificultades económicas tivo que empregarse noviño en diversos traballos para axudar á economía familiar, pero escribiu dende sempre, seguindo a súa vocación. O mozo José Gómez da Cova deuse a coñecer en 1923, a través das páxinas literarias de Faro de Vigo, onde apareceron os seus poemas e narracións en castelán de estilo modernista. Nos anos 1926 e 1927 a súa sinatura aparece en dúas importantes revistas da época: na viguesa Vida Galega e en Céltiga, o portavoz da emigración galega en América, onde aparecerán os seus textos. A partir de 1927, co pseudónimo de "Johan Carballeira", iniciou as súas colaboracións co Pobo Galego como correspondente do xornal en Bueu. Ese mesmo ano iniciou a súa amizade cos poetas e intelectuais novos da Xeración de Vangarda: Rafael Dieste, redactor xefe do xornal, Augusto Casas, Correa Calderón, Fernández Mazas, Santiso Girón, Bal e Gai... colaboradores asiduos do Pobo Galego e moitos hoxe inmerecidamente esquecidos. En 1929 entrou a formar parte da redacción, iniciando unha carreira xornalística que lle converteu ao pouco tempo no xornalista novo máis importante
Peixes e mariscos da Ría de Vigo
Menú do día R/ Isidoro Queimaliños, 41 Redondela - 986 401 194
da época en Galicia. En 1929 aparece entre os fundadores dunha nova revista viguesa, Gaceta de Galicia. Entrevistou a Otero Pedrayo, Margarita Xirgu ou Colmeiro. A súa fama xornalística chegou a toda España, e a partir de 1933, apareceu como colaborador de dous xornais madrileños: Luz e Agora, e na revista Estampa. En 1935 era coñecido como o xornalista galego en activo máis importante da época. Quen o coñeceron apreciaban a súa figura e definíano como defensor da xustiza social e loitador antifascista Johan pasa a formar parte do Partido Galeguista desde a súa fundación, en decembro de 1931. En abril de 1935 entrou a formar parte da dirección do Partido Galeguista e o seu nome figura entre os máis votados nas eleccións internas de candidatos para aparecer nas listas da Fronte Popular ás eleccións de febreiro de 1936, pero finalmente non formará parte da candidatura. Tiña un gran predicamento nos medios galeguistas e republicanos, como proba a súa amizade con Castelao, Alexandre Bóveda e outros integrantes do grupo galeguista de Pontevedra.Coa proclamación da República en 1931, a xeración de Carballeira e el mesmo viron cumpridos parte dos seus ideais e en febreiro de 1936 foi elixido alcalde de Bueu polo seu partido. A súa presenza na alcaldía foi breve, pero aínda así permitiulle actuacións aínda hoxe lembradas no seu pobo, grazas as súas xestións entre os pescadores, conserveiros e concellos do litoral, logrou que se establecese un
FOTO: FONDO NOGUEIRA MIGUEL. PROXECTO INTERUNIVERSITARIO OS NOMES, AS VOCES
prezo mínimo para a sardiña, un dos problemas máis graves cos que se enfrontaba a xente do mar daquela época. Esta actuación deu lugar a que no día anterior á sublevación militar rendéseselle unha homenaxe en Bueu por parte de pescadores e armadores. Este cargo foi a escusa que serviu aos franquistas para detelo cando estalou a guerra civil. O arresto baseouse na falsa acusación de que Carballeira entregara a dinamita destinada ás canteiras almacenada no Concello a un grupo de persoas que pretendían voar o pequeno pontón de Baireses, un episodio que se produciu cando Carballeira non era xa alcalde. Carballeira non quixo fuxir nin esconderse cando soubo que o buscaban, malia os ofrecementos de moitos mariñeiros que se poñían ao seu dispor para trasladalo en barco a Portugal. Rexeitou tamén a oferta de Federico Ribas de refuxiarse con el en Portugal, así como de esconderse na casa dun sacerdote do Grove amigo da familia. O 15 de setembro de 1936 foi detido en Cangas cando paseaba co seu irmán menor. Xulgado en consello de guerra o 29 de decembro de 1936, foi acusado de rebelión militar. Condenado á morte xunto a outras 18 persoas, as que logo se lle
conmutaría a pena por cadea perpetua, menos a el. Os seus artigos en prensa eran unha molestia para os falanxistas. Estivo en prisión na illa de San Simón, onde permaneceu ata o 17 de abril de 1937, o día en que o fusilaron. Por desgraza Carballeira, é un dos nosos poetas esquecidos da "Xeración galega de vangarda". A pesar do prestixio do seu nome e a súa obra na primeira metade da década de 1930, na actualidade non sabemos moito del. Como en tantos outros casos, a ditadura de Franco e a chamada transición do Estado, fixeron que persoas tan incribles como Johan Carballeira quedaran no esquecemento. Tamén axudou que a súa obra literaria nunca chegou a recollerse en libro e os seus escritos publicábanse en prensa. En 1926 comezaron a aparecer os seus poemas nos xornais e en 1928 atópanse os primeiros indicios de que está a traballar nun libro de poemas, Cartafol, que continuaría nos anos seguintes, aínda que nunca chegou a publicarse con Johan vivo, non foi editado ata 1996 e polo Colexio Público de Bueu que é quen o fai, moitas grazas por este fermoso poemario e por contribuír ao coñecemento de quen representa todo o que de positivo hai no ser humano.