Δύο αναγνώσεις του ίδιου θεατρικού έργου

3.iii.Περί ερμηνείας κειμένου Τo context(το συγκείμενο)–ο περιβάλλων χώρος του κειμένου– είναι κατά τον Derrida ο χώρος στον οποίο διαμορφώνεται η ερμηνεία ενός κειμένου , όπως ο χώρος του χαρτιού που φιλοξενεί τις σημειώσεις μας γύρω από ένα κείμενο.(Πάγκαλος, 2015, σ 202)

Μιλώντας για το κείμενο της τραγωδίας μπορούν να εντοπιστούν πλαίσια αναφοράς σε πολλαπλά επίπεδα. Αρχικά, υπάρχει το πλαίσιο στο οποίο γράφεται η τραγωδία του Ευριπίδη με το αντίστοιχο κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο. Επιπλέον, υπάρχει το σύγχρονο ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαβάζει κανείς την τραγωδία ενώ παράλληλα, αλλάζουν οι εποχές, οι σκηνοθέτες, το θεατρικό κοινό και οι θεατρικοί χώροι. Συνεπώς, ο μύθος, αποτελώντας ένα πολυσημικό σύστημα σημασίας διαδοχικά μετασχηματιζόμενο, ερμηνεύεται και νοηματοδοτείται όχι τόσο-ούτε μόνο- από το περιεχόμενό του καθαυτό, όσο από το γενικότερο πλαίσιο αναφοράς του, κάθε φορά.

Δεν υπάρχει τίποτα εκτός κειμένου(il n’ ya pas de hors-texte) υποστηρίζει ο Derrida(Deridda, 1961, σ. 274). Ο ισχυρισμός αυτός, περί ανυπαρξίας μιας εξωκειμενικής αναφοράς επιδιώκει το να μας προφυλάξει από τον αφελή υλισμό μιας αναγωγής του κειμένου στην εξωκειμενική «πραγματικότητα». Ο ισχυρισμός διατείνεται κάτι πολύ ισχυρότερο, ότι δηλαδή η σχέση μας με την πραγματικότητα ήδη λειτουργεί ως κείμενο(Μπαλτάς, 1999, σ 31). Η πρόσεγγιση δεν εστιάζει στην τεκμηρίωση δύο ερμηνειών της τραγωδίας με αναφορές εκείνης της εποχής αλλά στη δυνατότητα των εξωκειμενικών προβολών σημασιοδότησης και τα αποτελέσμα αυτών. Εξάλλου, ήδη η κάθε μετάφραση του αρχαίου κειμένου είναι μέσο επίδοσης σημασίας μέσω της επιλογής των λέξεων, της διατύπωσης, της έκφρασης.

H τραγωδία ανήκει στην εποχή της αλλά ταυτόχρονα μπορεί και υπάρχει έξω από το χρόνο. Δεν είναι αντικείμενο αλλά μία φωνή όπως είπε ο Malraux για κορυφαία έργα τέχνης. (Malraux, 2008, σ. 208)

Τι σημαίνει τελικά 'σημαίνειν'; Μου φαίνεται πώς η μόνη απάντηση που μπορούμε να δώσουμε είναι, πώς 29