Ankara Cigdemi Sayi 23

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

1

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

İçindekiler…

03 - EDİTÖRDEN “Timur Özkan” 04 - KISA... KISA... Ankara’dan ve Grubumuzdan Haberler 05 - DOĞA TAKVİMİ “Hüseyin Sarı” 07 - ÜYELERİMİZ “Nalan Elguş” 10 - OBJEKTİF “Murat Selam” 13 - DÜNYADAN; Kıbrıs “Erdem Engin” 17 - TÜRKİYE’DEN; Sivas “Hülya Saçlı” 21 - ANKARA’DAN; Güdül“Timur Özkan” 27 - ANKARA... ANKARA... “Ali Cengizkan” 29 - ANKARA KÜTÜPHANESİ “Timur Özkan” 30 - GEZ/OKU “Timur Özkan” 31 - TADI DAMAĞIMDA “Erdem Engin” 32 - DİZELERDEN; Şehir “Kavafis” Gitmek“Metin Altıok”

ANKARA ÇİĞDEMİ ANKARALI GEZGİNLER BÜLTENİ Ankaralı Gezginler Grubu tarafından yayınlanır. Ücretsizdir. Bültenimizde yayınlanan yazı, haber, fotoğraf, resim vb kaynak gösterilerek ve sahiplerinden izin alınarak kullanılabilir.

Editör: Timur Özkan ozkantimur@yahoo.com

◙ .

ANKARALI GEZGİNLER GRUBU http://groups.google.com/group/ankaraligezginler Grup Yöneticileri: Ahmet Yay ahmetyay@gmail.com |Erkan Karadağ erkara06@gmail.com | Volkan Güneş volkangunes8@gmail.com

Twitter: https://twitter.com/ankaragezginler Facebook: https://www.facebook.com/ankaraligezginler Instagram: http://instagram.com/ankaraligezginler

◙

ANKARA ÇİĞDEMİ hakkındaki her türlü görüş, eleştiri ve önerilerinizi, bültenimizde yayımlanmasını istediğiniz etkinlik haberlerinizi ve de Ankara’dan, Türkiye’den Dünya’dan gezi yazılarınızı ozkantimur@yahoo.com adresine gönderebilirsiniz.

◙ ANKARA ÇİĞDEMİ’nin önceki sayılarını;

https://drive.google.com/drive/folders/0B31wYronft2ocGY2SS00Vlhmd0U adresinden okuyabilirsiniz.

2

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Editörden

_________ _________________ ___ _____Timur ÖZKAN ozkantimur@yahoo.com

Ankaralı Gezginler Grubu’nun sevgili üyeleri ve değerli Ankara ve gezi dostları: Ankara Çiğdemi’nin yeni bir sayısıyla daha birlikte olmaktan mutluyuz.

23. sayımızın içeriğine geçmeden önce, bültenimizin hazırlanmasında emeği geçen herkese ve değerli yorumlarıyla bizleri teşvik eden tüm üyelerimize teşekkür ederiz.

Bir teşekkürümüz de Ankara Gezginler Grubu’nun kuruluşunun 15. yıldönümü vesilesiyle mesaj yazan üyelerimize olacak. Sağ olun, var olun, ne yapıyorsak hep beraber yapıyoruz...

Herkes için zor, biz gezginler için daha zor bir süreçten geçiyoruz. Zorunlu olarak gezilere çıkamadığımız ve hatta çoğu gün evlerden bile çıkamadığımız bu dönemde; Ankara Çiğdemi olarak yayın aralığımızı daha da sıklaştırarak üç ayda bir yerine her ay yeni bir sayıyla karşınızda olmaya devam ediyoruz.

Her zaman olduğu gibi Grubumuzdan ve Ankara’dan haberlerle yer verdiğimiz Kısa Kısa sayfalarımızla başlayan bu sayı Hüseyin Sarı’nın derlediği Doğa Takvimi ile devam ediyor. Üyelerimiz sayfalarımızda bu sayıdaki konuğumuz: Nalan Elguş.

Bültenimizin sürekli sayfalarından Objektif’te ise Murat Selam’ın fotoğraflarını bulacaksınız.

Bu sayıdaki gezi yazılarımıza gelince; Dünyadan köşemizde Erdem Engin Tavlayan’ın Kıbrıs’ın St. Hilarion Tepesi’ni, Türkiye’den köşemizde Hülya Saçlı’nın Sivas’ı ve Ankara’dan köşemizde Timur Özkan’ın Güdül’ü anlatan yazılarını beğenerek okuyacağınızı umuyoruz.

Ankara... Ankara... sayfalarımızda ise değerli Ankara gönüllüsü, Şair Ali Cengizkan’ın “İstediğim Ankara” başlıklı yazısını Ankara Çiğdemi okurlarıyla da paylaşmaktan mutluyuz.

“Ankara Kütüphanesi”, “Gez/Oku” ve “Tadı Damağımda” gibi sürekli sayfalarımızla devam eden bültenimiz; “Dizelerden...” sayfasında okuyacağınız Kavafis’in “Şehir” ve Metin Altıok’un “Gitmek” adlı şiirleriyle sona eriyor.

Değerli okurlarımız; gerek bu sayı hakkındaki görüş ve eleştirilerinizi gerekse bundan sonraki sayılar için önerilerinizi grup üzerinden veya ozkantimur@yahoo.com adresine yazarak iletebilirseniz memnun oluruz.

Ayrıca bültenimizin bundan sonraki sayılarında yer almasını istediğiniz kişisel etkinlik haberlerinizi ve daha önce yayımlanmamış Dünyadan, Türkiye'den, Ankara'dan gezi yazılarınızı da aynı adrese bekliyoruz...

Bir sonraki sayıda tekrar buluşmak dileğiyle, hoşça kalın…

Lütfen Dikkat; Ankara Çiğdemi bir dergi gibi okunmak/saklanmak üzere tasarlanmıştır.

PDF ayarları için; "Görünüm" sekmesinin altındaki "Sayfa Görüntüsü"nden "Çift Sayfa Görünümü" ve "Kapak Sayfasını İki Sayfa Görünümünde Görüntüle" seçeneklerinin her ikisini de tıklayınız.

Ayrıca Ankara Çiğdemi'ni çıktı alarak okumak/saklamak isteyenler A3 kağıda booklet/kitapçık olarak yazdırtırlarsa katlandığı zaman A4 ebadına bir dergi şekilden okuyup/saklayabilirler. İlginize teşekkür ederiz.

3

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Kısa... Kısa...

Özlem Dengiz Uğur’dan Özgün Bir Sergi Grubumuz üyelerinden Özlem Dengiz Uğur’un birkultur.com portalında açtığı “Müzeye BirBilet” Sanal Sergisi 18 Mayıs-21 Haziran tarihleri arasında gerçekleştirildi. Uğur’un uzun yıllardır biriktirdiği müze biletlerinden oluşan sergi büyük ilgi gördü. Bu özgün sergi hakkında ayrıntılı bilgi almak isteyenler http://www.birkultur.com/2020/05/18/muze_biletleri/ ayrıca müzelerle ilgilenenler https://odengiz.blog/ adreslerini ziyaret edebilirler.

Murat Özsoy’dan iki yeni e-kitap; “Tunus Yasemin Ülke” “Rusya Volga Nehir Turu” Grubumuz üyelerinden, Murat Özsoy’un kaleme aldığı Tunus ve Rusya kitapçıkları books.google’da satışa sunuldu. Yazarı, deneyimli bir tur rehberi olan kitapçıklarda Türk gezginlerin çok rağbet etikleri her iki ülke akıcı bir dille anlatılmış. 52 sayfadan oluşan Tunus ve 81 sayfadan oluşan Rusya kitaplarında çok sayıda fotoğrafa da yer verilmiş. İlgilenenler “Tunus Yasemin Ülke” ve “Rusya Volga Nehir Turu” adlı kitaplara aşağıdaki linklerden ulaşabilirler. https://play.google.com/store/books/details/Murat_%C3%96zsoy_RUSYA_Volga_Nehir_Turu_MOSKOVA _dan_St?id=7EviDwAAQBAJ https://play.google.com/store/books/details/Murat_%C3%96zsoy_TUNUS_Yasemin_%C3%9Clke?id=GpLc DwAAQBAJ Gökçe Günel’den Zoom Konferans: “Haritalarda Ankara” 5 Haziran 2020 tarihinde ODTÜ Mezunlar Deneği Koleksiyon Kulübü’nün 12. sanal toplantısına konuk olan Ankara Araştırmacısı Gökçe Günel “Haritalarda Ankara” başlıklı bir sunum gerçekleştirdi.

Uzun zamandır Ankara Haritaları üzerine çalıştığı ve kapsamlı bir arşive sahip olduğu bilinen Günel dünyada ve Türkiye’de haritacılığın geçmişini özetledikten sonra ilki MÖ 1. yüzyıla tarihlenen Ankara haritalarını anlattı.

4

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Doğa Takvimi

___________________________Derleyen: Hüseyin SARI hsari100@gmail.com

TEMMUZ

03 Temmuz: Sam Rüzgârlarının Başlangıcı 11 Temmuz: Çarkdönümü Fırtınası 18 Temmuz: Sıcakların Artması 28 Temmuz: Karaerik Fırtınası/Üzümlerin Kararmaya Başlaması 30 Temmuz: Kızılerik Fırtınası

AĞUSTOS

01 - 08 Ağustos: Eyyamı Bahur (En Sıcak Günler) 18 Ağustos: Yemişlerin Olgunlaşması 21 Ağustos: Yaprakların Sararmaya Başlaması 28 Ağustos: Leyleklerin Sıcak Ülkelere Gitme Zamanı 31 Ağustos: Mircan Fırtınası (Mercan Fırtınası)

EYLÜL 07 Eylül: Koç Ayırma Zamanı ve Bıldırcın Geçimi Fırtınası 13 Eylül: Çaylak Fırtınası 23 Eylül: Gündüz ile Gecenin Eşitlenmesi 24 Eylül: Yaprak Dökümü 28 Eylül: Kestane Fırtınası (Kestane Karası Fırtınası) 29 Eylül: Ağaçlarda Suların Azalması 30 Eylül: Turna Geçimi Fırtınası

5

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Kısa... Kısa...

Gezginler Kulübü Bülteni

e-GEZGİN yayınlandı Merkezi İstanbul’da bulunan Türkiye Gezginler Kulübü Derneği tarafından yayınlanan e-GEZGİN adlı e-dergi geziseverlerle buluştu. e-GEZGİN, internet ortamında ve üç ayda bir yayımlanacak.

Genel yayın yönetmenliğini İnci Karaman’ın üstlendiği dergide Sibel Gülersöyler ve Timur Özkan’ın editör olarak görev alırken Yayın Kurulu şu isimlerden oluştu: Orhan Kural, Ahmet Coşkunaydın, Anıl Esen, Bülent Katkak, Can Topakoğlu, Ferit Çağlar Gündüz, Hale Şahin, Hüseyin Gökçe, İnci Karaman, Mehmet Atar, Mustafa Eren, Mürşide Okumuş, Nil Kural, Nilgün Serimoğlu, Selin Aktaşoğlu, Uğur Demircan, Vehbi Altunçul, YakoTaragano ve Yeşim Babacan.

Dernekten ve üyelerden haberler, gezi yazıları, ülke tanıtımları, ünlü gezginler, fotoğrafa gönül vereler, gezginlere yönelik kitap önerileri, dünya müzikleri, yol filmleri, şiirler, şarkılar ve bulmaca gibi bölümlerden oluşan e_GEZGİN’in ilk sayısında aynı zamanda Gezginler Kulübü’nün Ankara Temsilcisi olan, grubumuz üyelerinden Mete Darcan ile yapılmış bir röportaj da yer alıyor. İlgilenenler e-GEZGİN’i aşağıdaki linkten okuyabilirler: https://www.kisa.link/e-gezgin

Düzeltme ve Özür Geçen sayımızda yayınlanan VAN HER MEVSİM BAŞKA GÜZEL başlıklı yazının üçüncü paragrafında geçen “... Bitlis Nemrut Krateri yaklaşık 25 kilometre çapı ile uçaktan görülmeye değerdir.” cümlesinde dikkatli okurlarımızın gözünden kaçmayan bir yanlışlık olmuştur. Doğrusu krater çapı 7-8,5, tabanındaki göl çapı 5 kilometredir. Düzeltir özür dileriz.

ANKARA ÇİĞDEMİ

6

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Üyelerimiz__________________________Nalan ELGUŞ nalanelgus@gmail.com

“Gezmek beni genişletiyor sanki, bu yüzden her yeni yer gördüğümde içim içime sığmıyor.” Önce Nalan Elguş’u kısaca tanıyalım. Kimdir Nalan?

1967 yılında üzüm bağları diyarı Manisa-Alaşehir’in bir nahiyesinde dünyaya geldim. Zamanında Divriği’den ayrılıp ordan oraya dolaşan bir memur ailenin çocuğu olarak ortaokul ve lise yıllarım Balıkesir’de geçti. Sonra Ankara’da Orta Doğu Teknik Üniversitesi İstatistik Bölümü’nde buldum kendimi. O günden beri iki senelik bir Antalya kesintisi dışında Ankara’dayım. Anlayacağınız Türkiyeliyim. Üniversitemin çim alanlarının tadını yıllarca çıkarıp mezun olduktan sonra kendimce birkaç iş deneyip bir çimento fabrikasında çalışmaya başladım ve 15 yıl orada çalıştıktan sonra tekdüzelikten sıkılıp her şeyi bırakarak Antalya’ya yerleştim. İki yıl Akdeniz Üniversitesi’nde bir kafe işletmeciliği deneyimimden sonra yeniden Ankara’ya döndüm ve eşimle birlikte bazı işler yaparak emekliliğimi doldurdum. Bu dönemde Cin Ali ailesiyle tanıştım ve tanışmakla kalmayıp iki yıl onlarla çalışma şansım oldu. Cin Ali Eğitim ve Kültür Vakfı’nda çalıştığım son günlerde yoga eğitmenliği eğitimine başladım. Artık hayatımda vazgeçemeyeceğim 3 şey oldu. Doğa, gezginlik ve yoga.

Nalan neden geziyor? Gezmekten ne anlıyor?

Küçüklüğümde yerde gördüğüm gazete parçasını bile alıp okuduğumu hatırlıyorum. Meraklıydım yani. Babamın bir zamanlar fasikül fasikül aldığı ansiklopedileri dergi gibi okuyarak ve okudukça daha çok merak ederek geçti yıllarım. Sanırım zamanla merakımı sadece okumakla gideremeyeceğimi anladım. Doğaya, tarihe, arkeolojiye merakım gezdirmeye başladı beni.

Gezmek beni genişletiyor sanki, bu yüzden her yeni yer gördüğümde içim içime sığmıyor.

7

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Nereleri gezdiniz, en ilginç bulduğunuz yerler nereler oldu? Üniversite yıllarımda yakın arkadaşlarımı ziyaret amacıyla giderek ülkemizin farklı şehirlerini gezmeye başladım. Çalışmaya başladıktan sonra arkeolojik yerleri görmek önceliğim oldu, trekking rotalarını yürüyerek kat ettim ve bazı bölgelerini adım adım gezdiğim ülkemde bugün görmediğim en kısa zamanda göreceğime kendime söz verdiğim sadece iki şehir var. İlk yurt dışı seyahatim bir turla gittiğim Florida-Miami-Orlando gezisiydi, ancak ondan sonra tek başıma gittiğim Avustralya seyahati beni asıl gezgin yaptı, zira dünyanın bize en uzak iki tarafına gitmeyi başarmıştım. Daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nin başka eyaletlerini, Mısır’ı ve bir kafenin çekilişinde kazandığım her zaman gülümseyerek hatırladığım Zanzibar’ı, Avrupa’nın birçok şehrini, Gürcistan’ı, en son yoga eğitim hocalarımın eşliğinde Hindistan’ı gördüm. Gittiğim ilk seyahatte NASA’yı görmek inanılmaz gelmişti bana. Ama daha sonra Arizona’daki Grand Canyon’un da ne kadar büyüleyici olduğunu gördüm. Bir folklor grubuyla gittiğim, festivalle birlikte üç hafta süren Avrupa gezisinde, özellikle İspanya’nın güneyindeki özerk bölge olan Extremadura’da, leyleklerin her yıl konakladığı, görebileceğiniz her yüksek şeyin üzerinde yuvalarının olduğu Caceres’e bayılmıştım. Gürcistan’ın Svaneti Bölgesi yeniden gitmek isteyebileceğim bir yer.

Doğası, dağları anlatılamaz güzellikte.

Sırada nereler var, yakın gelecekte planladığınız gezilerden de bahseder misiniz?

Planlayıp iptal etmek zorunda kaldığım özellikle çölü göremediğim için üzüldüğüm bir Fas gezisi var. Onun dışında en kısa zamanda Rusya’yı gezmek istiyorum. Güney Amerika ve Norveç kuzey ışıklarını da görmek hayallerimin arasında.

Genç bir gezgin olarak gezmeye ilgi duyanlara önerileriniz olabilir mi?

Gençler internet çağında olmanın ne kadar büyük bir avantaj olduğunu görüp cesur olsunlar. Bahanelere sığınmadan sadece gidiyorum diyebilsin ve gitsinler. Yeni diyarlar görmenin, yeni yaşamlar keşfetmenin hayata katkısı tartışmasız çok büyük ve bunu ancak giderlerse anlayabilirler. Brezilyalı yazar Paulo Coelho’nun çok sevdiğim bir sözünü de gençlere gönderiyorum. “Macera tehlikeli sanıyorsan, rutini dene; öldürücüdür.”

8

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Svaneti Grubumuzun en eski üyelerinden ve bir gezgin olarak Grup’tan beklentileriniz neler?

Bunca yıldır gönüllülükle onlarca güzel ve değerli şey yapmış, çizgisini hiç bozmamış bu grubun içinde olmaktan çok mutluyum. Ankaralı Gezginler Grubundan bahsettiğimde nereleri-nasıl geziyorsunuz sorusuyla karşılaştım defalarca ve buna yanıt olarak herkesin bireysel gezdiğini söylediğimde gözlerindeki şaşkınlığı gördüm insanların.

Yani, bu kadar bireysel gezginin e-posta aracılığıyla bir araya gelip bunca şeyi başarmış olması gerçekten şaşırtıcı.

Birlikte daha çok şeyler yapacağımıza inanıyorum ve yeni projelerle daha sık bir araya gelmeyi umut ediyorum.

Son olarak Ankara Çiğdemi okurları için ne söylemek istersiniz?

Ankara Çiğdemi’nin grup üyelerinin birbiriyle iletişimini artırdığını düşünüyorum. O yüzden sürekliliği için yaklaşık 500 üyenin olduğu gruptan dergiye katılımın daha fazla olabilmesini diliyorum.

Svaneti

9

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Objektif_____________________________

Murat SELAM mselam@gmail.com

10

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

11

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

12

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Dünyadan

Erdem ENGİN eengintavlayan@gmail.com

St Hilarion Büyüsü St Hilarion Kalesindeyiz... İki yıldır sıklıkla geldiğim Kıbrıs’ta buraya gelmeyi niye bu kadar erteledik bilmiyorum.

Girne-Lefkoşa yolundan kale yönünde ayrılıp yukarıya doğru tırmanmaya başladığın anda karşına çıkan dev kaya büyülüyor hemen seni; anıt gibi bir şey, denizin önüne dikilmiş bir güç abidesi... Bu kaya bile tek başına buraya gelmeye değer diyorsun kendi kendine. Sonrasında aşağıdan hep hayranlıkla ve saygıyla izlediğin yüzeyine sığmayan zirvelere yaklaştıkça kaya mı sur mu diye bakıyorsun gördüklerine; kayalara tutunmuş, tutunmuş da öylece asılı kalmış gibi, yer çekimine karşı geliyormuş gibi dimdik duran yapıya... Gözlerini ovuşturup yeniden bakıyorsun... Evet, yanlış görmemişsin; surlar, kuleler, o tepeden bu tepeye, zirveye doğru şahlanmış, şahlanmış da tüm Akdeniz'e hükmedercesine kurulmuş tepeye... Aşağıdan yüzeylerini sayamadığın dağın zirvesinin ardını aslında hiç düşünmediğini, ihtişamının aşağıda bulunduğun düzlemde gördüklerinle bitmediğini anlıyorsun...

Dağın öteki yüzeyindesin şimdi, aslında iki yüzün tam da ortasında... Sadelik ve vahşilik bir arada... İçinde şimdiye kadar varlığını hissetmediğin bir şeyler kıpırdıyor, nedir bilmiyorsun... Sarhoşluğa dönüşür gibi bir özgürlük duygusu mu, kalenin ruhu aracılığı ile tüm dünyayı kucaklama ve dünyadaki her şeyden haz duyma isteği mi, yüzyıllardan beri seni orada bekliyormuş gibi duran yapının üzerine atlama isteği mi, sert zirvelerden ürkmek ama aynı zamanda sevmek mi, yapan ustalara, dönemin inşaat mühendislerine saygı mı... Bir an duruyorsun ve sonrasında yutkunarak derin bir nefes alarak surların içinde yerçekimine meydan okumak istiyorsun, işte kaledesin...!

13

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

St Hilarion... Aziz Hilarion... M.S VI. yüzyılda Suriye’de münzevi bir hayat süren büyük Aziz Hilarion, Filistin’de Gazze’nin 10 km uzağında deniz ile bir bataklık arasında bulunan kumsalda 48 yıl süreyle yaşamış, yaşamış ama yaşadığı hayattan usandığından mıdır nedir rahat ve huzurlu bir yer bulmak için yola çıkmış ve nihayet Kıbrıs’a gelerek ömrünün son beş yılını Girne’nin tepesindeki bu yüce dağların zirvesinde bir mağarada geçirmiş. Tanrıya yakın olmak mı istedi, insanlardan uzaklaşmak mı bilinmez... Zirvelerden, kaleden aşağılara bakarken mutlaka huzur bulmuştur diyorum, burada huzur bulmamak imkânsız...

Kalenin adı ve tarihiyle ilgili pek çok rivayet var, tüm kalelerde olduğu gibi... İngiliz Kralı Aslan Yürekli Richard’ın Kudüs kralı Guy de Lusignan komutasındaki birliklerle Kıbrıs’ı ele geçirdiği M.S 1191 yılından itibaren yazılı belgelerde ilk kez kaleden ve Aziz’den söz edilmeye başlanmış. Kalenin Arap istilalarına karşı kurulduğu bilinmekte. Çağlar öncesinden gelen daha pek çok kral, kraliçe, prens ve prenses hikâyeleri, entrikalar, efsaneler...

Tümünü anlatamam burada, kimseyi sıkmak istemem... Ama bir özelliği var ki herkesin seveceğini biliyorum: Walt Disney, “Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler” çizgi filmini yaratırken buradan esinlenmiş..! Aziz Hilarion’ dan Pamuk Prenses’e... Sessiz tapınak arayışından gösteri dünyasının göbeğine... Birçok Disney çizgi filminde resmedilen kuleler, kaledeki kulelerle büyük benzerlikler göstermekteymiş. İşte tıpkı anlatmaya çalıştığım gibi büyülü bir masal alemi burası...!

14

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Kıbrıs’taki diğer kalelerden farklı olarak konumu gereği savunma amaçlı değil daha çok sığınma amaçlı kullanılmış, hava sıcak olduğunda bahçenin serinliği ve Kıbrıs’ın en güzel manzaralarından birini görme şansının da olması Lüzinyan asillerinin tercih ettiği bir kale olmasını sağlamış, böylece birçok asilin başları sıkıştığında sığınacakları bir yer olarak tarihteki yerini almış. 1489 yılında Venediklilerin adayı ele geçirmesi ile boşaltılmış ve kaderine terk edilmiş maalesef.

Değişik yükseltilerde kurulu 3 ana bölümden oluşan kalenin pek çok görülesi yeri var, sayamadığım yüzlerce kulesi... Surların içinde yeşillikler içinde tırmanıyorsun sürekli... 1. Bölüm asker, kale çalışanlarına ayrılmış ve genel kullanıma yönelik sarnıç, ahır gibi alanlardan oluşmakta. Güzel bir mimarlık örneği olan giriş kapısının altındaki sade ve yarı yuvarlak alan üzerinde kraliyet silahlarının olduğu düşünülmekte. Biraz tırmandıktan sonra ulaşılan 2.

Bölüm ise kilise, kraliyet sarayı ve holü, kale komutanına ait odalar, kiler, ortaçağ tuvaletleri gibi birçok yapıdan oluşmakta. 3. Bölüm biraz daha yükseklerde, dik fakat çıkışı taş merdivenle kolaylaştırılmış, ağaçlıklı, dünyanın en güzel manzarasına sahip bir yürüyüş yolu ile başlıyor. Bu yol doğrudan kraliçenin odasına, Prens John’un kulesine ve zirveye gidiyor...

Kalın taş duvarlar büyüleyici; duvarlar arasında yürüdükçe burçlardan, seyir terasından aniden önüne çıkan denizi görünce çığlık atmak istiyorsun... Tüm Akdeniz ve Girne ayağının altında... Kiliseye bakıp hayret ediyorsun, çatısının olmaması belki de daha güzel diyorsun... Sarnıç, kışla, kraliyet daireleri, bahçe içinde bahçeler, yüzyıllık ağaçlar, taş yollar... Akdeniz’e uzanmış şahane balkonda kahveni ya da Kıbrıs’ın en güzel limonatasını yudumlarken huzur buluyorsun... Keşke zamanım olsaydı da şurada biraz kitap okusaydım diyorsun... Sonra merakla tırmanmaya devam ediyorsun… Kraliyet sarayı, Prens John kulesi derken zirvedesin... 732. Metrede... Bir şövalye karşılıyor seni, “Tebrikler” diyor, “St Hilarion Kalesi Zirvesindesiniz..!” Başın göğe ermiş gibi mutlu oluyorsun... Sırt çantasından çıkan buz gibi birayla sevincin katlandıkça katlanıyor, uçuyorsun...

Dönüş için Beşparmak Dağlarının zirvelerinden kıvrıla kıvrıla inen, tanka giden yol tercih edilmeli… Burası başka bir öyküde anlatılacak güzellikte, mücahitler ve Kıbrıs tarihi için ayrı önemde... Hem biraz duralım, ara verelim; yüzyıllardır bizi bekleyen bu yerin, azizlere sığınak olan bu zirvelerin, bu doyumsuz manzaranın tadını çıkaralım…

Kaleye gelmek için ya günlük turlara katılmalı ya da araba kiralamalısınız, toplu taşıma yok maalesef. Girne’ye 10, Lefkoşa’ya 24 km mesafede. Bu arada öncesinde Lefkoşa turunun olmazsa olmaz durağı Rüstem Kitabevi’nden Philip Newman tarafından 1948 yılında yazılmış ve Rüstem Yayınevi tarafından basılmış kaleye dair kılavuz niteliğindeki “The Castle of St. Hilarion: A History and Guide” kitapçığını edinirseniz geziniz taçlanmış olur.

15

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

16

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Türkiye’den

Hülya SAÇLI fhulyastr@.gmail.com

Cumhuriyetin Temelinin Atıldığı Şehir

SİVAS Koronalı günler de evdeki zamanımı verimli geçirmek adına gezi yazısı yazıp paylaşmayı düşündüğümü ‘Ankara Çiğdemi ‘ editörü Timur Özkan’a ilettiğimde Sivas hakkında bir yazı yazmamı istedi. Yaşadığım kenti anlatmak önce çok zor geldi. Hiç bir şey aklıma gelmiyordu. Düşündükçe birçok cadde, mahalle ve okula tarihte isimler verilmiş olduğunu hatırladım. Tarihi zengin bir coğrafya da yaşıyordum. Yazıma Sivas’ın tarihiyle başlayabilirdim.

Daha sonra kendime şunu sordum Sivas’a neden gelinir? Ya da bir gezgin olarak Sivas’a neden gitmeliyim?

Gerçekten de Sivas’a gelmek için birçok neden var. Zengin bir tarih, doğal güzellikler, nefis lezzetler ve yöresel ürünler almak için... Sivas’ı benimle gezmeye ne dersiniz.

17

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Sibapis’ ten Sivas’a... İpekyolu üzerinde önemli bir konaklama ve ticaret merkezi olması nedeniyle pek çok seyyahın yolunun geçtiği Sivas’ın tarihi çok eskilere milattan beş bin, günümüzden yedi bin yıl öncesine uzanıyor. Türklerden önce; Hititler, Frigler, Lidyalılar, Romalılar ve Bizans egemen olmuş. Bizans döneminde ‘saygıdeğer, yüce’ anlamına gelen ‘Sebasteia’ olarak adlandırılan Sivas’ın adının Hititlerin bir kolu olan Sibapis’ten geldiği tahmin ediliyor.

Altınyayla da bulunan ‘ Sarissa’ Antik kentinde çıkarılan çivi yazılı Hitit tabletleri hem krallığın varlığını hem de bayram kutlamalarını göstermektedir. Kazılarda çıkarılan tapınak binası Hitit kentlerinde bulunanlarından en büyüğüdür. Çıkarılan eserler Sivas Arkeoloji Müzesi’nde görülebilir. İç Anadolu’nun en büyük arkeoloji müzesi durumunda olan Müze’de 9 milyon önce yaşamış çeşitli hayvanlara ait fosil kalıntıları ile Kalkolitik-Eskitunç ve Hititlere ait bir çok buluntunun yanı sıra Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait bir çok eser sergilenmektedir.

Selçuklu Sivas’ı Sivas’ın Türk egemenliğine girmesi 1071 Malazgirt zaferiyle olmuştur. Zafer sonrası Türkmen bir aileye mensup olan Danişmend Gazi fethedip yerleşmiş, kendisine başkent yapmış. Bu dönemde şehrin fiziki görünüşü hızla değişerek İslam şehirlerine benzemiş. 1.İzzettin Keykavus’un 1211-1220 yılları arasında yaptırdığı Darüşşifa Anadolu Selçuklu sağlık yurtlarının en büyük ve en eski olma özelliği taşımasının yanı sıra Selçuklu sanatının en zengin sırlı tuğla ve mozaik çini dekoruyla en nadide eserdir. Burası hem hastane hem de tıp eğitimi olarak kullanılıyormuş. Genç yaşta ölen 1.İzzettin Keykavusun türbesi de burada bulunmaktadır. Darüşşifanın taç kapı kemerinin köşeliklerindeki 2 aslan figürü güç ve sıhhati temsil ederken, girişin tam karşısındaki ana eyvanda bulunan güneş ve ayı simgeleyen kadın ve erkek yüzü kabartması Divriği darüşşifasında da bulunmakta olup koruyucu bir tılsım olarak kullanılmış. Kitabelerde ‘senden geriye ancak İzzet, beka ve mutluluk kalacaktır’ yazılı.

Darüşşifanın hemen yakının da bulunan sağlam kalmış tac kapısıyla dikkat çeken Buruciye Medresesi 1271’de 3.Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında yaptırılmış. Fizik-kimya ve astronomi gibi pozitif bilimlerin okutulduğu medresede pek çok bilim adamı yetişmiş.

Gök Medrese’nin sanatsal değeri oldukça yüksektir. Evliya Çelebi’nin ünlü seyahatnamesinde ‘bu eserin mislini yapmak mümkün değil, diyar-ı islam da emsaline rastlanmamıştır.’ diye yazdığı Medrese’nin minare kaidelerinin ön yüzlerinde kozmik bir evren tasvir edilmiş. Kaidelerde yer alan nazarla ilgili yazılar tanımlanan evreni kötülüklerden koruyan unsurlardır. İki katlı yapıda fakirler için de bir aşevi de varmış.

Sadece Sivas’ın değil Anadolu’nun en abidevi eserlerinden biri olan Çifte Minareli Medrese ise tac kapı üzerinde yükselen iki minaresiyle adeta Sivas’ın sembolü olmuştur. Yapının günümüze ulaşan tek özgün yanı Anadolu’nun en yüksek tac kapısına sahip ön cephesidir. Medresenin köşe kulelerinde bulunan ve aydınlığı temsil eden mum tasvirleri dikkat çekicidir.

Sivas’ta aynı yıllarda yapılan anıtsal boyutlardaki bu üç medrese şehrin 13.yüzyıldaki entelektüel düzeyinin çok yüksek seviyede olduğunu gösteriyor. Bu önemli anıtlar bugün bile şehir dokusu içerisinde görsel üstünlüğünü göstermektedir. Bu medreselerin süslemeleri estetik yönünün dışında aynı zamanda hastaların ruhlarında ince duyguların doğmasına da yardımcı oluyormuş.

Sivas’taki günümüze ulaşmış en erken tarihli Türk yapısı Ulu camidir. 1196-1197 yılları arasında tuğladan inşa edilmiş olup, sırlı tuğla ve çinilerle süslenen eğri minaresi Anadolu’daki en yüksek minarelerden birisidir. Şehir merkezinde bulunan Selçuklu dönemine ait eserlerden Kesik köprü ile Eğri köprü sağlam yapısıyla günümüze kadar ulaşmıştır.

Divriği’deki Dünya Mirası Sivas’ın Selçuklu mirasına dahil en görkemli eseri şehir merkezine 174 km uzaklıktaki Divriği ilçesinde bulunmaktadır. 1985 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dahil edilen Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Anadolu Selçuklulardan Mengücekoğulları döneminde, 1228-1243 tarihlerinde yapılmış olup cami, 18

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

darüşşifa ve türbeden oluşmaktadır. Emsalsiz taş işçiliğiyle göz dolduran eser İslam Mimarisinin başyapıtları arasında yer almaktadır. Ruh ve sinir hastalarının tedavi edilmesinde kullanılan darüşşifa’da Kuran-ı kerim tilaveti, tasavvuf musikisi ve havuzdan akan suyun çıkarmış olduğu sesler hastaların tedavisinde kullanılırmış. Bu sesler hasta odalarına yatan hastaların ihtiyacı kadar iletilerek hastaların tedavisi sağlanırmış.

Selçuklular döneminde Sivas bölgesel ve ulusal ticaret yollarının kesişme noktalarından biri olarak dönemin en önemli merkezlerinden biridir. Avrupa ile ilişkilerini sürdüren Sivas’ta Ceneviz konsolosunun bulunduğu bilinmektedir. Hanların varlığı şehrin ticaret açısından bu dönemde güçlü olduğunun göstergesidir.

Sivas’taki Osmanlı Mirası Timur’un Anadolu’yu işgali ettiği dönemde Sivas’ı da zapt edip yağmalaması (1400 ) toplumsal ve ekonomik alanda büyük bir tahribata neden olmuştur. Önemli ölçüde nüfus kaybına uğrayan şehir 1408’de Osmanlı egemenliğine girmesiyle yeniden hayat bulmuştur.

Sivas’ta Osmanlı dönemine ait çok sayıda eser yer almaktadır. Meydan Camii, Abdülvehabı Gazi Türbesi, Berhrampaşa Han, yanında bulunan Kurşunlu Hamamı Taşhan, Hükümet Konağı, Sivas kongresinin yapıldığı mülkü İdadi binası (günümüzdeki Atatürk ve Etnografya Müzesi ) ve karşısındaki Sinan eseri Kale Camii ile Jandarma Dairesi Sivas’ın Osmanlı mirası yapılarındandır.

Milli mücadelede Sivas Milli mücadelede Sivas’ın önemi çok büyüktür. Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919 da Samsun’dan başlayan tarihi yolculuğu esnasında ilk defa 27 Haziran’da Sivas’a ayak basmış ve bir gün Sivas’ta kalıp, Erzurum’a gitmiştir. Erzurum da gerçekleştirilen kongre sonrası Mustafa Kemal’in 2 Eylülde Sivas’ta olacağı duyulunca halk sevince boğulmuş atı olan atıyla, faytonu olan faytonuyla, ayağına güvenen yaya olarak Seyfeline ve kılavuz tepesine gitmiş. Çarşıdaki dükkânlar kapanmış, halk yollara dökülmüş. Sivas’ta yapılan büyük karşılama, Sivaslıların Mustafa Kemal Paşa’nın şahsında milli mücadeleye nasıl bağlandıklarını göstermeye yeter. 4 Eylül Perşembe günü Sivas adeta bayram havası içine bürünmüş. Vatansever halk saatler öncesinde kongrenin yapılacağı Mekteb-i Sultani binasının önünde toplanmış. Sivas ülkemizin en zor günlerinde milli mücadelemize tam 108 gün merkez olmuştur. Burada iradenin sesi olan İrade-i Milliye gazetesi çıkarılmıştır. Manda ve Himaye Sivas da reddedilmiştir.

Sivas Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, 23 Nisan 1920de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni açacaktır. Meclis’te 10 Mayıs 1920 de muhalif gruplara karşı Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyeti Meclis Grubu oluşturulacak, bu grup 9 Eylülde Halk Fırkası’nı kuracak, daha sonra da devletin hükümet şeklini Cumhuriyet olarak değiştirecektir.

15-20 Ekim 1927 tarihlerinde Mustafa Kemal Paşa Halk Fırkası’nın 2.Kurultayını gerçekleştirdiğinde Sivas kongresini 1. Kurultay olarak kabul etmiştir. Onun için biz ‘Sivas Cumhuriyet şehridir’ diyoruz.

Tüm bunların yanı sıra 26 Kasım 1919’da Sivas’ta kurulan ‘Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti’ de Kurtuluş savaşı boyunca Türk kadınlığının iftihar edeceği büyük hizmetler görmüştür.

Yalnızca Türkiye’de değil dünyada da birçok tarihsel ve kültürel özelliğin yan yana geldiği bu dokunun kent coğrafyasında toplandığı ender örneklerden biridir Sivas. Büyük bir öneme sahip olması nedeniyle ‘Sultan Şehir’ de denilmektedir.

Folklorun Başkenti Sivas Sivas’ın kültürel açıdan öne çıkan zenginliği folklorudur. Nitekim ‘Folklorun Başkenti ’ olarak kabul edilen bu Anadolu toprağında aralarında Pir Sultan, Kul Himmet, Feryadi, Sefil Selimi, Ruhsatı ve Aşık Veysel’ in de bulunduğu pek çok ozan yetişmiştir. Meraklıları merkeze 81 km uzaklıktaki Şarkışla ilçesine bağlı Ortaköy de bulunan müze-evini gezebilirler. Ayrıca Sivas’ın önemli değerlerinden Muzaffer Sarısözen TRT repertuarına çok sayıda Sivas türküsünü kazandırmıştır.

Sivas’ın yöresel el sanatları da oldukça zengindir. Gümüşçülük, kemik tarakçılık, kilim dokumacılığı, ağızlık yapımı, bıçakçılık, ahşap oymacılığı, bakırcılık gibi sanatlar gelişmiştir. Hediyelik alınabilecek birçok seçenek var.

Sivas halıcığı da ün yapmıştır. Halının en önemli özelliği tümüyle yün, sık dokulu ve ince havlı olmasıdır. 12 renk kullanılarak dokunan Sivas halısının bir başka özelliği de zıt renklerden kaçınılması ve yumuşak olmasıdır.

19

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Geleneksel mimarinin özgün örneklerinden olan Sivas evleri genellikle bodrum üzeri tek katlı ve çıkmalı olarak inşa edilmiştir. Bu örneklerden biri kültür evi olarak kullanılan Susamışlar Konağı’dır.

2.Cumhurbaşkanımız İnönü’nün 1891-1897 yılları arasında orta öğrenim gördüğü dönemde yaşadığı ve Sivas belediyesi tarafından müze eve dönüştürülen konak; Sivas türkülerinin dinlendiği ve Sivas mutfağından lezzetlerin sunulduğu bir mekan olarak kullanılmaktadır.

Akaylar konağı, Abdiağa konağı, Osmanağa konağı restore edilen diğer evlerdir.

Sivas’ın termal ve doğal zenginlikleri Sivas sağlık turizmi açısından da çok önemli bir yere sahiptir. Romatizmal, sinirsel ve adale hastalıklarının tedavisinde soğuk ve sıcak su kaplıcalarından faydalanılmaktadır. Deri hastalıklarının tedavisinde kullanılan halk arasında ‘ doktor balıklar’ olarak ifade edilen Kangal Balıklı kaplıcası her yıl rahatsızlığı olan birçok insana hizmet etmektedir.

Gürün/Gökpınar gölü | Gemerek/Sızır Şelalesi

Çok zengin bir floraya sahip olan Sivas doğa güzellikleri bakımından da fotoğrafçıların ve trekking yapanların ilgisini çekmektedir. Bu topraklarda doğan ve Türkiye’nin en uzun 3. nehri olan Kızılırmak vadisi, Gürün’de bulunan Gökpınar gölü ve Şuul vadisi; Hafik’te bulunan Hafik ve Tödürge gölleri; Koyulhisar’da bulunan Eğriçimen yaylası; Doğanşar’da bulunan Dipsiz göl ve şelalesi ile Gemerek’te bulunan ve sit alanı ilan edilen Sızır şelalesi ve Çat orman; Emirhan kayalıkları; Paşabahçe ve Gardaşlar tepesi bunlardan bazılarıdır. Kış turizmi için önem arz eden Yıldız dağı da halk arasında oldukça popülerdir.

Yöresel Lezzetler Sivas mutfağından bahsetmeden yazımı tamamlamam olmaz. Buraya kadar gelmişken Sivas Köftesi, Sivas Kebabı ve Etli Pidesi yememek olmaz. Yöresel yemekleri tatmak isterseniz mumbar dolması, patatesli hengel, saç katmeri, pancar çorbası, içli köfte, hurma tatlısı ve halaylara konu olan Sivas mutfağının baştacı madımak yemeği ( Madımak biçim biçim / Ölüyom senin de için / Madımak toplar iken / Başımdan düştü çitim) Sivas’ta gurme gezginleri bekleyen lezzetler olarak not edilebilir Sivas’tan ayrılırken lezzetini bir başka yerde bulamayacağınız Sivas katmeri ve çörekleri ile adına festival düzenlenen, bitkilerin en fazla bulunduğu bölgede yetiştirilmiş, kendine has tat, aroma ve görünüme sahip Zara balı alabilirsiniz.

Tarih ve kültür turizminin Anadolu’daki başkenti olmaya aday olan Sivas’a gelin, görün ve güzel anılarla ayrılın.

Eminim ki pişman olmayacaksınız.

20

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Ankara’dan

_Timur ÖZKAN ozkantimur@yahoo.com

GÜDÜL

ANKARA’NIN İLK SAKİN ŞEHRİ OLDU! Doğal güzelliklerinin yanı sıra kendine has kent dokusunu koruyan Güdül ilçemiz; merkezi İtalya’da bulunan Cittaslow Genel Merkezince "sakin şehir" ağına dahil edildi. Güdül’ün 2019 Aralık ayında yapığı başvuru Mart 2020’de sonuçlandı ve Güdül Ankara’nın ilk, Türkiye’nin 18. sakin şehri oldu.

Sakin Şehir Nedir?

1999 yılında İtalya’nın Greve in Chianti kentinde kurulan Cittaslow Birliği; nüfusu 50 binin altında olan kentlerin üye olabildiği uluslararası bir belediyeler birliğidir.

Birliğin esas amacı “insanların birbirleriyle iletişim kurabilecekleri, sosyalleşebilecekleri, kendine yeten, sürdürülebilir, el sanatlarına, doğasına, gelenek ve göreneklerine sahip çıkan ama aynı zamanda alt yapı sorunları olmayan, yenilenebilir enerji kaynakları kullanan, teknolojinin kolaylıklarından yararlanan kentlerin oluşturulması ve yaşatılması” şeklinde özetlenebilir.

Cittaslow’a üye olmak için Birliğin “Çevre, Altyapı, Kentsel Yaşam Kalitesi, Tarımsal, Turistik, Esnaf ve Sanatkarlara Dair Politikalar, Misafirperverlik, Farkındalık ve Eğitim İçin Planlar, Sosyal Uyum ve Ortaklıklar” başlıkları altına belirlediği 72 kriteri gerçekleştirmeye yönelik projeler geliştirmek ve uygulamak gerekmektedir. Üye ülkeler “cittaslow”, “sakin şehir”, “yavaş şehir” gibi adlarla anılmaktadır. Dünyada giderek daha çok ilgi gören sakin şehirler her yıl artan sayıda ziyaretçi çekmektedir. Öyle ki dünyada sadece sakin şehirleri gezen gezginler mevcuttur.

Halen dünyanın 30 ülkesinden 264 kentin üye olduğu Cittaslow’a; Ahlat (Bitlis), Akyaka (Muğla), Eğirdir (Isparta), Gökçeada (Çanakkale), Gerze (Sinop), Göynük (Bolu), Güdül (Ankara), Halfeti (Şanlıurfa), Köyceğiz (Muğla), Mudurnu (Bolu), Perşembe (Ordu), Şavşat (Artvin), Seferihisar (İzmir), Taraklı (Sakarya), Uzundere (Erzurum), Vize (Kırklareli), Yalvaç (Isparta) ve Yenipazar (Aydın) olmak üzere Türkiye’den 18 kent üyedir. (Ayrıntılı bilgi: cittaslowturkiye.org) Ankara’nın diğer birçok ilçesi gibi keşfedilmeyi bekleyen Güdül’ü ne yazık ki Ankaralıların bile yeterince tanıdığını söylenemez. Güdül’ün sahip olduğu tarihi, doğal ve kültürel zenginliklerini anlatmak amacıyla yazdığımız ve içinde “yavaş şehir” önerisi de bulunan aşağıdaki yazı 16.3.2012 tarihinde, Cumhuriyet’in Ankara ekindeki Gezgin Gözüyle sayfasında yayınlanmıştır.

21

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

GÜDÜL’ÜN KAYA RESİMLERİ EZBER BOZUYOR… Kaya resimlerinin, insanlık tarihinde ayrı bir önemi vardır. Yazının bulunmasından önceki döneme ait hayatların tek tanığı bu resimler, basit çizgileriyle çok şey anlatırlar. Bu resimlerdeki motifler birer çizgiden çok öte anlam, bir giz taşırlar. Okumasını bilene bir kaya resimlerindeki, desenler, çizildiği dönemin bir fotoğrafı veya belgeselidir. Özellikle farklı yörelerde bulunan resimler arasındaki benzerlikler, bu yönüyle bir yol haritası niteliği de taşırlar ki göç yollarını belki de en iyi böyle öğrenebiliriz.

“Sibirya’dan Anadolu’ya Taşlardaki Türkler” kitabının yazarı ve “Damgaların Göçü” adlı belgeselin yapımcısı Araştırmacı Servet Somuncuoğlu, Moğolistan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Azerbaycan’da gördüğü kaya resimleriyle Anadolu’da bulunanlar arasındaki benzerliğin farkına vardığından beri konunun üzerine gidiyor.

Somuncuoğlu’nun yazılarından ve TRT Belgesel kanalında yayınlanan üç bölümlük çalışmasından ortaya çıkan bir gerçek var ki, bundan sonra Anadolu’nun tarihinin yeniden yazılması ve Türklerin Anadolu’ya 1071’de ayak bastığı şeklindeki ezberin değişmesi kaçınılmaz gibi.

Salihler’deki Kaya Resimlerinin Gizi Somuncuoğlu ile birlikte köy halkından Cemil Söylemezoğlu rehberliğinde ve uzun bir yürüyüşle ulaştığımız Güdül’ün Salihler köyü yakınlarındaki sarp arazide ilk bakışta bir olağanüstülük görünmüyor. Dikkatimizi çeken tek özellik yol boyunca sık sık gördüğümüz büyük mezarları andıran taş yığınları oluyor. Somuncuoğlu’nun bunların pek çoğunun bir kurgan (yığma mezar) olduğundan şüphesi yok ve sayıların 1000’i bulan bu kurganların mutlaka araştırılması gerektiğini düşünüyor.

Kağan Kurganı olarak adlandırılan büyük kurganın yanına geldiğimizde artık yol bitiyor ve arazide, kaya resimlerinin bulunduğu vadinin karşı (doğu) yamacına doğru yürüyüşe geçiyoruz. Asmalıyatak adlı bu mevkide başta Süvari ve Kağan panoları olmak üzere çok sayıda kaya resmi bulunuyor.

Daha sonra vadi boyunca yürüyerek önce Kamlar Panosu’nun da bulunduğu Satoğlu görüyoruz. Bir günde görebildiklerimiz Deliklikaya ve Yandaklıdere mevkilerindeki için en az bir gün daha gerekiyor.

Kabaoyuk ve sonra kayasındaki resimleri bunlar, Yıkılankaya, resimleri de görmek

Salihler’deki kaya resimleri, iki önemli soruyu akla getiriyor, sondan başlayacak olursak; Ankara’nın burnunun dibinde böylesine çok değerli bir tarih hazinesi hakkında nasıl olmuş ta şimdiye kadar bilimsel bir araştırma yapılmamıştır? Burada öğrendiğimize göre, resimlerin bulunduğu yaklaşık 5 kilometrekarelik alan yakın zamanda sit olarak ilan edilmiş olup şimdi artık akademik çalışmaların başlaması beklenmektedir. İkinci ve asıl soru şudur; söz konusu bu kaya resimleri kimler tarafından ve niçin yapılmışlardır, gerçekten Orta Asya’daki kaya resimlerine benzerlikleri var mıdır ve bu benzerlikler ne anlama gelmektedir?

Buradaki geyik, dağ keçisi (yaban koyunu da olabilir), at, güneş adam, ok adam, süvari vb çizimlerin benzerlerinin hem Orta Asya’daki Altay Dağları’nda, hem de Anadolu’da Erzurum ve Ordu’da da bulunmuş olması bu motiflerin göç yollarıyla Sibirya’dan Türkistan’a, oradan da Kafkasya üzerinden Anadolu’ya taşındığını gösteriyor.

Güneş Kültü hem burada hem Orta Asya’da rastlanan figürlerden biri, bugün ekmeğe gösterilen saygı gibi geyik ve keçinin de zamanında kutsal sayıldığı, keza güneş gibi erişilmez ögelerin tarihteki, hemen hemen bütün toplumlarda kutsal sayıldığı düşünülürse kaya resimlerinin öncelikle dini figürlerden oluştuğu söylenebilir. Bu resimlerde özellikle av sahneleri ve kam ayinleri dikkat çekiyor. Bazı kaynaklarda Şaman olarak adlandırılan ama Somuncuoğlu’na göre doğrusu Kam olan din adamlarının yönettiği cenaze, adak sunma vb törenler kayalara resmedilmiş. Bunların haricinde, bazı erotik figürler, hayat ağacı ve soyut kozmik resimler de yapılmış.

Resimlerin en çarpıcı özelliklerinden birisi de aralarında, zamanın bayrakları diye nitelendirebileceğimiz ve Anadolu’ya gelen 24 Oğuz boyunun (Afşar, Bayandar, Çavuldur, İve, Kayı, Kınık, Safgar, Üreğir vb) damgalarının da bulunması. Benzerleri Kaşgarlı Mahmut’un Divanı Lugatüt Türk adlı eserinde bulunan bu damgalar, sözkonusu resimlerin Orta Asya kökenli olduğunun en önemli kanıtı olsa gerek.

22

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Tarih Yeniden (mi) Yazılacak Kaya resimlerinin bir diğer ve belki de en önemli özelliği, zamanla yazıya dönüşmüş olması, ileriki dönemlerde soyutlaşmaya ve küçülmeye başlayan ve daha sonra bir aidiyet simgesi olarak damgaya dönüşen geyik, keçi motifleri, en sonunda birer harf olarak Göktürk (Orhun) yazıtlarında karşımıza çıkacaktır… Sonuç olarak bu resimlerin bilimsel olarak incelenmesinin ortaya çıkaracağı tek sonuç, Türklerin Anadolu’ya bilinenden çok önce geldiği olmayacak, bu çalışmalar Runik Türk Alfabesinin kökenlerine kadar uzanarak büyük bir olasılıkla dilimizin geçmişi konusunda da yeni verilere ulaşılacaktır.

Kaya resimlerine Karbon Testi uygulanamadığı için, bunlar yapılış tekniklerine (ilk yapılanlar dövme/vurma, sonrakiler kazıma ve en yeniler çizme) göre ve tarihi belirlenmiş diğer kaya resimleriyle kıyaslanarak tarihlendiriliyorlar. Buna göre Salihler Köyü yakınlarında, görülen kaya resimlerinden bazılarının tarihi 1500 yıl öncesine uzanırken bazılarının 5 bin yıl öncesine kadar gittiği tahmin ediliyor. En çok Kağan Panosu’nda olmak üzere bazı kayalarda birden çok döneme ait resim bulunuyor.

Kısacası, Güdül’ün Salihler Köyü yakınlarındaki Düdük Dağı eteklerinde, kuzey-güney doğrultusunda uzanan vadinin, doğuya bakan cephelerinde yer alan kaya resimleri çok şey anlatıyor. En azından, bu resimlerin Orta Asya’dakilerle benzerlikleri ve yapıldıkları tarihler birlikte dikkate alındığında; Türklerin, 1071’den çok önce Anadolu’ya geldikleri ve binlerce yıldan beri burada yaşadıkları sonucunu çıkarmak için tarihçi olmaya gerek kalmıyor. Gerçi, tarihçiler MS 4. yüzyılda Hunların kısa bir süre Anadolu’ya geldiğine de dikkat çekiyor ama bu resimler, Türklerin Anadolu’daki varlığının, çok daha öncelere, Milat Öncesi dönemlere kadar uzandığını kanıtlıyor.

Güdül, neden Ankara’nın Yavaş Şehri olmasın?

Bilimsel araştırmalar tamamlandığında, Salihler köyü yakınlarındaki kaya resimlerinin, Güdül için çok önemli bir turistik potansiyel yaratacağı kesin. Güdül’ün turistik açıdan bir diğer potansiyeli de şimdilik korumayı başardığı sakin atmosferi olabilir.

Salihler’deki tarih şokundan sonra Güdül’ün merkezine geldiğimizde son derece sakin bir ilçe buluyoruz ve “Güdül, neden Ankara’nın yavaş şehir adayı olmasın?” diye düşünmeden edemiyoruz. Sakarya’nın kollarından Kirmir Çayı kenarında yer alan ilçede çok sayıda sivil mimarlık örneği bulunuyor. Çoğunluğu restore edilerek kullanılmaya devam eden ahşap iskeletli, kerpiç duvar üzerine beyaz badanalı olarak inşa edilen bu konutlar, sıra evler veya bahçe içinde, iki veya üç katlı olup, ahşap saçakları, iki kanatlı ahşap kapıları, dikdörtgen modüler pencereleriyle dikkat çekiyorlar.

Adını, 850 yıl önce Güdül’ü, bugünkü yerinde kuran Anadolu Selçuklu hükümdarlarından 1. Mesut’un eniştesi ve Ankara Emiri Güdül Bey’den alan ilçe tarihi boyunca pek çok uygarlığa tanık olmuş. Güdül ilçe merkezine 3 km kadar uzaklıktaki Yeşilöz köyünün İnönü mevkiinde, Kirmir Çayı’nın kenarındaki dik yamaçlarda yer alan mağaraların, Bizans döneminde konut olarak kullanıldığı ve mağaralarda görülen Haç işaretlerinden, buralara, Hıristiyanlığın yayıldığı zamanlarda Romalılardan kaçan Hıristiyanların sığındığı tahmin edilmektedir.

Ankara’ya 82 km uzaklıktaki Güdül’e, Ankara - İstanbul otoyolunun Çeltikçi gişelerinden çıkılarak özel araçla veya Etlik Garajları’ndan kalkan otobüslerle ulaşılabilir. Güdül’den sonra 13 km uzaklıktaki Salihler köyüne gitmek için güneye, Ayaş yönüne devam etmek gerekiyor. Ankara’dan; Sincan Yenikent üzerinden devamla önce Ayaş’a, buradan 6 km sonra sağa Güdül yönüne dönülerek Çağ Beldesi’ne, oradan da Salihler yönüne devam ederek doğrudan köye de gidilebilir. Kaya resimlerini görmek için buradan itibaren (köyden resimlerin yerini bile birini almak şartıyla) bir süre de, bir arazi aracı veya traktörle gittikten sonra ayrıca gidiş dönüş en az üçer saat yürümek gerekiyor. Resimlerin, ancak böyle zor ulaşılabilen bir mevkide bulundukları için günümüze kadar gelebildiklerini düşündüğümüzde, bu yürüyüş pek o kadar zahmetli olmuyor…

23

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Cumhuriyet Ankara, 16.3.2012 24

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Milliyet Ankara, 9.1.2013

25

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Güdül’ün “Yavaşa Şehir” olmasına ilişkin önerimize Basından da destek geldi. Değeli Ankara gönüllüsü Ali İnandım, Milliyet’in Ankara ekindeki köşesinde “Güdül Bizim de Adayımız” dedi.

Milliyet Ankara, 14.3.2017

26

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Ankara... Ankara... ____________________Ali CENGİZKAN acengizkan @gmail.com İSTEDİĞİM ANKARA Dönüp geriye baktığım zaman, Ankara üzerine ne çok şey yazmışım! 1 Aydınlanma zamanları işte, insan ya da ben, her keresinde farklı bir açıdan bakmak; her keresinde başkası gibi olmak istiyor. Bende kalan Ankara parçalarını yaşlı bir sesle ve ister istemez geçmişe özlemle dile getirmek istemiyorum; bende kalan Ankara, bugüne kadar bütün yazdıklarıma bir refleksle girdi zaten. Ama Ankara benden neler istiyor acaba? Ankara dile gelse neler söyler? Şunu da anımsıyorum; yıllar önce Türk yazınına ilişkin bir soruşturmada, Türkçe dilinde “ütopya”ya çok soğuk durduğumuz söylenmişti. Geçtim ütopyayı, istediklerim, Ankara'nın istedikleri neler acaba? İsterim ki Ankara bir gün uyansın ve vadilerini farketsin. Kuzey’de ve Güney’de Doğu ve Batı arasında uzanan Kusunlar, Balgat, Sokollu, Keklik Pınarı, Dikmen, Portakal Çiçeği, Hoşdere, Ayrancı, Kavaklıdere, Botanik, Seğmenler, Papaz Deresi, Seyran, Kırkkonaklar, Hacı Kadın, Etlik, Eğlence, Karabağ (Kalaba) ve diğer sonsuz sayıdaki vadilerini bir anda temizlesin, yeşile kavuştursun. Batı koridorunda yeralan geleceğin kent içi vadilerini şimdiden nüfusuna geçirsin. Usul usul akan serin suların çevresindeki konduları ve dahi apartmanları, her türlü gereksiz yapıyı yıkarak kekliklerini, güvercinlerini, kumrularını, tarla kuşlarını, sığırcıklarını, karga ve saksağanlarını, ibibiklerini, hüthütlerini, geri çağırsın. Onları, yine geri çağırdığı akasyalara, artık asırlık olmuş çınarlara, at kestanelerine, akça kavaklara, kavaklara, üzüm bağlarına, kondursun. İsterim ki Ankara, toprağındaki omcaları anımsasın ve hepsine sürgün verdirsin: Şenlenen bağlar, Hasan Dede, Kalecik Karası, Kavaklı, Papas Karası, Dikmen, Boğaz Kere gibi beyaz ve kırmızı üzümlerini “şarapana”ya döksün. Önce şıraya, sonra şaraba, sonra sirkeye dönen ince su, Ankara Ovası'nı dolana dolana Ankaralıların zihnini sulasın. Milyonlarca Ankaralı genç ve yaşlı, kız ve erkek, doğanın coşkusuyla dirilsin; kimliğini anımsasın.

Buranın eski sahibi, kanımızdaki Hititler’i anımsasın, onların yeni, taze şaraba “gestin gıbıl”; eski, yıllanmış şaraba “gestin lıbır.ra”; ekşi şaraba “gestin em.su”; tatlı şaraba “gestin ku”; iyi, kaliteli şaraba “gestin dug.ga”; temiz, saf şaraba “gestin parkui”; sek şaraba “gestin karsi”; kırmızı şaraba “gestin sa”; iyi içimli şaraba “gestin.nag”; ballı, tatlı şaraba “gestin.lal”; şarap ile bira kokteyline “gestin.kas” dediğini anımsasın ve bugün üç-beş üzüm ve üç-beş şarap adıyla kendi yoksulluğundan utansın. 2 İsterim ki Ankara suların seller getirdiği bir yağmurdan sonra, yıkanmış ve taze bir yüzle doğrulsun; akan temiz suları Ince Su, Tabakhane Deresi, Çubuk Deresi üzerinden Ankara Çayı’na kavuşsun.

Ankara’nın suları, Ankara’nın en yüksek yeri olan ‘yukarı’ anlamındaki Bâ'lâ, en alçak yeri olan ‘aşağı’ anlamındaki Zir’e ulaşsın. Arada geçtikleri yerlere bir kereliğine “Atatürk'ün Orman Çiftliği” desinler ve suladıkları bu toprakları, geçmişi koruyup geleceği yeşertmek için kullansınlar, onu Orman ve İnsan Çiftliği yapsınlar.

Ankara'nın gizli ırmakları, kentin merkezinde kalan bu yeşillikle, onun içindeki botanik parkları, arboraetumlar, planetaryumlar, ve diğer “canlılara hizmet yapılarıyla” barışık biçimde dolansın. Dut, elma, kayısı, şekerpare, ceviz, badem, erik, ırmağın yakalarını şenlendirsin.

1

Bu yazı ilk kez 2005 yılında, Cumhuriyet Ankara dergisinde yayınlandı. (Yazarların Gözüyle: “İstediğim Ankara”, y: 1, s: 37, 18 Mart 2005; 6 2 Burada Hitit/Hatti kültüründen alınan bilgiler, ünlü uzman Sedat Alp’ten: (1999) Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans / Hitit Çağı’nda Anadolu’da Üzüm ve Şarap. Kavaklıdere Kültür Yayınları, Ankara.

2020’de bu metne tekrar bakarken (05.04.2020) yazar, 2017 Kazı Sezonu’nda Teos’ta yaptığı araştırma sırasında öğrendiklerini de buraya eklemek ister: Anadolu coğrafyasındaki Dionysos kültü, bilindiği gibi bağbozumu şenliklerine ilişkindir. Bu bir hayatı kutsama şölenidir ve kökeninde, insantekinin en az 1000 yıl boyunca görgüyle elde ettiği kültürü paylaşmakla ilgilidir: Yüzyıllar boyunca insanlar şarabın ve alkolün dezenfektan özelliğini bilmeden ama buna deneyimle tanık olarak, şarabı ve alkolü hayatlarının merkezine alarak onu kutsamışlardır. Şehir sularına, çeşme sularına belli oranda şarap karıştırılarak elde edilen içmeye uygun, sağlıklı su, güvenilir biçimde yüzyıllarca kullanılmıştır. Şarabın ilkçağlarda bu denli kutsanmasının nedeni budur. Tıp biliminin kurucusu kabul edilen Hipokrat da şarabın olumlu ve olumsuz yönlerinden çok sayıda yerde sözeder.

27

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

İsterim ki Ankara, Orman ve İnsan Çiftliği’nde coşturduğu yeni filizlerini, çevresindeki onbeş yirmi katlı yapılara doğrultsun; önce başta çilek olmak üzere sarılıcı bitkiler, sonra onların desteğinde çalılar ve orta boy ağaçlar, en sonra da meşeler ve kayınlar ve ladinler ve çamlar, betonarme yapılara saldırsın; merdiven basamak ve tırabzanlarına tutunarak tırmanan yeşillikler, pencere kanatlarını ve kapı pervazlarını, denizlikleri şenlendirsin; çerçeveleri sızdırmaz yapsın; hava almak isteyenlere destek olup delikler açsın. Orman Çiftliği’nin suyla beslenen yeşilliği, kenti teslim alsın. Kuş bakışı gördüğümüz kentin tümü bir yeşillikler deryası olsun; Orman ve İnsan Çiftliği’nin tümü de yukarıda andığım kuş sakinlerini çağırsın. İsterim ki Ankara, coğrafyanın doğasına ve insanın doğasına aykırı davrananlara kendi dilinden savaş açsın. Dere boyunu imara açanları ırmaklarının suyunda boğsun; tarım arazisine gökdelen izni verenleri yaptırdıkları binanın altında bıraksın; tarım toprağında moloz gibi yapılaşmaya gidenleri, molozlara katsın; Batı diyerek Doğu’ya, Doğu diyerek Batı’ya gidenleri uğurlamasın; toprağında portakal, hurma ve yeni dünya yetiştirenleri, yaseminleri ve erguvanları sokaklarına dolayanları hayırla ansın; kendi içindeki kötü hücreleri, insanların “afet” dedikleri durumlarla temizleyip, kendini arındırmaktan çekinmesin; bağışlayıcı ve esirgeyen olmasın. Kendisine kötülük edenlere tahammül etmesin, onlara hoşgörü göstermesin. İsterim ki Ankara, bağrından kopan kara sabanı, kerpici, bulguru, güvercini, balı, keçisini ve tavşanını, bozkırını; bozkır güzelliğini ve bozkır yiğitliğini; bir bir yeniden anımsasın. Ala sıcak altında harman kaldıranların alın terlerini; at ve eşek eğitmenlerini; deve kervanı düzen devecilerini; köpekleriyle birlikte yatanları; sofrasında beyden sonra ikinci yeri alan camgöz öküzlerini; kurbağalarını ve köstebeklerini; kelebeklerini ve cırcır ve uç-uç böceklerini, onların binlerce yıldır verdikleri emekleri; anımsasın. Hep anımsasın. İsterim ki, şimdiye kadar olduğu gibi emeğe emekle karşılık vermeyi sürdürsün, hiçbir şeyi unutmasın; kibirli ‘ne oldum delisi’ olanların toprağını yeşertmesin, onlardan domates, biber, patates, salatalık, nane, kişniş, dereotu, maydanoz, marul, kıvırcık, ıspanak ve yeralmasını esirgesin; yanyana konduğu halde komşuluk etmeyi bilmeyenleri, bugüne kadar yaşamış herkesin katkısının bulunduğu Ankara kentini ve ortak kullanım alanlarını ve de onları kullanmayı bilmeyenleri defterinden silsin; onlara ‘Ankaralı’ demesin, onlardan bu sıfatı esirgesin. İsterim ki Ankara, “taşın da çürüdüğünü” unutmasın 3; “herkesin ve herşeyin değiştiğini”, “aynı ırmağa iki kez girilemeyeceğini” unutmasın; ama kendisine yapılan kötülüklerin çetelesini de tutsun; bunları ona yapanların yanına bırakmasın. İsterim ki Ankara, şu an olduğu gibi görünsün; herhangi bir kentle birincilik yarışı yapmadan, tarih içinde hep olduğu gibi, alçakgönüllükle varolsun. Kendisini yönetenler yüzünden kendisine yöneltilen eleştiri ve hakaretleri duymazdan gelsin; kendisini büyük gören kentlerin yönlendirmesiyle kıyas ortamlarına girmekten kaçınsın.

Ankara böyle olsun; Ankara böyle dursun. Bizler, yani onda yaşayanlar, nasıl olsa kendi yolumuzu bulur, dostluklarımızı kurar, yeni yoldaşlıklarımızı edinir, rızkımızı taştan çıkarır, ona ilişkin kaygı ve anı ve değerlerimizi başka yerlerde belirtiriz, anarız.

Yeter ki Ankara, Ankara olduğunu unutmasın.

TAŞ DA ÇÜRÜR Ali Cengizkan Böyle dedi kaya mezarını temizleyen Rüstem Usta.

Taş da çürür. İncir kokuşlu dar sokakları aştınsa, görmüşsündür Kıyıda, küçük bir çocuk taş atıyor suya Taş da çürür.

Eğil biraz, paslanmış kıyı babasına tutunarak sark Suyla rıhtımın birleştiği yerlere bak Taş da çürür.

Kumsalda, çam tahtasını astarlıyor sandalcı baba Çocuk büyümüş; yüzmeyi biliyor, denizle oynamasını da Yüreğim çürümez; gözyaşları işlemez, kurşunlarınız da Taş çürüsün. https://blog.metu.edu.tr/alic/2013/03/31/tas-da-curur/ 3

“Taş da Çürür”, yazarın 1977 yılında yazdığı bir şiiri.

28

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Ankara Kütüphanesi _____________Timur ÖZKAN ozkantimur@yahoo.com

BİR ŞEHİR KURMAK: ANKARA 1923-1933 Editörler: Ali Cengizkan - N.Müge Cengizkan, 482 sayfa, VEKAM Yay., 2019 VEKAM tarafından 2019 yılında, Cer Modern’de gerçekleştirilen ve çok ilgi gören “Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933” sergisiyle eş zamanlı olarak yayınlanan kitapta; Ankara’nın başkent olarak kuruluşunun ilk on yılındaki yapılaşma, modernleşme ve Yenişehir’in tarihi anlatılıyor. Kent ve park kültürünün oluşması, kamusal hizmetlerin modernleşmesi, anma kültürünün yaratılması, ulus kültürünün kimliğe kavuşturulması ve kentin sosyal yaşamının modernleşmesi odaklanılan temalar... Döneme ilişkin bilindik Ankara görselleri yerine “Varolmayan Kartpostallar” başlığıyla yer verilen özgün görsellerin dikkat çektiği kitapta bir nostalji arayışından çok dönemi anlamak/anlatmak çabası öne çıkıyor.

KORUNAMAYAN KÜLTÜREL MİRAS Hacıbayram Camisi ve Augustus Tapınağı Çevresi Mehmet Tunçer, 177 sayfa, Gazi Kitabevi Yay., 2019 “.... Ankara’nın Ulus semtini kapsayan yalnız bir yöresinde koruma(ma) serüveninin nesnel ve birinci el verilere dayanarak ele alındığı bu değerli kitap 3 bölümden oluşuyor. Genel bir giriş niteliğinde olan 1.Bölümde, Tarihi Kent Dokusunun Ankara’daki Yeri, Önemi ve Korunması konusu ele alındıktan sonra; 2.Bölümde, 1920’li yılların sonlarında Ankara için hazırlanan Hermann Jansen Planı'ndan bugüne değin geçen 90 yıllık süre içinde nereden nereye gelmiş olduğumuzun yetkiyle ele alınıp değerlendirildiği bu Bölümü, Hacı Bayram Camisi ve Augustus Tapınağı Çevresi’ne ve düzenlemesine ayrılmış olan 3. Bölüm izliyor. Yaklaşık 200 Sayfa uzunluğundaki bu yapıtın, son yıllarda korunmaya ilişkin konularda yapılan en değerli çalışmalardan biri olduğuna hiç kuşkum yok...” (Prof.Dr. Ruşen Keleş’in önsözünden)

ANKARA’DAN SAHNELER VE KADERİN MAHKÛMLARI “Tamamı ya da bir bölümü Ankara’da geçen veya adını Ankara’dan alan filmler” “Uğur Kavas 348 sayfa, FİYAB Yay., 2019 “... Bu kitapta 1925-2019 yılları arasında yapılan 46 filme, 1968-2008 yılları arasında TRT’nin yaptığı Ankara konulu 47 belgesele, yine TRT’nin 2015 yılına kadar yaptığı Ankara’da geçen 17 diziye ulaşabildik. Sayılar ne yazık ki çok az.” (Önsözden) “... Keşfedilen yeni fotoğraflar, birkaç gazete ve dergide görebildiğimiz yazı ve haberin dışında hakkında bilgi bulunmayan filmi birkaç kareyle de olsa seyredebiliyoruz! Bugün görmemiz olanaksız bu filmi. Öyle, çünkü Türk Sineması’ndan çok sayıda film kayıp. Ulaşamıyoruz. (...) Uğur Kavas dostumuz da Ankara’yı konu edinen filmleri kaleme alarak geçmişi yoklamamıza, kentimizi silindir gibi ezip geçen yıkımlar sonrası kaybolan yerlerini, sahnelerini ve dahası insanlarını yeniden bulmamıza aracılık ediyor. Kendisini kutluyorum.” (Turan Tanyer’in sunum yazısından)

29

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Gez/Oku ______________________________________Timur ÖZKAN ozkantimur@yahoo.com

KUZEY KIBRIS Hakan Sukayar, 72 Sayfa, TTOK Yay., 2005 1983 yılında ilan edilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni ziyaret edecekler için hazırlanan ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu tarafından yayınlanan rehber niteliğindeki kitap KKTC hakkında siyasi, tarihi ve coğrafi bilgilerin yer aldığı “Ansiklopedik Bilgiler”le başlıyor. “Görülebilecek Yerler” başlıklı ikinci bölümde; sırasıyla Girne, Gazimağusa, Lefkoşa, Güzelyrurt, Lefke ve İskele şehirlerinin tarihi ve turistik yerleri tanıtılıyor. “Pratik Bilgiler”e ayrılan üçüncü bölümde ise ulaşım, gümrük, el sanatları, festival ve fuarlar, mutfak, alışveriş vb bilgiler yer alıyor. Daha sonra “Adresler” başlığı altında bölgelerine göre otellerin listelendiği kitap restoran bilgileri ve mesafe cetveliyle sona eriyor.

KARDEŞ MUTFAKLAR, KIBRIS TÜRK MUTFAK KÜLTÜR VE YEMEKLERİNDEN ÖRNEKLER Kamil Toygar-Nimet Berkok Toygar-Hatce Doğruol, 240 Sayfa, Kendi yay., 2017 Yazarların Kardeş Mutfaklar, Türk Dünyası Yemeklerinde Örnekler: Azeri, Kazak, Kırgız, Özbek ve Türkmen” adlı kitaplarını devamı niteliğindeki kitap iki bölümden oluşuyor. “Derlemeler ve Araştırmalar” başlıklı ilk bölümde; Kıbrıs Mutfağı hakkında, yazarların haricinde Emete Galatyalı, Şevket Direktör, Mustafa Gökçeoğlu, Sema-Kozan Uzunoğlu, Semra Eyipoğlu, Zekai Altan, Mahmut İslamoğlu, Oğuz M. Yorgancıoğlu, Dinçer Raif ve Zübeyir Alkım imzalı olmak üzere 15 makale yer alıyor. Daha sonra “Alan Araştırmasından Notlar”la devam eden kitabın son bölümünde çorbalardan etli ve sebzeli yemeklere, pilav ve hamur işlerinden salata, turşu, tatlı ve macunlara kadar çeşitli Kıbrıs Türk yemekleri tanıtılıyor.

ÇİÇEKLER ÜLKESİ Vietnam, Kamboçya ve Tayland Gezisi İzlenimleri Ayhan Sarıhan, 394 Sayfa, Öğretmen Dünyası Yay., 2020 Vietnam, Kamboçya ve Tayland. İlk iki ülkede yaşananlar, 1960’ların, 70’lerin gündeminin ön sıralarındaydı. Dünyanın en kanlı, en vahşi savaşları arada oldu.

Bir avuç Vietnam’a, 2. Dünya Savaşı’nda atılan bütün bombaların üç katı bomba atıldı. (...) Fakat yoksul ama kahraman Vietnam direndi ve dünyanın en korkunç savaş makinelerini yendi. Kamboçya tarihte büyük bir uygarlık yarattı. Fakat son birkaç yıldır Asya’nın yazgısını paylaştı. (...) Tayland ise bölgenin hızla gelişen bir ticaret merkezi ama çelişkiler ülkesi. (...) Farklı coğrafyalar, farklı kültürler, farklı öyküler... Ama çiçek tutkuları ortak. Çiçekler Ülkesi, bu üç ülke ile ilgili gözlemleri yansıtıyor. (Arka kapaktan)

30

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Tadı Damağımda

Erdem ENGİN eengintavlayan@gmail.com

Efsane Tat: Nata Ben pek tatlı sevmem aslında, ama bu tatlıya doyamadım; bir tane yeter bana derken iki tane kesmedi, üçüncüyü söyledim... “Pasteis de Belem” veya “Pastel de Nata” diye anılan, kısa adıyla Nata’nın doğduğu yer Belem'de, "Antiga Confeitaria de Belem"de yani 1837'den beri bu işi yapan dev pastanedeyim. Kalabalık müşterisine, imalatın da o denli çokluğuna rağmen servis kalitesi çok iyi ve natalar inanılmaz derecede nefis. Şehir merkezindeki pastanelerde yapılanları da lezzetli olmasına lezzetli ama buradaki bambaşka... Zaten önündeki uzun kuyruk ve öğleden sonra erken denebilecek saatlerde tükenmesi de bunun bir göstergesi... İç içe geçmiş odaların, salonların arasında mutfağı ve tatlının pişme aşamasını da görebiliyorsunuz. Nata, ılık ılık servis ediliyor. Altta çok ince, milföy gibi çıtır çıtır bir hamur, içi muhallebi kıvamında sarı bir krema ile dolu. Ama bilinen krema gibi yağlı değil, damağı zıplatan bir tat, biraz muhallebi biraz krem karamel gibi... Üzeri hafif karamelize, tarçınlı... Tarifi alamadığım için çok üzgünüm, formülü maalesef kimselere vermiyorlarmış. Rivayete göre Pasteis de Belem’in tarifi 1837’den bu yana bir sır olarak saklanıyormuş. Hatta günümüzde tarifi sadece üç kişinin bildiği ve bu üç kişinin aynı uçakta yolculuk bile etmediği söyleniyor. Vakti zamanında sadece deniz yoluyla ulaşılan yıllarda Belem’de, Jeronimos Manastırı’nın rahipleri giysilerini beyazlaştırmak, şarabı berraklaştırmak için bolca yumurta akı kullanıyorlarmış. Ellerinde o kadar çok yumurta sarısı kalıyormuş ki bunları değerlendirmek için bol yumurta sarısıyla yapılan birçok tatlı tarifi geliştirmişler. İşsiz kalan rahiplerden biri geçimini sağlamak için yaptığı kremalı tatlısını küçük bir dükkânda satmaya başlamış.

Torre de Belem’in ve Manastır'ın ihtişamlı görünüşü bir çok ziyaretçiyi buraya çekiyormuş zaten, zamanla Belem kasabası bu küçük dükkânda satılan tatlısıyla da tanınır olmuş. Sonunda 1837’de Antiga Confeitaria de Belem Pastanesi açılmış, o gün bugündür tarifi sır gibi saklanan bu tatlı, Belem’in en önemli özelliklerinden biri olmuş… Lizbon’a giderseniz mutlaka bu masala siz de dahil olun ve bu efsane tadı mutlaka Belem’de deneyin...

Ginja… Likörden Öte…

Lizbon gezimize, buraya gezi planı yapmaya başladığımda aldığım ilk tavsiye olan “A Ginjinha’da ginjinha içilecek” notuna uygun olarak, “Ginjinha” ya da kısa adıyla “Ginja” içerek başladık, Lizbon’a buradan merhaba dedik. Akşamın ilk saatlerinde küçük meydandaki küçücük dükkâna ulaştığımızda upuzun kuyruğu ve dükkânın önündeki neşeli kalabalığı görünce şaşırdık; sadece turistler yoktu kuyrukta, iş çıkışı ayaküstü ginja içip evlerine giden Lizbonlulardı çoğunluğu...

Doğal, samimi ve güler yüzlü kuyruğa biz de girdik hemen... İlk Ginjanın satışı göçmen Francisco Espinheria tarafından bu minyatür ayaküstü likör barı “A Ginjinha” ya da diğer adıyla “Ginjinha Espinheira”da yapılmış. Bir keşiş tarafından tavsiye edildiği şekilde vişneleri Portekiz’in güçlü bir brendisi içinde bekletip bol miktarda şeker, su, tarçın eklemiş ve bu mucize likörü elde etmiş. O kadar sevilmiş ki bu tat 1840'tan bu yana kesintisiz üretim yapıyorlarmış. Sipariş verirken vişneli mi vişnesiz mi istediğinizi söylemelisiniz, tanelisinin tadı biraz daha vurucu. Tabii tekrar uzun kuyrukta beklemek istemiyorsanız baştan iki adet sipariş vermenizde fayda var… Burası Lizbon gezisinin kutsal duraklarından biri, burada Ginjinha içmek kültürel bir deneyim... Ve insanları mıknatıs gibi kendine çeken bu güleryüzlü, sevimli minyatür ayaküstü likör barı Lizbon gezisi için harika bir başlangıç noktası...

31

ANKARA ÇİĞDEMİ (Sayı: 23, 2020/Temmuz-Ağustos)

Dizelerden....

ŞEHİR (...)

Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın.

Bu şehir arkandan gelecektir.

Sen gene aynı sokaklarda dolaşacaksın, aynı mahallede kocayacaksın; aynı evlerde kır düşecek saçlarına.

Dönüp dolaşıp bu şehre geleceksin sonunda.

Başka bir şey umma. Ömrünü nasıl tükettiysen burada, bu köşecikte, öyle tükettin demektir bütün yeryüzünü de.

Konstantinos Kavafis (1863-1933 GİTMEK Yeni bir ülke yoktur, Diyor ünlü şair; Ne de yeni denizler.

Nereye gitsen bu kent, Seni peşinden izler.

Ama gitmektir benim Yenilmezliğim dünyada.

Ve ben durmaz giderim, Bu can tende durdukça.

Metin Altıok (1940-1993)

Fotoğraf: Timur Özkan Antananarivo, Madagaskar

32