Ang Tagatuklas 2025 Tomo XXVII, bilang 1

at

ECO-BANGAR

‘Media For Inclusion’, Itinampok sa kaunaunahang CSPC 2024

PINORMULANG GALING

Scions, patuloy ang pagtamo ng karangalan sa mga patimpalak sa Agham, Matematika

atuloy ang pagkamit ng mga mag-aaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ng karangalan sa mga nasyo nasyonal na kompetisyon patungkol sa Agham at Matematika.

kompetisyon, nakaipon ang paaralan ng isang diamond award, 7 gold medals, 19

ang naiuwi, isang silver medal

Mathematics Olympiad (HKIMO)

nina Asher Clyde Maala, Gabrie

mamamahayag at kalahok.

Dagdag pa rito ang kahalagahan ng nasabing tema sa edukasyon at kabataan at ang pagiging instrumento ng mga ito sa isang inklusibong lipunan.

“Ang nasabing tema ay napapanahon at mahalaga, lalo na sa konteksto ng edukasyon at kabataan. Para sa akin, ang temang ito ay nagbibigay-diin sa kakayahan ng campus journalism na maging instrumento para sa isang inklusibong lipunan,” ani Miel Navarette, isang manunulat ng isports.

Kabilang sa nasabing patimpalak ang iba’t ibang kategoryang pangindibidwal kagaya ng pagsulat ng balita, pagsulat ng editoryal, pagsulat ng kolum, pagsulat ng lathalain, pagsulat ng isports, pagsulat ng agham at teknolohiya, pagkuha ng larawan, pagwawasto at pag-uulo ng balita, at karting pang-editoryal

Nagwagi naman ang mga kinatawan ng RSHS for RI sa lahat ng kategorya at muling sasabak sa DSPC 2025.

Nilahukan ng RSHS for RI, Dońa Francisca Lacsamana de Ortega Memorial National High School (DFLOMNHS), Casa Cristo National High School (CNHS), Luzong Sur Integrated School (LuSIS), Mindoro Integrated School (MIS) at Saint Christopher Academy (SCA) ang nasabing patimpalak.

Nakamit naman ni Stephanie Semillano ang diamond award, gayundin ang gold

sa International Science Olympiad Competition of Southeast Asia (ISOCSEA) National Round, Agosto 10. Bukod dito, nasungkit din ang 2 gold medals, 2 silver medals, 11 bronze medals, 6 merit wards, at 9 distinction awards sa National Speed Math Challenge noong Agosto 30; 3 silver medals, 2 bronze medals, at 3 merit awards sa Thailand International Mathematics Olympiad (TIMO) Heat Round noong Nobyembre 12; at 4 first prize at 4 second prize awards sa Big Bay Bei (BBB) Heat Round noong Disyembre 1. Naiuwi naman ang 9 silver, 13 bronze medals, at 9 merit awards, gayundin ang parangal na 12th Top Performing School Hong Kong International Science Olympiad (HKISO) Heat Round noong Disyembre 8.

Mga mag-aaral patuloy na umaaray sa mahinang internet

Patuloy ang pagrereklamo ng mga mag-aaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) dahil sa pagkaranas ng mahinang internet sa iba-ibang parte ng paaralan na siyang nakaaapekto sa kanilang pag-aaral.

Ayon kay G. Patrick Salinas, ICT coordinator ng RSHS-RI, hindi umano sapat ang walong Wi-Fi routers upang masakop ang buong paaralan.

“Hindi ito enough for the whole school. Access Point per room ang kailangan,” giit nito.

Inilahad din ng ilang mag-aaral na ang pagkakaroon ng mahinang internet ay isa umanong sagabal sa kanilang pag-aaral.

“Kapag kami ay nangangailangan ng data para sa aming presentasyon, sinusubukan naming magconnect sa Wi-Fi ng SSLG ngunit hindi umaabot sa classroom namin sa 3rd floor. Kaya imbes na hindi na kami gagastos sa load at hindi na rin sana kukuha ng selpon sa head

teacher’s office, kinakailangan pa naming maglaan ng pera at bumaba para lang kumunekta,” sabi ni Ayessa Bautista.

Dagdag ni Niezel Motilla, “Kapag mabagal ang koneksyon, naaantala ang paggamit ng mga educational platforms tulad ng Khan Academy at iba pang websites na need sa aming iba’t ibang subject. Dahil dito, nagiging sagabal ito sa aming pag-aaral lalo na’t ito ang pangunahing pangangailangan namin sa makabagong sistema ng edukasyon.”

Iginiit naman ng isang SSLG officer na isa sa mga naging sanhi ng paghina ng internet ay ang bilang ng mga nakakonekta sa mga Wi-Fi routers. “Kahit na lumapit kami sa may Wi-Fi

ng paaralan, madalas itong mahina dahil maraming mga naka-connect dito kasi lahat naman kaming mga mag-aaral ay nangangailangan ng internet,” ayon kay Haide Shane Coloma, SSLG Grade 8 Representative. Nagbigay naman ng mungkahi ang isa pang mag-aaral upang masolusyonan ang nasabing problema sa paaralan. “Sana dagdagan ng ating paaralan ang mga Wi-Fi routers para masakop ang ibang area dahil may mga lugar sa school kung saan hindi umaabot ang internet gaya na lamang sa building naming mga grade 9,” ani Excelsis Caberto.

officials, tumatak sa mga Scions

‘Kung kinaya ko, you can do it too’ -Asec. Rosas

Tumatak sa mga mag-aaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-R1) ang pagbisita sa unang pagkakataon nina DepEd Assistant Secretaries Nilo Rosas and Jerome Buenviaje, kasama sina Assistant Regional Director Rhoda Razon at iba pang regional and central office personnel noong ika-8 ng Enero.

“Sana, when I am alfready 7 ft under the ground, you will also become teachers, or principals, or maybe a Deped Secretary. Kung kinaya ko, you can do it too,” ani Asec. Rosas.

Aniya pa, “ kung kinaya ko, you can do it too”.

Naantig naman ang ilang mag-aaral, tulad ni Yezhka Li, isa sa mga sumalubong sa mga nasabing bisita, sa inspirasyon at motibasyong ibinigay ni Asec. Rosas. Samantala, bumisita ang regional and central office personnel para tingnan at siyasatin ang mga mag-aaral ng ikasiyam at ika-sampung baitang para sa nalalapit na pagsusulit sa Programme for International Student Assessment (PISA).

ANG TAGATUKLAS

sundan sa pahina 03

Ni Katryne Mae Maynes

Ni Vincel John Jurado

Ni Kristelle Kaye Maynes

Ni Zoe Angelie Santos

Pagpapahalaga sa kultura, ipinakita sa Cultural Revival Show

I am now a legit fan of the Municipality of Bangar and its efforts of cultural revival. The only one in the province at the moment."

Upang ipakita ang pagsuporta sa preserbasyon ng kultura, muling ipinamalas ng mga magaaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang iba-ibang talento sa Cultural Revival Show sa Bangar Sports Complex, Disyembre 21.

Layunin ng nasabing Cultural Revival Show na pagtibayin at pahalagahan ang iba-ibang kultura at lokal tradisyon sa pamamagitan ng mga patimpalak sa Bukanegan, Vocal, Solo, Dramatic Act

Mga Natamong Parangal Noong Cultural Revival Show

Play, Traditional Folk Dance, at Creative Folk Dance.

Nasungkit naman ng RSHS-RI ang unang puwesto sa kategoryang Traditional Folk Dance, ikalawang puwesto sa Bukanegan, Vocal Solo at Dramatic Act Play, gayundin ang ikatlong puwesto sa Creative Folk Dance.

Ibinahagi rin ng isang hurado na si Ren Flores sa kanyang facebook post ang pagkamangha sa pagkakaroon ng patimpalak na bumubuhay umano sa mga kultura at hiniling na tularan ito ng ibang

kalahok sa kategoryang

FOLKDANCE

bayan.

“I am now a legit fan of the Municipality of Bangar and its efforts of cultural revival. The only one in the province at the moment. I hope that other municipalities will soon emulate and realize that the beginning of sustainable development lies in the natural genius of the people,” anito. Naging koordineytor naman ng mga patimpalak sina Bb. Decy Dorothy B. Sibayan at G. Jake L. Mantilla.

Bayani ng Wika, binuhay ng Regsay sa pagdiriwang ng Buwan ng Wika

Itinampok ng Regional Science High School for Region I (RSH-R1) ang kauna-unahan nitong pagtatanghal sa Bayani ng Wika bilang pag-unawa sa temang “Wikang Mapagpalaya” sa pagdiriwang ng Buwan ng Wika, Agosto 27.

Isinuot ng mga kinatawan ng bawat baitang ang mga tradisyunal na kasuotan mula sa iba-ibang bahagi ng bansa, gayundin na nagbahagi ang mga ito ng kanilang mga kaalaman ukol sa Wikang Pambansa na Filipino.

Itinanghal bilang Bayani ng Wika sa huli si Kirk Joaquin Clemente, kinatawan ng ika-9 na baitang sa kategorya A, gayundin si Jerome Sacopaso na kinatawan ng ika-11 na baitang sa kategorya B.

Pinangunahan ng mga guro mula sa Departamento ng Filipino na sina Gng. Flora M. Leiza, Gng. Fremrose L. Monis, Gng. Letecia E. Leonen, at Bb. Raphiel Nicah Bañez ang nasabing pagdiriwang.

ang nasabing proyekto ay nakasisiya dahil nagkaroon na ng comfort room ang LGBTQIA at nagiging mas komportable na ang mga miyembro na gumamit nito.

“Masaya ako dahil nagkaroon na ng sariling comfort room ang mga LGBTQIA community. Bilang isang parte ng community, nahihiya akong mag-cr sa panlalaking cr, lalo na’t lagi kong iniisip ang sasabihin nila ukol sa’kin. Ngayong mayroon ng sariling cr ang mga LGBTQIA, mas magiging komportable na akong mag-cr sa ating paaralan,” anito.

Para sa inklusyon: LGBTQIA comfort room inilaan sa RSHS-RI Bilang suporta at upang mailunsad ang inklusyon sa mga miyembro ng lesbian, gay, bisexual, transgender, queer, intersex, at asexual (LGBTQIA) na komunidad, naglaan ang Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ng comfort room para sa nasabing komunidad, ngayong panuruang taon na ipinanukala ng GAD koordineytor(date) na ipinanukala ni/nina. Ayon naman kay Laurence Quilaman, isang miyembro ng LGBTQIA,

Complete Notebook Policy, Kani-kaniyang pamamaraan ng mga Scions sa pagtugon

Isinasakatuparan ng ilang mga guro ng Regional Science High School for Region 1 (RSHS-RI) ang Complete Notebook Policy na may layuning magsilbing balik-aral para sa mga mag-aaral tuwing nalalapit ang pagsusulit at mapanatili ang mga araling naituturo. mga mag-aaral ang pagiging malikhain upang matapos agad ang sulatin sa mga notebook at makapag-comply sa mga gurong nagre-require ng kompletong notebook.

“Karamihan kasi sa mga learners ay nakaasa na lamang sa mga PowerPoint presentations na ibinibigay ng mga guro na hindi naman dapat sanayin dahil ang layunin lamang ng mga ito ay magbigay ng outline sa paksa,” ani Gng. Imelda Canumay, guro na nagsasakatuparan din ng nasabing polisiya. Bilang tugon, ipinamamalas ng

Pinapayagan naman ng ilang guro ang mga mag-aaral na magpasa ng encoded notes ngunit karamihan ay estrikto hinggil dito kaya ilan sa mga mag-aaral

ay pinagkakakitaan ito o ginagawang komisyon kung saan ibinebenta nila ang kanilang notes o nagsusulat para sa kapwa mag-aaral. Gayunpaman, binigyang diin ni Gng. Manahan ang masamang dulot ng nasabing pagkokomisyon dahil naisasakripisyo ang isang layunin nito na magsilbing balik-aral para sa mga pagsusulit.

“Para sa akin, hindi maganda ‘yon. Kasi kumbaga hitting 2 birds with 1 stone ang note taking and reviewing. Kapag iba ang gumawa no’n, nacompromise mo yung isang goal mo,” ani Gng. Manahan.

Bagong Gusali, tugon sa kakulangan ng klasrum ng Regsay Uno

pinagkaloob ng Provincial Government of La Union ang hiling ng Regional Science High School for Region I na bagong gusali upang matugunan ang kakulangan ng klasrum sa paaralan.

Nakasaad sa orihinal na hiling na pinangunahan ng dating punong guro ng paaralan na si Gng. Nancy G. Hoggang, kasunod ng mga miyembro ng Supreme Goverment Council(SGC) at ParentsTeachers Association(PTA) na gagamitin ang gusali bilang laboratoryo at klasrum subalit ito ay nabago sa termino ng

kasalukuyang punong guro na si Gng. Elsie V. Mayo.

Ayon kay Gng. Mayo, ilalaan na ang gusali para sa pag bukas ng paaralan sa bagong strand ng Senior High School (SHS) na Accountancy, Business, and Management (ABM) gayundin ang karagdagang klasrum ng strand ng Science, Technology, Engineering and Mathematics (STEM), dahilan ng

pagkakaroon ng apatnapung estudyante sa isang klasrum na hindi ideal para sa isang science class. Nakadisenyong dalawang palapag ang gusali na may tigdalawang klasrum sa bawat palapag. Nagkakahalaga ang proyektong ito ng 12, 621, 878 pesos na nagmula sa pondo ng DEPED BEFF FY 2024 – Line Item Projects. Ang pagpapatayo ng imprastraktura ay nasa pamamatnubay ng Department of Public Works and Highways (DPWH)-La Union, First District Engineering Office at Que Construction Corporation. Kasalukuyang tinatapos ang pagpapatayo ng gusali na sinimulan noong ika-29 ng Abril sa taong 2024 na inaasahang matatapos sa mga susunod na buwan.

Ni Dhennizze Sofia Moster

Ni Jio Lorenzo Orteza

Ni Khryztian Ero Ganat

Ni Lance Andrei Madrid

Hafalla Galima

Ni Zoe Angelie Santos

‘POWER OF TWO’

REGSAY GAD mother at GAD father nagningning

sa GAD Gawad Silang Award 2024

Bilang pakikiisa sa pagtugon sa diskriminasyon sa kababaihan, ipinapatupad ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang mga programa kaugnay ng Gender and Development (GAD).

Layunin ng mga tagapamahala ng GAD sa RSHS-RI na sina Gng. Dyan

Delizo at G. Jerwin Telacas na turuan ang mga mag-aaral ng mga batas tulad ng Anti-Violence Against Women and their Children (VAWC) Act o ang RA 9262, gayundin na hikayatin ang mga ito na lumahok sa mga programa ng paaralan na nagtataguyod sa pagkakapantay-pantay.

Ayon kay G. Telacas, ang diskriminasyon sa kababaihan ay talamak na umano mula pa noon.

“Sa history kasi, yung mga babae, mas mababa ang tingin sa kanila kung ikukumpara sa mga kalalakihan,” anito.

“The reason why there is GAD is

because there is gender inequality and now to remove that gender inequality, para maging equal ang lahat ng kasarian ay nagkaroon ng Gender and Development,” aniya pa.

Kabilang sa mga programang ipinatutupad ng paaralan kaugnay ng GAD ang GAD-related school competitions, campaign banners at materials, workshops, at seminars, gayundin ang pagpapatayo ng gender-neutral restrooms.

Sinabi naman ni Gng. Delizo na mas napabuti umano ang kamalayan at kumpiyansa sa sarili ng mga mag-aaral ng matapos sumailalim sa mga seminar at workshops kaugnay ng GAD.

“Kapansin-pansin ang pag-usbong ng kanilang kamalayan at pagiging mas bukas sa pagtanggap ng pagkakaiba-iba. Nakita ko rin ang pagtaas ng kanilang kumpiyansa matapos ang mga seminar at workshops na naglalayong magbigay ng boses sa lahat, ano man ang kasarian,” anito.

Nasungkit naman ng RSHS-RI ang unang parangal sa Large School Category sa Division Search for Outstanding School Gender and Development (GAD) Implementers, gayundin ang ikatlong parangal sa rehiyonal na antas.

mula sa

NGAR

No Plastic Policy ng LGU, Happy New Tree ng SSLG magkaagapay laban sa lumalalang climate change

ilang pagtugon sa mga epektong dulot ng lumalalang climate change, ipinatupad ng Local Government Unit (LGU) ng Bangar ang No Plastic Policy, gayundin na inilunsad ng Supreme Student Learner Government (SSLG) ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang proyektong Happy New Tree. Ayon sa mga nakapanayam na vendors sa Bangar Public Market, kapansin-pansin umano na nabawasan na ang mga nagkalat na plastic sa kapaligiran mula nang maipatupad ang polisiya, gayundin ang pagkabara ng mga kanal at pagsusunog ng mga plastic na nagdudulot ng delikadong usok.

“Syempre pabornak gapu ta nagadado nga plastic ti agkakaiwara idi, tapos tatta manmanon, maiwasan payen dagidiay barado nga kanal. Pati diay panagpuorda ngay ti plastic idi, daydiay ti nagbaliwanna, awan ti malanglanghap nga asok tattan,” ani Renalyn Murao,

sa mga mag-aaral ang kahalagahan ng mga puno sa pagsugpo sa climate change at ang pagiging responsable sa pangangalaga ng kalikasan, gayundin na mag-ambag sa mga pangmatagalang solusyon.

“The project aimed to encourage learners to engage with nature and develop a sense of responsibility, as well as develop an understanding of the importance of trees in maintaining ecological balance and combating climate change,” ani Chloie Morillo, SSLG President.

“Bilang isa sa mga nabigyan ng tree saplings na itatanim, napagtanto ko na ang gawaing ito ay malaking tulong upang mapanatili ang kagandahang ating paligid. Ang mga puno na aming itinanim, kapag lumaki na ay magbibigay ng preskong hangin, pagkain, materyal na gagamitin sa pang-araw-araw na pamumuhay, at lilim kapag mainit ang panahon,” pahayag naman ni Caitlin Milena, isang grade 7 learner. Ayon kay Gng. Aurea Cabanting, SSLG Adviser, 50 tree saplings ng Mahogany at Narra mula sa Department of Agriculture (DA) Bangar sa pamumuno ni Gng. Regina Labiano ang ipinamahagi upang itanim at alagaan ng mga mag-aaral sa kanilang mga sariling bakuran.

Patuloy namang nakikipag-ugnayan ang SSLG sa Science Department na pinamumunuan ni Gng. Aurelia Garcia upang masubaybayan ang mga naitanim na tree saplings at masigurong naaalagaan ang mga ito nang maayos ng mga mag-aaral.

50 tree saplings

ng Mahogany at Narra ang ipinamahagi upang itanim.

Proyektong Scion’s Book Harvest isinulong ng SSLG; Pamimigay ng aklat, itinampok

Isinulong ng Supreme Student Learner Government (SSLG) ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang proyektong donation drive na “Scion’s Book Harvest” na naglalayong makatulong sa pagpapaunlad at paglinang ng kakayahan sa pagbasa ng mga mag-aaral ng day care.

Layunin ng nasabing donation drive na nagsimula noong Nobyembre 19 na makalikom ng mga libro at school supplies na ipamamahagi sa mga day care learners ng Ma. Cristina Day Care Center, Bangar, sa isang outreach program.

“Gusto naming magpalaganap ng pagmamahal at makatulong sa pagtugon sa lumalaganap na problema sa pagbasa,” ani Cloie Morillo, SSLG President.

Bukod sa pamimigay ng mga aklat at iba’t ibang school supplies ay nagsagawa rin ang SSLG ng mga reading sessions at mga palaro upang maaliw ang mga mag-aaral.

Isinagawa naman ang nasabing outreach program sa pakikipagtulungan ng Raniag ken Boses iti Agtutubo - DMMMSU MLUC Chapter sa pangunguna ni Catherine Garcia at Sangguniang Kabataan ng Sta. Rita,

Bacnotan sa pangunguna ni Kian Doculan kung saan ibinahagi ang mga nalikom na libro, pati na rin ang mga laruan at school supplies noong Disyembre 2.

“Lagi kong sinasabi ko sa sarili kong dapat maging isang example at inspiration ako sa kapwa kabataan ko. Na dapat lagi akong magbigay suporta, pang-unawa, at tiwala sa kanilang mga kakayahan, kahit sa maliliit na paraan lamang tulad ng pakikibahagi sa mga outreach program para sa kabataan, “ ani Garcia.

“Fulfilling siya. Masaya ako makita yung sigla sa mga mata ng mga bata habang naglalaro at tumatanggap ng munting mga regalo,” dagdag pa niya.

Nagpapasalamat naman ang mga magulang at mga guro ng mga mag-aaral dahil sa tulong na iniabot ng SSLG ng RSHS-RI, Raniag ken Boses iti Agtutubo - DMMMSU MLUC Chapter, at Sangguniang Kabataan ng Sta. Rita, Bacnotan.

TAGUMPAY

Isang tagumpay para sa RSHS for Region I ang pagiging kaunaunahang paaralan sa buong Division of La Union na kwalipikado sa Khan Academy Pilot Program sa MATATAG-Aligned Mathematics para sa mga mag-aaral sa Grade 7. Ang programang ito ay isang makabagong inisyatibo na naglalayong pahusayin ang karanasan sa pagkatuto ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng personalized at teknolohiyang

pinapalakas na pagtuturo sa matematika.

Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng pagkakataong makilahok sa pilot program na ito, magkakaroon ang mga mag-aaral ng RSHS for Region I ng mga bagong kagamitan at kasangkapan sa pagkatuto na magpapalawak ng kanilang kaalaman sa matematika, pati na rin ang pagpapalakas sa kanilang kakayahan sa critical thinking at problem-solving skills.

Ayon kay Gng. Aurelia S. Garcia, Assistant Principal ng Senior High

School, "Ang pagkilala na ito ay hindi lamang tagumpay para sa aming paaralan kundi para din sa buong komunidad ng edukasyon sa La Union. Kami ay nagpapasalamat sa pagkakataong magamit ang Khan Academy upang mas lalo pang mapabuti ang kalidad ng edukasyon ng aming mga mag-aaral."

Pinangunahan nina Gng. Aurelia S. Garcia, Head Teacher III ng Science, Gng. Imelda N. Canumay, Master Teacher I ng Matematika at Gng. Aurea L. Cabanting, Teacher III ng Matematika at magiging

Manga Meets Scions

Cosplay Matsuri, tampok sa SFOT 2024

tinampok sa kauna-unahang pagkakataon ang Cosplay Matsuri sa Regional Science Highschool for Region 1 (RSHS-R1) na may temang “Innovation and Creativity: Talents that Shape the Future” noong ika-3 ng Oktubre bilang pakikiisa sa School-based Festival of Talents 2024 Spread love before christmas." “

Isinuot ng bawat kinatawan mula sa iba’t ibang baitang, pati ang mga mag-aaral ang kanilang costume na nagrerepresenta sa isang anime o cartoon

pilot teacher ng nasabing programa sa pagtanggap ng mga bisita mula sa Khan Academy at sa paggabay ni Gng. Perpetua Eslava, Education Program Specialist ng Matematika.

Ang pagkakaroon ng RSHS for Region I ng Khan Academy Pilot Program ay nagsisilbing halimbawa at inspirasyon sa iba pang mga paaralan sa Rehiyon I na yakapin ang makabagong paraan ng pagtuturo at pagsasanay sa matematika, alinsunod sa mga pambansang pamantayan ng edukasyon.

pagsasatao ng napiling

kinatawan ng ikapitong

Ledda ang unang pwesto sa kategorya A, samantalang nakuha naman ng kinatawan ng ikasampung baitang na si Hillary Ramos ang unang pwesto sa kategorya B. Ayon kay Ramos, hindi umano ang pagkatalo o pagkapanalo ang mahalaga sa nasabing patimpalak, kundi ang karanasan sa pagko-cosplay na hindi karaniwang isinasagawa.

“It’s a win win, walang talo kasi kahit may mga di nakuha ang title, naexperience nila kung paano magcosplay,

naipakita ang mga skills tas maiimprove mo pa and dapat be proud sa lahat ng mga lessons na natutunan sa event na yun,” anito. Maliban dito, samu’t saring aktibidad ang inihanda kabilang na ang poetry recital ng ikapitong baitang, speech choir ng ikawalong baitang, formal speech delivery ng ikasiyam na bataing, monologue ng ikasampung baitang, impromptu speaking ng ikalabing-isang baitang, at variety show o modernized

zarzuela ng ikalabindalawang baitang. Ginawaran din sa huli ang mga mag-aaral na nagwagi sa pagtatanghal, gayundin ang mga gurong nakilahok at may pinakamagandang kasuotan sa Cosplay Matsuri. Pinangunahan ng mga guro mula sa English Department na sina Gng. Ricel Mifa, Gng. Janette Manalang, Gng. Judith Amoyen, at Bb. Diane Jamandron ang nasabing pagdiriwang.

Ni Dhennizze Sofia Moster

Ni Alexander Placido Jr.

Ni Shanelle Angela Licay

Ni Jeremy Igos

Sa Linggo ng Kabataan 2024:

Nagningning ang mga talento ng Scions

Hinirang sina Jade Lawrence

Ancheta at Georgia Claire Pat-og bilang Mr. and Ms. Youth Ambassador 2024 sa pagdiriwang ng Linggo ng Kabataan na pinamunuan ng SK Federation ng Bangar, Agosto 23.

Layunin ng Linggo ng Kabataan na magsilbing paggunita sa kahalagahan at karapatan ng mga kabataang Pilipino, alinsunod sa Seksyon 30 ng RA No. 10742 na mas kilala bilang “Sangguniang Kabataan Reform Act of 2015.”

Ayon kina Ancheta at Pat-og, ang nasabing patimpalak ay nagbukas ng oportunidad para sa kanila upang magsilbing inspirasyon at boses ng kapwa

kabataan na pinambababaan ng tingin.

“The younger generation tends to be looked down upon solely because of our age and I, as a youth ambassador, stand as an example that the youth, in many ways, could make a difference if given the opportunity to do so. With this, I think the essence of being a youth ambassador is not only to be a role model, but also, to be a voice for those who are shunned, a voice that empowers the youth, and a voice that bridges the gap between generations of new, and old,” ani Ancheta.

“The essence of being the Ms. Youth Ambassador is to be the magnifier of truth and act as a catalyst of change. An ambassador must know how to

“If you have this big heart

include the youth through these positive changes such as conducting community engagement and leadership training with the incorporation of advanced technologies because that is what the youth today are into. Lastly, an ambassador must be a great inspiration and representation of how the youth should act,” dagdag pa ni Pat-og.

Nasungkit naman ni Ancheta ang mga parangal na Best in Uniform, Best in Trashion Wear, Best in Formal Wear, Most Articulate, at Best in Production Number –LGBTQIA Choice.

Samantala, inuwi rin ni Pat-og ang mga parangal na Best in School Uniform, Best in Formal Wear, at Most Articulate.

OutsTANDEM

2 empleyado, humilera sa mga Regsay Outstanding Teachers

inanggap ni Gng. Lilibeth S. Cabotaje ang parangal bilang isa sa mga Most Outstanding Non-Teaching Personnel, gayundin na naging isa sa mga nominado si G. Rowel Lucina sa Division Search for the Most Outstanding Teachers in the Schools Division of La Union, Oktubre 9.

hospitalized,” aniya.

“This achievement inspires me to continue being a good steward of this institution because I believe that by doing so, my colleagues will be inspired to do the same. And when more hands work together, together we achieve more,” dagdag pa niya.

Samantala, sinabi naman ni G. Lucina na ang pagtuturo ay hindi umano nasusukat sa isang parangal, kundi sa kagustuhang maglingkod para sa kabataan.

“Sabi nga nila, teaching is a passion.

If you really want to teach, you should be passionate about it. There should be commitment, whether you compete for the search or not,” anito.

“If you have this big heart for the children, that will be your reason to keep the fire burning within you,” sunod nito.

This achievement inspires me to continue being a good steward of this institution because I believe that by doing so, my colleagues will be

Abel Academy, inilunsad; 50 kabataan sa Bangar, nakinabang

Inilunsad ng La Union Provincial Tourism Office sa pakikipagtulungan ng Local Government Unit ng Bangar ang proyektong Abel Academy upang mapanatili ang tradisyonal na Abel weaving noong Nobyembre 25-27.

Layunin ng naturang proyekto na turuan ang 50 kabataang taga-Bangar na yakapin at paunlarin ang sining ng paghahabi gamit ang mga tradisyonal na teknolohiya at kasangkapan.

Magkakaroon ang mga kalahok ng pagkakataon na matutuhan ang mga pangunahing hakbang sa paggawa ng abel mula sa mga eksperto at manggagawa na may malawak na kaalaman sa industriyang ito.

Sa pamamagitan ng Abel Academy,

inaasahan ng mga lokal na opisyal ng

La Union at Bangar na mapalawak ang kaalaman sa kanilang lokal na kultura at mas mapalago ang industriya ng handloom weaving na nagbibigay daan sa mga oportunidad sa trabaho at negosyo.

Kilala ang Bangar na pinagmumulan ng mga produktong Abel at ito ang isa sa mga ipinagmamalaki at natatanging produkto ng mga Bangareño.

Ito ay bilang pagsuporta rin sa ipinapatupad ng Civil Service Commission

Nakamit ng Regional Science High School for Region 1 (RSHS R-1) ang karangalang Functional Level in the School Governance Council (SGC) para maitaguyod ang dekalidad na edukasyon sa pangunguna ni Dr. Denver Badua sa school year 2023-2024 na naganap sa Hotel Ariana, Paringao, Bauang, La Union noong Agosto 12, 2024.

“Dahil sa suporta ng mga miyembro sa lahat ng mga organisasyon na nasa ilalim ng SGC under the leadership of Dr. Denver Badua, nakamit ng RSHS-RI ang karangalang, Functional SGC.” ani Gng. Antoniette Padua.

Naisakatuparan ang samahan ng SGC kasama ang Federated ParentTeacher Association (FPTA) at lahat

ng mga organisasyon sa loob at labas ng eskwelahan dahil sa DepEd Order No.26, s.2022, nagsasaad na ang lahat ng eskwelahan ay may mandatong maglunsad ng isang Governing Council.

Isa sa mga pinaka-aktibong panlabas na organisasyon na nagpapatupad sa mga programa ng mga magulang sa eskwelahan, ang SGC naman ang siyang nagsisilbing binding force, kabilang na rito ang mga panloob na organisasyon gaya ng Supreme

Secondary Learner Government (SSLG) at Faculty Organization sa pagpapaigting ng pagpapatupad ng mga polisiya at programa sa RSHS-RI.

Alinsunod sa Republic Act (RA) No. 9155 o ang Governance of Basic Education Act of 2001, layunin nitong pagtibayin ang tungkulin ng mga

school stakeholder kasama ang Local Government Units (LGUs) bilang katambal sa pagtakda ng may kalidad na edukasyon para sa mga bata.

Dagdag pa rito, upang maayos na maisagawa, masubaybayan at mapaunlad pa ang iba’t iba ng programa ng paaralan, may tungkulin ang SGC na pagbukludin ang iba’t ibang organisasyon patungo sa kaunlaran.

Nais din na ipagpatuloy ng RSHS-RI SGC ang pagpapanatili sa Functionality Level nito, pati ang pagiging aktibo na pakikilahok sa lahat ng mga programa ng mga organisasyong nakapaloob dito upang maipagpatuloy ang kultura ng Excellence ng Regsay Uno.

Ni Dhennizze Sofia Moster

Ni Angel Monique Nonog

Likhang guhit ni Kathryne Mae Maynes

Ibinalik ng Regional Science High School for Region 1 (RSHS-RI) ang programang Reading Corner sa bawat klasrum upang paigtingin ang kakayahan sa pagbasa at paunlarin ang komprehensyon ng mga magaaral.

Isinagawa ang nasabing restoration ng Reading Corners sa mga klasrum alinsunod sa Literacy and Numeracy program ng DepEd matapos maalis ang mga ito noong 2023 ayon sa DepEd Order No. 21, s. 2023.

Isiniwalat naman na ang programang ito ay nagsisilbing tulong sa mga guro upang mapabuti ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagbabasa.

Bukod pa rito, layunin ng nasabing programa na suportahan ang pagpapaunlad sa komprehensyon ng mga mag-aaral matapos mapabilang ang Pilipinas sa isa sa mga bansang may pinakamababang ranggo sa Program for International Student Assessment (PISA).

Matatandaang ang Pilipinas ay ikaanim na pinakamababa sa 81 na bansa na lumahok sa PISA 2022 na nagsasabing patuloy pa ring nahuhuli ang mga mag-aaral sa bansa sa pagbasa at pag-unawa.

“Para sa akin, malaki ang naitulong ng Reading Corner, dito ko natutunan na hindi lang ang pagbabasa ng mga libro o artikulo ang mahalaga, kundi ang pag-unawa at pagsusuri sa mga ideya at mensaheng hatid ng bawat isa.” ani Erich Ledda, isang mag-aaral.

Nagbibigay din umano ang mga reading corners ng motibasyon sa mga magaaral na magbasa at magsulat, gayundin na malimitahan ang kanilang paggamit ng gadgets.

“Hindi lamang nagbibigay ng ensayo ang programa para sa pagbabasa kundi nagsisilbi rin itong paraan upang mas maging nakagagalak ang pagbabasa at pagsusulat. Mas nagbibigay ito ng inspirasyon para sa mga estudyanteng kagaya ko upang magbasa,” sabi ni Adrian Azada.

Makatutulong din ang programang Reading Corner sa paghasa ng mga kasanayan sa pagsulat na makatutulong sa pagpapabuti ng kanilang kakayahan sa pag-unawa, kritikal na pag-iisip, at sa pagpapaunlad ng bokabularyo ng mga magaaral. Sa ngayon ay inaasahang epektibong maisusuulong ang restoration ng Reading Corner sa lahat ng klasrum sa RSHS-RI.

Learning days, apektado ng sunodsunod na mga bagyo; MDL, ikinasa bilang tugon

Upang matugunan ang mga klaseng nakansela dulot ng sunod-sunod na mga bagyo, ikinasa ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang Modular Distance Learning (MDL) alinsunod sa Deped Order NO. 037, s. 2022.

Nakasaad sa nasabing Deped Order na dapat ipatupad ng mga pampublikong paaralan ang alternative learning modalities tulad ng MDL sa mga pagkakataong nakakansela ang klase upang masiguro na nasusunod pa rin ang learning competencies at objectives para sa mga mag-aaral.

Ayon kay Gng. Letecia Leonen, guro sa RSHS-RI, mahalaga umano ang MDL para sa mga katulad niyang guro na naghahabol ng mga leksiyong naantala dahil sa sunod-sunod na pagkansela ng mga klase.

“Dahil napakarami na ng ating class suspensions, kailangan talaga ng modular distance learning para maihabol naming mga guro ang mga lessons at makamit pa rin iyong mga pinakamahalagang kasanayang pagpagkatuto o iyong

tinatawag na Most Essential Learning Competencies (MELCs),” anito.

Pabor naman ang ilang mag-aaral ukol sa implementasyon ng nasabing learning modality at sinabing makatutulong ito upang hindi mahuli sa klase ang mga mag-aaral.

“Dapat lang talaga na magkaroon ng modular distance learning upang hindi kami mahuli sa mga lessons at matambakan ng mga gagawin pagdating sa classroom,” ani Princess Buton.

Kasunod ng pagpapatupad sa paaralan ng MDL, inanunsyo ng Deped ang implementasyon ng bagong Dynamic Learning Program (DLP) na magbibigay sa mga apektadong paaralan ng kakayahang magpatupad ng make-up classes at gumamit ng learning activity sheets simula Nobyembre.

Sunod-sunod na Suspension of Classes, ikinabahala ng DepED, DepED Order kaugnay sa suspension, nirebisa

Upang mapagtibay ang kahandaan sa mga sakuna at ibang hindi inaasahang pangyayari habang nasusuportahan ang learning continuity ng mga pampublikong paaralan, inilabas ng Department of Education (Deped) ang bagong class and work suspension guidelines, Disyembre 27.

Nakasaad sa Deped Order No. 022, s. 2024 ang balangkas ng mga bagong alituntunin sa pagsuspende ng mga klase at trabaho partikular sa panahon ng bagyo batay sa Tropical Cyclone Wind Signals (TCWS) levels ng Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA).

Bunga nito, umalma ang ilan sa mga mag-aaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) sinabing maaari umanong magdulot ito ng panganib sa kanilang kaligtasan.

“Hindi talaga ako pabor na saka lang masususpend ang klase naming mga senior high school students kapag Signal No. 3 na. Pare-pareho naman kaming apektado ng bagyo

sa aming kaligtasan kung mananatili pa kami sa paaralan at hihintaying magSignal No. 3 bago makauwi,” ani Francis Maque.

Saad ng Deped Order, mga Kindergarten lamang sa mga apektadong bahagi sa ilalim ng TCWS 1 ang masususpende.

Matatandaang sakop nito ang mga klase at trabaho mula Kindergarten hanggang Grade 12, kabilang ang Alternative Learning System (ALS) sa dating Deped Order NO. 037, s. 2022. Suspindido naman ang klase mula Kindergarten hanggang Grade 10 sa ilalim ng TCWS 2, ngunit lilipat lamang sila sa modular tasks, make-up makamit

Programang TAFS, pinaigting sa asignaturang Matematika, mga guro aminadong naging epektibo

Sa layuning mapabuti ang kasanayan sa matematika ng mga mag-aaral, kasalukuyang isinasakatuparan ng mga mag-aaral ng Regional Science High School for Region I (RSHS-RI) ang proyekto na Teach A Fellow Student (TAFS) na ngayo’y mas kilala na bilang Mathbuddy.

Ang inisyatibong ito, na sinimulan ng mga estudyanteng may layuning palaganapin ang kolaborasyon at pagtutulungan, ay nakatuon sa pagbabahagi ng kaalaman sa matematika sa paraan kung saan mas matututunan ng mga mag-aaral. Ayon sa isang artikulo mula sa Department of Education Region XI, aktibong nakikibahagi ang mga estudyante sa mentoring programs kung saan ang mga independent learner ay gumagabay at nagtuturo sa kanilang mga kamag-aral na kung tawagin ay “instructional learner.” Aminado naman ang ilan sa mga Math teachers na naging epektibo ito,

Sa

pagtutulungan

Ni Ian Jabez Marquez

Ni Xiantelle Laño

Ni Jannel A. Ortiz

Ni Jeremy Igos

Prinsipyo sa Dy Karunungan at Pagbabago Dy

Kasabay ng patuloy na pag-unlad ng ating mundo ay kaakibat nito ang mas lumalawak pang responsibilidad ng dyurnalismo. Bilang ito ay bahagi ng ating lipunan, ang mga mamamahayag ay higit nang nararapat na maging maingat, sensitibo, at tapat sa pagpapahayag ng katotohanan. Ngunit sa patuloy na pagtangkilik ng mga tao sa makabagong teknolohiya, malaking posibilidad ng paninira, at kakulangan ng kaalaman at pananagutan sa media, maaasahan pa ba ang pagkakaisa, pagkakapantay-pantay, at integridad ng mga kabataang mamamahayag sa makatotohanang pagbabalita

Kamakailan lamang ay nagsampa ng kaso ng red-tagging ang kilalang mamamahayag ng Pilipinas na si Atom Araulo laban kina Lorraine Badoy at Jeffrey Celiz, nang inakusahan siya at ang kaniyang ina mula noong 2022 hanggang Enero 2023 na may kaugnayan umano sa mga grupo ng komunistang rebelde. Sa huli, nagwagi si Araullo sa isinampang kaso sa Quezon City Regional Trial Court, kung saan iniutos ng hukuman ang pagbabayad nina Badoy at Celiz ng mahigit P2.07 milyon bilang danyos, na nagpapakita ng pagkilala sa panganib at pinsalang dulot ng walang basehang red-tagging, o ang pagpupuntirya at paninira sa mga mamamahayag dahil sa kanilang paniniwala o adbokasiya na naglalayong sirain ang kredibilidad ng biktima. Dagdag pa ni Araullo, ang kaniyang pagsampa ng kaso ay isang hakbang upang pigilan at panagutin ang mga malisyosong pasimuno ng disinformation, o pagpapakalat ng maling impormasyon.

Sa mga kaso at isyung katulad nito, makikita na sa halip na magkaisa sa kabila ng pagkakaiba ang mga may kakayahan at nasa posisyong magsiwalat ng totoong balita, ay nagdudulot pa ang mga ito ng takot at pananahimik sa mga pinupuntirya na kanila ring kapwa. Sa katunayan, ang mga biktima ng red-tagging ay kadalasang hindi nabibigyan ng patas na pagkakataong ipagtanggol ang kanilang sarili, na lumalabag sa prinsipiyo ng patas na pamamahayag. Ang pagkasangkot sa mga isyung tulad nito, ay malinaw na sumasalungat sa pagiging tapat sa larangan ng pamamahayag, dahil sa hindi sapat na batayan sa paghahanap ng katotohanan at pagsisiwalat ng mga impormasyon na hindi naman maaasahan. Samantala, tuloy-tuloy pa rin ang pag-usbong ng social media at kasabay nito ang paglaganap at pagtaas ng posibilidad na pagkalat ng mga pekeng balita at ating lubos na pag-asa sa walang hanggang kakayahan ng mga makabagong teknolohiya. Sa katunayan, sa 86.75 milyong Pilipino na aktibong gumagamit ng social media, 51% nito ang nahihirapan pa rin sa pagtukoy ng mga pekeng impormasyon sa

ng mga mag-aaral at kabataang mamamahayag, ang kakayahan nito at magamit ng iba sa pagsisiwalat ng mga hindi makatotohanang balita. Ang mga problemang katulad nito ang nais bigyang diin at lutasin ng tema ng National Schools Press Conference para sa taong 2025 na “Media for Inclusion: Promoting Diversity, Equity and Integrity Through Campus Journalism,” na pinaghahandaan na rin ng mga pang-kampus na mamamahayag ng Pilipinas. Ito’y isang paksa na naaayon sa kamalayan ng mga journalists sa henerasyong ito dahil ipinapahiwatig nito ang kahalagahan ng pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba, pagkakapantaypantay, at integridad o pagiging tapat sa lahat ng pagkakataon sa kabila ng malaking impluwensya ng bagong teknolohiya; na mahalaga sa paghubog ng isang makatarungan at inklusibong lipunan na may malasakit sa bawat miyembro nito, lalo na sa mga kabataang mamamahayag na malaki ang papel sa pagpapakalat ng mga makatotohanang mensahe at impormasyon, at pagtatanggol sa integridad ng media.

Bagama’t maaaring magbago at umangkop sa mga makabago, hindi nararapat na ipagpalit ng mga mamamahayag ang kanilang mga prinsipiyo at responsibilidad sa kahit ano. Tulad nga ng saad ni Pangulong Marcos sa kaniyang talumpati sa ika-50 anibersaryo ng Publishers

Conference ng Presidential Communications Office (PCO) para sa mga kabataan, at ang Media and Information Literacy Project ng Department of Journalism ng University of the Philippines (UP) Diliman, kung saan nakibahagi ang mga kilalang journalists ng Pilipinas sa paggawa ng mga educational videos ukol sa proyekto. Sa mga nagdaang taon, walang hanggan ang usapin tungkol sa paglaban sa fake news kung saan lagi ring naisasaad ang kahalagahan ng ‘pagkakaisa.’ Ngunit ito’y puro salita, kaya’t ngayon kitang-kita na ang mga posibleng mangyari kung ang dating mga binibitawang pangako at nararapat gawin ay sinasamahan ng gawa. Ito ang nais ipahiwatig ng mga proyekto at conference na isinasagawa ng mga organisasyon at kahit ng mga paaralan; na sa kabila ng hamong ibinibigay ng modernong henerasyon at makabagong teknolohiya, ang pagiging tapat ng mga kabataang mamamahayag ay ang nananatiling pinakaimportanteng aspeto sa larangan ng dyurnalismo. Ito’y maaaring simulan sa dyurnalismo sa ekwelahan, bawat Pilipino ay hinihikayat na manguna para sa pagbabago, protektahan ang katotohanan, at panatilihin ang integridad ng media bilang isang instrumento tungo sa pag-unlad at katarungan ng ating bayan.

Bagama’t maaaring magbago at umangkop sa mga makabago, hindi nararapat na ipagpalit ng mga mamamahayag ang kanilang mga prinsipiyo at responsibilidad sa kahit ano.

malasakit sa mga tao, ‘wag din tatanggap ng anumang ibibigay na suhol ang mga first time voters.” ani Kelvin Respicio. Tama lamang na ugaliin ang pagiging mapanuri, sapagkat hindi natin alam kung ito ay pakitang-tao o totoo nga ba Kaya sa ating mga hindi pa ganap na mamboboto at first time voters, mabuting magkaroon na tayo ng ideya at basehan sa ating pagpili o pagboto kung ang kandidatong napili natin ay may magandang maidudulot sa atin sa oras na sila ay nasa puwesto o isang ganap na senador na.

“Una ay titingnan ko muna ang kanilang kredibilidad, dapat ay may kakayahang mamuno sa ating bansa. Titingnan ko ang kanilang kasaysayan sa pamumuno kung sila ba ay talagang naging epektibong lider. Isasaalang-alang ko rin ang kanilang plataporma, kung ito ba ay malinaw at talagang makatutulong sa pag-unlad ng ating bansa.” ani Hazel Galano.

Bawat boto ay may dalang bigat patungo sa liwanag ng ating kinabukasan. Huwag iboto ang taong kilala lamang ang pangalan, dapat ang gawa ang kilalanin at kakayahan nito bilang maaasahang senador. Sariwa at tunay na laman ang kailangan sa paggawa ng pangako, hindi panis o ‘di kaya ay napapanis.

ni: Mariel D. Respicio

Debuho ni Kathryne Mae A. Maynes

Bagyo" Baha" Lindol" Wala nang bago rito dahil ito ay ramdam mula noon hanggang sa ngayon. Sinubok ng sunod-sunod na pabulusok ng bagyo sa huling bahagi ng 2024 ang pamahalaan kung hand aba ito sa paghagupit ng ulan, baha, hangin, at pagguho ng lupa. GWalang pinagkaiba sa mga nakaraang pinagdaanan. Kailan nga ba matatamo ang tunay na pagbabago Kamakailan ay naging matunog muli ang idyu hinggil sa kahandaan ng pamahalaan matapos aminin ng National Disaster Risk Reduction and Management Council Executive Director Undersecretary na si Ariel Nepomuceno na simot ang kanilang ponding PHP20

Bilyon dahil sa mga kalamidad noong 2024. Kung tutuusin, lumampas pa nga dahil nalustay rin pati ang presidential funds.

Kung susuriin, kaylaki ng nagastos ng NDRRMC subalit tila wala namang masyadong pinatunguhan. Katulad pa rin ng dati, sa mga eskuwelahan, sa covered court, at barangay hall dinadala ang mga apektadong residente. Nagsisiksikan ang mga tao sa evacuation centers. Sa bawat taong nabibigyan sila ng pondo, hindi kapani-paniwalang walang napatayo na pormal na mga evacuation centers para sa mamamayan. Biruin mo pati mga gagawin sa ganitong panahon ay ‘di alam ng ordinaryong mga mamamayan.

Ibig sabihin, pati ang sandamakmak na seminars ay tila nawalan din ng saysay.

Kung babalikan, dinagsa ang Pilipinas ng anim na bagyo mula Oktubre hanggang Nobyembre taong 2024, kabilang na ang Bagyong Kristine at Leon. Batay sa ulat ng NDRRMC, lumubog sa baha ang lalawigan ng Albay at Camarines Sur sa Bicol Region. Sa kabuoan, 160 na katao ang nasawi at 9.6 milyong tao ang naapektuhan. Kung talagang may mga hakbang ang pamahalaan, mababawasan sana ang mga pinsala sa ari-arian at casualties na maitatala, pero hinde"

Dagdag pa rito, namamahagi rin sila ng ayuda pagkatapos ng unos. Kaniyakaniyang list ana ang magkakapit-bahay sa kung ano ang mga pangangailangan. Dito marahil naubos ang pondo ng gobyerno. Hindi dahil sa kulang ang subsidiya kundi abusado ang mga Pilipino.

Gayunpaman, higit na mas mahalaga kung pagtuonan din ng pansin bago pa man manalanta ang kalamidad, Paano na lamang kung ang manalasang bagyo ay kasinlakas ng super typhoon Yolanda na pumatay sa 6000 na katao at wumasak sa mga kabahayan ng Eastern Samar Hanggang ngayon, wala pa ring bakas ng pagtugon ang gobyerno sa tuwing may kalamidad.

Kaya naman, nararapat na may kahandaan ang pamahalaan dito. Lumikha ng mga evacuation centers, magbigay ng sapat na paalala, at siguruhing maayos ang implementasyon ng plano at mga programa. Maging mapanagutan sa paggamit ng pondo –gamitin upang magsalba ng mga Pilipino.

Tama na ang kapabayaan. Itigil sa kalamidad ang kaawa-awang mga mamamayan"

Student Assessment o PISA. Ang performance na sinusukat dito ay repleksiyon sa kalidad ng edukasyon na natatamo ng bawat mag-aaral sa bansa kaya naman labis na kahihiyan ang dulot ng mababang marka dahil sa bulok na sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Sa bigong pagpasa sa PISA, masasabi nga kayang sapat na indikasyon ito upang lumikha ng pangmatagalang reporma sa edukasyon Kamakailan lamang ay naging matunog na naman ang usapin hinggil sa nalalapit na pagsasagawa ng Programme for International Student Assessment sa Marso, taong 2025. Labis itong pinaghahandaan ng

pundasyon ng kaalaman ay inihahanda nila ang mga mag-aaral sa kung anong klase ng tanong ang makikita rito. Kung matatandaan, isa ang Pilipinas sa mga bansang may pinakamababang marka sa isinagawang PISA noong 2022. Ang bansa ay pang-anim sa hulihan sa larangan ng matematika; pangatlo sa hulihan sa larangan ng siyensiya; at pang-anim sa hulihan sa larangan ng reading. Batay sa datos na naitala, ang pinakamagagaling na mag-aaral ng Pilipinas ay maikukumpara lamang sa pangkaraniwang mag-aaral ng Thailand, Malaysia, at Vietnam; at maikukumpra naman sa pinakamahinang mag-aaral ng Singapore. Tukuyin muna ang sanhi ng bulok na sistema sapagkat patuloy na lalaki ang agwat ng ibang bansa sa

sa PISA

Paigtingin ang pagsasanay sa PISA bago mapira-piraso ang sistema ng edukasyon sa bansa! "

edukasyon at tuluyang mapag-iiwanan ang Pilipinas kung hindi ito maagapan. Kung susuriin, ang kurikulum ng Kagawaran ng Edukasyon ay nabago ang implementasyon subalit salat pa rin ang epektong natatamasa. Kadalasan ay bato na lamang nang bato ng mga hindi nila ito lubusang nauunawaan. Biruin mo ay pinag-aaralan na ang algebra at geometry sa hayskul ngunit ang simpleng fundamental operation at PEMDAS ay hirap nilang masagutan na kung tutuusin ay pinag-aralan na noong sila ay nasa elementarya pa lamang. Ito ang problemang mapapansin sa kasalukuyan sapagkat nagpapatuloy na sa mga komplikadong konsepto samantalang ang pundasyon nila ay hindi sapat. Sa kabilang dako, masasabing ang PISA ay limitado lamang ang sakop na asignatura kaya’t hindi ito nararapat maging batayan ng reporma. Hindi nito nasusuri ang mga suliranin na dapat gawan ng paraan sa kabuoan na kung saan may pag-aalinlangan sa

kawastuhan ng datos na naipapakita. Ang PISA ang nagmumulat sa bawat isa ng mga kakulangan sa edukasyon na sa tuwing lalabas ang resulta ay mas tumitindi ang pagnanais na pagbutihin ang kalidad nito sa bansa. Maglaan ng sapat na pondo ang gobyerno upang punan ang mga resources at gumawa ng mga maaayos na klasrum para sa learning environment ng mga bata. Higit sa lahat, ang kurikulum na ipinapatupad sa kasalukuyan ay nangangailangan ng pagrebisa. Ito na marahil ang takdang panahon para makita na walang bisa ang naging sistema sa mga paaralan. Sa kabuoan, ang mga resulta ng PISA ay patuloy na nagpapakita ng malalim na krisis sa kalidad ng edukasyon sa Pilipinas. Upang tunay na makamit ang pagbabago, kinakailangan ang masusing pagsusuri at pagrebisa sa mga umiiral na estratehiya, kasama na ang pagpapalakas ng pundasyon ng kaalaman. Paigtingin ang pagsasanay sa PISA bago mapira-piraso ang sistema ng edukasyon sa bansa"

Tugisin ang Utak ng Hacking

Bigo na ngang protektahan ang West Philippine Sea, pati ba naman sa cyber security Di mabilang na kunot sa noo ang mababakas ngayon sa mga Pilipino dahil sa ilegal na pagpasok ng mga Tsino sa database ng pamahalaan. Nakaaalarma na depensa pa lamang sa kalaban ay walang binatbat ang Pilipinas. Patuloy na lamang bang paninindigan ang mahinang pambansang seguridad

Kamakailan lamang ay naging mainit ang balita nang muling maging biktima ang opisyal na website ng Pangulo ng Pilipinas ng hacking. Ayon sa International Media Company na Bloomberg, ito ay naisagawa simula 2023 hanggang sa kalahati ng taong 2024 na kung saan isa sa napasakamay nila ang dokumentong militar na may kinalaman sa sigalot sa West Philippine Sea. Ang mga nakapaloob sa website ay mahahalagang impormasyon tulad ng mga proyekto, plano, at mga operasyong isasagawa ng gobyerno kaya tiyak na malaking kaguluhan kung kumalat ito at gamitin laban sa bayan. Kung susuriin, isang malaking banta ito sa lahat ng Pilipino lalo pa't may kinahaharap na isyu ang bansa hinggil sa agawan sa teritoryo. Maaaring magamit ito ng kaaway upang mangialam

sa mga operasyon ng militar, isabotahe ang kanilang mga plano, o di kaya'y maglaganap ng kasiraan sa gobyerno. Maaari nilang isakatuparan ang maitim nilang balak upang mapasakamay ang West Philippine Sea at iba pang likas na yaman ng Pilipinas lalo pa't mga Tsino ang may kinalaman sa insidenteng ito. Kung babalikan, ayon sa Department of Information, Communication, and Technology (DICT), mayroong naging insidente ng matagumpay na hacking noong 2018 hanggang 2022. Sa tinagal-tagal ng krimen na ito, ano na kaya ang nakamkam na impormasyon ng mga hacker Marahil ay ito ang isa sa dahilan kung bakit lugmok pa rin ang bansa sa kasalukuyan. Hindi magawang protektahan ang mga hindi dapat maisapublikong impormasyon.

Sa kabilang banda, pinabulaanan

Boring” 'yan ang kadalasang sabihin ng mga kabataan ‘pag wala silang magawa o ginagawa. Ako rin ay napapasabi ng ganyan, minsan talaga natutulala na lang sa kawalan. Kaya isa sa aming mga takbuhan upang libangan at ibaling ang aming atensyon ay ang TikTok. Ano nga ba ang TikTok Ito ay isang social media app kung saan maaari kang gumawa, manood at magbahagi ng maiikling video. Talagang nakaaaliw ang panonood ng mga nakatatawa, nakaiiyak, at nakaiinis na mga video. Sa tuwing nanonood nga ako dito ay naghahalo-halo ang aking

nararamdamang emosyon dahil bawat paglipat ko ay iba’t iba ang nilalaman ng mga video. Minsan ako ay tumatawa, mamaya ay umiiyak na o ‘di kaya naman ay nagagalit. Subalit, alinsunod sa NewsGuard naglalaman ng halos 20% maling impormasyon ang TikTok. Kaya maging mapanuri sa mga pinapanood, ibinabahagi at sinasabi rito, dahil hindi natin alam kung ano ang epekto nito sa mga nakanonood o nakababasa. Maaaring masama, maaari rin namang mabuti.

Alinsunod sa sarbey, mayroong 86 bilang ng mga mag-aaral na sumagot sa katanungang ano ang pinakama-

ng DICT na walang bagong hacking na insidente ang naganap. Hindi rin ito kinumpirma ng Arm Forces of the Philippines kaya nakapagtataka ang balita hinggil dito. Hindi mawari kung isa lamang itong patinong o mayroong nais manggulo sa sektor ng bansa upang mabalisa ang mga mamamayan nito. Isa pa, ayon din sa DICT ay patuloy nilang sinusubaybayan ang database na kung saan nasasangga nila ang daan-daang libong cyberattack araw-araw. Patunay na mas pinagtibay nila ang seguridad matapos ang insidente noong 2022 Bilang karagdagan, alinsunod sa Batas Republika Bilang 10175 o ang Cyber Crime Prevention Act of 2012, layon nitong parusahan ang mga krimen na nagaganap sa cyberspace, kabilang ang pag-hack, data theft, at cyberbullying. Ito ang nagslsilbing proteksiyon ng

mamamayan upang maging ligtas laban dito.

Itigil ang pananamantala sa pamahalaan. Wakasan ang pagpapabaya sapagkat kaligtasan ang nakataya! " "

Gayunpaman, alinsunod sa utos ng Pangulong Ferdinand Marcos, Jr. bilang Commander-in-chief, nararapat na mas paigtingin pa ang cyber security ng bansa lalo ngayong papalapit na ang halalan. Aasahang mas dadagsain pa ang pagpuntirya rito at tiyak na may nais manipulahin ang resulta kaya sapat na kahandaan ang kinakailangan.

dalas na gamiting social media ng mag-aaral, pinagpili sila sa mga sumusunod: TikTok, Facebook, Youtube, at Instagram mula sa ikapitong baitang hanggang sa baitang 12. Batay sa resulta, nangunguna ang TikTok na may pinakamataas na bilang na 73 o 73.3%.

Tila ba parang isang masarap na adobo na kapag napapahigit sa pagkain ay nahihirapang huminga dahil sa kabusugan. Ito ang nangyayari sa ilang mga gumagamit nito, katulad ko ay naaadik minsan sa panood at paggawa ng mga video. Hindi na nagagawa ang gawaing-bahay, maging ang mga payo at bilin ng mga magulang ay binabale-

wala na rin dahil ang ating atensyon ay narito na lamang. Kumbaga walang makapipigil sa atin na manood hanggang sa gusto nating manood. Ngunit alam ko ang isang bagay na makapipigil sa atin. Dahil dito, nagiging produktibo tayo at natutukang mabuti ang mga gawain. Ito ay sa panahong walang internet. Payapa at iwas selpon, nagagamit ang oras sa mas mahalaga pang mga bagay. Kaya sulitin ang mga oras na ito at magmuni-muni sa mga asal at ugali sa paggamit nito, mahalaga ring magtakda ng limitasyon kung kailan hihinto. Disiplina sa sarili ang kailangan para rito.

ni: Ian Chris L. Semillano

ni: Shanelle O. Licay

ni: Stephanie C. Ibay

Debuho ni Yeahn Nathan C. Li

Dehado sa Pagsunod

"Hanggang saan aabot ang pagiging guro mo " Ito ang naging matunog na isyu sa social media ngayon matapos ang polisiyang inilatag hinggil sa pagsusuot ng Filipiniana at ASEAN na kasuotan ng mga kawani ng gobyerno, kasama ang mga guro at nurses. Patuloy na naglalaro sa isipan kung tama ba ang naging hakbang na ito o baka nama'y manggigipit lamang na naman Batay sa Memorandum Circular no. 16 na isang palaisipan ang bagong polisiya ng Civil Service Commission (CSC) na nag-aatas sa mga kawani ng gobyerno na magsuot ng Filipiniana tuwing ikalawa hanggang ikaapat na Lunes at ASEAN-inspired na kasuotan tuwing unang Lunes. Umani ito ng kritisismo mula sa mga guro at netizens dahil sa hindi praktikal na aplikasyon. Isinabatas ang polisiya na may layuning itaas ang antas ng propesyonalismo, moral, at pagmamalaki sa kultura ng mga Pilipino. Gayunpaman, lumitaw ang mga kritisismo sa tunay nitong aplikasyon, lalo na’t hindi nito isinasaalang-alang ang mga pisikal at pinansyal na kalagayan ng maraming kawani. Tulad ng ipinahayag ng Teacher Dignity Coalition (TDC), ito ay magdudulot ng karagdagang gastos at kakulangan sa

Isa na namang buhay ang winasak dahil sa mga hakahakang walang basehan at layong manira sa ngalan ng ‘di malamang motibo’t dahilan. MARITES. Kahit sino ay maiinsulto kung tinawag nang ganito sa gitna ng maraming tao. Ang bansag na ito ay maiuugnay sa mga indibidwal na parating binabanggit ang linyang “Mare, ano ang latest ” Ito ang isa sa mga usaping dapat seryosohin sapagkat tila ang nakalalasong kultura ng tsismis ay lumalawig Ayon sa isang pag-aaral na nakapaloob sa Journal of Interdisciplinary Perspective, 80 na bahagdan ng mga lumahok sa pananaliksik ay umamin na sila ay nakikinig o nakikilahok sa pagpapakalat ng ‘di beripikadong impormasyon, na nagpapakita ng malawakang paglaganap nito sa arawaraw na buhay. Mula sa sariling tahanan, mga kapit-bahay, at nadadala ng mga bata sa paaralan. Ang masama pa rito ay tila ‘di alintana ng mga matatanda dahil sila mismo ay bahagi na ng toxic na kultura ng tsismis.

Kung mapapansin, sa bawat sulok ng paaralan, sa bawat bakanteng oras ng mga empleyado nito ay madalas na nagiging pugad ng mga bulong at haka-haka para pag-usapan ang mga malalamang kwentong barbero. Salungat na ito sa nararapat na gampanin sa loob ng institusyon – ang matuto at umunlad ang pagkatao. Kung tutuusin, tila magaan lamang sa pandinig ang tsismis, subalit akay-akay ang mabigat na pasanin— isang pasanin na sumisira ng reputasyon, nagpapababa ng tiwala sa sarili, at nagdudulot ng matinding sikolohikal na pinsala sa mga biktima nito.

Bilang karagdagan, batay sa isinagawang pag-aaral sa Our Lady of Fatima University, 65% ng mga indibidwal ang nagsabing ang tsismis ay nagdudulot na sa kanila ng hindi pagkakaintindihan at tensyon sa mga relasyon, habang 45% naman ang nagsabi na ito ay nagiging sanhi ng pagkasira ng reputasyon ng mga tao. Tunay nga, ang tsismis ay nagdudulot ng negatibong epekto sa mental health ng mga mag-aaral. Ang paulit-ulit na panlalait, ang pagkalat ng mga maling impormasyon, at ang pakiramdam ng

ginhawa. Tagaktak na ang pawis mo, hindi ka pa komportable sa suot mo.

Ayon kay Gng. Maria Elena Li, guro mula sa Las-Ud Elementary School, hindi praktikal ang polisiya dahil hindi ito

akma sa mga gawain tulad ng pagtatanim sa gulayan. Aniya, mahirap magtrabaho nang nakasuot ng barong o Filipiniana dahil sa init at kakulangan sa ginhawa. Tagaktak na ang pawis mo, hindi ka pa komportable sa suot mo. Ayon pa sa ibang netizen, "pahirapan na nga sa pagccommute,

dadagdagan pa ng kalbaryong ito." Paano na lamang kung liblib at kinakailangan pang umakyat ng bundok at tumawid ng ilog Kung tutuusin, daig pa nila ang mga katipunero noong sinaunang panahon. Tsk..tsk...gobyerno nga naman" Ginagawa na lamang katatawanan ang

Dapat unahin ng gobyerno ang pagpapabuti ng sahod, benepisyo, at ligtas na kapaligiran—mas epektibong hakbang kaysa sa isang hindi praktikal na polisiya.

ni Yeahn Nathan C. Li

naglilingkod sa bayan. Hindi maikakailang ang polisiyang ito ay uuwi sa batikos dahil hindi lahat ay kayang sumunod dahil sa gastos at praktikalidad. Sa halip, dapat unahin ng gobyerno ang pagpapabuti ng sahod, benepisyo, at ligtas na kapaligiran—

Mabigat ang Dila ng 'Marites'

pagiging outcast ay maaaring humantong sa anxiety, depression, at mababang pagtingin sa sarili. Kung ilalagay mo ang iyong sarili sa posisyon ng mga biktima nito, wala naman sigurong may gusto na maranasan ang dinaranas nilang hirap, mapatunayan lamang na wala silang sala. Dagdag pa, ang tsismis ay nakasisira rin sa reputasyon ng mga mag-aaral. Ang mga maling akala at haka-haka ay maaaring magdulot ng hindi maibabalik na pinsala sa kanilang imahe sa paaralan at sa komunidad. Ito ay maaaring makaapekto sa kanilang mga relasyon sa mga kaklase, guro, at maging sa kanilang mga magulang. Sa kabilang dako, may mga magsasabi na ang tsismis ay isang natural na bahagi ng pakikipag-ugnayan ng tao at hindi ito dapat pigilan nang lubusan. Naniniwala sila na ang pagbabawal nito ay maaaring magdulot ng higit na pagtatago ng mga impormasyon at pagkawala ng tiwala sa pagitan ng mga mag-aaral. Ang pag-uusap, kahit na may kasamang tsismis, ay bahagi rin ng pagbubuo ng relasyon at pagkakaibigan. Gayunpaman, ang pagkakaiba ng simpleng pag-uusap at nakakapinsalang tsismis ay ang intensyon. Ang tsismis ay madalas na may layuning manira at manakit. Hindi ito nagtataguyod ng pagkakaisa at pag-unawa, bagkus ay naghahasik ito ng di-pagkakaunawaan at alitan. Sa mga paaralan, ang tsismis ay maaaring magdulot ng pagkakahati-hati sa mga mag-aaral at maging sanhi ng kaguluhan. Bilang pagtugon, ang pagtuturo ng responsableng pakikipag-ugnayan at ang pagpapahalaga sa katotohanan ay susi sa pagsugpo ng tsismis. Ang mga paaralan ay dapat magpatupad ng mga programa na nagtuturo sa mga mag-aaral kung paano makilala ang tsismis, kung paano ito maiiwasan, at kung paano haharapin ang mga sitwasyon kung saan sila ay biktima o saksi. Ang pagpapalakas ng ugnayan sa pagitan ng mga mag-aaral, guro, at mga magulang ay mahalaga rin upang mabuo ang isang suportahan at mapagkakatiwalaang kapaligiran. Samakatuwid, ang tsismis ay isang malaking problema na nangangailangan ng isang komprehensibong kalutasan upang matugunan. Sa pamamagitan ng

mas epektibong hakbang kaysa sa isang hindi praktikal na polisiya. Sa kabilang dako, kapuri-puri ang layunin nitong mapataas ang propesyonalismo at moral ng mga empleyado, na makatutulong upang paalabin ang nasyonalismo at pagmamahal sa kulturang nanganganib maglaho. Totoo, kapag isinasabuhay ng tao ang isang bagay, mas nakikita niya ang halaga nito, tulad ng tradisyunal na pananamit ng mga Pilipino. Gayunpaman, habang maganda ang layunin, tila kulang ito sa praktikalidad at maaaring humantong sa pagkabigo. Sa halip na magtuon sa damit, dapat pagtuunan ng gobyerno ang tunay na pangangailangan ng mga empleyado, tulad ng pagpapabuti ng kanilang kalagayan. Ang propesyonalismo ay hindi lamang nasa anyo kundi pati sa pagrespeto sa karapatan ng manggagawa. Ang pagpapabuti ng kondisyon ng mga kawani ay magpapakita ng tunay na malasakit at magdudulot ng mas mahusay na pagganap, kaysa sa pagtutok sa panandaliang solusyon tulad ng kasuotan. Ang tunay na nasyonalismo ay nasa serbisyo. Mayroon man o wala ang polisiyang 'yan ng pamahalaan" Tanggalin ang pabigat sa balikat ng mga guro at kawani ng gobyerno""

Ang tsismis ay isang malaking problema na nangangailangan ng isang komprehensibong kalutasan upang matugunan.

pagtuturo ng responsableng pakikipagugnayan, pagpapalakas ng ugnayan, at pagtataguyod ng isang kultura ng paggalang, maaaring mabawasan ang pagkalat ng tsismis at mapanatili ang isang positibo at produktibong kapaligiran sa mga paaralan. Masusing salain ang tsismis. Ilagay ang sarili sa kalagayan ng mga biktima at itikom ang bibig ng magtatangkang kumitil sa katotohanan gamit ang mga haka-haka.

Anong Gen-Zay mo

“Think before you click.” Germany Kate Kung isang kang Gen Z, tiyak na makauugnay ka rito. Marahil unang henerasyon na mulat sa internet, binansagan bilang “digital natives”, ito ay naging parte na ng karamihan sa kanilang pang-araw-araw na buhay. Kadalasan pa nga ng mga miyembro ng henerasyon ay nakaasa na lamang sa internet. Kaya dapat ay subaybayan ang paggamit, lalo na sa mga bata pa sa Henerasyon Z, Alpha o anumang henerasyon. Mas kilala sa tawag na Gen Z, ang Henerasyon Z “Zoomers”. Ito ang sumunod sa mga Milenyal 1981-1996 at nauna sa Henerasyong Alpha 2013 – 2024. Ang taon ng kapanganakan ng mga miyembro ng Gen Z ay sa taong 1997 hanggang 2012. Ikaw bilang Gen Z, naka-depende ka ba sa internet, at tila nararamdaman mong hindi ka mabubuhay ng wala ito Puwes kung ganun ay sabay-sabay nating tunghayan ang iba’t ibang dulot nito sa ating pamumuhay na maaring hindi mo namamalayang ganito o mayroon ka.

Anumang oras o panahon ang iba ay nakasalalay ang kanilang pamumuhay sa paggamit ng internet, kung wala ito nawawalan sila ng koneksyon sa bawat isa. Dahil sa paggamit ng internet, nagagamit ng mas maigi ang teknilohiya. Naging uso rin ang mga social media app at Artificial Intelligence (AI) dahil dito. Aminadong isa rin ako sa mga nakadepende rito, dahil marami itong nagagawa at maasahan.

Subalit sa ibang dako, minsan tayong mga Gen Z ay nawawalan ng disiplina at inaabuso ito kung saan ginagamit natin ito sa maling paraan. Gaya ng cyber bullying, pagbabahahi online ng hindi kaaya-ayang larawan at iniasa sa AI ang mga gawain sa paraalan. Kaya dapat lamang na panatilihin natin ang integridad at kapayapaan sa paggamit ng internet. Kaya naman, mahalaga ang nakikinig sa mga payo at may alam sa paggamit ng Internet. Tandaan ang lahat ay may limitasyon. Huwag abusado.

ni: Mariel D. Respicio

ni: Gabriel Audric D. Miguel

Debuho ni Stephanie C. Ibay

BATiNGAW

BUKAS TANAW

Debuho

K

Burahin ang kulturang ‘Last Minute’

ung tatanungin mo ang mga mag-aaral ngayon, “Kailan ka nagrereview sa tuwing may markahang pagtataya ” May iilan marahil na sasagot ng isang linggo o ‘di kaya ay isang buwan bago ang pagsusulit. Subalit ang karamihan ay tutugon na isang gabi o ilang araw kaya kalimitang bumabagsak at dumarami ang mga palakol na marka. Isa lamang yan sa mga hamong kinahaharap ng Pilipinas pagdating sa sektor ng edukasyon.

Isang karaniwang gawi na sa mga paaralan ang mga mag-aaral na tila ba may kakayahang pahintuin ang oras. Habang mahaba pa ang panahon bago ang pagsusulit, ang kanilang mga araw ay puno ng mga libangan – panonood ng pelikula, paglalaro, pakikipagkwentuhan, at mga galaan. Ngunit kapag ang takdang araw ng pagsusulit ay papalapit na, bigla silang nagiging mga taong abala, naghahabol sa oras kasabay ng mga aralin. Ang resulta Stress, pagod, at kadalasan, mababang marka.

Batay sa isinagawang sarbey sa Regional Science High School for Region I, 9 sa 10 na mag-aaral ang nagtataglay

Linawin ang Kalabuan ng Sex Ed

Muli na namang naging sentro ng usapan ang kahalagahan ng komprehensibong edukasyong sekswal sa Pilipinas, sa gitna ng tumataas na bilang ng teenage pregnancies at mabilisang pagkalat ng Sexually Transmitted Diseases na kung saan pabata nang pabata ang tinatamaan. Ang kakulangan ng access sa tamang impormasyon hinggil sa comprehensive sexuality education ay nagpapalala sa problemang ito, patunay sa pangangailangan ng isang malawak at epektibong programa sa edukasyon.

Ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA), nananatiling mataas ang bilang ng mga kabataang nagiging ina, lalo na sa mga rural na lugar kung saan umabot ito ng 6.1% kumpara sa 4.8% sa urban areas. Bukod dito, mayroong pagtaas ng 35% sa mga live births mula sa mga batang babae na 15 taong gulang at pababa mula 2,320 noong 2021 hanggang 3,135 noong 2022, na nagdulot ng pangamba sa mga ahensya ng gobyerno. Ang mga kabataang nagbuntis ay kadalasang nagmumula sa mahihirap na pamilya at may mababang antas ng edukasyon, na nagiging sanhi ng mas malalaking suliranin tulad ng hindi magandang kalusugan at kakulangan sa oportunidad sa buhay.

Kung susuriin, ang kakulangan ng edukasyon ay may direktang epekto sa kalusugan at kagalingan ng mga kabataan. Ang komprehensibong edukasyong sekswal ay hindi lamang nagbibigay ng impormasyon; ito ay nagbibigay-kapangyarihan sa mga kabataan na gumawa ng mga responsableng desisyon at maprotektahan ang kanilang sarili mula sa mga panganib. Ang pagpapatupad ng isang komprehensibo, edad-angkop, at kultura-sensitibong edukasyong sekswal ay hindi lamang isang responsibilidad ng pamahalaan, kundi ng buong lipunan. Kailangan ng pagtutulungan ng mga paaralan, mga magulang, mga komunidad, at mga organisasyon upang matiyak na ang lahat ng kabataan ay may access sa tamang impormasyon.

ng ganitong kaugalian. Ayon kay Chloie Irish Morillo, isa sa nakapanayam, ang pagpapaliban ay nagdudulot ng pagkakahalo-halo ng mga impormasyon na kung saan ay may mga aralin na hindi nauunawaan nang mabuti, hindi na nakakakain nang maayos kakaisip ng mga ihahabol, at nangingitim ang ilalim ng mata dahil sa kulang na tulog. Kung tutuusin, hindi mabilang ang mga negatibong epekto nito. Mas lalo lamang pinahihirapan ang kanilang mga sarili at walang kasiguraduhan kung maipapasa ang mga asignatura. Hindi ito isang isyu ng kakulangan ng kakayahan, kundi isang isyu ng pamamahala ng oras at ang nakaugat na kultura ng pagpapaliban. Maraming salik ang maaaring mag-ambag dito. Maaaring ang takot sa pagkabigo ay nagtutulak sa kanila na iwasan ang pag-aaral hanggang sa huling minuto. Kung sabagay, may mga tao talagang perfectionist at gustong gawin ang lahat ng bagay na perpekto kung kaya't iniisip nilang hindi maganda ang kalalabasan kung masyadong maaga sisimulan.

Bilang karagdagan, ang kawalan ng disiplina sa sarili ang dahilan kung kaya’t mas pinipili nilang gawin ang ibang bagay bago harapin ang responsibilidad.

Maaaring hindi nila alam kung paano mag-aral nang epektibo, kaya’t iniisip nilang mas madali na lamang

maghabol. Ito ang kadalasang rason ng mga estudyanteng tatamad-tamad. Mapapaisip ka na lamang talaga kung darating pa ba ang araw na sila ay magbabago.

Bilang karagdagan, ayon naman sa isang mag-aaral, bukod sa kawalan ng kakayahan sa pamamahala ng oras ay naging suliranin rin ang maraming kasanayang pampagkatuto na kung saan ay hirap habulin ng mga guro ang mga aralin. Kung titingnan, hindi lamang sa mga mag-aaral naka-ugat ang problema kundi sa buong sistema ng edukasyon.

Sa kabilang banda, may mga mag-aaral naman na mas nagiging produktibo kung nagagahol sa oras. Halimbawa na lamang si Peter John Haboc, mag-aaral ng Regional Science High School for Region I. Ayon sa kaniya, mas dumadaloy ang adrenaline sa kaniya at umaandar ang kaniyang pag-iisip. Patunay ito na may magandang dulot pa rin ang cramming kahit papaano. Kung mas nakagagawa sila ng mga kalidad na gawain kung nagagahol, mas lalo yatang maeengganyo ang mga kabataan sa pag-uugaling ito.

Gayunpaman, ang paghahabol ay hindi solusyon. Ito ay isang mabilis at hindi epektibong paraan ng pag-aaral na nagdudulot lamang ng stress at pagod. Ang mga

impormasyon na natutunan nang madalian ay kadalasang mabilis na nalilimutan. Mas mainam na mag-aral nang unti-unti, nang may sapat na pahinga at pag-unawa. Ang pag-aaral ay hindi isang karera; ito ay isang proseso ng pagkatuto at pag-unawa. Bilang pagtugon, ang mga paaralan at mga magulang ay may mahalagang papel na ginagampanan sa pagbabago ng kulturang ito. Kailangan ng mga paaralan na magturo ng mga epektibong estratehiya sa pag-aaral at pamamahala ng oras. Kailangan din nilang lumikha ng isang kapaligiran na naghihikayat sa mga mag-aaral na mag-aral nang may disiplina at responsibilidad. Samantala, ang mga magulang ay kailangan ding maging suporta sa kanilang mga anak, na tumutulong sa kanila na magtakda ng mga layunin at manatili sa kanilang mga iskedyul. Samakatuwid, ang pagbabago ay hindi madali, ngunit kinakailangan. Ang pag-aaral ay dapat maging isang kasiya-siya at produktibong karanasan, hindi isang huling minutong paghihirap. Tanggalin ang ugaling pagpapaliban. Kung ayaw mong bumagsak, gumalaw ka na habang may oras pa.

MAHAL NA PATNUGOT

Isa po sa nakikita kong problema ay ang magulong iskedyul ng mga program at asignatura sa loob ng silid-aralan. Madalas po na nagkakaroon ng meetings ang mga teachers at ang mga programs ay sumasabay sa mga lagumang pagsusulit at nalalapit na quarterly exam.

TUGON SA PATNUGOT

Mahal naming mambabasa, Asahan na magsagawa ang paaralan ng masusing pagpaplano sa taunang akademikong kalendaryo.

Titiyakin na may sapat na espasyo sa pagitan ng mga aktibidad upang maiwasan ang pagkakasabay-sabay at pagkagambala sa mga klase. Magtatag ng isang sentralisadong sistema para sa pag-iskedyul upang matiyak ang koordinasyon sa pagitan ng mga departamento, mga guro, at mga mag-aaral. Punong Patnugot

Kaligtasan Muna

uli na namang pinag-uusapan ang pagbibigay ng takdang-aralin ng mga guro kahit suspendido na ang klase sa mga pampublikong paaralan. Isang isyu na paulit-ulit na lumalabas, lalo na sa panahon ng mga kalamidad. Dapat bang magbigay pa rin ng mga gawain ang mga guro sa mga mag-aaral kahit walang klase

Kung matatandaan ay sinalanta ang Pilipinas noong Oktubre at Nobyembre ng anim na bagyo na nagdulot ng matinding pagkasira ng ari-arian at pagkagambala sa buhay ng maraming Pilipino. Kasabay nito ang pagsuspinde ng klase sa maraming paaralan. Sa kabila ng suspensyon, marami pa ring mga guro ang nagbigay ng mga gawain sa kanilang mga mag-aaral, na nagdulot ng iba’t ibang reaksyon mula sa mga magulang at mag-aaral.

Batay sa isinagawang sarbey sa Regional Science High School for Region I, 85% ng mga mag-aaral, 95% naman sa mga magulang, at 80% ng mga guro ang ‘di sang-ayon sa pagbibigay ng gawain tuwing may suspenyon. Patunay na karamihan ay hindi nais ang ganitong sistema sapagkat

mayroong magkakaibang sitwasyon sa bawat lugar na pinanggalingan. Ang kawawa ay ang mga apektadong mamamayan.

Sa kabilang dako, ang pagbibigay ng takdang-aralin kahit walang klase ay maaaring makatulong sa mga mag-aaral na mapanatili ang kanilang natutunan at maiwasan ang "summer slide" o ang pagkawala ng mga natutunan sa loob ng mahabang panahon na walang pasok. Maaari rin itong magsilbing paghahanda para sa susunod na mga aralin. Para sa mga mag-aaral na may maayos na access sa internet at mapagkukunan, ito ay maaaring maging isang produktibong paraan upang magamit ang kanilang oras. Gayunpaman, ang pagbibigay ng takdang-aralin sa panahon ng suspensyon ng klase ay maaaring magdulot ng dagdag na stress sa mga mag-aaral at kanilang mga pamilya. Marami sa mga mag-aaral ang nakakaranas ng matinding paghihirap dahil sa mga kalamidad, at ang pagbibigay ng karagdagang gawain ay maaaring maging isang mabigat na pasanin. Ang mga mag-aaral ay maaaring mawalan ng access sa internet o sa

mga kinakailangang kagamitan para sa kanilang mga takdang-aralin. Ang mga magulang naman ay maaaring mahirapan sa paggabay sa kanilang mga anak dahil sa kanilang sariling mga problema. Mahalaga ring isaalang-alang ang kalagayan ng mga mag-aaral at ng kanilang mga pamilya. Ang mga paaralan ay dapat maging sensitibo sa mga pangangailangan ng kanilang mga mag-aaral, lalo na sa panahon ng mga kalamidad. Ang pagbibigay ng takdangaralin ay dapat na balanse at hindi dapat maging isang karagdagang pasanin sa mga mag-aaral na nakakaranas na ng paghihirap. Sa halip na magbigay ng mga karagdagang gawain, siguruhin na ligtas ang mga mag-aaral. Ang pakikipagugnayan sa mga magulang upang malaman ang kanilang sitwasyon ay mahalaga rin. Ang pag-unawa ay susi sa paghahanap ng tamang solusyon sa isyung ito. Ang layunin ng edukasyon ay hindi lamang ang pagbibigay ng mga gawain, kundi ang pag-unlad ng mga mag-aaral bilang buo. Sa panahon ng kalamidad, ang pagbibigay ng suporta at pag-unawa ay mas mahalaga kaysa sa pagbibigay ng mga takdang-aralin.

Sa halip na magbigay ng mga karagdagang gawain, siguruhin na ligtas ang mga mag-aaral."

ni: Ian Chris L. Semillano

Debuho ni Stephanie C. Ibay

BALiNTATAW

ni: Shanelle Angela O. Licay

Tukso sa Kinang

Ang kinang ng mga anik-anik ay nagmumula sa presyo, pisikal na anyo, at pananaw nito, ngunit ang tunay na liwanag ng tao ay ‘di nasusukat sa gamit.

“

“K ung kaya ko, you can do it too.” Ito ang mga salitang bumangga sa aking mga tainga na tila ba nagpailaw ng bumbilya sa aking isipan. Madarama ang panandaliang paglakas ng malamig na sipol ng hangin sa ilalim ng matirik na araw. Nagtaasan ang mga balahibo mula ulo hanggang sa paa na para bang may kung anong humaplos sa buong katawan. Unti unti itong dumapo sa balikat at maririnig ang bulong ng hangin. Panganay sa magkakapatid ang inaasahang mag-aangat sa estado ng buhay ng pamilya sa hinaharap. Tanging iskolarsyip ang pinanghahawakan upang patuloy na makahakbang sa matarik na hagdan. Datapwat delikado at ipinagbabawal, hindi ito alintana upang maghanap ng trabaho sa ibang bansa at makalikom ng salapi para sa ikabubuhay. Napagdaanang maging tagalinis, tagahugas ng pinggan, bartender, at baby-sitter, tila bayabas sa puno na kung may pagkakataon ay hahablutin.

Bawat patak ng pawis, tinta ng panulat, at oras na inilalaan ay nagbunga ng tagumpay nang makapagtapos sa isang kilalang unibersidad sa ibang bansa. Kalaunan ay nagtuloy-tuloy ang pag-akyat tungo sa tuktok ng tunay na tagumpay. Buhat ang lakas at determinasyon ay nagsumikap siya upang mapag-aral ang kaniyang mga kapatid. Di nagtagal ay siya ring naging kasangga sa pagtataguyod ng iba pang mga kapatid.

ng damdamin ang magtutulak sa ating harapin ang mga anino ng takot at pangamba.

Matagumpay marahil at ito ang salitang maiuugnay sa kaniyang buhay sa kasalukuyan. Ito ang bunga ng mga hakbang na hindi sumusuko sa gitna ng unos. Sa kabila ng taglay niyang bahagyang mahinang boses ay kasama nito ang hangin sa paghatid ng tinig sa kaloob-looban. “Don’t forget your parents.” Ito ang kaniyang binigyang-diin at makailang ulit na sabihing tila may malalim na pahiwatig sa likod ng mga simpleng salita.

“Ang

nanay

at tatay ko na dating tindera at janitor ay nasa America na ngayon.”

“Ang nanay at tatay ko na dating tindera at janitor ay nasa America na ngayon.” Ito ay hindi upang magmalaki kundi upang ipaalam na sa rurok ng tagumpay, ang mga magulang ang naging ilaw at gabay sa madilim at matarik na daan. Hindi kailangang bigkasin, bagkus ay mula sa puso ang pagsukli sa mga taong nagging sandigan. Hindi man magarbo ay tagos sa puso ang regalong tugatog ng tagumpay.

“Hindi ko ikinakahiyang mahirap kami noon.” Ito ang tinuran ni Assistant Secretary Nilo Rosas ng Department of Education sa kaniyang pagbisita sa Regional Science High School for Region 1. Kasunod ang mainit na pagtanggap at pagsalubong sa kaniya ay ang kuwentong humahawi sa ulap ng pagsubok upang makita ang liwanag. Kaniyang ipinamulat na ang buhay ay isang palaisipang walang kasiguraduhan. Ang silakbo

Sa ibinahaging kuwento ng isang taong nakamit ang kasaganaan sa hagdang puno ng bato sa landas ng tagumpay, masasalamin ang kahalagahan ng pagsisikap at pagtitiyaga. Ito ang tulay sa pagitan ng pangarap at katotohanan. Lubos na naglalagablab ang puso buhat sa kuwentong gumising sa aking diwa. Isang kuwentong umaalpas sa dilim tungo sa liwanag, isang talinghaga ng tibay at paninindigan.

AGIMA+H KAALAMAN

indi madaling ipaliwanag kung paano nagsimula ang lahat. Sila ay parang dalawang mundo sa magkaibang kalawakan ngunit pinagtagpo ng tadhana upang magningning sa parehong langit ng karunungan. Ang maestro ng numero at alagad ng agham.

Ang kanilang katauhan ay parang sinag ng araw at liwanag ng buwan, magkasalungat ngunit magkatuwang sa paghubog ng daigdig. Mula sa isang simpleng kompetisyon sa tagisan ng galing, nagtagpo ang araw at buwan. Hindi nila batid na ang silid na iyon ang magiging tagpuan ng kanilang kakaibang sanib-puwersa. Katulad ng araw at buwan, taglay nila ang anino ng kani-kanilang kakayahan.

Ang araw ay ang walang hanggang bukal ng liwanag at init. Ito ang nagbibigay ng enerhiya na pinagmumulan ng buhay sa mundo.

Sa pagsikat nito, isinasalaysay nito ang panibagong simula. Ang kanyang ningning ang nagtatakda ng ritmo ng ating araw-araw na pamumuhay. Ito ay mananatiling sagisag ng buhay at

Ang araw ay isinilang na puno ng sigasig at namulat sa simpleng bayan. Sa murang edad, habang ang ibang bata ay abala sa pagtakbuhan at mga laruan, siya’y umiikot na sa mundo ng mga numero. Ang simpleng pagdaragdag at pagbabawas ay tila nagiging mga sinag

na nagbibigay ng kaligayahan. Mula noon, naging bahagi na ng kanyang araw-araw ang pagtuklas ng mga misteryo ng matematika. Ngunit kahit ang araw, sa kabila ng kanyang liwanag, ay may mga ulap na minsan ay humaharang. Ang wika ay tila isa sa mga ulap na iyon, malabo, mahirap unawain, at kung minsan ay nakakubli sa kanyang pananaw. Gayunpaman, ang araw ay hindi kailanman sumuko. Sapagkat para sa kanya, ang bawat hamon ay pagkakataong mas lalong magniningning. Samantala, ang buwan ang bantay ng dilim. Sa mga oras na ang araw ay nakakubli, lumilitaw ang buwan upang iparamdam sa atin na kahit sa kadiliman, may liwanag na maaaring maging gabay. Ito rin ang nagpapanatili ng alon sa karagatan, tanda ng kanyang impluwensya sa mundo. Ang buwan ay paalala na kahit sa tahimik at mahinang anyo, maaari tayong makapagbigay ng liwanag at direksyon.

Ito ay tahimik ngunit puno ng tanong. Bata pa lamang, mahilig na siyang tumitig sa mga larawan ng

Ni Yehzka Naariah C. Li

Ni Princess Ma. Fatima Claire M. Buton

Ni Kristelle Kaye A. Maynes

LATHALAIN

A nong New Year's Resolution mo? "Mag e-exercise na ako", "Hindi na ako aasa", "Mag-iipon na ako". Boom" 2025 na girl, magbago ka na. Bawas-bawasan na natin ang pagiging gastadora, at simulan nang maghulog sa alkansiya" Narito ang 5 tips, upang mas mabilis na mapuno ang ating Piggy Bank.

Plano

Ang unang hakbang sa pag-iipon ay ang paghahanda at pagkakaroon ng konkretong plano sa pagsasagawa. "Para saan " ang tanong na ito ang rason at motibasyon para patuloy kang mag-ipon.

I-set ang goals" Kung mayroon kang mga layunin, madali mong

Iwasan

Katulad ng pag-iwas mo sa mga tingin sa tuwing makikita mo ang crush mo, matuto ka ring 'i-close ang eyes' sa tuwing makakakita ka ng mga nakakaakit na bagay sa mga online shops. Mahalaga ang pagiging mapanuri sa iyong paggastos. Iwasan ang mga 'impulsive purchases' na hindi naman kailangan sa araw-araw. Oh ano, iiwasan mo na ba ang gastadora mong kaibigan

G o!

Hudyat ito na simulan na ang pagpapakain sa iyong piggy bank. Mahirap talaga ang mag-ipon lalo na kung ang pagkukuhanan lamang ay ang sariling baon. Pero maniwala ka "kung gusto, may paraan, kung ayaw maraming dahilan" Mapa-10, 20 or 50 pesos man yan. Isang magandang hakbang sa pag-iipon ay ang paggamit ng bahagi

PIGGY!punan: 5 Ipon Tips

G rowth

Gusto mo bang mag-ipon ng mas malaking halaga Dumiskarte ka" Pausbungin ang pera sa pamamagitan ng paghahanap ng iba pang paraan para kumita. Maari mong gamitin ang talino upang mag-alok ng Tutor Session, ang

Kung Maibabalik Pa

Naranasan mo na bang mala gay sa isang sitwasyon kung saan ay nagsisi ka sa iyong desisyon? Yung tipong mapapasabi ka na lang ng "sana may correction tape na lang para sa mga maling desisyon sa buhay" o "Nasan ang re mote, irerewind ko yan" Kung bibig yan ka ng pagkakataong balikan ang nakaraan upang maitama ang mga pagkakamali, susunggaban mo ba?

Pagsulyap

Sa pelikulang "Rewind", hinabi ni Mae Cruz Alviae ang isang kwentong maghahalo ang tamis at pait ng buhay. Dito ay mapapaisip ka, "kaya mo bang baguhin ang tadhana o ito’y talagang nakatakda na

Sa payak ngunit masalimuot na mundo nina John at Mary, ikinuwento ng Rewind ang kanilang masayang pagsisimula bilang mag-asawa. Ang kwento’y umiikot sa buhay mag-asawa kung saan si John ay madalang maglaan ng oras

para sa kaniyang pamilya dahil sa kaniyang trabaho at inaasahang promosyon hanggang sa nangyari ang trahedyang kumitil sa buhay ng kanyang misis na si Mary. Sa kaniyang pagluluksa ay magpapakita ang isang liwanag na babago sa takbo ng kwento. Dito pumasok si Lods, isang kakaibang karakter na nagbigay ng pagkakataon kay John na balikan ang kanyang nakaraan at subukang baguhin ang hinaharap.

Pagsubok

Sa pagbalik ni John sa mga mahahalagang yugto ng kanyang buhay, unti-unti siyang mamumulat sa mga pagkukulang at maling nagawa nya na humantong sa lihim na hinanakit ni Mary. Sa bawat yugto ng kaniyang paglalakbay ay malalaman niya ang pinakamalaking 'plot twist' sa buhay ng tao. Hindi lahat ng bagay ay maaaring ibalik sa nakaraan. Ang bawat pagbabago ay may kaakibat na kapalit na nararapat tanggapin.

Pagganap

Y akapin ang disiplina at tiyaga

Ang pag-iipon ay isang proseso na nangangailangan ng disiplina at tiyaga. Hindi ito kasimbilis ng pagmomove-on ng ex mo sayo at nakukuha sa isang click lang. Hindi mo agad makikita ang mga resulta, ngunit sa bawat hakbang na ginagawa mo, mas papalapit ka sa iyong layunin.

Ang pagiging mag-asawa sa tunay na buhay ay nakatulong upang mas lubos na maisabuhay ang pagganap sa karakter nina Dingdong Dantes at Marian Rivera bilang John at Mary. Damang-dama ng mga manonood ang lalim ng koneksyon sa pagitan ng kanilang pagmamahalan, pati na rin ang sakit na dinanas sa mga pagsubok na dumating sa daang kanilang tinahak. Si Pepe Herrera bilang Lods ay nagpamalas ng kakaibang husay sa paglapat ng katatawanan sa pelikula at mga tagos sa pusong linya. Mahalagang Aral Bagaman nakaaantig ang kwento ng kanilang pagmamahalan sa gitna ng mala-roller coaster na landas, ipinapahiwatig nito ang kahalagahan ng buhay. Sa mundo ng walang kasiguraduhan, importanteng pahalagahan ang bawat segundo at minuto na nahahagkan natin ang mga taong bumubuo sa bawat piraso ng ating pagkatao. Hindi man natin

Sa pamamagitan ng mga simpleng hakbang na ito, matutulungan ka ng PIGGY-punan sa pagbuo ng iyong ipon. Gayunpaman, huwag kalimutan ang sarili at maglaan ng kaunting halaga bilang handog sa iyong sarili at itabi ang para sa hinaharap. Kung "True love waits", gayundin sa pag-iipon. Ang bawat maliit na hakbang ay makatutulong upang makamit ang busog na Piggy Bank.

kayang burahin ang mga pangyayaring naisulat ng ating mga sariling kamay, ngunit maaari nating balikan ang mga pahina, basahin, unawain at matuto sa mga aral na naikintal nito. Wala mang remote para ma-rewind, ang pagmamahal at pagpapatawad ay maaaring ilapat upang muling sumulat ng bagong yugto ng buhay. Ang Rewind ay isang pelikulang tatagos sa puso ng bawat manonood. Puno ng aral at pagmamahal, ito’y paanyaya sa lahat na pahalagahan ang bawat sandali ng ating buhay. Isang paalala na Ang fast forward at rewind ay hindi uubra sa sulat ng tadhana

Pamagat: Rewind

Direktor: Mae Cruz Alviar Tagpuan: Tahanan Mga Pangunahing Tauhan: Dingdong Dantes bilang John Marian Rivera bilang Mary Pepe Herrera bilang Lods

kalikasan. Ang bawat natatanaw ay parang bugtong na naghihintay na masagot. Hindi siya palakibo, mas pinipili niyang pag-aralan ang mundo sa kanyang sariling paraan. Ngunit ang buwan, gaya ng araw, ay may sariling anino. Sa harap ng klase, ang mga salita ay nagiging parang pader, mataas, matarik, at mahirap akyatin. Gayunpaman, hindi nagpatinag ang buwan. Sa bawat tanong, mas nilinang niya ang kaniyang pag-unawa sa agham, hinanap ang sagot sa mga lihim ng kalikasan.

Ang kanilang pagkakaibigan ay naging mas malalim habang dumadami ang kanilang pinagdaanan. Sa bawat kompetisyon na kanilang sinalihan, natutuhan nila ang halaga ng pagtutulungan. Naging sandigan nila ang isa’t isa sa oras na ang mundo ay binabalot ng makapal na ulap. Nagtutulungan na magbigay liwanag, maka-ilan mang bisita ang unos sa mundo.

Kamakailan lamang ay nagtugma ang mga tala at muli silang nagkamit ng tagumpay. Si Ian Chris Semillano tulad ng araw ay nagliwanag sa International Vedic Mathematics Olympiad 2024 at nagkamit ng pilak na karangalan. At tulad ng halina ng buwan sa gabing madilim, ay di nagpatinag si Peter John Haboc sa Hongkong International Science Olympiad at nagkamit din ng pilak na karangalan. Ang pag-akyat nila sa entablado ng papuri ay binigyan ng mainit

at taas-noong pagkilala sa gantimpalang handog nila. Parehong 360 degrees kung ituring . All Around sila ika nga nila. Hindi rin palaging maganda ang kalagayan ng panahon. May mga araw kung saan malakas ang buhos ng ulan, at ang kalangitan ay natatakpan ng maiitim at makakapal na ulap. Sa mga oras na ito ay parehong nakakubli ang araw at buwan. Ngunit inaasahan, na sa pagtila ng ulan, ay muling lalantad ang dalawang elemento upang magbigay-buhay sa mundong masalimuot.

Ang kahinaan ng isa’t isa ay hindi naging hadlang upang magningning pa rin sa ibang panig ng mundo. Si Ian, na kahinaan ang pag-unawa sa Ingles at pagbasa, ay kumikinang sa mundo ng Ang Tagatuklas. Si Peter John , na kahinaan naman ang wikang Filipino, ay nasa mundo ng Catalyst. Dalawang magkaibang landas, ngunit parehong nagbibigay kulay sa buhay.

“Para silang machine” ani Choie Irish Morillo na matalik nilang kaibigan. Ang talas ng kanilang utak na parang makinarya, pareho silang may malawak at mahusay na kasanayan sa kanilang mga larangan. Tulad ng isang makina, ang kanilang mga gawain ay tila may kahusayan, mabilis, at walang aberya. Kung sila ay nagtutulungan, parang dalawang bahagi ng isang makina na magkakabit at nagtutulungan upang makamit ang mas mataas at mas matagumpay na layunin. Sa madaling

“ “ Hindi

salita, ang kanilang pagiging "machine" ay tumutukoy sa pagiging mahusay, maaasahan, at walang sagabal sa kanilang mga kakayahan.

importante ang magwagi, ang importante ay magbahagi. Dahil sa pagbabahagi, doon mo tunay na matutuklasan ang halaga ng tagumpay.”

“Try and try until you succeed.” Ang simpleng kasabihan na ito ang pinaniniwalaan ng araw at buwan. Sa bawat pagkatalo, paulit-ulit nilang sinasabi ito sa isa’t isa. Hindi mahalaga kung ilang tropeo ang kanilang napanalunan, dahil para sa kanila, ang mahalaga ay ang pagsubok at ang karanasan na natutuhan nila mula rito. Sa dulo, ang kanilang kuwento ay kuwento ng balanse. Si Ian ang liwanag na nagbibigay-liwanag sa komplikasyon ng numero, habang si Peter ang anino na nagbibigaydiin sa kagandahan ng agham. Sa kanilang pagtutulungan, napatunayan nila na ang tagumpay ay hindi lamang nakasalalay sa talento kundi sa kakayahang makita ang galing ng iba at gawing inspirasyon ito. Ang kanilang mga medalya, sertipiko, at mga tropeyo ay patuloy na nagsisilbinng inspirasyon para sa mga kapwa magaaral upang patuloy na magsumikap sa pagpapalawig ng kakayahan. At sa bawat tagumpay, palagi nilang sinasabi, “Hindi importante ang magwagi, ang importante ay magbahagi. Dahil sa pagbabahagi, doon mo tunay na matutuklasan ang halaga ng tagumpay.” Tagumpay ng mga itinuturing na AgiMATH ng Kaalaman, sila’y katulad ng maningning na araw at buwan.

Larawan mula sa GMA Network

Ni Yehzka Naariah C. Li

Ni Angel Monique M. Nonog

Sinuring Pelikula

Iginuhit ni Kathryne Mae A. Maynes

Elyu-m ang Elyu-m ang

Laging habilin sa akin ni Lola

Ella na bisitahin ko raw ang lalawigan ng La Union sa pagpatak ng aking ikalabimpito’ng kaarawan. “Dituyak ngamin nga naiyanak, isunga maragsakanak nu makitam iti raniag na.” kinulit pa niya na dito raw siya ipinanganak. Aking tinanong, “Ano ba ang saysay ng pagpunta ko roon?” – nakaramdam ako ng katamaran dahil para baga’y isang gawaing bahay ang gagawin ko sa aking bertday. Ngunit dahil nangako ako noon na pupuntahan ko ito, walang anuma’y tinanong ko na lamang siya sa mga kakailanganin kong dalhin. “Dagitoy iti ited ko kanyam –awan sabsabalin, awan adadun.” Kanyang sinabi nang binigyan niya ako ng tatlong gamit: isang napunding lampara, isang pares ng papel at lapis, at isang walang laman na kamera.

“Anong silbi

Tatay sikel Drayber Tatay

Sa mahamog na umaga, ang mga dahon ng mahogany ay tila kumakaway sa simoy ng hangin. Sa katahimikan ng lansangan, isang traysikel ang biglang dumaan, nag iiwan ng alingawngaw ng makina sa hangin. Sa daan ay umiikot ang mga gulong ng pangarap. Bawat pag andar ng kanyang makina, kasabay nito ang pag usad ng kanyang kuwento, isang buhay na puno ng tiyaga, inspirasyon, at pagmamahal sa pamilya.

Hindi mo siya agad mapapansin. Sa unang tingin, isa lang siya sa mga karaniwang drayber na may suot na jacket at shades- yung pormang pangtraysikel drayber. Ngunit kung masusing titingnan, tila may kuwento ang bawat kulubot sa kaniyang noo at bawat pilas ng kaniyang damit. Ang kaniyang traysikel ay hindi lang sasakyan- ito ay naging saksi sa mga lihim ng lansangan at sa mga buhay na kaniyang tinutulungan. Sa kaniyang simpleng ngiti, matutunghayan ang damdaming puno ng pag-asa at dedikasyon.

Sa loob ng labinsiyam na taon, hindi biro ang hirap na dinanas niya bilang isang traysikel drayber. Mula sa init ng araw hanggang sa biglaang buhos ng ulan, patuloy siyang bumibyahe upang maitaguyod ang pangangailangan ng kaniyang pamilya. “Nakatutulong ito sa pambili ng ulam at mga pangunahing pangangailangan ng aming pamilya,” aniya. Sa kabila ng mga pagsubok,

nananatili siyang matibay at handang magbigay ng serbisyo.

Sa bayan ng Bangar, La Union, ang sasakyan ng pagsisikap ay namamasada, at sa loob ng Regsay Uno, mas kilala siya bilang “Uncle Traysikel.” Isa siya sa mga tinitingalang haligi ng komunidad dahil sa kanyang kahandaang tumulong, kahit kanino. Hindi lamang siya isang drayber, siya rin ang tagapaghatid ng inspirasyon sa mga kababayan niya. Sa tuwing may problemang kinahaharap ang mga guro sa Regional Science High School for Region I, siya ang unang tinatawagan. “One call away” ang kaniyang peg. Siya ay palaging handa sa oras ng pangangailangan. Dulot ng kaniyang sipag at tiyaga ay malaon niyang nasusuportahan ang asawa niyang si Juanita at ang kanilang mga anak na sina Jodel at Daniel Joshua. Sila ang nagbibigay-lakas sa kaniya upang magpatuloy, kahit sa mga panahong parang walang pag-asa. Sa mga biglaang utos o kailangang sunduin, kahit malayo, siya’y walang urong, walang tanggi. Ang kaniyang traysikel ay naging tulay sa maraming pagkakataon, mula sa paghahatid ng mga kagamitan hanggang sa pagsundo ng mga estudyanteng nangangailangan.

Ngunit sa kabila ng kanyang abalang buhay, siya ay nananatiling mapagkumbaba. Hindi niya inakala na ang pagiging traysikel drayber ang magdadala ng ganitong kahulugan sa kaniyang buhay at sa buhay ng iba. “Sa pagtitiyaga at pag-iingat, nagagawa kong maitaguyod

ang aking pamilya,” sabi niya. Para sa kaniya, ang bawat biyahe ay isang misyon, at ang bawat pasahero ay mahalaga.

“Maging maingat sa pagmamaneho, huwag mapagsamantala at maging kuntento”, ito ang kaniyang payo sa kaniyang kapwa traysikel drayber. Para sa kaniya, ang bawat barya na kaniyang natatanggap mula sa kaniyang mga pasahero, maliit man ang halaga, ay malaking biyaya sa araw-araw. Sa kaniyang malinis na kalooban ay tunay na mapapasakay ka sa kaniyang traysikel. Naniniwala siyang ang lahat ng kabutihan na ginagawa niya sa kapwa ay babalik din sa kaniya. Ngayon, habang ang kaniyang traysikel ay patuloy na umiikot sa mga lansangan ng Bangar, nag-iiwan ito ng marka sa bawat madadaanan. Ang kaniyang kuwento ay isang paalala na ang mga bayani ay hindi palaging nasa harap ng kamera, minsan sila’y nasa likod ng manibela ng traysikel, tahimik na naglilingkod at nagdadala ng liwanag sa bawat sulok ng komunidad. Kapag narinig mo ang tunog ng isang traysikel sa lansangan, tandaan na si Uncle Delfin ‘yan—ang drayber na hindi lamang naghahatid ng mga pasahero kundi pati na rin ng pag-asa, pangarap, at pagmamahal. Ang kaniyang kuwento ay isang inspirasyon na ang simpleng gawain, kapag ginawa nang may puso, ay nag-iiwan ng di-makakalimutang alaala sa puso ng iba.

“Nagimasen nga kilawin.” Ito ang madalas na marinig sa mga kalalakihan sa tuwing nasasabik silang makatikim sa isa sa mga pinakahinihintay nilang yaman ng mga Ilokano mula sa dagat. Ito’y isang uri ng isdang pinong pino kung ilarawan, subalit animo’y kasinlaki ng isang dambuhalang bolang nagpapagulong gulong na itinataboy ng malalaking alon mula sa pusod ng karagatan patungong dalampasigan. Matatanaw ang mga puting ibon na nagkumpol-kumpol sa ibabaw ng dagat. Malaya silang nakikisayaw sa hangin sa ilalim ng mga kalmadong ulap. Nakaaaliw pagmasdan ang iba’t ibang posisyon na kanilang ipinapakita sa mga

ng mga ito ” aking pinagtakahan ang di-pangkaraniwang mga gamit – saan ba talaga ako pupunta “Makitam tu lattan, anakko.” binati niya sa’kin, at agad na akong nagpaalam.

Alab sa mainit na Pagbati. Pagyapak ko sa La Union, binati ako ng bayan ng Sudipen. “Siyak ni Sally, kukwaem ditoy ” Ang pumukaw sa akin at napatingin ako kay Sally. Kanyang dala-dala ang isang napakaiging hinabi na buslo na gawa sa maninipis na hati-hating kawayan. Aking tinanong kung paano ito ginawa, at sadyang nakamamangha ang proseso nito. Dahil dito, pinatuloy niya ako sa kanyang bahay at nakita ko ang samu’t saring mga produkto na gawa sa kawayan. Sa unang tingin pa lamang, kitang-kita na ang paghahanda ng mga kamay na gumawa nito. Ako’y namaalam kay Sally pagkatapos kong nakipagkwentuhan sa kanya, alinsunod dito ay ang lampara na aking dala-dala’y biglang kuminang na tila ba’y may bituwin na panandaliang sumanib dito. Akin namang ginamit ang binigay ni Lola Ella na kamera upang kuhanan ang magagandang produktong ito.

Umuunlad na Pagkakayari. Sumunod ang bayan ng Bangar, at dito nama’y nakita ko ang talas ng kamay at mata ng mga manghahabi. Tunay na nakapupukaw ang mga disenyo at masisining na guhit sa bawat kulay ng tela na aking nakikita at nadarama. Tinanong ko sa mga manghahabi ang lokal na tawag sa kanilang kasanayan, at sinabing “Pag-aabel” ang tawag sa pagkakayaring ito at “mang-aabel” ang tawag sa kanila. Pagkatapos ko silang tinanong, muli ko nanamang nakitang umilaw ang aking lampara, at ngayo’y umilaw ito na para bang isang munting sinag ng araw. Nawa’y akin nang lubusang naiintindihan kung bakit ibinigay ni Lola Ella ang mga gamit na ito. Sinabihan naman ako na mayroon pang isang karapat-dapat kong pagmasdan na pagyayari, at ang kanilang tawag ay ang “pagpapanday”, kung saan kanilang ginagamit ang iba’t ibang uri ng materyales upang makagawa ng pinukpok na kutsilyong may hawakan. Isang espesyal na kagamitan dito ay ang paggamit ng mga sungay ng mga kalabaw.

Sabay ko namang kinuhanan ng mga litrato ang parehong gawain at ang pagkagawa ng pag-aabel at pagpapanday. Napagtantuhan ko rin na magugustuhan ni Lola Ella ang mga iuuwi ko sa aking pagbabalik.

taong nakaabang sa mga dalampasigan.

“Ipon"” bulyaw ng isa sa kanila na may pagkasabik sa mukha, ito ang hudyat na ang pinaka-inaabangang isda ay parating na. Hindi pa man din tumitilaok ang manok ay abala na sa paghahanda ang mga mangingisda at mga tindera sa palengke. Tone-toneladang palanggana at mga timba ang kanilang inihahanda na mistulang makikisabak sa giyera. Ang Ipon ang pinakamaliliit na isda sa dagat, kasimpino ng sinulid, at may pambihirang dami. Ito ay nahuhuli sa buwan ng Agosto hanggang Enero o Pebrero, taon-taon . Ginto kung ituring ang isdang ‘Ipon’. “Nagngina aahy apo” ganito ang ingay

ng tawaran sa palengke, mistulang mga bubuyog na sabay-sabay at nagpapalakasan ng sigaw. Para itong sikat na artista at ang mga tao ay naguunahang makakuha ng autograph. Mapapapikit ka na lang sa malagintong presyo nito lalo na kung kakaunti lamang ang huli. Pero, huwag ka" Bitin man ang badyet ng mga tao, ay nakukuha pa rin nilang maglaan ng kaunting halaga upang madampian ang kanilang mga lalamunan ng sarap ng Ipon” sa unang araw

Ni Princess Ma. Fatima Claire M. Buton

Ni Yehzka Naariah C. Li

ni Gabriel Audric D. Miguel

Kulturang Elyu Kulturang

Nagtatagal na Pananampalataya. Pinaghandaan ko naman ang pagpunta sa bayan ng Luna, upang magkaroon ako ng ideya sa bayang aking tatahakin. Ang Luna ay kinikilala rin bilang “Namacpacan” na nangangahulugang “ang nagbigay ng pagkain” bago ito ipinangalan kay Hen. Antonio at ang pintor na si Juan Luna. Bilang isang Pilipino, mahalaga ang pagpapabuhay sa katangian ng isang mabuti at responsableng katoliko. Ang Santa Catalina de Alejandria Church ay isang matayog na simbahan na mayroong baroko na estilong pagkakagawa. Ang panahon na inilaan para sa arkitektura nito’y tunay na sinasalamin ang pagsusumakit para sa mga katoliko. Muling nagbigay sinag ang lamparang aking dala, at sa pagkakataong ito’y nagtagal siya sa buong pagtahn ko sa bayan ng Luna. Aking isinulat ang mga pangyayari, at kinuhanan ko ng litrato ang simbahan.

Ipinagkaloob na Pagkain. Sa pagpapatuloy ng aking paglalakbay, kuminang ang lamparang aking hinahawakan sa pagpunta sa bayan ng Balaoan. Nakaramdam naman ako ng gutom at napatakam sa mga pagkaingdagat, kaya nama’y nakapagpapasalamat nakapunta ako sa bayan ng Balaoan. Tinanong ko ang mga tao sa bayan,

“Ano-ano po ang inihahandog ninyong pagkain ”, at sinabi nilang marami ang kanilang inihahain, ngunit ang pinakagusto kong matikman ay ang kanilang “maratangtang.” Ako’y nagalak sa pagkain habang nakatingin ako sa isang magandang tanawin. Tanawin kung saan ang mga bulubundukin at ang karagatan ay nagkikita. Akin itong kinuhanan ng litrato, sabay sulat sa papel.

Obra ng Pananabik. Mula sa mumunting bayang aking nilakbay ay natamo ko na ang kariktan ng La Union. Aking inaasahan ang pananatili nitong kagandahan ng La Union sa mga nalalabing bayan. At ang natitirang misyon ko na lamang ay bumalik upang maglathala para kay Lola Ella. “Siguradong magagalak si Lola Ella dahil sa pagbalik ko’y may dala-dala akong regalo mula sa mga bayang nilakbay ko.” Ngunit umaaligid sa aking isipan na nais ko pang libutin ang mga nalalabing bayan ng La Union.

Ngayon at Bukas na Babalikan. Upang magkaroon ng karagdagang kabuluhan ang aking pagparito sa La Union, ibibigay ko ang mga litrato ng mga masisining na tanawin at gawang-kamay sa, mga pangyayari at rebelasyong isinulat ko sa papel kay Lola Ella. Walang duda na ang mga ito’y makapagpapangiti sa puso sa kanya. Ngunit ang mga ito’y ipadadala ko na lamang sa kanya, sapagkat ang lampara na aking hawak ay nagsisimula pa lamang na maglabas ng kanyang natatanging ilaw, at gusto ko na sa aking pagbalik kay Lola Ella’y tuluyan na itong magbigay ng sinag na malakas. Kaya’t ito na ang aking pagtatawag, na tuklasin ang kagandahan ng tanawin, pagkayari, katauhan, at ang kaibuturang kultura ng La Union.

PadyakngPag mamahal, PadyakngPag mamahal, Hiblang Kultura HiblangHiblang Kultura

“Makulay, malikhain, at puno ng mahika.” Ganito kung ilarawan ang mga pader ng bakod ng isang lugar kung saan nagsisimula ang hiwaga. Sa unang hakbang ay bubungad ang nakabibinging katahimikan, subalit hindi ito ang katahimikang inaasahan ng iba. Maririnig lamang ang tunog ng mga nagkikiskisang kahoy na mistulang may kakaibang makina sa loob. Paulit ulit na mga padyak at mga kaluskos ang kumiliti sa aking tainga at nagtulak sa aking pagkasabik na muling ihakbang ang aking mga paa.

Sa pagtahak ng mahiwagang daan ay tuluyan kong narating ang pugad kung saan nanggagaling ang mga kakaibang tunog. Dito ay masisilayan ang tunay na mahika gamit ang mga inosenteng mata. Kapansin -pansin ang mga nakasabit na hibla-may mahaba, manipis, makapal at makulay. Mula sa hiblang ito ay nangyayari ang hiwaga kung saan ang mga produkto ay may dalang kakaibang halaga.

“Ma, miss na kita, buti na lang kayakap ko ito at para na rin kitang nahahagkan.”

Isang tela na malambot at komportable, minsan ay palamuti sa kasuotan, madalas ay pansangga sa malamig na sipol ng hangin. Hindi ito gawa sa ginto, ngunit natitiyak na labis labis ang halaga sa bawat isa. Tela na dumaan sa hiwaga kung saan may padyak ng pagmamahal at hibla ng kultura. Ang Abel-Panday Festival ay taon-taong ipinagdiriwang ng mga Bangareños tuwing sasapit ang buwan ng Pasko. Nakakapang-agaw tingin ang mga taong abala sa paggawa ng makukulay na dekorasyon, mga kabataang nag-eensayo ng sayaw, at mga nag-uunahang musika. Dito ay madarama ang ingay na kikiliti sa bawat tainga at mapapasabing “Ang saya kahit pagod.” Sa pamamagitan ng pagdiriwang na ito ay muling nabubuhay ang kulturang humubog sa ating pagkakakilanlan at pagbubuklod-buklod.

“Mahalaga sa amin ito, ta daytoy ti biag mi.” Nakatataba ng pusong isiping ito ay nagiging daan upang muling lumiwanag ang ilaw ng bituin sa bawat Christmas tree. Dito ay muling nasasaksihan ang mga kultura’t tradisyon ng ating lahi,nagkakaisa ang mga mamamayan sa layuning maging matagumpay ang pagdaraos. Dito ay nabubuhay din ang pagmamahal sa bawat Bangareño at maibahagi sa maraming tao ang mayamang kultura ng ating tahanan.

Hindi lamang ito tatak ng pagkakakilanlan, kundi isang malaking parte ng ating buhay. Ito ang ugat ng saya, lungkot, pagsubok at pag-asa ng bawat isa. Ang Abel-Panday ay ang kultura at buhay ng mga Bangareños. Ito ang marka sa bawat puso, kung saan ang bawat padyak ay may pagmamahal at napag-iisang hibla ng kultura.

mahaba at mahirap na proseso ng paghuli. May mga panahon lang kasi sa loob ng isang taon ito kung lumilitaw sa dagat kaya ganoon na lamang ang galak ng mga tao sa kapanahunan nito. Ang paghuli ay nangangailangan ng buong pwersang lakas mula sa mga mangingisda upang maiangat ang mabigat na lambat na puno ng huli sa isdang ito. Ang paghuli ng isdang Ipon ay isang tradisyonal na paraan ng pangingisda na isinasagawa ng mga Ilocano. Ang proseso ng paghuli sa isdang Ipon ay may kasamang kasanayan at tiyaga. Karaniwang gumagamit ang mga mangingisda ng lambat, pinagtipon-tipon itong sinamay, abel at iket. ( pawang mga

kagamitan ng mangingisda na panghuli sa mga pinong-pino ang laki na gaya ng Ipon). Sa pagdating ng mga mangingisda sa lugar kung saan nagkukumpol-kumpol ang mga isdang Ipon maglalatag sila ng lambat sa ilalim ng tubig. Ang mga mangingisda ay nag-iingat upang hindi magambala ang isda habang ito ay nahuhulog sa lambat. Pagkatapos, inaangat nila ang lambat at pinipili ang mga nahuling Ipon, na kadalasang ginagamit sa pagkain o ibinebenta sa mga pamilihan. Ang proseso ng paghuli sa isdang Ipon ay hindi lamang isang praktikal na gawain, kundi isang makulay na bahagi ng kulturang Ilocano, na ipinapasa mula sa isang henerasyon patungo sa isa pa.

May dalawang klase ang Ipon, mayroong maputi at maitim. Ang maputi o mamula-mula at pinong pinong Ipon ay ‘perfect’ para sa malinamnam at manamis-namis nitong sabaw sa sinigang. Tamalis naman ang tawag sa luto nito na paksiw na binalot sa dahon ng saging. Ang isa naman ay ang maitim, mas mataba at mas malaki at may guhitguhit na linyang puti sa katawan nito. Tiyak na mapapasarap din sa kain ang mga tsikiting sa tortang Ipon o prinitong Ipon. “Sure"” na mapapa-extra rice ka kung matitikman mo ang bagoong na Ipon at siyempre ang nakapagpapalaway na appetizer, ang kilawing Ipon”. Ang pamumuhay ng mga Ilokano ay kasing-simple ng mga isdang ito. Masaya at nakikisabay sa agos ng buhay, basta’t sama-sama. Hanggang langit ang ngiti ng mga taong nakalalasap sa natatanging yaman ng dagat na bigay ng Panginoon. Ang maliliit na isdang ito ay kabuhayan ng mga mangingisda na matiyagang sumasabak sa araw-araw na hamon ng buhay.

isdang ito. Masaya at nakikisabay sa agos ng buhay, basta’t sama-sama.

Namnamin

Digital Art ni Kathryne Mae A. Maynes

Ang UNIVERSAL MISSION sa SINGAPORE

“To make something special, you just have to believe it’s special.”

Isang masining at mga mapagtanglaw na salitang aking natutuhan sa pamumuhay mula sa wikain ni Master Shifu sa palabas na Kung Fu Panda. Nang ako’y tumanda na’t nakaahon sa mga imahinatibong ganap bilang munting bata, napagtanto kong ang ating imahinasyon ay hindi sadyang nawawala, sapagka’t ito’y nananatili sa ating kakanyahan.

Paghantong ko ng hayskul, samu’t saring mga oportunidad pampatungkol sa mga kompetisyon ang dumapo sa aking mga kamay. Isa na rito ang prestihiyosong paligsahan sa matematika na International Mathematics Contest, na ginaganap sa bansang Singapore Ako nama’y nagagalak sapagka’t may dalawa akong kasa-kasama mula sa’ming paaralan na maglakbay sa isang lugar ng mga pangarap, panaginip, at kaligayahan dahil sa naturang kompetisyon, sina Dina at Andres.

“I’m going to get that moon!” ‘ika ng karakter na si Gru sa pelikulang Despicable Me. Ito ang aming naramdaman sa pakikisali sa ganitong paligsahan. Nang aming nalaman na nalalapit na ang kompetisyon, kami’y nakaramdam ng isanlibong tadyak ng kaligayahan, kilig, at nerbyos. Kaligayahang hinihintay namin bilang estudyante at kandidato, kilig na

magkaroon ng oportunidad na makapunta sa ibang bansa, at nerbyos sa magiging pagganap namin sa internasyunal na lebel.

Hindi na namin namalayan ang daloy ng aming emosyon - mula sa pagkakaroon ng sarili naming IMC Identification Cards hanggang sa pagsakay ng eroplano at pagdating sa bansang naghihintay sa amin, ang Singapore. Agad naman kaming binati ng oryentasyon mula sa organisasyon ng IMC patungkol sa aming itinerary sa kabuoang pagtatahanan sa Singapore. Sa pagsapit ng dinami-daming payo at habilin sa mga pupuntahan, ang aming mga puso ay nagalak nang narinig na ang pangalan ng Universal Studios Theme Park

Ngunit hindi namin maaaring makalimutan na ang aming dahilan sa pagpunta sa bansang Singapore, ay upang itaas ang bandila ng Pilipinas sa larangan ng matematika. Kaya’t bago namin matunghayan ang ganda ng Universal Studios, kami’y nagsanay at naghanda muna para sa inaasahang eksaminasyon. Kami’y sumabak na tanging lapis, papel, at ang kaalaman lamang ang aming dala-dala sa silidsagutan. Bilang pagbunga ng aming pagsasanay, kaming tatlo nina Dina at Andres ay nagwagi sa pagsungkit ng tatlong nagniningning na tansong medalya - para sa bansa, at sa aming paaralan.

“This is gonna be fun.” Ang sabi ng karakter na si Max mula sa pelikulang “The Secret Life of Pets.” Samakatuwid, dala-dala namin ang aming nagniningning na medalya tungo sa aming pagsaya at pagkilala sa kariktan ng Universal Studios Singapore. Ang malaking globo na isang pundasyon ng pagkakakilanlan ng Universal Studios ay tunay na nakamamangha sa totoong buhay. Binati kami ng isang nakaaaliw na pagtatanghal ng mga mascot at actors sa mismong pangunahing arkus ng Universal Studios. Ang mga bilihan ng iba’t ibang souvenirs, damit, at masasarap na pagkain ay tila ba’y nagkalat upang akitin ang aming bulsa at pitaka. Mahahaba at pasikot-sikot na mga rollercoaster rides ang pumalibot sa lugar na para baga’y ahas na alipatpat. Hindi rin makalilimutang ang mga agaw-pansin na mga tanawin, obra, gusali, castles, at pati ang mga kathang-isip na galing sa mga nobela’t libro ay naging buhay na buhay sa aming harapan.

“Roller coaster ata ‘to sinambit kina Dina at Andres. Kami’y nabigla nang napagtanto naming ang inaakalang laberinto, ay isa palang napakahabang pila. Wala kaming pagkakataong isipin pa ang gagawin kung kaya’t kami’y sumama na lamang. Sa unang minuto ng paglalayag sa indoor rollercoaster, naging mabagal ang takbo nito at akala namin ito’y isang napakagandang pagtatanghal lamang sapagka’t kasabay naming gumagalaw

ang iba’t ibang display, at animatronics sa mga pader nito. Ngunit sa isang sandali’y napansin namin na unti-unting bumibilis ang aming sinasakyan, tila ba’y nakadikit na ang aming mga likod sa upuan dahil sa pataas na pataas na galaw ng rollercoaster, biglang namatay ang mga ilaw, at nagkaroon ng kaunting sandali ng katahimikan. At sa pagbilis ng rollercoaster, kami’y napasigaw sapagka’t kami’y hinulog mula sa napakataas na tayog ng rollercoaster Hindi pa ito tumigil dahil sinundan ito ng kaliwa’t kanang sikot-sikot na para baga’y mapuputol na ang aming leeg sa pagkabigla nito. Habang ang sinasakyan nami’y hindi tumitigil sa paglayag, ang mga ilaw at musika ay nagkakagulo, at ang mga kasama namin ay nagsasaya. Nang unti-unting bumagal ang paggalaw ng sasakyan, ni isa sa ami’y hindi makapagsalita dahil sa pagkabigla. At ‘di ko rin mawari kung anong emosyon ang dapat kong maramdaman, kasiyahan, gulat, o pareho lang" “Ayoko nang ulitin ‘yun ” sabi ni Andres, at kami’y nagtawanan na lamang. Ngunit sa kabila nito, naramdaman naming napakasaya pala ang paglayag sa isang indoor rollercoaster. Gusto pa naming maranasan ito ulit nang may paghahanda. Subalit, hindi na ito naulit sanhi ng napakaraming pila. Pero hindi

ng dami ang mga rides sa lugar, kaya npagkatapos naming nagpahinga’y pumunta muli upang sakyan ang iba’t ibang mga rides, tikman ang linamnam ng mga pagkain, at kumuha ng litrato sa nakamamanghang mga tanawin. Nang papalapit nang matapos ang aming pagpasyal, kami’y nakaramdam ng parehong kaligayahan, at pagpapasalamat. Pagpapasalamat dahil natupad ang aming misyong makauwi na nakasabit sa tatlong leeg ang tatlong tansong medalya para sa Pilipinas - at makauwi na bitbit ang “universe” sa aming mga puso. Ika nga ni Buzz Lightyear sa pelikulang Toy Story – “To infinity, and beyond!”

El sie

Simple ngunit labis.

kanyang pag-ibig na nag-uudyok sa kanya upang kumilos para sa kapakanan ng lahat.

maging mas mahusay."

Hangin, Ang Epekto ng Pamumuno

Ganito mailalarawan ang isang elesi ng electric fan dahil sa bawat pag ikot nito, ramdam ang lasap ng ginhawa habang ibinibigay ang bago’t sariwang hangin habang inaalis ang alinsangang hatid ng init. Sumisimbulo rin ito ng balanse, lakas, at malasakit. Subalit ang kahalagahan nito ay hindi laging napapansin. Sa isang silid aralan, ang elesi ay parang isang lider—ang kanyang presensya ay ramdam hindi dahil sa ingay o labis na pagpapakita, kung hindi dahil sa epekto niya sa kanyang nasasakupan.

Sa Regional Science High School for Region I (RSHS for RI), may isang lider na tulad ng elesi—tahimik na umiikot upang magdala ng pagbabago. Ngunit bago natin siya kilalanin, tuklasin muna ang limang bahagi ng elesi na sumasalamin sa uri ng kanyang pamumuno.

Motor, Ang Puso ng Paggalaw Kung mayroon mang puso

"Ang malasakit ang puso ng pamumuno," wika ng punong-guro. Sa bawat programa at desisyon, inuuna niya ang kapakanan ng mga estudyante, guro, at magulang. Sa ilalim ng kanyang pamumuno, ang bawat isa ay ramdam na mahalaga at pinapahalagahan.

Blades, Ang Nagpapadaloy ng

Hangin

Blades naman ng elesi ang nagdadala ng hangin sa bawat sulok ng silid. Walang pabor-pabor, pantaypantay ang daloy—gaya ng lider na ito, na marunong magbigay ng pantay na atensyon at suporta sa lahat.

"Ang lider ay narito hindi upang mangibabaw, kundi upang maglingkod," sabi niya. Tulad ng blades na nagkakaisa sa iisang layunin, ang kanyang pamumuno ay nagpapakita ng pagkakaisa. Ang bawat guro at estudyante ay bahagi ng isang mas malaking layunin at lahat sila ay umaandar sa ilalim ng kanyang direksyon.

Frame, Ang Tagapagtanggol ng

Sistema

Sa huli, ang elesi ay umiikot upang magbigay ng hangin—sariwa, magaan, at nagbibigay-buhay. Ito ang pinakamahalagang bahagi ng elesi: ang epekto nito sa paligid. Habang sa paaralan, ang hangin ay sumisimbolo sa inspirasyon at pagbabago na hatid ng lider. Sa ilalim ng kanyang pamumuno, ang mga estudyante ay nagiging mas bukas sa mga posibilidad, ang mga guro ay nagiging mas kumpiyansa sa kanilang kakayahan at ang buong komunidad ay nagiging mas matatag.

pangkaraniwan. Iyan ang mga terminong mahahango sa elementong ginto. Bagaman kung ikaw ay nabibilang sa mag aaral ng RegSay Uno ay dumako na siguro sa iyong isipan ang pangalan ng Head Teacher III ng Science Department at Assistant Principal ng SHS na si Gng, Aurelia Garcia.

Pangatlo ay ang frame ng elesi na kung saan, ito ay nagbibigay ng proteksyon at istruktura. Tumutulong ito upang mapanatili ang balanse sa gitna ng mabilis na pag-ikot ng blades. Sa paaralan, ang frame ay sumisimbolo sa kakayahan ng lider na magbalanse ng mga pangangailangan at hamon. "Ang pagpapanatili ng balanse ay isa sa pinakamalaking hamon ng lider," aniya. Sa kabila ng mataas na pamantayan ng akademikong pag-aaral, siya ay nananatiling maingat sa pagdedesisyon. Ang bawat hakbang ay pinag-iisipan nang mabuti upang masiguro ang kaayusan at Switch, Ang Simula ng

Switch naman ang nagbibigay-buhay sa elesi. Isang simpleng pindot lamang ay nagsisimula na itong gumalaw. Sa pamumuno, ang switch ay sumisimbolo sa kakayahan ng isang lider na magpasimula ng

Mula sa pagpapakilala ng mga makabagong programa hanggang sa pagtugon sa mga hamon ng modernong edukasyon, ang lider na ito ay hindi natatakot na magbukas ng bagong pintuan ng oportunidad. "Ang pagbabago ay hindi dapat katakutan," sabi niya. "Ito ang nagtutulak sa atin upang

Ang Elesi ng Inspirasyon Hindi lahat ng umiikot ay naaalala, ngunit ang mga bagay na nagdadala ng hangin ng pagbabago ay magpakailanmang tatak sa puso ng Regsay Uno. Si Gng. Elsie Mayo, ang tagapaghubog ng kinabukasan ng RSHS for RI ay tulad ng isang elesi— hindi lamang umiikot upang magbigay ng ginhawa kundi upang maghatid ng bagong pag-asa. Makikitang sa bawat galaw ng kanyang pamumuno, nararamdaman ang init ng malasakit at ang lamig ng kaayusan, ang lakas ng aksyon, at ang lambot ng pakikinig. Siya ang motor na tumutulak, ang blades na nagdadala ng suporta, ang frame na nagpapanatili ng balanse, ang switch na nag-uumpisa ng aksyon at ang hangin na nagbibigaybuhay sa bawat sulok ng institusyon.

Mula sa kanyang mga salita:

"Umiikot ang buhay ko para sa kanila— sa mga mag aaral, guro, at magulang. Dahil ito ang layunin ng isang lider: hindi magpakitang gilas, kundi maglingkod nang may puso."

Si Gng. Elsie Mayo ay hindi lamang isang lider. Siya ang elesi ng inspirasyon—tahimik ngunit makapangyarihan, simple ngunit labis, umiikot hindi para sa sarili, kundi para sa kapakanan ng iba. Sa kanya, ang hangin ng pagbabago ay hindi lamang ramdam; ito ay nabubuhay sa bawat puso habang patuloy siyang gumagalaw para sa kabutihan ng kanyang nasasakupan.

Kilala siya sa tawag na “Ma’am Au”, matatandaang eksakto ito sa simbolo ng element na Ginto o Au na nanggaling sa latin na salitang aurum. Kung susuriin, mistulang mapaglaro ang tadhana’t buti na lang ay umayon sa kanya ang mga tala, dahil bilang isa sa dakilang guro ng Kapnayan sa loob ng paaralan ay siya ring nagtataglay ng isa sa pinakamarangal na gintong elemento sa peryodikong talahanayan—hindi lamang ang kanyang ngalan ang hangganan ngunit sa kanyang buong kaanyuan.

“Hindi try lang..You must do it.”

Tandang-tanda ko pa nang una niyang binitawan ang mga sawikaing ito sa kalagitnaan ng aming klase. At kung may isang pisi man ako ng memoryang pinanghahawakan galing kay Gng. Garcia, marahil ito na ang natatanging nakaankla sa’king pagkatao dahil hanggang ngayon ay patuloy pa rin itong nag-uudyok sa aking magpatuloy lumayag sa daloy ng buhay.

“One of my favorite topics in Chemistry is Le Chatelier’s Principle.”

Ayon sa kaniyang sawikain, isa ito sa paborito niyang konsepto ng Kapnayan kung saan kapag ang dinamikong ekwilibriyo ay nagagambala dahil sa pagbabagong naganap sa kondisyon, gaya ng sa tempetura, presyon at konsentrasyon ng isang mineral, gagawin niya ang lahat upang maisaayos ang balanse at ekwilibriyo ng isang bagay.

Gayunpaman, maihahalintulad ito sa kanyang karanasan sa totoong buhay, kung saan bilang isang guro siya ay patuloy na nakiki-angkop, tumatalima at umiindayog sa balse ng pagbabagong dala ng panahon.

Ani pa nito, simula noong bata pa siya ay natural na sa kanya ang pagiging seryoso at ang pagkakaroon ng malawak na kuryusidad. Tinitiyak niyang lahat ng kanyang gawain ay naisusumite ayon sa nasabing oras gayundin ang paninigurong lahat ng kanyang grado ay pasado. Habang sa kanyang mas personal na buhay naman, nakakamit niya ang balanseng buhay-trabaho sa pamamagitan ng tamang organisasyon ng oras, paghahangad at paghahanap ng suportang nagmula sa malalapit niyang pamilya at kaibigan, at ang pag-uuna sa pangangalaga ng sarili.

Taglay niya ang angking dagitab at init kung ihahambing sa karunungan ng agham. Kaya’t hindi mapagkakailang siya ay konduktibo, sapagkat malayang dumadaloy sa kanyang pulso ang kaalaman, at malaya at matagumpay niya ring itong naipapalaganap sa mga magaaral na kanyang tinuturuan. Sinasalamin niya ang wangis ng ginto, kung saan makikitang ang ipinamalas niyang angking talento sa agham ay hindi kailanman mapapalitan dahil walang papantay sa nabuo niyang ugnayan kasama ng ginintuang

Ni Gabriel Audric D. Miguel

Ni Kristelle Kaye A. Maynes

Ni Princess Ma. Fatima Claire M. Buton

na sa plato ang kanin. Isa itong staple food o pangunahing pagkain sa bansa, at lumago na sa puso ng bawat Pilipino. “Rice is life.” ika nga nila, hindi lang ito basta pagkain kundi bahagi ng makulay na kultura at paraan ng pamumuhay ng mamamayan sa bansa.

kilala lalo na sa Asya, at ang bigas na tinatawag na refined grains o puting bigas ay naproproseso mula rito. Ayon sa isang survey ng Social Weather Stations (SWS) nitong Setyembre 2024, 22.9% ng pamilyang pilipino ang nakaranas ng gutom at walang makain, kahit isang beses sa nakalipas na tatlong buwan. Dahil dito, ang bigas ay nagiging prayoridad sa bawat pamilya, kaya’t tila ginto ang kahalagahan nito sa pangaraw-araw na buhay ng mga Pilipino.

CRISPR Gene-ting: Potensyal na Tugon sa Genetic Disorders

sipin mo ngayon na ikaw ay nakagapos sa lubid na kayhigpit ang tali’t nakasasakal. Paano kung ito ay panghabang-buhay at hindi na matanggal? Paano kung ito ay mangyayari rin sa iyong anak? Tila ganito ang nakapanlulumong hirap at takot na nakabalot sa isang taong mayroong sakit na nakabase sa genetika.

Ang genetic disorders o sakit na nakabase sa genetika ay mga kondisyon dulot ng mga pagbabago o mutations sa mga genes. Ang mga genes ay mga yunit ng heredity na nagtataglay ng impormasyon at mga instruksiyon na gumagabay sa itsura at gawa sa katawan ng tao. Halimbawa ng mga genetic disorders ay ang mga sakit tulad ng cystic fibrosis, sickle cell anemia, at Huntington’s disease. Isa itong tila lubid ng henerasyon ang tagal ng pagkagapos sapagkat kadalasang walang lunas at maaring maipasa ito mula sa magulang patungo sa anak. Ito ay nararanasan ng mahigit kumulang 300 milyong tao sa buong mundo, kung saan 6% ng mga sanggol ay naipanganganak na mayroong genetic disorders at 30% sa kanila ay namamatay bago pa man maglilimang taong gulang, ayon sa journal na The Lancet Global Health. Sa kabila ng mga ito, ang mga makabagong teknolohiya tulad ng Clustered Interspaced Short Palindromic Repeats (CRISPR) o CRISPR-Cas9 gene-editing ay nag-aalok ng bagong pag-asa dahil sa taglay nitong potensyal sa paggamot ng mga sakit na nakabase sa genetika. Ito ay nadevelop nina Emmanuelle Charpentier and Jennifer A. Doudna, dahil dito, sila’y nakatanggap ng 2020 Nobel Prize Award in Chemistry. Ang CRISPR-Cas9 gene-editing ay maaaring magsilbing gunting sa tila lubid na nakagapos sa taong may genetic disorder. Ito ay gumagamit ng natural na sistema ng depensa mula sa bacteria. Gumagana ito sa pamamagitan ng isang guide RNA na idinisenyo upang tumugma sa isang tiyak na bahagi ng DNA na nais baguhin o palitan. Ang guide RNA ay nagdidirekta sa Cas9 protein, na parang mga “gunting” na nagpuputol ng DNA sa target na lokasyon. Pagkatapos maputol ang DNA, ginagamit ng mga cells ang mga natural na mekanismo nito upang ayusin ang sugat. Sa

Para kay Joseph Marindo, isang tricycle driver, ang kakulangan sa bigas ay nangangahulugang gutom, at hindi halintana ang kawalan ng gulay, karne, isda o iba pang ulam.

“Hindi pwedeng walang bigas. Ayos lang yung walang ulam pero hindi pwedeng walang kanin kasi gutom ang aabutin.” ani ni Marindo. Ang bawat isang cup ng nalutong bigas ay 230 calories at mayaman ito sa carbohydrates. Ang mga pagkain na carbohydrates ay may kasamang fiber, na mas pinapatagal nito ang digestion ng pagkain at nagbibigay ng pakiramdam na busog ka, ayon sa National Institute

bigas ay pangunahing pangangailangan, lalo na kapag limitado ang budget ng isang pamilya.

“Pag may bigas kasi, ayos na. Sigurado ka na hindi kayo magugutom. Ang mahalaga may laman ang tiyan,” dagdag ng trycle driver na si Marindo. Gayunpaman, hindi maikakaila ang negatibong epekto nito sa kalusugan. Ang pagkain ng labis na refined grains, halimbawa na rito ang bigas, ay konektado sa mga sakit sa puso at type 2 diabetes.

“Eating too many refined grains is a known risk factor for premature coronary artery disease (PCAD), a leading cause of death worldwide. The detriment it carries is no less than eating unhealthy sugars and oils found in sweet treats,” pahayag ni Dr Ankur Phatarpekar,

HealthTok sa TikTok

for many Filipinos, at least within small groups,” ayon sa Philippine Institute for Development Studies (PIDS).

Sa paglalahat, ang palay o bigas ay higit pa sa isang pagkain, isa itong simbolo ng kultura sa bansa. Mahalaga ito sa pangangailangan at pamumuhay ng Pilipino, indikasyon na lumago na ito sa kanilang puso. Ngunit, hamon ang labis na pagkonsyumo nito sa kalusugan.

Kaya naman, mahalagang magkaroon ng alternatibo na uri ng palay na mas mabuti sa ating katawan katulad ng unoy and balatinaw. Sa pamamagitan nito, tanaw ang balanse ng pagkain ng kanin sa kalusugan habang kultura’y pinapahalagahan.

pag-aalis, pagdagdag, o pagbabago ng genetic material sa katawan ng tao. Ang pagkakaiba nito mula sa ibang gene-editing tools ay ang kanilang target. Ang target recognition sequence ng CRISPR-Cas9 ay naka-encode sa RNA, kung kaya’y sa halip na baguhin ang buong single protein na ginagawa ng ibang gene-editing tools, mas mabilis at tumpak ang proseso nito dahil sa mas maliit at specific na target. Karagdagan dito, ang CRISPR-Cas9 ay isang flexible at mas mura na uri ng gene-editing. Sa katunayan, ang CRISPR ay ginagamit na sa U.S. at U.K. kung saan noong 2019, isang babaeng nagngangalang Victoria Gray ang matagumpay na ginamitan ng CRISPR-Cas9 bilang treatment sa kanyang genetic disorder na sickle cell anemia.

Gayunpaman, ang CRISPR geneediting ay kailangan pang hasain. Ang paggamit nito ay maaaring magdulot ng mga hindi inaasahang epekto tulad ng “off-target effects,” kung saan ang ibang bahagi ng DNA ay nababago nang hindi sinasadya, na maaaring magdulot ng mga hindi tamang resulta o sakit. Bukod dito, ang mga long-term effects ng gene-editing ay hindi pa ganap na nauunawaan.

Ensuring that every edit is perfect remains a signifcant challenge.”

ayon kay Stanley Qi na parte ng Department of Bioengineering sa Stanford University. Sa paglalahat, ang CRISPR-Cas9 ay isang potensyal na tugon sa mga sakit na nakabase sa genetika. Ang teknolohiyang ito ay mabilis, tumpak, at mura. Ngunit, pananaliksik ay kailangan upang ito’y mas mapahasa pa at hindi ito mapurol bilang gunting sa lubid na gumagapos sa mga taong may sakit na nakabase sa genetika. Kaya naman, importante na suportahan pa ang mga mananaliksik ng CRISPR-Cas9 upang matiyak ang kaligtasan at etikal na paggamit nito. Tulad ng sinabi ni Qi, “I hope in the future we can make this technology reversible like installing a switch so that if we make something that turns out to be less than ideal, we still have some way to reset it,” mahalagang pagtuunan ng pansin,

Sa patuloy na pag-usbong ng teknolohiya, isang platform ang patuloy na lumalaki ang kasikatan sa buong mundo - TikTok. Ang TikTok ay isang popular na social media platform na nagbibigay ng pagkakataon sa mga tao na magbahagi ng mga maikling video na kadalasan ay puno ng sayaw, kanta, at aliw. Ayon sa isang estatistika, may 1.04 billion buwan-buwan ang active users sa buong mundo, 49.09 million naman sa Pilipinas.

Subalit, sa kabila ng pagiging isang platform ng libangan, natuklasan ng marami na ang TikTok ay may malaking epekto sa kalusugan ng mga tao, hindi lamang sa aspeto ng mental na kalusugan kundi pati na rin sa pisikal. Ang aplikasyon ay nagiging isang mahalagang kasangkapan sa pagpapalaganap ng mga kaalaman at tips tungkol sa tamang pangangalaga sa kalusugan. Sa pamamagitan ng TikTok, ang mga eksperto tulad ng mga doktor, nutritionist, at fitness trainers ay may pagkakataon na magbigay ng mga praktikal na tips at impormasyon patungkol sa kalusugan ng katawan at

isipan. Halimbawa, may mga doktor na nagbabahagi ng mga simpleng exercises na maaaring gawin sa bahay upang mapanatili ang kalusugan ng puso, at may mga nutritionist na nagtuturo ng mga tamang pagkain para mapanatili ang malusog na timbang. Ang mga impormasyong ito ay madaling matutuhan at sundan ng mga tao dahil sa masaya at madaling paraan ng pagpapakita ng mga ito sa mga video. Ang mga video na may kaugnayan sa kalusugan ay hindi lamang nakatutok sa pisikal na kalusugan kundi pati na rin sa mental health. Maraming eksperto sa psychology ang gumagamit ng TikTok upang magbigay ng mga tips sa pag-

handle ng stress, anxiety, at depresyon. Sa pamamagitan ng mga short clips, nakapagbibigay sila ng mga techniques na maaaring magamit ng mga tao sa kanilang araw-araw na buhay upang mapanatili ang kanilang emotional wellbeing. Ito ay isang makabagong paraan ng pagpapalaganap ng kaalaman sa mental health na may kasamang suporta mula sa komunidad ng mga gumagamit ng TikTok. Hindi maikakaila na ang mga viral na trend sa TikTok ay epekto sa pagpapalaganap ng mga healthrelated habits. Halimbawa, may mga challenges sa platform tulad ng mga fitness challenges at healthy eating

habit na sumisikat. Dahil sa mga hamon na ito, mas marami nang tao ang nagiging conscious sa kanilang kalusugan at ninanais nilang sumabay sa mga trending upang mapabuti ang kanilang kalusugan upang makamit ang kanilang mga layunin. Ang pagiging viral ng mga trend na ito ay nakakatulong.

Ni Reyfrend Corpuz

Ni Reyfrend Corpuz

Ni Yehzka Naariah Li

Likhang guhit ni Stephanie Ibay

Likhang guhit ni Kathryne Mae Maynes

Agham at Teknolohiya

sa Bagong taon

Grade 7 ng RSHS for R1, tinugunan ang

inalubong ng mga Grade 7 na mag-aaral ng Regional Science High School for Region I ang bagong taon sa pamamagitan ng pagtatanim ng puno noong Enero 01, 2025, pinangalanan ang aktibidad na “Happy New Tree”. Ang layunin ng aktibidad ay hikayatin ang mga kabataan na maging responsableng tagapangalaga ng kalikasan.

Isinagawa ang “Happy New Tree” ng 50 na Grade 7 na mag-aaral ng RSHS for R1. Mahigit na 50 puno ng narra at mahogany ang itinanim sa kani-kanilang bakuran at bahay. Ang mga punla ay ipinamahagi sa kanila noong Disyembre bago pa man magbakasyon ang mga mag-aaral. Inaasahang aalagaan at susubaybayan ng mga mag-aaral ang paglago ng kani-kanilang puno hangga’t sila ay makapagtapos ng pag-aaral sa RSHS for RI

Ang “Happy New Tree” ay pinangunahan ng Supreme Secondary Learner Government, kasama ang tulong at suporta ng mga Grade 7 Advisers, Head Teacher III of the Science Department na si Gng. Aurelia S. Garcia, at Principal IV na si Gng. Elsie V. Mayo ng naturang paaralan.

Ang isinagawang aktibidad ay isang hakbang upang mapalaganap ang malasakit sa kalikasan at matutuhan ng mga kabataan ang pagigingresponsable sa kanilang paligid.

“Ang kahalagahan po ng aktibidad na ito [Happy New Tree] saakin bilang isang mag-aaral ay natututo po akong maging responsable sa pangangalaga ng kalikasan.” pahayag ni Philbert Kiel Oriente,

isang Grade 7 na mag-aaral. Patuloy ang pagsubaybay at pagaalaga ng mga Grade 7 na mag-aaral sa kanilang tinanim na mangyayari hanggang 2031 at magpapatuloy hangga’t malaki na ang puno. Binanggit din ni Axel Gabriel Guzmani na ang pagtatanim ng mga puno ay ‘di lang pagtupad sa proyekto bilang mag-aaral kundi pagtulong na

RSHS for R1, Inilunsad ang GulaYUM; Sirang mga Galon, Rinesiklo Ni Jesussa Joane Dian

RSHS for R1 Parangal sa N

Hong Kong International Science Olympiad- Heat Round 2024 na isinagawa online noong Disyembre 8. Natamo ng mga mag-aaral ng paaralan ang mahigit 30 parangal at isang prestihiyosong gawad sa kompetisyong ito.

bilang kinatawan ng RSHS for R1, siyam ay nagtagumpay bilang silver medalist, 13 na bronze medalist at siyam na merit awardees. Nakatanggap naman ng “Participation Award” ang mga iba pang sumali na mag-aaral.

gawad ang RSHS for R1 bilang “12th Top Performing School Awardee”.

ito sa tulong at suporta ng mga science at mathematics teachers, kabilang din ang Head Teacher III of the Science Department na si Gng. Aurelia S. Garcia, at Principal IV na si Gng. Elsie V. Mayo ng naturang paaralan.

mahirap ang HKISO- Heat Round 2024 ngayon sapagkat may mga paksa na hindi inasahan, at mga tanong na mas mahirap kumpara sa nakaraang taon. ang tamang sagot dahil karamihan ng questions ay na-tackle na either sa school or sa mga review sessions. This year merong mga topics na hindi ko inaasahan like may medicine related questions na wala naman dati and all

Inilunsad ng Regional Science High School for Region I ang Gula- YUM (Yielding Urban Meals) noong unang linggo ng Setyembre 2024 upang maiwasan ang problema sa kakulangan sa nutrisyon ng mga mag-aaral. Ang naturang aktibidad ay naging sustainable urban gardening dahil sa mga ginamit na pinagtaniman dito.

ang problema sa kakulangan sa nutrisyon ng mga mag-aaral. Ang naturang aktibidad ay naging sustainable urban gardening dahil sa mga ginamit na pinagtaniman dito.

Naging isang kolektibong pagsisikap ang Gula- YUM sa paaralan ng RSHS for R1, nagtulong-tulong ang mga mag-aaral, guro, at mga magulang sa iba’t ibang baitang upang ilunsad ito. Ang mga karaniwang tanim ay mga kamatis, sili, okra, at sitaw.

“Kabilang sa Action Plan ay ang paghingi ng tulong sa barangay, PTA at mga iba’t ibang administration na magbibigay ng mga kagamitan at supply na itatanim. Kabilang din ang pakikipagtulungan sa mga guro, especially sa mga advisers sa aktibidad ng pagtatanim at regular na pagmonitor ng mga ito” pahayag ni Dyan F. Delizo, isa sa mga coordinator ng Gula- YUM.

Naging isang sustainable urban gardening ang Gula-YUM dahil ang karaniwang mga ginamit na taniman ay mga rinesiklong galon ng tubig, mga kawayan, bolo, pagkakaroon ng composting pit, at iba pang materyales sa paggawa ng mga taniman.

Ipinakita rin ng mga mag-aaral ang kanilang pagiging malikhain sa pagtatanim, katulad na lamang ng Supreme Secondary Learner

Naisipan naming bigyang

kulay at malabubuyog na disensyo ang gallon na

pagtataniman upang mas mapaganda ito at hindi plain tingnan”

ani ni Rhianna Czandra C. Mangali, Secretary ng SSLG. Nagsilbing solusyon naman ang mga sirang gallon bilang taniman dahil sa kakulangan ng lupa sa paaralan.

“Ang pag-resiklo ng mga galon ay isang matalinong paraan upang mabawasan ang epekto ng plastic sa kapaligiran at the same time makapagpalago tayo ng ating pangunahing pangangailangan na pagkain, parang hitting two birds in one stone ang

inobatibo na pagtatanim.

Regular na pag-aalaga at pagmonitor sa mga pananim ay isinasagawa sa pamamagitan ng evaluation tool upang mapanatili ito.

“Nagkaroon ng Search sa GulaYUM sa paaralan sa unang quarter at ipagpapatuloy sa ikalawang quarter at sa kasalukuyan ay lumalago at nabibigyan naman ng pangangailangan na gulay ang mga guro at mag-aaral” ani Delizo.

Ang Gula- YUM ay may layuning magbigay ng alternatibong mapagkukunan ng pagkain sa paaralan, maiwasan ang kakulangan sa nutrisyon, at maituro sa mga mag-aaral ang kahalagahan ng pagtatanim.

Bukod dito, ang Gula-YUM ay makatutulong din sa kapaligiran ayon kay Delizo, “Makatutulong ang GulaYUM sa pagsugpo ng [mga] basura sa pamamagitan ng composting na magsisilbing fertilizer sa mga pananim at maaaring makabawas sa carbon footprint dahil inaabsorb ng mga halaman ang carbon dioxide.”

May mga plano na palawakin ang programang ito sa hinaharap lalo na sa susunod na taon na pag-aaral.

“Palalakasin namin ang pakikipagugnayan sa komunidad upang hikayatin [ang] kanilang paglahok sa Gula- YUM sa paaralan, para na rin mas mapalawak ito,” dagdag ni Delizo.

Galaw na lang, Hindi na Hataw

Hindi na tulad ng dati, ang pagsayaw ng galaw pilipinas hindi na kasing hataw nung ito’y unang inilunsad, bakit unti-unti nang nawawala ang sigla?

Ang pagsasagawa ng pagsayaw ng galaw pilipinas ay may maraming dalang positibong kalalabasan, lalo na sa pangkabuoang kalusugan ng mga guro, mag-aaral, at mga non-teaching personnel tulad ng pagtataguyod ng isang malusog na pamumuhay, pinapabuti ang lakas, flexibility, cardiovascular, tibay at koordinasyon ng katawan.

Ayon kay Education Chief Leonor Magtolis Briones, isinagawa ang Galaw Pilipinas upang tugunan ang epekto ng mga nabawasang pisikal na aktibidad ng mga mag-aaral dahil sa nagdaang pandemya na nakaaapekto sa kanilang pangkalahatang kalusugan.

“Ang aming tungkulin sa pagtataguyod ng physical fitness at healthy lifestyle sa mga mag-aaral ay naging mas may kaugnayan at mahalaga. Ang isang paraan ng pagtataguyod ng physical fitness sa mga mag-aaral ay sa pamamagitan ng pagsasagawa ng calisthenics” anito

Ang musika ay malakas at masigla na nakagigising ng diwa, subalit sa pagsapit ng alas-siyete ng umaga sa araw ng Lunes sa halip na mas sumigla ang loob ng mga mag-aaral sa inemplementong ito, tila parang mas lalong tumamlay ang kanilang loob kapag naririnig na ang tunog ng gong sa musika, animo’y mga mala-zombie ang mga mag-aaral, walang kasigla-sigla, walang buhay! Ilan ay nakatayo na lamang habang nakikipag-usap sa kanilang mga kaibigan, ilan nama’y nakatutok na lamang sa kani-kanilang cellphones.

Ni Adrian Azada

Ni Shenyll Col col

Ni Ian Chris Semillano

Inobasyon sa Sipnayan

Patuloy na umuusbong ang kamalayan sa kahalagahan ng agham at matematika sa mga kabataan sa buong Lalawigan ng La Union. Sa pagdiriwang ng 2024 Regional Science and Technology Fair (RSTF) noong ika-7 ng Disyembre, ang mga mag-aaral sa buong Ilocos Region ay nagkaroon ng pagkakataon na ipakita ang kanilang mga natatanging proyekto na hindi lamang naglalayong makilala kundi pati na rin magbigay ng solusyon sa mga suliranin ng lipunan.

Sa ilalim ng tema ng RSTF, ang mga estudyante mula sa iba’t ibang paaralan ay nagpakita ng kanilang husay sa larangan ng siyensiya at matematika. Ang bawat proyekto ay tila isang kwento ng pag-asa at inobasyon, mula sa mga investigatory projects na tumatalakay sa mga problemang pangkapaligiran hanggang sa mga solusyong nakabatay sa datos na naglalayong mapabuti ang kalagayan ng kanilang komunidad. Isang halimbawa ay ang proyekto nina Ian Chris L. Semillano, Peter John Haboc, at Stephanie Semillano na “Palindromic Patterns Formed By The Quotient Of The Sum Of The Values Formed By Paired Non-Negative Integers And The Sum Of These Integers” mula sa Regional Science High School for Region I. Ito ay nagbigay-diin sa ugnayan ng matematika at aplikasyon sa lipunan. Ang kanilang pananaliksik ay hindi lamang tungkol sa mga numero; ito ay tungkol sa paggamit ng nilikhang

formula upang mas mapadali ang buhay ng mga mag-aaral at mga guro. Maihahalintulad ang kanilang pagtuklas sa isang sikat na kuwento ng taong nakadiskubre ng Arithmetic series na konsepto. Sa isang silid-aralan sa Alemanya, ang noong bata pa na si Carl Friedrich Gauss ay nagpakita ng kaniyang pagkahenyo. Naatasan siyang alamin ang kabuoan ng mga numero mula 1 hanggang 100. Akala ng marami ay magtatagal ito subalit taliwas ito sa kanilang inaasahan nang gumamit si Gauss ng ispesipikong pattern para masagutan ang katanungan. Ngayon ay tinitingala na si Gauss bilang isa sa mga nagtatag ng pundasyon ng Sipnayan sa mundo.

Gaya ni Gauss, ang ipinakita ng mga batang Regsay na ito ay talagang kahanga-hanga. Sa bawat hakbang ng kanilang presentasyon, makikita ang dedikasyon at pagsusumikap. Ang kanilang tagumpay ay hindi lamang para

sa kanila kundi para rin sa kanilang mga kapwa mag-aaral na naghangad na makilala at makapag-ambag sa larangan ng agham at sipnayan. Ang pagkilala mula sa RSTF ay nagbibigay-inspirasyon hindi lamang sa kanila kundi pati na rin sa iba pang kabataan upang patuloy na magsikap at mangarap. Bilang bahagi ng mas malawak na layunin, ang RSTF ay nagtutulak sa mga kabataan na maging mas aktibo sa siyentipikong pananaliksik at matematikal na pag-aaral. Sa tulong ng kanilang mga guro at mentor, ang mga mag-aaral ay nahuhubog upang maging responsable at mapanlikhang mamamayan. Ang pagkilala at suporta mula sa mga institusyong pang-edukasyon ay nagbibigay-daan para sa mas maraming oportunidad na matuto at umunlad. Mas palakasin ang adhikain na ipamalas ang galing ng isang batang Pinoy. Hubugin ang kanilang galing at talento. Isiwalat ito sa buong mundo!

DOH: ‘Hindi na bagong virus ang HMPV’

Makalipas ang apat na taon mula nang lumaganap ang Coronavirus Disease (COVID-19), isang panibagong virus mula sa China ang umagaw sa atensyon ng mundo at muling nagdulot ng pangamba sa publiko.

Gayunpaman, nilinaw ng Department of Health (DOH) na hindi dapat ikabahala ang dumaraming kaso ng Human Metapneumovirus (HMPV) dahil hindi ito isang bagong uri ng virus.

been able to identify it for a long time and HMPV is being detected sporadically, with no unusual clustering or pattern, throughout the year,” ani DOH Secretary Teodoro Herbosa.

DOH ay nakapagtala ng 284 na kaso ng HMPV mula noong nakaraang taon hanggang sa kasalukuyan. Ang bilang na ito ay 5.8% lamang ng kabuoang 4,921 na sample na kanilang nakuha.

virus. Kadalasan namang nahahawaan ay ang mga batang may edad ng 5 pababa at matatandang may edad na 65 pataas dahil sa mahinang immune system. Batay sa Center for Disease Control and Prevention (CDC), maiiwasan ang HMPV sa pamamagitan ng and avoid diseases," ika ni DOH Secretary Herbosa. Gayundin, hinihikayat ng DOH na kung maaari ay umiwas sa matataong lugar, at kumain at uminom

Ngunit huwag itong ikabahala ayon kay Assistant Secretary Albert Domingo dahil hindi na ito bago, kilala na natin, at lubos nang nauunawaan. Dagdag pa niya na mag-ingat na lamang dahil ang nasabing virus ay seasonal sa mga malalamig na buwan. Sunod na lamang na sinabi ng assistant secretary na hindi na kinakailangang isara ang mga borders dahil hindi naman ito kumakalat kagaya ng sa COVID-19.

Mga nakamit na parangal sa sinalihan ng RSHS-RI noong RSTF 2024 *BEST PRESENTER

Parker Solar Probe

Rekord sa Paglapit sa Araw

Matagumpay na nakaligtas

ang Parker Solar Probe ng National Aeronautics and Space Administration (NASA) matapos ang historikal na paglapit nito sa araw noong Disyembre 24, 2024.

Ang spacecraft ay dumating sa loob ng 6.1 milyong kilometro mula sa surface ng araw, na mas mababa at bagong record kumpara sa tala nito na 7.26 milyong kilometro noong 2023.

“Flying this close to the Sun is a historic moment in humanity’s first mission to a star,” pahayag ni Nicky Fox, na lider ng Science Mission Directorate ng NASA Headquarters sa Washington.

Sa oras ng paglapit, ang spacecraft ay nag-rekord ng bilis na 692, 000 kilometro kada oras, ito na ang pinakamabilis na bagay na gawa ng tao.

Ang spacecraft ay nawalan ng komunikasyon sa NASA sa loob ng isang linggo bago ang paglapit nito. Ngunit, matapos ang ilang araw, natanggap ng mga scientist ang beacon signal noong Disyembre 27, na indikasyon na ang spacecraft ay nakaligtas.

“Parker Solar Probe has phoned home!” anunsyo ng NASA sa isang post sa X ng 12!01 A.M. EST noong Disyembre 27.

HMPV ay isang repiratory virus na unang nadiskubre ng mga mananaliksik na Dutch mula Netherlands noong 2001. Karaniwang lumalaganap ang virus na ito tuwing panahon ng tag-lamig o tag-sibol. Bukod dito, tinatayang kumakalat na ang virus sa mga tao sa loob ng hindi bababa sa anim na dekada, bago pa man ito opisyal na natuklasan. Ayon pa sa mga eksperto, ang HMPV ay wala pang kilalang pathogen na nagdudulot nito. Gayunpaman, nagbubunsod pa rin ito ng mga sumusunod na sintomas: Ubo, sipon, lagnat, hirap sa paghinga, at baradong ilong, pero meron pa ding malalang sintomas tulad na lamang ng bronchitis at pneumonia. Matapos maramdaman ang mga nasabing sintomas ng HMPV o nakumpirma ito, kadalasan ang mga nahawaan ng nasabing virus ay magkakaroon ng karamdaman sa loob ng 3-6 na araw. Kumakalat naman ang HMPV sa pamamagitan ng direktang kontak sa mga taong nahawaan ng nasabing virus o naipapasa sa pamamagitan ng

“Yung HMPV, hindi siya parang COVID-19 dahil hindi na siya bago. HMPV is relatively known and wellunderstood, kilala natin si HMPV, hindi na kailangan isara ang mga borders dahil hindi siya kumakalat kahit andito siya. Tayo po ay mag-ingat lamang at ito ay seasonal na mga trangkaso,” anito. Kaugnay rito, ang HMPV ay nadiskubre noong taong 2001 ng mga mananaliksik na Dutch sa nasopharyngeal aspirate (NPA) samples na mula sa mga batang may respiratory infections dulot ng hindi kilalang pathogen.

Umabot sa 284 na kaso ang naitala ng DOH mula sa taong 2024, ngunit huwag itong ikabahala dahil ito karaniwang nakukuha lamang sa

Ni Maegan Jericka Bautista

Ni Ian Jabez Marquez Likhang guhit

Kathryne Mae Maynes

Ni Khryztian Ero Ganat

bilang pampalipas oras

Ikaw ba ay nababagot?

Walang magawa? Kailangan ng pampa-aliw habang nakaupo’t may hinihintay? Nagseselos?

Paumanhin pero eto ang block blast na maaaring malaro offline, selpon, tablet, o laptop ay pwede ditong malaro upang makapagbigay ng aliw, ligaya’t galak sa mga manlalaro, mapa-bata man o matanda ay maaaring makapaglaro nito basta may gagamiting internet upang ito’y mai-download at sa pagkakataong ito’y naidownload mo na, pwedengpwede mo nang simulan ang iyong paglilibang.

Kinuripot ang PSC, Itigil ang Pagdadamot

Ang mekaniks ng larong ito ay sa isang 8x8 grid, makakakuha ka ng tatlong Tetris block sa bawat pagliko at kailangan mong ilagay ang mga ito sa isang lugar sa grid. Kung pupunuin mo ang isang linya nang patayo o pahalang, ang linya ay masisira, tulad ng Tetris na may kakayahang maglagay ng mga bloke sa anomang espasyong magkasya sa kanila, at ang posibilidad na lumikha ng mga patayong linya pati na rin ang pahalang. Ngunit ang mahalaga, hindi mo maiikot ang mga bloke, at hindi mo makikita kung alin sa tatlo ang susunod mong makukuha. Nangangahulugan ito na hindi mo lang sinusubukan na mawala ang mga linya at mapataas ang iyong marka, ngunit kailangan mo ring magplano nang maaga para sa mga paparating na pagliko, sinusubukang gumawa ng mga puwang para sa mga hugis na maaaring lumabas. Minsan ang swerte ay nasa iyong panig at ang mga bloke na makukuha mo ay magkakasya sa mga hugis na iyong iniwan, at kung minsan ay malas ka at maaaring tapusin ng isang rogue block ang isang run na kung hindi man ay mukhang maganda. Ang

sang nakababahalang balita ang pagbaba ng inilaang budget sa Philippine Sports Commission (PSC) para sa taong 2025. Mula sa P1.156 bilyon noong 2024, bumaba ito ng P431 milyon, na umabot na lamang sa P725 milyon. Nagsisimula pa nga lang ang pagsulong ng bansa sa larangan ng palakasan, kinitil agad ang pag-asa upang ang Pilipinas ay tuluyang mamayagpag dito. Sa tahasang hakbang na ito ng

Amateur Sports Development Program, mula P301.34 milyon noong 2024. Kung titingnan, ang pagbawas ng budget ay direktang makaaapekto sa kakayahan ng mga atleta na makipagtunggali nang may sapat na kahandaan. Ang pagbawas sa pondo para sa Amateur Sports Development Program ay nangangahulugan ng mas kaunting access sa mga world-class na mga tagapagsanay, pasilidad, at equipment. Maaaring makompromiso ang kalidad ng pagsasanay, na makakaapekto sa magiging resulta ng laban Kung papansinin, malaki ang kaibahan ng Pilipinas sa ibang nangungunang bansa. Hindi na bago sa mga bansang tulad ng Estados Unidos ang isa sa manguna sapagkat taglay nila ang mga kagamitan at kaukulang pondo para isakatuparan at ibigay ang pangangailangan ng kanilang mga atleta. Biro mo, pinaglalaanan talaga nila ito ng pansin kahit nahubog na ang kakayahan ng mga pambato nila dahil gusto nilang mapanatili ang ganitong tala. Dito naman sa Pilipinas, pa-usbong pa lamang ang mga atleta, pinutol agad ang tangkay. Hindi hinayaang maabot ang hangganan ng kanilang kakayahan.

“

Ang alam ko na nagpanalo sa laban namin ay ang pagdisiplina sa court at pagtulong-tulong ng bawat isa para magwagi sa laban na ito “

Kung matatandaan, Pilipinas ang bansa kung saan ginanap ang SEA Games 2019 at nagtamo ito ng sarisaring pagbatikos mula sa nga netizens.

Anila, “cheap” ang naging kaganapan, walang paghahanda, walang badyet, kulang sa karamihan ng aspeto. Patunay ito na kulang ang inilalaan ng gobyerno para sa larangan ng palakasan. Sa kabilang banda, maaaring may mga dahilan din ang pamahalaan sa pagbaba ng badyet, tulad ng limitadong pondo at ang pangangailangan na unahin ang iba pang mahahalagang programa. Posible ring may mga plano para sa mas episyente at epektibong paggamit ng pondo sa PSC. Kung tutuusin, marami nga naman talaga ang nagiging suliranin sa bansa na kung saan ito ang binigyan muna ng pansin ng pamahalaan. Halimbawa na lamang sa sektor ng edukasyon, kulelat pa rin ang Pilipinas sa PISA at walang pinagbago mula noon hanggang ngayon. Kung sabagay, ang Pilipinas ay lugmok pa rin. Ano pa nga ba ang aasahan ng nga Pilipino?

Gayunpaman, ang malaking pagbawas sa budget ay isang malinaw na indikasyon ng pagkukulang ng suporta sa mga Pinoy na atleta. Paano natin aasahan na makatungtong sila sa pandaigdigang entablado kung kulang ang kanilang mga kagamitan, pagsasanay, at suporta? Ito ay isang malaking kawalan ng hustisya sa mga atleta na nagsusumikap para sa bansa.

Kaya naman, ang pagbaba ng pondo ay hindi dapat maging dahilan upang pabayaan ang ating mga atleta. Sa

halip, dapat hanapan ng solusyon ang sitwasyon. Ang pag-unlad ng palakasan ay hindi lamang isang usapin ng salapi, kundi ng pangako at suporta sa mga atleta. Kailangan ng mas malalim na pagsusuri sa kung paano mas mapapahusay ang paggamit ng pondo ng PSC. Kailangan ng masusing pagsusuri sa alokasyon ng budget ng PSC. Dapat bigyan ng prayoridad ang mga programang direktang nakakatulong sa pagunlad ng mga atleta, tulad ng Amateur Sports Development Program. Maaaring maghanap din ng alternatibong paraan ng pagpopondo, tulad ng mga pribadong sponsor at ang pagpapaunlad ng mga programa para sa grassroots sports development.

Samakatuwid, ang pagbaba ng badyet ng PSC ay isang malaking hamon, ngunit hindi ito dapat maging dahilan upang sumuko. Kailangan ng kooperasyon ng lahat ng sektor – ang gobyerno, pribadong sektor, at ang publiko – upang matiyak na may sapat na suporta ang ating mga atleta upang makamit ang kanilang mga pangarap at maiahon ang Pilipinas sa pandaigdigang entablado ng palakasan.

Ibigay ang nararapat sa pagsulong ng palakasan sa bansa. Huwag tipirin ang mga atleta!

Atletang Regsay hinubaran ng titulo ang DFLOMNHS, 2-0

binida ng RegsEye SSLG ang BLIGPinatalsik ng Regional Science High School for Region 1 (RSHS for R1) ang Doña Francisca Lacsamana De Ortega Memorial National High School (DFLOMNHS) matapos hablutan ng korona ang defending champions sa pagsulong ng Municipal Meet Bangar La Union Championship Match ngayong taong 2024 buwan ng Nobyembre, 2-0.

Pinagbidahan iyan ni Jim Rowen “Owen” Estrada matapos pagbabalagbagin at paghahampasin ng mabibigat na spike ang DFLOMNHS na siyang naging sanhi upang maipasakamay ang titulo.

Sinimulan agad ng tatlong magkakasunod na service ace ni Estrada na siyang nagpataas ng tensyon sa mga koponan, dikdikan ang kanilang labanan, ngunit tila ba’y nautakan ni Owen ang kabilang grupo matapos mahanapan ng butas gamit ang down the line spikes na siyang nagpapanalo sa unang

set, 25-21.

Sa ikalawang set, nabuhayan muli ng lakas ng loob ang DFLOMNHS matapos mapanghawakan ang kalamangan sa unang 20 na puntos gamit ang kanilang matinding service ace, gayunpaman hindi napanghinaan ang Scions, kaya naman nahabol nila ang tapatan matapos bumukadkad ang pakpak ng mga manlalaro ng Scions at tuluyang nahabol at winakasan ang laro 26-24. “ Ang alam ko na nagpanalo sa laban namin ay ang pagdisiplina sa court

at pagtulong-tulong ng bawat isa para magwagi sa laban na ito “ pahayag ni Owen matapos umanong putulan ng pakpak ang DFLOMNHS.

Sasabak muli ang Scions sa matinding pagsasanay upang muling masungkit ang kampeonato sa paparating na Unit Meet 2024, itoy gaganapin sa Luna National High School (LNHS) buwan ng Nobyembre 2024.

Ni Gabriel Audric Miguel

Ni Alexander Placido Jr.

Debuho ni Kathryne Mae Maynes

‘Baldado man napasa pa rin ang Ginto!’

Sa isang kamangha-manghang pagpapamalas ng talino at taktika, itinanghal si Aaliyah Guzman bilang kampeon sa prestihiyosong Chess Match sa LUSDO Athletic Meet, hindi naging hadlang ang kaniyang left arm fracture upang maagaw sa kaniya ang panalo. ito’y iniratsada sa Don Mariano Marcos Memorial State University. Ang kompetisyon ay nagsilbing entablado para sa mga pinakamagagaling na manlalaro ng chess sa rehiyon, ngunit

umuusbong na talento sa mundo ng chess. Ang kanyang tagumpay ay naging inspirasyon sa maraming kabataang

kinubli ni Peter John N. Haboc at Aaliyah Reyn N. Guzman ang tanso at ang nagniningning na ginto sa pagsulong ng La Union Schools Division Athletic Meet Chess 20242025, ito’y iniratsada sa Don Mariano Marcos Memorial State University North La Union Campus noong buwan Hindi ininda ni Aaliyah Reyn N. Guzman ang kaniyang left arm fracture, inutakan at pinangunahan niya ang labanan na siyang naging susi upang mapatalsik ang mga nakaharang na naglalakihang kalaban at upang mapanghawakan ang titulong inaasam. Samantala, bigo namang mapanghawakan ni Peter John Haboc ang titulo sa ginanap na palaro, nakapagsalansan lamang siya ng tanso sa kaniyang huling marcha bilang isang Regsay Uno. Irerepresenta ni Guzman ang LUSDO sa paparating na Region 1 Athletic Association, puspusan ang kaniyang pagsasanay upang muling maiuwi ang

TUTOL SA PUTOL

Putol na Intrams, Tutol

a paglulunsad ng naturang Intramurals 2024 ng Regional Science High School for Region 1(RSHS) , naging kontrobersyal at kataka-taka ang iskedyul ng mga laro dahil inemplementa ng paaralan ang 4-5 sa hapon bilang iskedyul ng bawat palaro, ito’y isinagawa upang hindi

Bago pa man maimplementa ito, mga bagyo at malalakas na hangin ang siyang nagiging dahilan ng pagkakasuspende ng mga klase sa paaralan. Sumawsaw pa riyan ang DepEd Order, s.2005 na siyang nagsasalaysay na bawal istorbohin ang

"Nakakawala ng ganang maglaro," at "Imbis na maglalaro na lang sana iniisip ko pa yung summative test at activities ko. " ilan lamang iyan sa mga komento ng mga mag-aaral ng RSHS na hindi pumapabor sa implementation ng naturang iskedyul. Hindi magandang komento at pagkadismaya ang naramdaman ng mga estudyante, dahil hindi isinaalang-alang

Naging masama ang epekto ng pagbabagong ito sa mga mag-aaral, sana sa susunod na School Intramurals ay hindi na ganito ang masusunod na iskedyul at dapat lamang na pag-isipang mabuti ang

Hindi rin ito nakabuti sa mga gurong naging facilitators ng bawat laro, naging magulo lang ang pagkakasunod-sunod ng mga laro, bakit pa ipagpapatuloy ang ganitong iskedyul kung pati ang mga guro ay nadadamay sa hindi magandang Kung sabagay hindi pa naman huli ang lahat upang muling maibalik ang ngiti, magiging malaking lunas kung gagawing mas maaga ang intramurals upang hindi maabutan ng mga bagyo at iba’t ibang

Ni Miel Navarrete

sports ANG TAGA TUKLAS

IsPOORtadong Atleta

Ni Reyfrend Corpuz

"To be an athlete is to be considered."

Mga Patamang lagi kong naririnig tungkol sa daing ng mga estudyanteng atleta sa aming paaralan. Lagi na lang nilang sinasabi ang kanilang hinain tungkol sa pagpasa ng pending requirements sa mga guro.

Pero bakit kaya hanggang ngayon ay hindi pa rin nalulutas ang ganitong problema? Kasalanan ba ng mga atletang estudyante na sila ay nahuhuling magpasa ng mga 'pending requirements' at summative assessment kung ang isa namang guro ay may mataas na pagtingin sa sarili? At sa huli, isisisi sila kung bakit mababa ang kanilang makukuha sa mga lagumang pagsusulit. Hanggang bigyan na lamang ng kaukulang puntos sa card, Sa kadahilanang hindi sila nagpupursigi.

Ayon sa aking napanayam na si Alexander Munio isang manlalaro ng volleyball at si Jared Castillo, manlalaro ng taekwando ang pagbaba ng kanilang grado ay nagbabadyang pagkabigo sa kanilang tinatahak sa buhay. Ito ay salamin ng takot na sila'y mahusga na sa kadahilanang nangangamba sila na baka mabigo ng sambayanan.

Ni Miel Navarrete

Tigre Binunutan ng Korona ang Salamangkero

naman sa Druids. Susubukan muling bawiin ng 5-peat overall champion ang kampeonato sa susunod na taon, kasabay diyan ang pagbawi ng Green Archers at Red Phoenix. Naubusan

ng mahika ang Indomitable Blue Druids (Druids) matapos mahugutan ng titulo na siya sanang ikaanim na sunod-sunod na overall title ng koponan sa Intramurals 2024, ito’y ginanap sa Regional Science High School for Region 1 buwan ng Setyembre.

Hindi nagawang maprotektahan ng Alistocrats ang titulo matapos dumausdos ang Yellow Growling Tigers (Tigers) sa pananakmal ng mga medalya na siyang naging sanhi ng pagbagsak ng Druids.

Binubuo ng Yellow Growling Tigers, Blazing Red Phoenix, Green Archers at Blue Druids ang mga koponan, puspusan ang kanilang tulakan at agawan tungo sa inaasam na kampeonato.

Pinangunahan agad ng Tigers ang talaan na siyang binubuntutan lamang ng palihim ng Druids ang yapak ng delikadong nananakmal na

Tigreng ito, ang Archers at Phoenix ay tuluyang nakabitaw sa tinutuntungang kalagayan na siyang naglalaban na lamang sa ikalawa at ikatlong premyo. Hirap na hirap ang Blue Druids na maiangat ang kalagayan nila kahit pa pagtulong-tulungan nila ang Tigers, kaya naman sa huli nagawang mahuli ng naghahalimaw na tigre at tuluyang nilamon ang mga

salamangkero. Itinanghal bilang “The New Overall Champion, “ ang Tigre na siyang sinusundan ng Druids. Nagtala ang mga Tigre ng 78.88 porsyento at 74.57

RSHS SPORTS-FEST

NABALING PAKPAK NG ASUL.

Dumaan sa karayom ang Yellow Growling Tigers sa pagpapatumba ng kabilang koponang Blue Druids sa naganap na Intramurals, Setyembre 28 sa RSHS-RI. Kuha ni Reyfrend Corpuz

Tekken Over: Kabataan sa Ultimate Battle Mode Ni Aaron Paul Dacanay

Sa buhay ng mga estudyante ng Regsay, talagang hindi natin maipagkakaila na maraming gawain gaya pagpapasa ng mga iba’t ibang rekwayrments, idagdag mo pa rito ang mga lagumang pagsusulit, performance tasks at ang paggawa ng riserts na kailangang maglaan ng mahabang oras upang matapos ang mga gawaing ito, nakakaramdam man ng pagkapagod at pagkabagot, kailangan ding maglaan ng oras para maglibang gaya ng pagkain ng mga panghimagas, makapagkwentuhan sa mga kaibigan, at ang pakikipaglaro sa kanila ng online games nang sa gayon ang ating pagod ay maiibsan at maaari na ulit lumarga sa paggawa ng iba’t iba pang rekwayrments.

Ayon sa DepEd Order no. 8, s. 2015 na naglalayong pahalagahan ang mga estudyanteng atleta sa kanilang mga gawain sa pampaaralan at bigyan ng konsiderasyon sa pagpasa ng mga 'pending requirements.' Kung kaya'y dapat lamang na bigyang konsiderasyon ang mga atletang estudyante, sa loob man at labas ng kampus sa kadahilanang sila rin ay maaagrabyado sa hulian. Samakatuwid, ang estudyanteng atleta gaya ng aking ka mag-aaral ay marapat lamang na mabigyan ng konsiderasyon sa mga gawain at 'summative assessment' nang sa ganon ay hindi sila maaagrabyado sa hulian.

Ibinulsa ng Regional Science High School for Region 1 ang dalawang pilak at isang nagniningning na gintong medalya sa palahok ng Municipal Meet Badminton Girls na ginanap sa Doña Francisca Lacsamana De Ortega Memorial Nation High School (DFLOMNHS) noong ikaapat ng Nobyembre ,2024. Pinatos nina Chreinth Rubyn Macadaeg at Jaira Zien Verbo matapos pumukol ng naglalagablab na smash upang nakawin ang ginto, na naging dahilan ng kanilang ngiti at panalo. Sa kabilang palad, bigo mang maipasakamay ang gintong medalya

Sa tingin ko ang nagpapanalo sa amin bilang doubles ay ang aming pagkakaisa ni Rubyn.”

Ni Jio Lorenzo Orteza

makakatanggap pa rin ng pilak sina Yvette Mulato at Nisha Zoe Idjao. Muli silang nag-eensayo upang maiuwi ang kampeonato sa susunod na taon. Patuloy pa ring magsasanay ang mga manlalaro upang maibulsang muli ang titulo sa Cluster Meet at ang mainit na pagbabalik nina Mulato at Idjao.

Sikat ang paglalaro ng Tekken dito sa Regsay Uno, karamihan sa aking mga nakapanayam at pagsasarbey, Tekken ang bukambibig at namamayagpag sa karamihan. Ano nga ba ang larong Tekken? Bakit kaya ito sikat sa kampus? At paano o ano anong benepisyo nito sa mga mag aaral ng Regsay Uno? Tuklasin ang dahilan kung bakit talamak ang paglalaro ng Tekken dito sa Regsay Uno. Ayon sa Super Combo Wiki. com, gumagamit ang Tekken ng four button fighting system, na may Left and Right Punches and Kicks. Ang mga ito ay kinakatawan ng 1 (kaliwang suntok), 2 (kanan), 3 (kaliwang sipa), at 4 (kanan). Ang mga background ay 2D at ang mga character ay polygonal.

Base naman sa aking mga estudyanteng nakapanayam, inilahad nila “Dahil sa mekaniks ng game at sa pagiging komplikado ng paglalaro kumpara sa paglalaro ng ibang video games, mas nagiging kapana-panabik ang paglalaro nito, marami kapang naeexplore, at mas marami kang matututunan”. Dagdag pa dito sinabi ding “Nakakapag tanggal ito ng sama ng loob kaya imbis na manakit ka ng isang kapwa, idaan mo nalang ito sa laro ng Tekken, mawiwili ka na nga, matutulungan mopa sa pagbabawas ng stress ang iyong kaibigan sa paglalaro kasama siya”. Samakatuwid, masasabi ko ngang nakakapagtanggal stress ang paglalaro ng videogames, pero kailangan pa ding nating gawin ang ating mga gawain sa paaralan at maging aktibo upang hindi magkasakit.

NAGLALAGABLAB NA PAGHAMPAS. Pinaulanan ng RSHS-RI ang badminton court ng nakararaming shuttlecock habang winawasak ang raketa ng mga kalaban sa naganap na Municipal