Neony 4

tożsamość

4(4)

KWARTALNIK ARTYSTYCZNO HISTORYCZNY

październik – grudzień 2016 powiat gdański bezpłatny ISSN 2450-6419

W numerze m.in.:

Gagik Parsamjan Malarstwo

Bogdan Groth Fotografia

Jerzy Fryckowski Wiersze

Waldemar Nocny Wypadek

Kazimierz Babiński Tytulatorstwo

Halina Goral-Rybkowska Zanim ... O wierszach Zofii Sokół

Zenon Kosater Rzeźba

Dariusz Dolatowski

Nieznana parafialna prasa ewangelicka (...)

Tomasz Jagielski

Anna Burdówna. Życiorys niezwykły (...)

Bartosz Gondek, Marek Kozłow

Niezwykłe miejsce w lasach Zaskoczyna

Krzysztof Grynder

Z kolekcji przedwojennych pocztówek Juszkowo, Kolbudy, Osice

Partnerzy wydania

2

październik – grudzień 2016

w numerze

Gagik Parsamjan „Chwila dla Ciebie”, olej na płótnie

Zenon Kosater, skrzynka pocztowa „Tu Zenek dłutem pisze”

* Iwona Deptuch-Dymowska, Elma Grzech malarstwo - 5 * Jerzy Fryckowski - wiersze - 6 * Gagik Parsamjan - nowe obrazy - 8 * Andrzej Dąbek, Wojciech Jung - fotografia -10 * Waldemar Nocny - „Wypadek” - 11 * Urszula Cwalińska - malarstwo - 12 * Daniel Kufel - grafika - 15 * Dorota Ignatowicz-Wiśniewska, Andrzej Tuźnik - malarstwo - 16 * Wiersze - 17 * Agnieszka Michalczyk, Wojciech Górecki malarstwo - 18 * Bogdan Groth - „w poszukiwaniu nieodgadnionego”, fotografia - 20 * Wiersze - 22 * Mieczysław Czychowski, Anna Marjak malarstwo - 23 * Kazimierz Babiński - „Tytulatorstwo" - 24 * Jerzy Sobczyk, Henryka Lisiecka, Barbara Jankowska, Edyta Skrzypek - malarstwo - 28 * Halina Goral-Rybkowska - „Zanim...

O wierszach Zofii Sokół" - 30 * Agnieszka Ciesielska - collage - 31 * Zenon Kosater - rzeźby - 32 * Ewa, Zbigniew Boduch, Anna Flis, Anna, Ryszard Prill, Zygmunt Bukowski - rzeźba - 33 * Grażyna Weyna, Agnieszka Kardasińska tkanina, rękodzieło - 34 * Wiersze - 35 * Robert Boetcher, Maria Wojnicka - grafika - 36 * Krzysztof Grynder - „Z kolekcji przedwojennych pocztówek” - 39 * Dariusz Dolatowski - „Nieznana parafialna prasa ewangelicka (...)” - 40 * Bartosz Gondek, Marek Kozłow- „Niezwykłe miejsce w lasach Zaskoczyna” - 42 * Maria Wojnicka - grafika komputerowa - 45 * Tomasz Jagielski -„Anna Burdówna (...)” - 46 * Roman Ciesielski -„Kalendarium imprez literackich (...) cz. 1 - Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Pruszczu Gd.” - 48 * Teresa Piotrowska, Cezary Paszkowski grafika - 52 * Maria Halina Cenkiel, Ewa Kruglik, Alicja Kazanowska, Jolanta Szymerska - malarstwo - 53 * Kronika Kulturalna - 56 * Noty o autorach - 59 * Książki nadesłane - 60

Waldemar Świerzy, plakat do filmu „Historia jednego myśliwca”, 1958 r., źródło: http://www.filmweb.pl/

Fragment pocztówki z ok. 1900 r., kościół w Juszkowie (Gischkau), z kolekcji Krzysztofa Gryndera

Josef Thorak, „Macierzyństwo", rzeżba, 1942 r.

autorzy numeru:

Bogdan Groth „W poszukiwaniu nieodgadnionego”, fotografia

Babiński, Bichowska, Boduch, Boetcher, Borzęcka, Borzęcki, Brodowski, Bukowski, Ciesielska, Ciesielski, Cenkiel, Chomicz, Chudyba, Cwalińska, Czychowski, Dąbek, Deptuch-Dymowska, Dolatowski, Falkowska, Fryckowski, Flis, Goździewska, Glok-Lejk, Gondek, Goral-Rybkowska, Górecka, Górecki, Groth, Grynder, Grzech, Ignatowicz-Wiśniewska, Jackowicz-Korczyński, Jagielski, Jałoszyński, Jankowska, Jung, Kardasińska, Karmazyn, Kazanowska, Kosater, Kozłow, Kraszewska, Kruglik, Kufel, Kuśmirek, Parsamjan, Laskowska, Laskowska-Mróz, Lisiecka, Marjak, Michalczyk, Mikos, Nocny, Paszkowski, Piotrowska, Prill, Roszak, Sikorski, Skrzypek, Sobczyk, Sokół, Szymerska, Tomczak, Tuźnik, Wojnicka..

Na okładce: Danuta Kraszewska „Madonna", grafika komputerowa

3

od redakcji tożsamość

KWARTALNIK ARTYSTYCZNO HISTORYCZNY

ISSN 2450-6419

Adres redakcji: ul. Obrońców Wybrzeża 2B 83-000 Pruszcz Gdański tel. 607 977 437 redakcja.neony@wp.pl www.neony.pruszcz.com Redaguje zespół: Roman Ciesielski - redaktor naczelny Stale współpracują: Halina Goral-Rybkowska Anna Górecka Magdalena Kuśmirek Kazimierz Babiński Dariusz Dolatowski

Drodzy Czytelnicy Po raz kolejny spotykamy się na łamach Kwartalnika Artystyczno-Historycznego „Neony-tożsamość”. Tym razem obchodzimy „roczek”. Witam serdecznie kolejnych artystów związanych z powiatem gdańskim: Waldemar Nocny - opowiadanie, Iwona Deptuch-Dymowska, Elma Grzech, Barbara Jankowska, Anna Marjak, Barbara Chudyba, Alicja Kazanowska, Maria Halina Cenkielmalarstwo, Andrzej Dąbek- fotografia, Agnieszka Kardasińska, Anna Chomicz, Marta Goździewska - rękodzieło. Prezentujemy również twórców, których przedstawiliśmy w poprzednich numerach. Osobiście polecam wiersze Jerzego Fryckowskiego z tomiku „Niebieska”, najnowsze obrazy Gagika Parsamjana, fotografie Bogdana Grotha „nieodgadnione” i rzeźbę w drewnie Zenona Kosatera. Natomiast w częśći historycznej artykuł Bartosza Gondka i Marka Kozłowa „Niezwykłe miejsce w lasach Zaskoczyna” i Tomasza Jagielskiego „Anna Burdówna. Życiorys niezwykły, zwykłej nauczycielki”. Cieszymy się z pozyskania do współpracy kolejnych partnerów: Fundację MI-RO-RO w Kolbudach, Wojewódzką Bibliotekę Pedagogiczną filia w Pruszczu Gd., Stowarzyszenie „Stara Papiernia” w Łapinie, Uniwersytet III Wieku filia w Pruszczu Gd., Stowarzyszenie „TRAU-GUTT” i Centrum Kultury i Sportu w Pruszczu Gd. Ważne imprezy i wydarzenia odbyły się tuż po złożeniu tego numeru: W Pruszczu Gd. po raz pierwszy w historii ustanowiono i wyłoniono laureata nagrody Burmistrza Pruszcza Gd. za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczo­ści artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury w 2016 r., 70 - lecie powstania Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, 13. edycja Przeglądu Chórów Powiatu Gdańskiego „Listopadowe śpiewanie” organizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Pruszcza Gdańskiego i Okolicznych Gmin, obchody 98. rocznicy odzyskania Niepodległości na placu Jana Pawła II w Pruszczu Gd. Odbyły się one również w pozostałych gminach powiatu. W szkołach i placówkach kulturalnych. W ruinach kościoła w Steblewie zorganizowano koncert pieśni patriotycznych. Wiele dzieje się w Przywidzu - zawieszono kolejne płyty na pomniku Polskiego Rocka, odbyła się kolejna premiera teatralna z udziałem mieszkańców gminy. W Kolbudach odbywa się „Urodzajnia” prezentująca twórców gminy a szczególnie wsi Lisewiec i Pręgowo. Działa Stowarzyszenie „Stara Papiernia” w Łapinie.

W Trąbkach Wlk. ukazała się monografia kolejnej wsi sołeckiej, tym razem jest to Mierzeszyn.

W Gminnej Bibliotece Publicznej w Pszczółkach odbyło się spotkanie z Romanem Brodowskim poetą i filozofem. W Suchym Dębie 25. rocznica reaktywacji gminy. W Mokrym Dworze, w gminie Pruszcz Gd., w widowisku „Opowieści Strasznego Dworu w Mokrym Dworze”, wystąpili artyści największych polskich scen, którzy zaprezentowali słynne arie z opery Stanisława Moniuszki.

Publiczność jak zwykle zasiadła na wi­downi zbudowanej ze słomy...

Zapraszam do lektury naszych stałych działów: kronika kulturalna, książki nadesłane i noty o autorach. Życzę Państwu miłej lektury!

Wydawca: Stowarzyszenie Przyjaciół Pruszcza Gd. i Okolicznych Gmin ul. Obrońców Wybrzeża 2B 83-000 Pruszcz Gdański

Roman Ciesielski

Druk: AGNI www.agni.net.pl Przygotowanie do druku: 1.2.1 STUDIO GRAFICZNE www.121studio.pl Poglądy wyrażane przez autorów nie zawsze sa zgodne z pogladami redakcji.

Za treść reklam i ogłoszeń redakcja nie ponosi odpowiedzialności.

4

Aleksander Tomczak, płaskorzeźba

październik – grudzień 2016

malarstwo

Elma GRZECH „Pejzaż z wierzbą", olej na płótnie

Iwona Deptuch-Dymowska, akwarela

5

poezja Jerzy Fryckowski Niebieska. Zapach

Nie wiedziałem...

Twój zapach jest tylko po to aby mnie budzić nadmiarem soli która wdziera się kroplami potu pod powieki i nie da zasnąć do pierwszego śpiewu ptaków wiem że czasami próbujesz go ukryć za stertą zakurzonych książek i ulotnym płomieniem kosmetyczki robisz błąd Twój zapach powinno się nosić ze sobą jak tranzystorowe radio w latach sześćdziesiątych oswoić jak obcego psa lub własną nagość by stał się częścią nas samych byśmy przestali się ukrywać i wstydzić zarumienionych policzków w chłodny poranek kiedy jeszcze śpią kościoły

Latem, gdy zamiast słońca w górze świecił prysznic, a szminkę pocałunków gubiliśmy w wodzie, gorzkie krople na ustach zmieniały się w wiśnie...

Nie wiedziałem, że odchodzisz.

Szukałaś śladów morza na spalonej twarzy, Ty, która już wie wszystko o męskiej urodzie i chociaż biegłaś do mnie, zdyszana na plaży...

Nie wiedzałem, że odchodzisz.

Pamiętam senny spacer w dzieciństwa ulice, tam, gdzie kradliśmy usta w uczuć ciągłym głodzie i bolesne wspomnienie przedszkolnej piwnicy...

Nie wiedziałem, że odchodzisz.

Na plecach bez oddechu zaplatałem warkocz, anioł snu mnie kołysał w bioder płaskiej łodzi, mówiłaś, że bez względu na wiek kochać warto...

Nie wiedziałem, że odchodzisz.

zapach Twojej nagości powinien uczyć odczuwania bólu bo każdy samotny człowiek

Poznań. Dworzec PKP Tak nam było ciepło dusiliśmy się pod sklepieniem zawsze za krótkiej kołdry i szybkich oddechów zanim pożarły nas betonowe tunele dworca nadstawialiśmy drugi policzek a zawiadowca metalowym lizakiem rozcinał do białej krwi pożegnalny pocałunek jak zgłodniały pies obiegam perony tu upuściłaś chusteczkę tam stał twój plecak garbaty moimi wierszami w miękkim asfalcie ślad stopy nie wiedziałem że stąd tak blisko do nieba

Danuta Kraszewska „Świteź", akwaforta

6

październik – grudzień 2016

Ostatni punkt orientacyjny

Fotografie

Ledwie wsiadłem do autobusu już oblepiała mnie sieć Twojego zasięgu nim dojechałem do rafinerii pytałaś o korki i rozmiary spóźnienia

Na stopach tęczowe ślady niedalekiej rafinerii która dała ludziom ogień i komplet kuchenny z polimerów

Nie umiem dzisiaj obliczy ile straciłem pocałunków ile kropel spod prysznica nie lizało naszej skóry Ostatni kontakt w Starych Babkach 9 kilometrów od N wtedy wychodziłaś z domu uczesana tak jak lubię w czerni szeleszczącej o nierówny chodnik Na długo przed przybyciem sprzątaczek dworzec świecił Twoim uśmiechem dodawał pewności zmęczonym kierowcom Dzisiaj czytam w prasie że Stare Babki znikną z mapy będzie trasa szybkiego ruchu Tak szybkiego że nie zdołam zatrzymać się w N

Pokój Neony zlizały śnieg aż do samej soli, noc ruszyła odważnie w oślepłe ulice, kusisz krótkim rękawem, aż nagość zaboli i przez szybę mnie zdradzisz z pijanym księżycem.

Pokój jest sam do bólu, jedno mamy okno, a samotny kran łzawi tuż za zimną ścianą.

W ustach sucho jak nigdy, tylko piersi mokną i jak mokry język psa obudzą mnie rano.

Za oknem, wstyd się przyznać, ni gór ani morza, a deszcz jak tania dziwka spleenem puka w szybę.

Z pościeli tylko popiół, bo jednak był pożar.

Rozwartych w biegu kolan, rozumu uchybień. *** powiedz czy nie marzniesz?

Języki zamieniają się w kawałki drewna od czytania niedokończonych listów rozbitków wbitych jak chorągiewki w zaminowane krople piasku Przy głównej ulicy sezonowy restaurator smaży nam solę zaniesiemy ją na prostokątny ołtarz pogańskiego stołu gdzie cztery nierówne nogi wylewają piwo a papierowe talerzyki i plastikowe sztućce zamieniają się w rodzinne srebra kresowych posiadłości Powrót wąskotorówką uczy milczenia na kolejnych przystankach kiedy dotrzemy do N zawiadowca zabandażuje nam usta byśmy zranieni pocałunkiem wytrwali do zajezdni bo lato już było Wspomnienie wiatru suszy ręczniki igły mijanych sosen przekuwają łzy i uczą uszy cierpliwości srebra czeszą mokre włosy zapachem syropów na zimę poprawą zdrowia za pomocą czarów sosnowej nalewki Odbicie matki w szybie kredensu chroni meble przed pożarem

Pożegnanie Nie pozwolę samotnej zginąć w barwnym tłumie, opuść tak nagle mych ramion ciepłą wnękę, bo jak stary czarownik zamienić Cię umiem w lipcową kroplę deszczu opadłą na rękę.

Potoczę ją jak owad po cienkich skrzydłach, może się w niej odbije dwoje oczu szarych i zanim ją przekłuje pożegnania igła, od mojego oddechu zamieni się w parę.

Kiedy w górę uleci, językiem dogonię, aby się w moich ustach rozlała jak morze, potem Twoje odbicie rozpacz w cztery konie zabierze z moich ramion już prosto na dworzec.

pochowali Cię przecież w letniej sukience

7

malarstwo Gagik Parsamjan

Energia natury

Chwila dla Ciebie

8

październik – grudzień 2016

U Gagika

Kwiaty wieczorem

Symfonia 7, dyptyk

Myśl

9

fotografia

Andrzej Dąbek „Okolice Pszczółek”, fotografia

Wojciech Jung, fotografia

10

październik – grudzień 2016

proza Waldemar Nocny

Wypadek Fregata kładzie się na burtę, napinają żagle. Smukły czysty kadłub przesuwa się po wierzchołkach fal. Wachty śpią na pokładzie, z rzadka podnoszone do żagli. Zmieniają ich układ i wracają, pokładając się w słońcu.

Gilis leży na baku i czuje jak jego skóra twardnieje. Czasami podnosi głowę, widzi stu ludzi ogarniętych zmęczeniem, otępiałych mimo wiatru przebiegającego nad pokładem ze złośliwym poszumem. Zapada w głęboki sen, zatracają się granice dnia. Czasami dochodzą zapachy kuchni, dobiegają głosy, ktoś wstaje obok niego i odchodzi. Statek znowu pochyla się na lewą burtę.

Nagle słyszy dźwięk inny niż zwykle, otwiera oczy. Coś uderza w stalową ścianę nadbudówki. Podnosi głowę.

Dźwięk nie powtarza się, pokład śpi. Gilis wstaje i schodzi z baku, bolą go plecy. Jest jeszcze ogłuszony słońcem. W tej chwili wyrasta przed nim szara postać i przechodzi obok.

- Uważaj człowieku – mówi rozdrażniony. – Uważaj trochę.

Spogląda przytomniej, tamten przyciska dłoń do twarzy i pospiesznie odchodzi. Gilis poznaje Małego. Podnosi rękę chcąc go zatrzymać.

- Niech idzie – słyszy za sobą głos Czarka. Jest w nim napięcie.

- Co się stało? – odwraca się natychmiast. – Uderzyłeś go?

- Tak – odpowiada twardo.

Gilis chwilę milczy, spogląda niezdecydowany. Cezary wykorzystując to mówi: - Wziął mi paczkę papierosów. Ostatnią. – Po chwili dodaje: - A mamy jeszcze tydzień do portu.

- Złapałeś go na tym?

- Nie. Ale to na pewno on.

- Daj więc mu spokój. Jeśli nie złapałeś, to nigdy nie będziesz mieć pewności.

- Jestem pewien.

- Połóż się na pokładzie, ochłoń.

Mija kuchnię i wśród leżących ludzi kieruje się do kajuty.

W otworze pierwszego luku widzi Małego. Chwilę waha się, schodzi jednak w dół.

- Co jest między wami? – pyta.

Chłopak udaje zaskoczenie.

- Wiem wszystko, ale chcę usłyszeć od ciebie.

- Nie wziąłem mu tych papierosów, mam swoje. Jestem słabszy i nie mogę się przed nim obronić.

- Długo to już trwa?

- Od Santa Cruz.

- Uderzył cię.

Krzywi twarz z wymuszonym lekceważeniem.

- Nic takiego. Muszę tylko ciągle uważać.

- Idę – mówi Gilis. – Jeżeli coś się powtórzy, mów mi.

Staje na pokładzie, pełne słońce, nad statkiem wisi długi mocny sen.

- Wachta służbowa – słyszy głos bosmana. – Kto do pracy na rejach?

Wsuwa się w korytarz i głos zamiera. Z łazienki dobiegają odgłosy spadającej wody. Nareszcie można się wykąpać, wody starczy do Coves. Bierze z kabiny ręcznik i mydło.

Na powietrze wychodzi orzeźwiony. Fregata nadal płynie w przechyle. Na pokładzie nic się nie zmienia, sen. Patrzy w górę, dwóch ludzi pracuje na rejach.

- Dlaczego pasy nie zapięte! – podrywa się nagle. – Czemu ryzykują?

Bosman jest w pobliżu.

- Nie mam pojęcia – mówi. – Chyba zapomnieli.

- Kto tam jest?

- Mały. Zawsze jest pierwszy. Lubi robotę na górze. Szczególnie ostatnio.

- No dobrze, a drugi?

- Cezary. Jak ten Mały się zgłosił, to ten zaraz za nim. On też dobrze pracuje.

- Oczywiście – mruczy pod nosem Gilis. – Musiał pójść za nim.

Patrzy na maszt długą chwilę.

- Dlaczego ich tam puściłeś? – mówi ze złością. – Razem.

- A co jest? Dlaczego nie?

- Uważaj. Ci dwaj mogą nam narobić kłopotów.

- Do diabła – mruczy bosman i odchodzi. – Zawsze miałem kłopoty.

11

Cezary szybko zsuwa się po pertach, stając obok Gilisa.

Jest spokojny i pewny siebie.

- Skończyłem – oświadcza.

- A tamten? Został jeszcze.

Nawet nie patrzy w górę. Pogardliwie wykrzywia twarz.

- Spartaczył robotę, to został.

- Nie pomogłeś mu?

- Zrobiłem swoje. On też niech robi swoje.

- Nie cierpisz go.

- Ten facet nie ma szans na żadnym statku.

Gilis widzi jak Mały odrywa się od rei i przesuwa w stronę masztu.

- No, skończył – mówi.

Cezary odchodzi, staje przy luku i uważnie patrzy na perty grotmasztu. Długo trwa zanim Mały dotyka burty i zeskakuje na pokład. Jest blady i wyczerpany.

- Dlaczego zgodziłeś się iść z tamtym na górę? – Gilis zwraca się do niego z wyrzutem.

- On wszedł za mną – broni się. - Byłem już na marsie, kiedy mnie dogonił. Nie chciałem.

Wyraźnie jest przybity, pełen wahań.

- Co się stało? – pyta Gilis. – Co się stało tam na górze?

- Ja muszę zejść ze statku – szepcze Mały.

- Gdzie? Teraz? Na środku Atlantyku?

- Ja muszę, muszę – powtarza z uporem.

W nocy lekkie uderzenie w futrynę budzi Gilisa. Podnosi głowę. Otwierają się drzwi i wpada światło z korytarza.

- Możesz wstać? – słyszy szept bosmana. – Chodź ze mną.

- Co chcesz o tej porze? – mruczy Gilis spoglądając na zegarek.

- Chodź. Pokażę ci coś.

- Jutro. Jestem zmęczony.

- Chodź. Jutro nic nie będzie. Nic nie zobaczysz.

Gilis wstaje ciężko, ubiera spodnie, bosman idzie pierwszy.

Korytarz się kończy. Na pokładzie jest ciemno, tylko światła kuchni rzucają skąpe promienie na lewą burtę.

- Wejdziemy lukiem – kieruje bosman. – I uważaj na głowę.

Pomału schodami zmierzają w dół. U sufitu wiszą ciężko wypchane hamaki. Dobywają się z nich oddechy

Urszula Cwalińska „Morze", akryl

12

październik – grudzień 2016

zmęczonych ludzi. Trudno jest przejść, zewsząd zwisają łachy, na podłodze kłębią się porzucone sztormiaki.

- Tam – bosman wskazuje róg trzeciego międzypokładu.

Gilis nie rozumie o co mu chodzi. Przyzwyczaja wzrok do mroku i dopiero wtedy widzi. Na podłodze śpi czterech rosłych chłopaków, zdjęte z półek kapoki służą im za łóżka.

Pośrodku nich leży Cezary, długi, wyprężony jak struna. Trzej pozostali otaczają go ściśle.

- Widzisz tego chłopaka? – mruczy bosman patrząc tylko na Czarka. – Jakie legowisko sobie zrobił. Przecież wie, że nie wolno i nas prowokuje.

- Nie budź ich – nakazuje Gilis. – Mają jeszcze piętnaście minut snu. Chodź na górę.

Wychodzą, noc jest gęsta, z okien kuchni dalej sączy się światło, pieką chleb. Naraz na pokładzie nawigacyjnym błyskają reflektory, omiatają napięte żagle i gasną. Ciągle jest znaczny przechył na lewą burtę. Od trzech dni wieje pomyślny wiatr.

- Myślisz – mówi bosman – że czas się nim zająć?

- Obserwuj go tylko.

W międzypokładzie zaczyna się ruch. Ktoś zszedł ze starej wachty i zajął się budzeniem. Niebawem większość ludzi stoi już na pokładzie, senni, zmęczeni nieporadnie próbują ratować nieco snu. Wyrasta przed nimi Cezary, spogląda bystro, nawet śladu zmęczenia na twarzy.

- Wychodzimy? – pyta.

Bosman przytakuje.

- Rusz chłopaków – dodaje. – Tamci nie będą na was czekać.

Odwraca się bez słowa i znika za krótką ścianą dzielącą międzypokład. Zaraz wypada kilku ludzi ciężko rozdeptując schody. Kiedy dociera okrzyk bólu Gilis wsuwa tam głowę.

Cezary bierze właśnie rozmach i potężnym kopniakiem podrywa krępego chłopaka, który położył się na podłodze.

- Bydlaku, ja ciebie podniosę – mruczy gniewnie przez zęby, powtarza uderzenie.

Tamten podrywa się raptownie rozbudzony i galopuje na górę. Jego hamak pozostaje rozrzucony na podłodze.

- Składaj go! – ryczy za nim Cezary. – Wracaj!

Tamten już znika w otworze luku. Dopada więc Małego pędzącego również na górę i szarpnięciem kieruje w róg międzypokładu.

- Rób za niego – krzyczy.

Przez moment Mały się waha. Błyskawiczny cios ma mu przypomnieć polecenie, ale zaplątuje się w linkach hamaka.

Wzburza to jeszcze bardziej Czarka.

- Ja cię zatłukę – cedzi mu prosto w twarz. – Ty nie będziesz pływał. Dopilnuję tego.

Mały blednie i cofa się razem z hamakiem. Pośpiesznie zwija go, wiąże i rzuca w kąt. Mija Gilisa, który stoi na schodach luku, nie poznaje go. Przerażony pędzi na pokład znikając w drugim szeregu prężącej się wachty. Gilis słyszy klątwy bosmana i szum schodzącej lukiem starej wachty, która natychmiast układa się do snu. Podchodzi do burty, widzi jak od stojących szeregów odrywają się dwa cienie ruszając w kierunku baku. Poznaje sylwetkę Małego. Służba na oku, myśli uspokajając się natychmiast, ma dwie godziny spokoju.

- Ukarałem Małego – mówi bosman wściekły. Dzięki zmianie czasu jest już świt. – Musisz mu to zapisać. Zasnął na oku.

Czarek doniósł. Pilnował go całą noc aż dopilnował.

- To już jego drugie wykroczenie zgłoszone w tym tygodniu – mruczy Gilis. – Teraz jest na pewno najgorszy z załogi. – Opiera się o reling pokładu nawigacyjnego. Wachty już wstały kierując się do łaźni.

- On rzeczywiście jest za słaby na ten statek – zwraca się do bosmana chroniąc się przed wiatrem za ścianą kabiny.

- Wejdziemy w kanał La Manche – odpowiada bosman.

- Wtedy wszystko się zmieni. Tam już czuje się dom. Coves będzie blisko.

Od dziobu podnoszą się krzyki, obydwaj spoglądają tam bystro.

- Czarek, Czarek! – przemykają podniesione głosy. Pojawia się na pokładzie pędząc w ich stronę. Gilis pośpiesznie schodzi z pokładu nawigacyjnego. Kuchnia pracuje w ciszy nie zwracając na nic uwagi. Przez wysoki próg łaźni wylatuje jeden z chłopaków, żegna go krzyk radości. Drzwi zatrzaskują się. Gilis szarpie je i otwiera, głowy stojących w środku zwracają się w jego stronę. Cezary trzyma jednego z chłopaków pod strumieniem wody. Rozlewa się po karku i plecach spłukując krew.

- Naparzali się – mruczy wyjaśnienie, z wprawą wypychając mokrego chłopaka za drzwi.

Tamten ogłupiały mija Gilisa stając przy kabelgacie.

- Idź do klopa i się wytrzyj– krzyczy za nim Cezary.

Gilis widzi za podwójnym rzędem umywalek szarą twarz Małego. Tamten przerażony śledzi go. – Kończcie z tym – mówi spokojnie otwierając drzwi. – Dyżurni zaraz pod kuchnię.

- Masz chłopie kopyto – mruczy ktoś pochlebnie do Cezarego.

Słońce znowu wypełza ponad maszty, wiatr jest silniejszy niż poprzedniego dnia. Napina żagle kładąc statek w większym przechyle. Po godzinie Gilis jest znowu wolny. Wachty pracują na pokładzie, obtłukują rdzę burt i szlifują ich drewniane obrzeża. Na nawigacyjnym

13

szczotkami trą drewno pokładu. Mydlana woda ścieka w dół zostawiając za rufą jasny ślad.

- Niech pan zajrzy do kabelgatu – mówi jeden z chłopaków przerywając na chwilę pracę. – Niech pan tam idzie.

Gilis nie zwraca na niego uwagi, wchodzi do kuchni biorąc kubek mocnej herbaty, potem idzie do kajuty zamykając się. Tuż przy bulaju spływa mydlana woda, jej mdły zapach wdziera się do kabiny. Musi wyjść. Idzie na dziób, gdzie jest spokojniej, mijając kabelgat zatrzymuje się. W pomieszczeniu jest skład farb i niewielki warsztat. Decyduje się wejść. Duszno, świeże farby wydzielają przenikliwy fetor. Klapa podłogi odchylona, na górze słychać przechodzących ludzi. Z otworu wydobywa się nagle krótki okrzyk, potem jeszcze jeden i jeszcze.

Gilis natychmiast nachyla się nad wejściem, ciemno, nie ma latarki więc waha się przez chwilę. Wyraźnie słyszy ludzki głos. Opuszcza nogi i ostrożnie stąpając schodzi w dół. Przez moment nic nie słychać. Raptem przerywa ciszę ciężkie klaśnięcie, po nim już nie okrzyk, ale jęk. Gilis zeskakuje z ostatniego stopnia na zwoje lin, oczy doskonale widzą już w ciemności.

Głowa Małego podnosi się przy burcie. Potem całe ciało, ociężałe i bezwładne. Rękawem wyciera twarz.

Tuż przy Gilisie staje Cezary, zmieniając się na twarzy, co widać mimo mroku.

- Idź do diabła! - rozkazuje mu Gilis, czując, że za chwilę go uderzy. – Zejdź mi z oczu.

Ten nie czeka, wdrapuje się szybko na górę i znika.

Mały zwleka się z kłębowiska lin rzuconych na burtę, próbując pójść tą samą drogą. Trzyma się za żołądek.

- Kopał cię w brzuch? – pyta się Gilis. – Nie chciał zostawiać, drań śladów.

Mały nie odpowiada, nie dostrzega Gilisa, ciężko pnie się do góry.

- Psia krew – mruczy Gilis. – Do diabła…

Na górze zastanawia się co zrobić. Zmywacze schodzą z nawigacyjnego, zabierając się rześko

14

do głównego. Reszta kończy pracę przy burtach znikając w międzypokładach. Słychać rytmiczny, raźny chrzęst szczotek trących o drewno.

Tymczasem Mały wchodzi do łaźni, naciska kurek, tryska strumień wody. Przeciera usta, zbliża twarz do lustra i widzi brzydką obrzękłą gębę. Zamyka oczy, zasłania twarz, milcząco, powoli, potem coraz szybciej, nie hamując już łez ani nie tłumiąc oddechu zaczyna łkać. Ktoś naciska klamkę, Mały nachyla się nad umywalką. Drzwi otwierają się. Szuka dłonią kurka naciskając go. Strumień zimnej wody spada na kark i brudne od rdzy włosy. Prostuje się. Czuje do siebie niechęć, wzbiera w nim obrzydzenie, wychodzi. Mija kabelgat, zapach farby doprowadza go do mdłości, lśni czysty pokład parujący mydlinami. Mały staje przy burcie, podbija się łapiąc pierwszą pertę. Potrzebuje mocnego chłodnego wiatru. Wszystko czego nienawidzi znajduje się na pokładzie. Wszyscy, których nie chce oglądać pokładają się właśnie do leniwego snu. Wdrapuje się coraz wyżej. Być na ostatniej percie grotmasztu, pośród białych żagli. Wchodzi do kosza marsa. Wiatr uderza krótkimi porywami sprowadzając raptowne przechyły. Nie czuje go. Ręce drżą chwytając stalowy reling kosza.

Na nawigacyjnym stoi Gilis, obserwuje go. Mały czuje naraz, że nie ma miejsca, gdzie mógłby być sam.

Odrywa się od marsa i pnie jeszcze wyżej, na najwyższy możliwy punkt. Spogląda w dół, jeszcze nikt nie wszedł tak wysoko. Chłodno patrzy na świeżo umyty pokład, waha się moment i odpycha mocno od rei.

Statek przechyla się pod uderzeniem wiatru. Mały mija burtę o metr uderzając w taflę wody. W następnej chwili rozlega się ostry, natarczywy głos dzwonka alarmowego: - Człowiek za burtą! Człowiek za burtą!

Z luków zaczynają wybiegać zaspane, ogłupiałe wachty. Nacisnąłem dzwonek alarmowy, tylko to mogłem zrobić.

październik – grudzień 2016

Daniel Kufel „U mnie na Żuławach”, grafika komputerowa

15

malarstwo

Dorota Ignatowicz-Wiśniewska, olej na płótnie

Andrzej Tuźnik „Chłopiec i kot", olej na płótnie

16

październik – grudzień 2016

poezja Andrzej Sikorski

Hanna Glok-Lejk

Roman Ciesielski

jak zacząć – kiedy słyszę że jesteś daleko

Razem zgłębiały ścieżki.

Tak zawsze ją widzi, gdy powój wplata się w myśli.

tu i teraz schodzą dni i ciemność bardzo bliska

Dziś wie, że wtedy było ciągle lato.

magiczna noc z drugim księżycem w pełni drga w błękitach w cieniu przepływających grafitowych chmur blue moon przeprowadza cię przez rzekę dzieciństwa pokazuje wszystkie nie odkryte zakręty i rozległe zakola jest twoim oddechem rozbłyskiem krwi wszystkimi twoimi granicami obudzonymi demonami świt da ci szansę oglądania witraży

marnotrawny

nie wiem czy ciągle wierzysz we mnie bez żadnej myśli o domu nie łatwo przepędzić kamienie i słowo

Córka i matka

Po każdym rozstaniu drżały słowa, jakby miało spaść niebo.

Do tej pory nie wybaczyła przeczuciom.

Zawsze wpisywały się w tło rodziny- powtarza.

Jutro znowu odgarnie z jej imienia kwiaty.

Tadeusz Karmazyn

kropla mleka biała powracam

Mówią, że was ktoś wymyślił ale nie przekonuje mnie to bo ludzie wymyślili także samych siebie. „O aniołach” – Czesław Miłosz (1911-2004)

początek z najgłębszego pod żebrem w glinie ze śliną bez zabezpieczeń przed czymś takim w starym zwoju pyłek jabłoni słone na końcu pękniętego języka ssie do dziś

Tadeusz Jałoszyński Pamięć

Na płaskim kamieniu Zapisane strofy W nich wyryta pamięć, Którą zakrywa czas.

Chcesz zabić wspomnienia Lecz pamięć powraca, Kryje wśród nas Myśli zapisane w znakach.

Co czujesz w sobie Kreśląc koła czasu?

Nie zabijesz wspomnień Będą szkiełkiem w oku.

Będą jak żelazny list mający nieznaną drogę, Którego weźmiesz z sobą Gdy nadejdzie czas.

blue moon

Straszyn, 14 marca 2010 r.

Anioły spacerują wzgórzem obok mojego domu Widzę je gdy wracam do domu z pracy.

Wysoka świetlista postać ubrana w białe fale śpiewa a capella.

Na październikowym klonie w pełnym rozkwicie pulchne brązowo-szare wróble milkną i jak to ptaki odlatują by przysiąść na ramionach anioła dopóki wieczorne słońce nie zajdzie za pagórkiem.

U stóp wzgórza, w poprzek strumienia inny anioł mały jak sikorka. Dwa skrzydła niosą go do kobiety wyglądającej przez okno w domu spokojnej starości.

Wysłannik szepcze jej do ucha.

Oczy śmieją się.

Jak tu nie wierzyć w anioły?

Uskrzydlony mężczyzna w niebieskim garniturze zatrzymuje ciężarówkę przed moim domem pod numerem 3330, wręcza kopertę bez adresu.

Otwieram list Anny. Słowa kocham cię pędzą do mojego serca.

Odjęto wam szaty białe, Skrzydła i nawet istnienie, Ja jednak wierzę wam, wysłańcy.

Ja też wierzę, Miłosz.

tłum. Hanna Glok-Lejk

17

malarstwo Barbara Chudyba „Marzenie”, akryl

Katarzyna Falkowska „Zima na Żuławach”, akryl

18

październik – grudzień 2016

Agnieszka Michalczyk „Łabędzie”, olej na płótnie

Wojciech Górecki „Zimowy las”, olej na płótnie. Obraz nagrodzony przez The Art Renewal

19

fotografia

Bogdan Groth

w poszukiwaniu nieodgadnionego Nagroda Burmistrza Pruszcza Gdańskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochronykultury 2016.

20

październik – grudzień 2016

21

poezja Ryszard Borzęcki ***

Ilona Roszak Boski Frasunek

Nad brzegiem Wisły Puszczałem latawce Białe jak widma W nich wszystkie nadzieje Otulone dokładnie By były bezpieczne Nad zamkiem z piasku Złotego znad Wisły Którego ściany Przesiałaś w paluszkach A ja po zapachu Nabierałem w dłonie Pieszcząc go trochę A trochę budując Mury najprawdziwsze Gdzie myśli moje Będą wiły gniazda Jeśli ich fale Nie zdobędą prędzej

Usiadłeś w niebieskim fotelu Ojcowską brew wzniosłeś w zadumie Obdzielić musiałeś tak wielu...

Dałeś nam więc po ROZUMIE. Dlatego, że umiłowałeś, Zanim nas jeszcze stworzyłeś, Ażebyśmy Miłość poznali, Po SERCU nam przydzieliłeś Z szacunku do swoich dzieci -Cóż dam im - myślałeś w mozole -By wolni byli we wszechświecie I tak przydzieliłeś nam WOLĘ.

Usiadłeś w Niebieskim fotelu, By poradować się nami...

- Coście o, dzieci - spojrzałeś - Z moimi poczęli DARAMI?!

Elżbieta Maria Laskowska ***

Anna Górecka Purpurowa fala

Do obrazu Urszuli Cwalińskiej

czuję jak fala odbija się od mego ciała czuję wiatr na twarzy i zapach słońca nade mną aksamit nieba się rozciąga skały kaleczą stopy zanurzam nogi w morskiej pianie i marzę o spokoju nad morskim brzegiem

Zofia Sokół Nie dam się

Nie dam się zepchnąć na pobocze wiatr plącze babiego lata nić listopadowym zmierzchem wolę środkiem iść kolejny dzień odpłynął za horyzont czas w chowanego ze mną gra ściele się nisko do stóp listopadowa mgła

22

listopad 2012

Aleksander Tomczak -„Jezus frasobliwy”, rzeźba w drewnie.

Aleksandra Borzęcka *** Poezja jest jak JAZZ w duszy gra wolność bez reguł biel kartki małe litery na początku zdania pauzy bez przecinków zakończenia bez kropek zagrane inaczej za każdym razem dowolnie interpretowane rozbrykane [onomatopeje przypadkowo rzucane metafory nut doskonałe jak czarne ziarenka w pochylonych słonecznikach szepty na krzywych pięcioliniach wariacje w ekstazie zasypiają

październik – grudzień 2016

Jeszcze przede mną kilka lat dni chwil by pozna

dotyk ciepłych dłoni błysk szczęścia w oczach serce pełne dobroci by naprawić dach poukładać drewno półki zaopatrzyć w słoje soków ogród ozdobić różami napisać życiorys namalować obraz zobaczy jak radzą sobie Dzieci i Wnuki - nie wiem czy zdążę zadbać o siebie by przed Tobą Panie stanąć w godnym stroju

malarstwo

Anna Marjak „Eleusa", tempera jajkowa

Mieczysław Czychowski „Droga w lesie nad jeziorem”, pastel olejny

23

kino Kazimierz Babiński

TYTULATORSTWO (PÓŁ ŻARTEM, PÓŁ SERIO)

Na wstępie wyjaśniam, że wbrew tytułowi nie jest to felieton o etykiecie jaśniepańskiej i tytułowaniu się różnymi ekscelencjami, margrabiami, eminencjami i tym podobnymi fluorescencjami, limitującymi dostęp do własnego oblicza i liczbę palców przy witaniu się w zależności od zasług i rangi przyjmowanych. Przedmiot rozważań jest na wskroś demokratyczny i przez to powszechny: sztuka filmowa. Pretekstem zaś do jego obróbki są liczne przeglądy, konkursy, festiwale i tym podobne bachanalia.

W związku z tym mam dwie wiadomości: złą i dobrą. Zła jest taka, że nazewnictwo filmów zbliżyło się do granicy, za którą widać niczym w lustrze to, co już było (łącznie z punktem wyjścia). Dobra, że to się odnosi do Wielkiego Brata, tego zza Atlantyku (a co, dobrze mu tak!, jak ograniczy roczną produkcję z 700 do 30-40 filmów rocznie, to problem się rozwiąże); podobno tam sytuacja wymusiła stworzenie nie znanej gdzieindziej profesji „wymyślacza tytułów”, bynajmniej nie w interesie twórców i przyszłych konsumentów, ale ochrony tyłków prezesów wytwórni filmowych przed uciążliwymi i kosztownymi, a czasami - śmiesznymi procesami sądowymi o plagiaty (casus: twórcy „Casablanki” versus twórcy „Nocy w Casablance”).

To pozwala po części zrozumieć, dlaczego sprowadzane stamtąd filmy mają w większości takie głupie, nielogiczne, bezsensowne i oderwane od treści tytuły. Do kompletnego odjazdu w opary absurdu przykładają rękę też różnej maści i rodzimego chowu translatorzy, przez co rezultaty ich działalności mają się tak do oryginału, jak haft richelieu do haftu z okna hotelu robotniczego; nie dziwota potem, że człowiek wychodzi z kina i nie wie, co oglądał, to znaczy wie, ale nie może sobie w żaden sposób przypomnieć, jak to coś się nazywało (nie mogę tu opędzić się od natrętnej myśli, że w takich Indiach przy rocznej produkcji ponad 800 -1000 filmów, to dopiero muszą mieć przerąbane!).

Film dla widza nie obeznanego z konwencjami filmowymi funkcjonuje przede wszystkim w powiązaniu z krajem produkcji, niekiedy z nazwiskiem odtwórcy głównej roli,

24

np. z Harrisonem Fordem, Bruce`m Lee, Arnoldem Schwarzeneggerem czy Jeanem Reno, rzadziej – z nazwiskiem reżysera, np. ze Stevenem Spielbergem, Francisem Fordem Coppolą, Bruce`m Beresfordem czy Peterem Greenawayem.

Proces odrywania się tytułu od dzieła nie jest niczym nadzwyczajnym, ale bywa sygnałem do obniżania się poziomu orientacji społeczeństwa w faktach kulturowych i – co groźne – zrywaniu między nimi naturalnych więzi. Obawiam się, że nazwiska niegdysiejszych mistrzów kina i ich następców są znane już tylko niewielkiemu gronu jego prawdziwych miłośników i uczelnianym badaczom.

Poważne podejście do sztuki nazewnictwa może być remedium na przywrócenie zdrowych relacji między zawartością (treścią i przesłaniem) dzieła, a tytułem. Tytuł, to nic innego jak znak wskazujący na treść, gatunek, czasem styl, a nawet kierunek i sposób interpretacji. Celnie dobrany da się odczytać w szerokim kontekście kultury współczesnej i uchwycić wiele związków z innymi dziedzinami sztuki, trendami w kinie światowym, a także, co bardzo ważne - z rzeczywistością społeczną i polityczną, czego dowodem może być wiele filmów powstałych w PRL. Proponuję krótki przegląd tytułów niektórych z nich i przyjrzenie się im w tych kontekstach, a także zwrócenie uwagi na ich ewolucję w ślad za zmieniającymi się uwarunkowaniami politycznymi i ideologicznymi.

Pierwsze powojenne dziesięciolecie (1947-56) przyniosło szereg filmów o tytułach będących bezpośrednimi odniesieniami się ówczesnej rzeczywistości politycznej, społecznej i kulturowej, np.: „Pierwsze dni”, „Pierwszy start”, „Dwie brygady”, „Żołnierz zwycięstwa”, „Jasne łany, „Gromada”, „Stalowe serca”, „Załoga”, „Kariera”, „Niedaleko Warszawy”, „Warszawska premiera”, Warszawska syrenka” itp. itd. Wyraźnie jawi się ich agitacyjno-propagandowy ton i ludyczność będące egzemplifikacją założeń teoretyczno-programowych polityki kulturalnej tamtych lat, nawołującej do realizmu w sztuce.

W tytułach, jak widać, nie brakuje określeń wartościujących (jasne, stalowe, pierwsze) nadających im patetyczności,

październik – grudzień 2016

wzniosłości. Nawiasem mówiąc słowa: „pierwszy i „ostatni” są jednymi z najczęściej występujących w tytułach filmów polskich powstałych do roku 1990. Ich semantyka jest tak oczywista, że wszelkie objaśnienia wydają się zbędne. Słowo „Warszawa”, równie często występujące w tytułach i odmieniane przez wszystkie przypadki, miało być symbolem „miasta nieujarzmionego” i taki też tytuł nosi film z roku

Waldemar Świeży, plakat do filmu „Historia jednego myśliwca", 1958 r źródło - http://www.filmweb.pl

1950 (znany także jako „Robinson warszawski”) w reżyserii J. Zarzyckiego. Stylistyczne konstrukcje tych nazw wyraźnie sygnalizują treści skupiające uwagę odbiorców na głównych motywach i problematyce utworów.

Ten okres jest jedynym w powojennej historii filmu polskiego, w którym polityka tak wyraźnie i zdecydowanie odcisnęła

piętno w nazewnictwie filmów. Dzisiaj te tytuły mają jedynie wartość historyczną, zaś ich sens ujawnia się wyłącznie w powiązaniu z wiedzą o systemie politycznym tamtych lat.

W nazewnictwie filmów powstałych w latach 1956-61 dominują konstrukcje stylistyczne odwołujące się do poetyki tytułów powieściowych, np.: „Historia współczesna”, „Historia jednego myśliwca”, „Skarb kapitana Martensa”, „Dziś w nocy umrze miasto”, „Pan Anatol szuka miliona”, „Milczące ślady” itp. itd. Widać tu wyraźnie wpływy literatury popularnej, przygodowej. Twórcy odkrywając zasadę, że celnie dobrany tytuł może przesądzić o popularności obrazu, uciekają się nawet do poetyki westernu („Rancho Teksas”, „Droga na zachód”, później - „Prawo i pięść”), co w zestawieniu z treściami tych utworów daje dosyć dziwaczne efekty.

Tytuły nielicznych filmów tworzących w tych latach tzw. „polską szkołę filmową” (zerwanie z estetyką socrealizmu i próba rewizji historii, zwłaszcza mitów narodowych) wyróżniają się prostotą.

Składają się najczęściej z jednego wyrazu – rzeczownika i są na tyle ogólne i zarazem uniwersalne, że dają możliwość wieloznacznych odczytań utworów, np. „Eroica”, „Kanał”, „Pętla”, „Lotna”, „Samson”, „Pokolenie” „Cień” itp. itd. Twórcy tego precedensu kulturowego, jakim była „szkoła”, dążyli z całą świadomością do możliwie całkowitego skupienia uwagi widza wokół metaforycznej funkcji tytułu. Podobną rolę spełniały nazwy obrazów tzw. „środka”, tj. powstałych w tamtych latach, lecz nie przynależących do „szkoły” ze względu na zawarte w nich treści i formę, ale i nie mieszczących się w większości produkcji tego okresu, np. „Pożegnania”, „Zaduszki”, „Lunatycy”, „Pociąg”, „Wraki”, czy „Orzeł”.

W tytułach filmów powstałych w latach 1962-1969 jest sporo konstrukcji stylistycznych mniej lub bardziej złożonych, odwołujących się do różnych tradycji, a więc wymagających od widza sporego zasobu wiedzy mogącej pomóc w ich odczytaniu i zinterpretowaniu, a także – wyobraźni symbolicznej. Klasycznymi przykładami są tu takie tytuły, jak „Czerwone i złote”, „Kiedy miłość była zbrodnią

25

-Rassenschande”, „Ostatni po Bogu”, „Yokmok”, „Polowanie na muchy”.

Wiele tytułów z tego okresu ma swoje literackie odpowiedniki. To adaptacje filmowe, w których do dzisiaj obo-

Plakat do filmu „Rękopis znaleziony w Saragossie", 1964 r. źródło - http://www.filmweb.pl

wiązuje niepisana zasad nie zmieniania tytułu pierwowzoru literackiego. Tym tłumaczy się wielką popularność zekranizowanych dzieł, by wymienić tu „Pamiętnik Pani Hanki”, „Pan Wołodyjowski”, „Panienka z okienka”, „Rękopis znaleziony w Saragossie” czy „Popioły”. Wszelkie odstępstwa od tej zasady dotyczą z reguły utworów literackich mało -, bądź zupełnie nie znanych, którym ekranizacja może przynieść popularność. Tytuły części filmów z tych lat zawierają elementy literatury brukowej: tanich romansów, powieści detektywistycznych, kryminalnych i sensacyjnych, komiksów. Tymi elementami są słowa-klucze: „miłość” „zbrodnia”,

26

„śmierć”, gangsterzy”, „szpieg”, „kochankowie” itp. Ich funkcja jest tu jednoznaczna, zaś celem – jak największy obieg publiczny danego tytułu. Pewną popularność zyskały i przetrwały w pamięci widzów, także dzięki niezłemu warsztatowi reżyserskiego, takie obrazy, jak m. in. „Banda”, „Gangsterzy i filantropi”, „Lekarstwo na miłość”, „Zbrodniarz i panna”, „Spotkanie ze szpiegiem”, „Poradnik matrymonialny”, „Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię”. Na ich podstawie widz bez kłopotu może zorientować się w treściach.

Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte wnoszą do nazewnictwa kilka interesujących zjawisk.

Jednym z nich jest nieśmiała próba nawiązania do poetyki tytułu prasowego, by wymienić tu „Sprawę Gorgonowej”, „To ja zabiłem”, „Epilog norymberski”, „Katastrofa w Gibraltarze”, „... gdziekolwiek jesteś, panie prezydencie”. Tak skonstruowane nazwy sugerują odbiorcy paradokumentalny lub wręcz dokumentalny charakter utworów.

Innym zjawiskiem tego okresu są tytuły sformułowane w bardzo specyficznym, by nie rzec – fachowym języku, po którym bez trudu można zidentyfikować autorów i uprawiane przezeń gatunki kina. Takim specyficznym językiem posługiwali się wówczas m. in. Krzysztof Zanussi i Piotr Szulkin.

Filmy Zanussiego (z pierwszej profesji – fizyka) noszą tytuły będące terminami zaczerpniętymi z różnych dziedzin nauki, np. „Iluminacja”, „Constans”, „Struktura kryształu”, „Kontrakt”, „Spirala”, ściśle oddającymi zamierzenia twórcy. Te tytuły są obliczone na kontakt z widzem myślącym, widzem-intelektualistą, który nie dość, że zna ich znaczenie, to jeszcze potrafi je odczytać jako metafory.

Szulkin łamie przekornie tradycyjne i wyeksploatowane nazwy przez wzbogacanie ich tzw. glosolaliami, np. „O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji”, „Ga, ga. Chwała bohaterom”. O ile drugi element tytułu jest czytelny i widz może na jego podstawie bez większych problemów określić gatunek filmu, o tyle pierwszy niczego nie wyjaśnia. Nawet po projekcji! Być może mamy tu do czynienia z próbą stworzenia enigmatycznego języka odpowiadającego gatunkowi tworzonych filmów.

Kolejnym zjawiskiem jest występowanie w filmach zapożyczeń, zapoczątkowane bodaj „Popiołem i diamentem” A. Wajdy z J. Andrzejewskiego (tu: scenarzysty), a tegoż

październik – grudzień 2016

Eryk Lipiński, plakat do filmu „Polowanie na muchy", 1969 r źródło - learningfromhollywood.pl

- z Norwida. W takich przypadkach odbiorca musi wykazać się niezwykłą erudycją, aby zauważyć cytat, odwołanie, zapożyczenie, i ustalić ich źródła. Wystarczy wymienić tu takie obrazy, jak „Wśród nocnej ciszy”, „Trzecia część nocy”, „... cóżeś ty za pani”, „Szkoda twoich łez”, „Na straży swej stać będę”, „Miłość ci wszystko wybaczy” itp.

Warto zwrócić też uwagę na nieliczne co prawda, ale charakterystyczne tytuły, związane z tematem morskim i próbą stworzenia takiego gatunku: „Wraki”, „Cała naprzód”, „Martwa fala”, „Zerwane cumy”, „Okolice spokojnego morza”, „Krab i Joanna”, „Spotkania na Atlantyku” i inne. Tytuły wprost mówią o zawartości utworów. Wyłamuje się z nich poetycko-symboliczny i dźwięczny tytuł „Smuga cienia”, który bez znajomości dzieła Conrada można by z powodzeniem przypisać różnym treściom i gatunkom filmu.

Dożyliśmy, niestety, czasów, w których tytuł zdaje się nie być istotnym elementem utworu. W rezultacie widz traci możliwość skojarzenia tytułu z zawartością filmu, który oglądał i tym samym możliwość prowadzenia intelektualnej gry z twórcą. W bardzo rzadkich przypadkach pamięć o tytule może przywróć rzeczywistość pozafilmowa, czego wręcz podręcznikowym przykładem jest zderzenie gigantycznej reklamy filmu „Czas Apokalipsy” na budynku kina „Moskwa” w Warszawie z czołgiem na ulicy w czasie stanu wojennego, uwiecznione na klasycznej już fotografii Chrisa Niedenthala; wówczas tytuł nieoczekiwanie nabrał nowego znaczenia przez odniesienie do konkretnego momentu dziejowego „tu i teraz”.

Nie słyszałem i nie czytałem, aby kiedykolwiek później udało się komukolwiek utrwalić podobny zbieg okoliczności.

Wracając do problemu z nazewnictwem informuję szanownych czytelników, że w Polsce z powodu przypadkowej i chałupniczej produkcji filmów w liczbie około 30-40 rocznie, nie ma u nas na razie jakichkolwiek szans na powstanie zawodu tytulatora, czy nazewnika, nad czym boleję, bo bezrobocie jest, niestety.

Jako naród posługujemy się, co prawda, coraz mniejszą liczbą słów, jednakże lata świetlne dzielą nas od zasygnalizowanego na wstępie problemu Wielkiego Brata.

Póki co, ufając twórcom i wierząc w ich inwencję, czekam na zwieńczenie trylogii botanicznej, w której już powstały „Różyczka” i „Róża”, „Różyszczem”.

Ujawniam też skrywany głęboko lęk przed kolejnym filmem Agnieszki Holland o okulistycznym tytule, który po „Całkowitym zaćmieniu” i „W ciemności”, może spowodować u mnie nieuleczalną ślepotę, więc pozostanie mi pójście drogą bez powrotu - w politykę.

Zanim więc rozsiądziemy się przed jakim bądź ekranem osobiście, per procura lub w towarzystwie jakiejś torby, np. z kukurydzą, przeanalizujmy dokładnie tytuł, również i oryginalny, a powiadam wam: - nie będzie to czas stracony.

27

malarstwo

Jerzy Sobczyk „Świt", olej na płycie, fot. Grzegorz Cwaliński

Henryka Lisiecka „Ogród", olej na płótnie

28

październik – grudzień 2016

Barbara Jankowska, akwarela

Edyta Skrzypek Z cyklu „Konie w pracy”, olej na płótnie

29

recenzja Halina Goral-Rybkowska

„Zanim...”

O wierszach Zofii Sokół

Zofia Sokół jest już znaną i cenioną poetką, która wydała kilka zbiorków wierszy, odbyła wiele spotkań z publicznością, recytując swoje wiersze i wciąż pisze...Twórczość poetycką rozpoczęła w wieku dojrzałym, debiutując w 2003 roku wierszem „Przydrożna Kapliczka". Różnorodna tematyka powoduje, że poezja Zofii Sokół cieszy się dużą poczytnością u odbiorców w różnym wieku. Pracując w przedszkolu, w Rusocinie wychowała - jak mówi o sobie - dwa pokolenia mieszkańców gminy Pruszcz Gdański, ciesząc się ich szacunkiem W tomiku zatytułowanym „Zanim..." zebrała ponad osiemdziesiąt utworów pisanych w różnych odstępach czasowych. Są to wiersze o tematyce patriotycznej, przepełnione miłością do ziemi ojczystej, przywiązania do tradycji, szacunku do dziejów i podziw dla ojczystej przyrody. Ważne miejsce zajmują liryki filozoficzno-refleksyjne i wiersze upamiętniające wydarzenia państwowe, religijne oraz utwory laudacyjne. Czytelnik zauważa również liryczny zapis wspomnień, które tworzą ciekawą antologię życia poetki Całość autorka poprzedziła mottem ze słowami swojego wiersza Zanim ostatnią wypiję kroplę / spienionej fali życia... Jest to klucz do zrozumienia myśli przewodniej tomiku: przemijania, dostrzegania piękna w otoczającej człowieka rzeczywistości, niezachwianej wiary w Boga.

Niemal każdy wiersz w tomiku jest egzemplifikacją motta.

Utwory otula biała okładka ozdobiona grafiką w kolorze szarości symbolizującej późną jesień. Aleją zaśnieżoną pierwszymi płatkami śniegu podąża człowiek, zmierzając ku kresowi drogi. To Aleja Życia, która swoim pięknem przykuwa wzrok czytelnika i zachęca do własnych przemyśleń. Uważny odbiorca dostrzeże niewidzialną krawędź, która zatrzymała czas poetki, dzieląc życie na „wczoraj i dziś". Przeszłość wskrzesza pamięć autorki, ale te wspomnienia są przetykane wierszami w czasie teraźniejszym.

Szare barwy przemijania rozjaśniają jednak wspomnienia

30

szczęśliwego dzieciństwa, młodości, pierwszej miłości i macierzyństwa. Pierwsza gwiazda na niebie wigilijnym przywołuje obraz rodziny poetki. Przedstawiony barwny i wzruszający opis sprawia, że cała rodzina ożywa na kartach tomiku. Jest wigilia, choinka mruga woskowymi światełkami, w kącie snopek słomy, na stole tradycyjne potrawy...

Rodzinny chór jak zawsze (...) / Mama swoim belcanto / góruje nad wszystkimi (...) Ojciec bierze kornet do rąk/ (...) brat nie pozostaje obojętny / że akordeon też zabrzmi tego wieczoru [„Wigilijny obrazek z dzieciństwa" z tomiku „Zanim..."]

Ożywa też młodość która (...) jak motyl we mgle odfrunęła/ nie wiadomo gdzie (...) [ „Moja młodość” - tamże], pierwsza miłość , małżenstwo (...) nieopatrznie cię wtedy spotkałam/ mogłam przecież iść prosto/ boczną drogą lub mostem/ przeznaczenie mi ciebie zesłało/ (...) [„Przeznaczenie - przypadek”, tamże]. Ale natychmiast podmiot liryczny przywołuje emocje do porządku i stanowczo zapowiada Nie dam się zepchnąć na pobocze/ wiatr plącze babiego lata nić/ (...) kolejny dzień odpłynął za horyzont (...) [„Nie dam się”, tamże] Są to liryki filozoficzne z elementami medytacji. Mówią co człowieka otacza, co przeżywa, a nie o jego potrzebach czy frustracji. Zofia Sokół chłonie otaczające ją piękno, chce je przeżyć wszelkimi możliwymi zmysłami, jak najpiękniej, by nie uronić żadnej chwili.

Z poranną rosą wstaję / o śwcie witam dzień/ (...) drzewom ptakom chmurom / kłaniam się/ podziwiam świat z ukrycia / i nigdy nie mam dosyć/ (...) trwaj chwilo wieczność całą / zatrzymaj naglący czas [„Trwaj chwilo”, tamże] Poetka często osadza sytuacje liryczne w konkretnej sytuacji społecznej, jak rocznice, jubileusze, wydarzenia polityczne czy religijne, takie jak: rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, upamiętnia poetyckim słowem „sierpniowe daty", utwory laudacyjne, z dedykacjami, i podziękowania. Credo poetyckie ujawnia w wierszu dedykowanym poecie Romanowi Ciesielskiemu (...) A nam bez poezji / bardzo trudno żyć /

październik – grudzień 2016

malarstwo nie musimy wybierać/ - mieć czy być [„Antyteza”, tamże] Twórczość Zofii Sokół jest ciekawa ze względu na różnorodność tematyki, subtelny dobór środków wyrazu, ale przede wszystkim ze względu na podstawowe

punkty, które wytyczają kształt ludzkiego istnienia: ojczyzna, rodzina, miłość, Bóg i wiara. Są to prawdy niezbywalne na całym świecie. Dlatego ze wszech miar polecam ten tomik.

______________________________________________________________________________ Zofia Sokół, „Zanim...” wyd. AGNI, Pruszcz Gd. 2014

Agnieszka Ciesielska, collage

31

rzeźba Zenon Kosater

Fot. Roman Ciesielski

32

październik – grudzień 2016

Ewa, Zbigniew Boduch „Chanelle", rzeźba w granicie, fot. Michał Boduch

Anna, Ryszard Prill, płaskorzeźba, fot. Marcin Samaruk

Anna Flis „Żydowski skrzypek”, płaskorzeźba, fot. Anna Flis

Zygmunt Bukowski, „Krzyż Trójca Święta”, rzeźba figuralna, fot. Roman Ciesielski

33

tkanina, rękodzieło

Grażyna Weyna „Miasto", tkanina, patchwork art.

Agnieszka Kardasińska, rękodzieło, wyroby z włóczki. Fot. Małgorzata Antuszewicz.

34

październik – grudzień 2016

poezja Jan JackowiczKorczyński Spacer po dwudziestej pierwszej

Dziwne ale miasto wieczorne ubrane w sztuczne światło na przemian rtęciowo-sodowe i rozświetlone okna jest ładne jak nieprawdziwe jak dekoracje w teatrze A dziś jakby mało tego taki księżyc nad miastem jak z tektury wycięty olbrzymi Lubię być statystą w teatrze tak szalonym prawdziwym

Janina Laskowska- Roman Brodowski Zaduszki Mróz ***

Nad życiem zamyślona zmęczona dniem codziennym stęskniona Twojego uśmiechu splotu dłoni szeptów miłości bliskości - czekam Nocne niebo z twarzą mokrą od łez spokojna muzyka płynąca z radia tworzą harmonię marzeń - usypiam Nowy dzień budzi mnie śpiewem ptaków i nutą nadziei na spotkanie z Tobą

Szarojesienny, wilgotny wiatr Tańczący w alejkach cmentarnej, Zamkniętej ludzką historią, Unoszonej zapachem niebytu, ciszy.

Krzyże wpatrzone w płonące znicze Biało-żółtekwiecie chryzantem, Świeżo zerwane gałązki świerku I ledwo słyszalny głos przemijania.

Melancholia stojąca przy grobach, Zmarznięte dłonie splecione pokorą I modlitwa za spokojny sen bliźnich Wysłana nadzieją zmartwychwstania.

I Oni - przywołani mrokiem pamięci, Powracający jesienną mgłą tęsknoty, By odejść z nastaniem chłodnej nocy - Jak dobrze mieć wspomnienia -

Małgorzata Mikos

Magdalena Kuśmirek

kiedyś chciałem być dorosłym człowiekiem tak bardzo mieć we władaniu dzień oraz noc i własny cień nie doceniałem uroków dzieciństwa tej możliwości bycia sobą tak niesamowitym i przyjaciół spotykanych na każdym kroku

to będzie długi spacer po smutku werterze wyślę ci potem kartkę zresztą możesz mnie tutaj odwiedzać zamknięte jest tylko w niedzielę robię ciasto przez mąkę nie sięgam do drzwi

z biegiem lat

teraz chciałbym móc cofnąć moje życzenie to niemożliwe, wiem stałem się człowiekiem z bagażem doświadczeń chwile jak kajdany zacieśniają swe uściski podejmowane decyzje ciągną na muliste dno zamiast tlenu życie pełne kłamstw później muszę dotrwać do kolejnego wschodu muszę stawić czoła światu i nie dać się pokonać ocalić dziecko wciąż we mnie żyjące każdego dnia wyczekiwać kolejnego wschodu słońca bo tak bardzo chciałem być dorosłym człowiekiem

spacer po smutku

tramwaj dojeżdża teraz do plaży rozjeżdża molo są nawet koleiny widok na piasek i tłumy ziarenek ściskają się razem tulą i świszczą słowa o tym że kiedyś i o tym że nigdy noszę w środku kamieniołom za daleko było dźwigać pachnące krążki na stół pośpiesznie składane pascha bo święta za oknem rozlane po kropelkach wśród tylu sprzętów wewnątrz ciągle chodzę werterze czuję że kiedy stanę śmierć dotknie moje ciasto i nigdy nie wyrośnie dlatego znowu idę na długi spacer po smutku pozostała już tylko kwestia win

35

grafika

Robert Boetcher „Ecce Hommo” wg. A. Dürera, linoryt

Maria Wojnicka "Gdańsk -idą", grafika komputerowa

36

październik – grudzień 2016

37

GDAŃSK - JASIEŃ

38

październik – grudzień 2016

historia Krzysztof Grynder

Z kolekcji przedwojennych pocztówek

Juszkowo (Gischkau)

Kolbudy (Kahlbude)

Osice (Wossitz)

39

historia Dariusz Dolatowski

Nieznana parafialna prasa ewangelicka z obszaru powiatu gdańskiego (1920-1939) O kulturotwórczej, społecznej i religijnej roli w życiu każdej społeczności prasy kościelnej nie trzeba nikogo długo przekonywać. Nie inaczej było w okresie przedwojennym na obszarze powiatu gdańskiego wchodzącego w skład Wolnego Miasta Gdańska, na którym gminy ewangelickie z żuławskiej Bogatki, Koszwał i Wocław i wyżynnego Mierzeszyna wydawały swe własne pisma parafialne. Prócz nich

powiatu gdańskiego było pismo zatytułowane „Der Heimatbote von Wotzlaff. Gemeindeblatt des Kirchspiels Wotzlaff, Danziger Niederung”, które wydawane było od 1 listopada 1916 roku przez proboszcza pastora Hevelke z Wocław.

W tym ciężkim i trudnym czasie drugiego roku I wojny światowej w ewangelickiej gminie kościelnej urząd duszpasterski pastora pełnił Hevelke, który postanowił wydawać pismo

Winieta pierwszego numeru ewangelickiej gazetki parafialnej z Wocław

swą odrębną gazetkę parafialną zatytułowaną „Danziger Kirchenblatt” wydawała parafia ewangelicka we Wrzeszczu.

Jeśli chodzi o wspólnoty katolickie, to budujących treści duchowych dostarczał im przede wszystkim pelpliński „Pielgrzym”, „Der katholische Arbiter. Verbandsblatt der katholischen Arbeitsvereine der Freien Stadt Danzig” i „Katholisches Sonntagsblatt für das Bistum Danzig”.

Najstarszą gazetką parafialną na obszarze dzisiejszego

40

parafialne ku pokrzepieniu serc rodzin żołnierzy walczących na frontach wojny, a pochodzących z terenu Gdańskiej Niziny. Z założenia miał to być miesięcznik finansowany przez wydawcę i docierający do wszystkich bezpośrednich i pośrednich uczestników wojny. W tym czasie w niedalekich Koszwałach wydawano gazetkę zatytułowaną „Heimatbote für Gottswalde”, ale zaginęła ona w mrokach dziejów Żuław Gdańskich.

październik – grudzień 2016

Gazetka wocławska ukazywała się do jesieni 1918 roku, kiedy to proboszcz Schmökel z Bogatki i superintendent i proboszcz koszwalski Emil Grude postanowił, że na miejsce gazetki „Der Heimatbote von Wotzlaff” będzie wydawane pismo o większym zasięgu i objętości niż dotąd ograniczone

Bogatki, Trutnów, Wocław, Kiezmarka i Cedrów Wielkich.

Od 1 kwietnia 1924 roku kolejna gmina ewangelicka, tym razem w wyżynnym Mierzeszynie rozpoczęła wydawanie swego własnego pisma parafialnego zatytułowanego "Die Dorfkirche. Zeitschrift der evangelischen Gemeinde zu Meisterwalde". Wydawcą i redaktorem gazetki był pastor Willi Russe.

Z założenia gazetka miała być bezpłatnym pismem ukazującym się nie co niedziela, ale kwartalnie. Niemniej wydawana była wiosną, na Zielone Świątki, latem, na dożynki, jesienią i na Boże Narodzenie, przynosiła wieści z terenu parafii i przekazywała budujące treści patriotyczne i religijne oraz wytwarzała w wiernych ścisłe związki z parafią Każdy numer podzielony był na działy: homiletyczny, „Z naszej gminy”, „Z radości i cierpienia”, w którym donoszono o parafialnych chrztach, pogrzebach i ślubach i „Sprawozdania i komunikaty parafialne”. Obok niego miał być wydawany numer specjalny kolportowany przez pomocnice gminne, a uzupełnieWinieta pierwszego numeru ewangelickiej gazetki parafialnej dekanatu Żuawy Gdańskie niem był kalendarz ludowy. Zachowane numery wskazują na to, że pismo wydawane było tylko za czasów urzędowania do terenu parafii wocławskiej. Cena pisma wynosiła 1 markę, pastora Russe (1921-1926). a drukowane było w Gdańsku przez J. Hildebrandta. Było ono dwutygodnikiem dekanalnym. Prócz treści homiletycznych przynosiło ono wieści nie tylko kościelne, ale i z życia gmin ewangelickich |z Koszwał, Leszkowych, Ostrowitego,

Winieta pierwszego numeru ewangelickiej gazetki parafialnej z Mierzeszyna

41

historia Bartosz Gondek, Marek Kozłow

Niezwykłe miejsce w lasach Zaskoczyna Po uporaniu się z powojennym kryzysem gospodarczym, jeszcze w I. połowie lat 20-tych władze Wolnego Miasta rozpoczęły realizację szeroko zakrojonych planów budownictwa mieszkaniowego. Powstały wówczas charakterystyczne do dnia dzisiejszego ciągi takich ulic, jak Kościuszki we Wrzeszczu, dolna część Powstańców Warszawskich, czy też część ulicy Kartuskiej. Jednakże inwestycje te ograniczały się niemal wyłącznie do tkanki miejskiej Gdańska. W roku 1927 wybory do Volkstagu wygrywają Socjaldemokraci.

Do ich haseł wyborczych należały także te, mówiące o poprawie standardu życia ludności niżej uposażonej. Standardu życia, to znaczy także zdrowia.

Największym projektem w tym zakresie było utworzenie ośrodków sanatoryjno-prewencyjnych dla dzieci z ubogich rodzin. Ośrodki te planowano wybudować na terenach nieprzemysłowych, z dala od ośrodków miejskich. Wybór lokalizacji padł na wybudowania Wordel (dzisiejsze Orle) na Wyspie Sobieszewskiej, lasy na obrzeżach Sztutowa, oraz na lasy między Zaskoczynem a Mierzeszynem. Projekt ten, jak na ówczesne czasy był nowatorski na wielu płaszczyznach jego realizacji. Inwestorem nie był Senat, lecz powiat. W przypadku Zaskoczyna był to powiat Gdańskie Wyżyny. Powiat, wspólnie z władzami centralnymi, zatroszczyły się też o rozpowszechnienie idei takiego ośrodka, począwszy od poszukiwania odpowiedniego miejsca, aż po zaangażowanie, na poły społeczne, przedsiębiorców najróżniejszych branż, które niezbędne były przy realizacji tego przedsięwzięcia. Stosując dzisiejszą nomenklaturę możemy stwierdzić, że mamy tu przykład doskonałego partnerstwa publiczno-prywatnego. Grunt pod budowę ośrodka zaoferował miejscowy posiadacz ziemski Graf von Kamnitz.

Wydzielono działkę o powierzchni ponad 13.000 m2. I choć położona była ona bliżej Mierzeszyna, wchodziła jednak w obszar należący do wsi Zaskoczyn. Projekt architektoniczny zlecono architektowi Riechertowi, a nad przebiegiem budowy czuwał architekt Witte.

42

Plany budowy obiektu w Zaskoczynie zbiegły się z coraz bardziej wyraźnym triumfem odpowiadającego ideologicznie socjaldemokratom modernizmu. Nowy prąd architektoniczny, który narodził się zaraz po I wojnie światowej, operował prostą formą, wywodzącą się z funkcji i konstrukcji, odrzucając zaś historyzm, nawiązania i stylizacje. Architekci modernistyczni zakładali, że ich podstawową rolą jest spełnienie wymogów funkcji którą ma pełnić obiekt. Jednym z naczelnych haseł modernizmu była maksyma Sullivana Form follows function, co tłumaczy się jako forma wynika z funkcji (lub też forma następuje po funkcji). W nurt modernizmu wpisywały się popularne wówczas w Niemczech i Wolnym Mieście idee Bauhaus, czyli uczelni artystyczno-rzemieślniczej, która powstała w Weimarze z połączenia Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły Rzemiosł Artystycznych w 1919 r., później od 1925 r. działająca w Dessau i w latach 1932-1933 w Berlinie. Bauhaus to dzieło architekta Waltera Gropiusa, który zasłynął w 1914 roku wzorcową fabryką wraz z biurowcem na potrzeby średnich przedsiębiorstw – tył budynku fabryki pokrywała szklana ściana, fasada z przodu była pozbawiona okien, pokryta płytami z wapienia modelowanymi na cegłę. W 1918 Gropius aktywnie działał w Novembergruppe, która miała realizować idee rewolucji październikowej w sztuce i w komunistycznej Radzie pracowniczej sztuki, której przewodniczył.

Prace budowlane rozpoczęto z końcem lata roku 1929. Były one znacznie utrudnione przez bardzo ciężki dojazd duktami leśnymi, w których to co raz zapadały się ciężkie pojazdy kołowe. Mimo tego wielkie zaangażowanie wszystkich firm i społecznych pomocników pozwoliło na ukończenie prac, wraz z całkowitym wyposażeniem już z początkiem lipca następnego roku. Robotnicza gazeta Wolnego Miasta Danziger Volksstimme poświęciła otwarciu ośrodka w Zaskoczynie specjalną kilkustronicową wkładkę! W podziękowaniu za ofiarność w realizacji tego przedsięwzięcia umieszczono także reklamy wszystkich zaangażowanych w budowę firm.

Fakt ten świadczy, że ośrodek w Zaskoczynie był też jednym

październik – grudzień 2016

Fot. Archiwum

ze sztandarowych symboli polityki socjalnej rządzących wówczas socjaldemokratów.

Ośrodek w Zaskoczynie był największym ze zrealizowanych trzech projektów. Budynek miał 41 metrów wysokości 13,5 m szerokości i 15,5 m wysokości.

W kontraście do zielonego otoczenia lasów postanowiono pomalować fasadę na biało. Budynek składał się z czterech kondygnacji. Dwie górne zajmowały sale dla dzieci., po osiem na każdej z kondygnacji. Łącznie przewidziano możliwość jednorazowego przyjęcia 80 pensjonariuszy. Parter zajmowały kuchnie i jadalnia, ale także pracownia rentgenowska. Piwnice zagospodarowano dla celów higieny, to znaczy natryski, wanny, ale także umieszczono tam salę dezynfekcyjną. Szczególną dumą napawało najnowocześniejsze na owe czasy wyposażenie infrastrukturalne. Nowoczesne urządzenia grzewcze, wentylacyjne, a nawet pralnia.

Fot. Archiwum

Od budynku głównego odchodziła, zachowana do dzisiaj 80 metrowa hala do leżakowania. Na placu przed budynkiem zorganizowano boisko sportowe, wyposażone także w przyrządy gimnastyczne. O jakości całego przedsięwzięcia niech świadczy fakt wybudowania niecki basenowej na skraju terenu ośrodka. Ze względu na odległe położenie Zaskoczyna od większych miejscowości zadbano także o pomieszczenia mieszkalne dla personelu.

Ramowy program sanatoryjny przewidywał średnią długość pobytu dzieci nawet do 8 tygodni. Ośrodek w Zaskoczynie od samego początku cieszył się ogromnym zainteresowaniem i robił na jego małych pensjonariuszach wielkie wrażenie. Sam Günter Grass opisywał swój pobyt w Zaskoczynie kilkukrotnie, między innymi w „Psich Latach”. Niestety nie wiemy do końca, czy przebywał on tam jeszcze jako pensjonariusz ośrodka, czy już jako uczestnik pobytów (na co wskazywałyby fragmenty z „Psich Lat”) w tzw. Ośrodku Szkolnym. Ośrodek w Zaskoczynie, jak i pozostałe dwa ośrodki nie funkcjonowały zbyt długo w zgodzie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem.

Po dojściu do władzy NSDAP postanowiono przekwalifikować ośrodki do celów szkolenia młodych kadr partii. W przypadku Zaskoczyna miało to miejsce już na przełomie lat 1933/34. Całość usankcjonowana została rozporządzeniem Adolfa Hitlera z 4 grudnia 1934, którym to przemianowano ośrodek w Zaskoczynie na Gauführerschule (Okręgową Szkołę Przywódców) czyli, kolokwialnie ujmując, na „Kuźnię Kadr”. Swoją funkcję szkoleniową ośrodek w Zaskoczynie pełnił także dla innych środowisk. Ciekawostkę na ten temat podaje międzywojenna polskojęzyczna Gazeta Gdańska z 28 lutego 1934 r., donosząc, że w Zaskoczynie miało miejsce szkolenie dla pastorów ewangelickich, którego celem było przygotowanie ich do głoszenia ewangelii w nowym, narodowosocjalistycznym ujęciu. W szkoleniu mieli wziąć udział wszyscy pastorzy diecezji gdańskiej! W późniejszych latach ośrodek przemianowano już bezpośrednio na Adolf-Hitler-Schule, co oznacza, że stał się on jednym z partyjnych centrów szkolenia.

43

Rzeźba Josefa Thoraka „Mutter mit Kind”, fot. Marek Kozłow

Do wybuchu wojny ośrodek w Zaskoczynie kilkakrotnie zmieniał swoje, przeznaczenie, jednakże zawsze było ono związane z celem kształtowania młodych elit, lub też ze szkoleniem działających już aktywnie członków i współpracowników NSDAP. Chcąc podnieść rangę tego miejsca, w roku 1943 Gauleiter Albert Forster podarował ośrodkowi niezwykły prezent, a była nim rzeźba „nadwornego” wówczas rzeźbiarza Adolfa Hitlera, Austriaka Josefa Thoraka „Mutter mit Kind”.

Thorak pracował nad tym dziełem w latach 1940-42, a zaprezentowana została ona podczas corocznej wystawy „ Grosse Deutsche Kunstausstellung”, czyli największej wystawie sztuki w nazistowskich Niemczech. Autor rzeźby, Josef Thorak urodził się w lutym 1889 r. w austriackim Salzburgu.

Jego pierwszym nauczycielem był własny ojciec, z zawodu mistrz garncarski. To on nauczył syna podstaw rzeźby.

On też wysłał go w 1912 r. na studia, najpierw do Wiednia, a potem do Berlina. Młody Thorak jeszcze na studiach zafascynował się ludzkim ciałem. Wtedy spod jego ręki, początkowo z wosku i z gliny, zaczęły wychodzić wysportowane,

44

ludzkie postacie. Z czasem nietrwałe materiały zastąpił brąz i kamień. Jedno z pierwszych dojrzałych dzieł artysty możemy oglądać na Środkowym Wybrzeżu. "Pomnik Wojownika" z Ustki. Upodobanie Thoraka dla rzeźby monumentalnej przyniosła mu w 1930 roku szereg kontraktów rządowych, szczególnie w Turcji. Szybko znalazły też uznanie w kręgach narodowych socjalistów, w tym samego Hitlera. To właśnie naziści stworzyli artyście idealne warunki do pracy. Dali mu rozległą pracownię i pełen portfel zamówień. Thorak, podobnie jak Arno Breker, swoimi monumentalnymi pracami wpisywał się idealnie w ideologię „Blut und Boden”, opartą na przywiązaniu ludzi do ziemi, na której żyją. Jej gorącym propagatorem był też Reichsfuhrer Heinrich Himmler. Nic dziwnego, że tworzone w tej konwencji dzieła Thoraka ozdabiały najważniejsze projekty Alberta Speera, m. in. niemiecki pawilon na wystawie światowej w Paryżu w1937r., Kancelarię Rzeszy, monumentalny wyjazd na autostradę i stadion olimpijski. Artysta nie próżnował też po wybuchu II wojny światowej. Około roku 1942 dostał zlecenie na wyrzeźbienie nowego pomnika Mikołaja Kopernika. W 1943 r.

Albert Forster wmurował w Toruniu kamień węgielny pod nowy obelisk. Thorak pomnik wykonał, lecz koniec wojny sprawił, że interesujący, bardzo prywatny w formie Kopernik, zamiast w Toruniu, stoi dziś w Salzburgu. Pod koniec wojny, dokładnie w 1944 roku, Thorak stracił uznanie Führera.

Z braku zajęć zajął się między innymi działalności paserską na rynku dzieł sztuki. Umarł w 1952 r, mając 63 lata, w zamku Hartmannsberg w Bawarii.

Chcąc podkreślić doniosłość dzieła rzeźbę umiejscowiono jako centralny element przedpola głównej fasady kompleksu. Po 1945 roku budynek uległ przekształceniom. Dziś dawna elewacja frontowa stała się elewacją boczną, a rzeźba nie zmieniając swojego ustawienia znalazła się na wiele dziesięcioleci między pawilonem dzisiejszego Domu Pomocy Społecznej, a halą do leżakowania, lub jak się czasami mówi tarasem słonecznym. Nadnaturalnej wielkości (wysokość 2,30m) figura kobieca wykuta została z jasnego trawertynu z delikatnym użyleniem. Przedstawienie pokazuje siedzącą na bloku kobietę, ubraną w letnią suknię, która karmi niemowlę. Włosy spięte. Nagie, nieco wydłużone, mocne ramiona i stopy. Podobnie wydłużona szyja i ręce, nadające postaci delikatności i wdzięku.

Przedstawienie asymetryczne, zorientowane frontalnie i w prawą stronę. Postać odwrócona plecami do fasady i tarasu słonecznego. Na bocznej ścianie bloku sygnatura, wykonana klasyczną łacińską czcionką „Thorak 1942.”

Rzeźba szczęśliwie przetrwała wojnę, a kiedy obiekt wrócił do funkcji sanatoryjnej, zapomniano tak o autorze, jak

październik – grudzień 2016

o metryczce obiektu. Okoliczna ludność, oraz pensjonariusze nazywali ją po prostu „Maryjką”. W roku 2008, podczas czyszczenia trawertynu z porastających go mchów, dyrektor Domu Pomocy Społecznej „Leśny”, Waldemar Dowgiert odkrył nazwisko autora i datę 1942. Po krótkiej kwerendzie wiedział, że ma do czynienia z całkowicie zapomnianym a niezwykle wartościowym dziełem sztuki. Po wieloletnich

staraniach i jednoczesnych pracach konserwatorskich, jesienią ubiegłego roku przeniesiono rzeźbę w okolice głównej bramy wjazdowej ośrodka, dzięki czemu ta, w naszym powiecie chyba najwartościowsza z punktu widzenia historii sztuki rzeźba stojąca na wolnym powietrzu, może być podziwiana przez wszystkich zainteresowanych sztuką i dziejami tego miejsca.

Dom Pomocy Społecznej „Leśny” w Zaskoczynie, fot. Marek Kozłow

Maria Wojnicka „Gdańsk - pobrzeże”, grafika komputerowa

45

historia Tomasz Jagielski

Anna Burdówna.

Życiorys niezwykły, zwykłej nauczycielki Anna Burdówna – nauczycielka z Ełganowa. Urodziła się 5 lipca 1911 r. w Łodzi, córka Karola i Marianny.

W swoim rodzinnym mieście ukończyła Gimnazjum im.

Szczanieckiej (elitarna szkoła w przedwojennej Łodzi), potem Seminarium Nauczycielskie z wykładowym językiem francuskim. Pierwszą posadę nauczycielki otrzymała w Szkole Powszechnej w Konstantynowie Łódzkim. W połowie lat 30-tych w wakacje trzy razy współorganizowała i prowadziła jako instruktor ZHP obozy nad morzem dla Polonii Belgijskiej.

W 1938 r. podjęła pracę w Wolnym Mieście Gdańsku w Polskiej Macierzy Szkolnej, która prowadziła prywatne szkoły z polskim językiem wykładowym. Pracę zaczęła najpierw w Szymankowie a potem została kierowniczką szkoły w Ełganowie, gdzie podjęła się również pracy harcerskiej. W dniu 4 maja 1939 r. w świetlicy PWK nastąpiło wręczenie sztandaru dla szkoły w Ełganowie, na jednej stronie wyhaftowana była Matka Boża a na drugiej Orzeł Biały.

Wakacje 1939 r. Anna Burdówna spędziła na obozie harcerskim w Polsce. Po powrocie w sierpniu zastała sytuację bardzo napiętą coraz więcej hitlerowskich flag, coraz więcej nowych ludzi z III Rzeszy paradujących w mundurach SA i SS. 29 sierpnia 1939 r. o 14.00 odebrała telefon z biura Macierzy Szkolnej o natychmiastowym przerwaniu nauki i opuszczeniu szkoły. Po skontaktowaniu się z Kunegundą Pawłowską i naradzie z osobami z komitetu rodzicielskiego, postanowiły zostać.

1 września przed szkołą stały dwa ciężarowe samochody na których siedzieli najbardziej aktywni Polacy z Ełganowa, Czerniewa, Postołowa. Wszystkich aresztantów przewieziono do Pruszcza. Przesłuchiwanych Polaków bito przez wiele godzin, później zwolniono wszystkie kobiety oprócz polskich obywatelek Anny Burdówny i Kunegundy Pawłowskiej. Zarzucano nauczycielkom wrogość wobec Niemców, repolonizację dzieci niemieckich i pouczono je, że wszystkie dzieci urodzone w Wolnym Mieście są Niemcami. Ażeby pognębić Polki powiedziano, że ich robota na nic, bo właśnie wojska niemieckie zajmują Polskę i włączył radio. Z Częstochowy rozległ się głos spikera po niemiecku. Zaskoczona tym Burdówna spontanicznie stwierdziła: „Aber der Krieg ist nocht nicht zu Ende”. ("Ale wojna nie jest skończona”). Wywołało to wybuch wściekłości

46

gestapowca. 4 września zostały przewiezione do więzienia na ulicę Kurkową w Gdańsku. W kwietniu zostały obie wywiezione do Kl Ravensbruck. Obie zostały dość szybko zauważone przez inne polskie więźniarki zdobyły szacunek i sympatię. W książce Urszuli Wińskiej „Zwyciężyły wartości – Wspomnienia z Ravensbruck” autorka zebrała 158 pisemnych relacji byłych więźniarek tego obozu. Aż w 13 jest mowa o więźniarce nr 3048 Annie Burdównie. Wszystkie dają jej wspaniałe świadectwo jako człowiekowi Oto jedna z ich: Hanka Burdówna, nauczycielka z Gdańska, piękny charakter, piękny człowiek. Miała w sobie tyle dobroci, wyrozumiałości dla ludzkich ułomności, że wydawało się to czasem nierealne.... Jak bardzo tacy ludzie byli tam nam potrzebni....” (R. Skalska -nauczycielka). Burdówna działała w tajnej, obozowej Drużynie Harcerek „Mury”. Pełniła tam funkcję podzastępowej zastępu Cegły. Podjęła się opieki nad chorymi więźniarkami, które nie mogły uczestniczyć w ewakuacji. Dzięki niezłomnemu hartowi ducha i wierze w Boga przetrwała gehennę obozu.

W sierpniu 1945 roku powróciła do rodzinnej Łodzi podejmując się opieki nad swoimi rodzicami. Za niezłomną postawę w czasie wojny otrzymała od władz oświatowych skromne mieszkanie w Łodzi na ul. Emilii Plater. Podjęła pracę nauczyciela języka polskiego w łódzkich szkołach średnich. W 1976 roku przeszła na zasłużoną emeryturę. Od 1945 roku aktywnie działała w ZHP. Byłą osobą wszechstronnie wykształconą, biegle władała pięcioma językami.

Do końca istnienia Szkoły Podstawowej w Ełganowie utrzymywała stały kontakt z jej uczniami i dyrekcją. Interesowała się wszystkim co działo się w tej miejscowości. 3 maja 2009 roku wzięła udział w uroczystości odsłonięcia pomnika w Ełganowie, poświęconego pamięci polskich nauczycieli Gdańskiej Macierzy Szkolnej zamordowanych przez hitlerowców. Było to w 70-tą rocznicę nadania Polskiej Szkole w Ełganowie sztandaru. Osobą, która spinała te uroczystości swoją obecnością byłą Anna Burdówna. Mając 98 lat swoją postawą zaświadczała, że jej praca i trud na rzecz społeczności szkolnej przyniósł efekty w postaci nowych pokoleń polskich uczniów. W 2006 r. otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Gminy Trąbki Wielkie. 13 maja 2009 r. Prezydent Miasta Łodzi Jerzy Kropiwnicki w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego wręczył Krzyż Komandorsk Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za bohaterską postawę w walce o zachowanie tożsamości narodowej, za działalność na rzecz kształtowania moralności i patriotycznej postawy polskiej młodzieży”. Zmarła 1 listopada 2010 r.

W 2011 r. łódzkie harcerki spod znaku ZHR podjęły starania, aby Patronką ich drużyny została Anna Burdówna.

październik – grudzień 2016

Szlakiem podworskich parków Nowy szlak turystyczny gminy Pruszcz Gdański poprowadzi nas śladami wspaniałego starodrzewu, kaskadowych stawów i wyjątkowych gatunków rodzimych roślin.

Zrewitalizowany park w Arciszewie

Wojanowo. Na terenie podworskiego parku znajduje się starodrzew liczący ok. 700 lat.

Warte zachowania są również trzy stawy, położone wobec siebie kaskadowo

Trzy z podworskich parków na terenie gminy doczekały się już rewitalizacji. Swój dawny blask odzyskało Arciszewo, Rekcin i Rotmanka.

Przypomnijmy. Odnowienie parku w Arciszewie obejmowało wykonanie prac porządkowych, odtworzenie pieszych ciągów komunikacyjnych z rodzimego gruntu, umiejscowienie elementów architektury ogrodowej takiej jak: ławki, kosze, edukacyjne tablice informacyjne, tablice dendrologiczne, stojaki na rowery, karmniki i budki lęgowe dla ptaków, odtworzenie niektórych drzew i krzewów oraz stworzenie siłowni na świeżym powietrzu z urządzeniami do ćwiczeń.

Park w Rekcinie został oczyszczony ze śmieci, chwastów i jednorocznych krzewów.

Stare drzewa zostały odmłodzone (przycięte), a w ich sąsiedztwie pojawiły się nowe drzewka, byliny i krzewy. Zagospodarowano sadzawkę i wysiano trawniki. Na terenie parku pojawiła się mała architektura w postaci ławek, koszy na śmieci, tablic informacyjnych oraz wiaty piknikowej.

Z kolei rewitalizacja zespołu dworsko – parkowego przy ul. Leśnej w Rotmance polegała na stworzeniu ścieżki przyrodniczej z tablicami edukacyjnymi i małą architekturą.

Obecnie, przy udziale środków unijnych, gmina chce przywrócić dawną świetność dwóm pozostałym podworskim parkom – w Wojanowie (powierzchnia 9 ha) i w Będzieszynie (3 ha).

Kiedy ostatnie dwa parki przejdą rewitalizację, będzie można wybrać się na wycieczkę „śladem parków podworskich gminy Pruszcz Gdański.

47

historia Roman Ciesielski

Kalendarium spotkań, imprez poetyckich i literackich w latach 1960-2016 na terenie powiatu gdańskiego. cz.1 Miejska Biblioteka Publiczna, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Pruszczu Gdańskim - od 2003 r.

1960 - Wystawa książek dziecięcych.

1967 - Od lipca tego roku w czytelni biblioteki odbyło się szereg spotkań z pisarzami Stanisława Fleszarowa-Muskat, Róża Ostrowska, Franciszek Fenikowski, Marian Podkowiński, Longin Pastusiak, Wiesław Górnicki, Irena Przewłocka, Jan Żabiński, Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Barbara Nawrocka, Lech Bądkowski, Augustyn Necel, Stanisław Dąbrowski, Mirosław Azembski, Stanisław Goszczurny, Michał Misiorny, Roman Szydłowski, Andrzej Perepeczko, Jan Piepka.

1988 - Spotkanie autorskie: Mirosław Stecewicz.

Wystawa książek dziecięcych w Miejskiej Bibliotece w Pruszczu Gd. na zdjęciu Tomek Bolesławski, 1960 r.

1990 - Spotkanie autorskie: Danuta Wawiłow.

1991 - Konkurs poetycki „Moje miasto” - dla uczniów szkół podstawowych.

48

1998 - Spotkanie autorskie: Marta Fox. 1999 - Spotkanie autorskie: Jerzy Samp.

2000 II Pomorskie Dni Literatury w Pruszczu Gdańskim.

- Wystąpienie dr Ewy Nawrockiej, historyka literatury, na temat rozwoju twórczości w regionie pomorskim w latach 1990-2000.

- Wystąpienie Andrzeja K. Waśkiewicza, poety i krytyka literackiego, który pokazał literacki Gdańsk od czasów wieszcza, który w czwartej księdze „Pana Tadeusza” napisał: Miasto Gdańsk, niegdyś nasze, będzie znowu nasze. Przedstawił również literaturę kaszubską i regionalną. Przypomniał książki takich pisarzy jak Gunter Grass, Paweł Huelle, Waldemar Nocny i Stefan Chwin.

- Organizatorzy imprezy, wspólnie z placówkami oświatowymi i kulturalnymi w Pruszczu Gdańskim i Rusocinie, przygotowali spotkania autorskie w których wzięli udział: Gabriela Danielewicz, Jan Piotr Grabowski, Andrzej K. Waśkiewicz, Ariana Nagórska, Jacek Kotlica, Wiesław Jabłonowski, Jerzy Tomaszkiewicz, Kazimierz Sopuch, Andrzej Perepeczko, Stanisław Janke, Janina Wieczerska, Zbigniew Żakiewicz, Stanisław Załuski, Roman Landowski, Eugeniusz Kupper, Stanisław Esden-Tempski, Janusz Rosiński, Mirosław Stecewicz, Maryla Hempowicz, Lesław Furmaga, Stanisław Gostkowski, Andrzej Grzyb.

Organizatorzy – Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Gdańsku, Miejska Biblioteka Publiczna i Miejski Dom Kultury w Pruszczu Gdańskim.

– Promocja książki Józefy Krośnickiej „Pamięci księdza prałata Józefa Waląga”.

2001 - Spotkania autorskie: Hanna Krall, Ryszard Kapuściński, Jerzy Pilch.

- Promocja książki Jacka Ciarkowskiego „Pruszcz Gdański wczoraj i dziś”.

2002 - Spotkania autorskie: Roman Warszewski, Katarzyna Grochola, Wanda Chotomska.

2003 - Spotkania autorskie: Maria Nurowska, Andrzej Sapkowski.

2004 - Spotkania autorskie: Janusz L. Wiśniewski, Marcin Wolski.

październik – grudzień 2016

II Pomorskie Dni Literatury. Na zdjęciu - Ewa Nawrocka i Wystawa wydawnictw o regionie pomorskim, MDK, 2000 r., Fot. Ewa Twardy

2006 - Spotkanie autorskie: Janusz Głowacki.

- Promocja książki Józefy Krośnickiej „W cieniu Gdańska”.

2007 - Spotkanie autorskie: Wojciech Kuczok.

2008 - Spotkania autorskie: Stefan Chwin, Aleksander Jurewicz, Daniel Passent, Tomasz Jastrun, Józef Hen. 2009 Spotkania autorskie: Maria Czubaszek, Marta Ossowska.

2010 Spotkania autorskie: Józefa Krośnicka, Zofia Sokół, Małgorzata Warda.

2011 Spotkanie autorskie: Daniel Odyja.

– Promocja książki Zofii Sokół „W stronę drzewa”.

2012 - Spotkania autorskie: Hanna Florek, Michał Rusinek, Bogdan Gorczyca.

– Promocja książki Romana Ciesielskiego „Grafika Raduni”.

O poezji Romana Ciesielskiego mówiła Halina Goral-Rybkowska.

2013 - Spotkania autorskie: Jerzy Struk - recital poezji śpiewanej w wykonaniu zespołu „Arete”, Tadeusz Jałoszyński, Andrzej Perepeczko.

– Promocja książki Romana Ciesielskiego „Trudny powrót”.

Prowadzenie spotkania Anita Kotwa-Kąkol.

Promocja książki Józefy Krośnickiej „Pamięci Księdza Prałata Józefa Waląga”, Miejska Biblioteka Publiczna, 2000 r.

49

Jerzy Pilch podpisuje książkę „Pod mocnym aniołem”, 2001 r.

Promocja książki Jacka Ciarkowskiego „Pruszcz Gdański wczoraj i dziś – kolekcja przedwojennych pocztówek”, 2001 r.

2014 - Akcja społeczna, II ogólnopolska edycja: „Czytam w podróży … Herberta” 2014, - Koncert muzyki renesansowej: wykonawcy - Joannna Sobowiec-Jamiol - sopran i Wanda Kozyra - lutnia. Zostały wykonane pieśni świeckie i religijne, psalmy Gomółki do słów Jana Kochanowskiego, pieśni dworskie oraz utwory lutnistów, m.in: Walentego Bakfarka oraz Wojciecha Długoraja.

- Narodowe czytanie: Trylogia Henryka Sienkiewicza.

- Promocja Antologii poetów powiatu gdańskiego, „Niebieskie neony” pod red. Romana Ciesielskiego. Wstęp Halina Goral-Rybkowska. Wiersze zaprezentowała Wanda Neumann. Oprawa muzyczna: Paweł Zagańczyk i Andrzej Wojciechowski.

- Spotkania autorskie: Andrzej Perepeczko, Dominika Kraska.

- Wystawa: „PRL we wspomnieniach” oraz koncert Michała Olejnika.

2015 - Spotkania autorskie: Marek Adamkowicz, Ewa Chotomska, Aleksander Pawelec, Gabriela Szubstarska, Kazimierz Sakowicz, Roman Ciesielski.

• Europejska Noc Muzeów - koncert w wykonaniu Michała Olejnika, - wystawa pamiątek rodziny Weynów od 1914 r., - Wystawa: Ilse Scheutzow. Oprac. Marek Kozłow, Bartosz Gondek.

- Narodowe czytanie: „Lalka” Bolesława Prusa.

2016 - Spotkania autorskie: Dominika Kraska, Łukasz Orbitowski, Wawrzyniec Rozenberg.

• Promocja: Kwartalnika Artystyczno-Historycznego „Neony-tożsamość” Nr 1, 2, 3.

- Wystawy malarstwa: Ewa Kruglik, Wiesław Grzech, - Mini recitale poezji śpiewanej: Elżbieta Kruglik, Zofia i Janusz Jaromin,

Wiersze poetów z antologii „Niebieskie neony” czytała Wanda Neumann, aktorka Teatru Wybrzeże, CKiS w Pruszczu Gd., 2014 r.

50

Wystawa „Ilse Scheutzow” o Pierwszej Damie życia kulturalnego przedwojennego Pruszcza. Na zdjęciu od lewej: Marek Kozłow i Bartosz Gondek – autorzy wystawy, historycy.

październik – grudzień 2016

- Czytanie wierszy: swoje wiersze czytała Hanna Glok-Lejk, wiersze Zygmunta Bukowskiego czytała Alina Czechowicz.

- Promocja książki Oli Borzęckiej „Szepty”, spotkanie prowadziła Halina Goral-Rybkowska.

• Europejska Noc Muzeów - koncert piosenki francuskiej w wykonaniu Ewy Rzeszotarskiej przy akompaniamencie Ryszarda Łyczko, - wykład o historii Pruszcza, Bartosza Gondka i Marka Kozłowa.

- Prelekcja: Judyta Król „Pruszcz Gdański na styku trzech kultur”.

- Promocja książki Jerzego Fryckowskiego „Niebieska”. Spotkanie prowadziła Anna Górecka.

- Narodowe czytanie: „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza.

Janusz Głowacki wśród pracowników i miłośników PiMBP, 2006 r.

Ponadto w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej odbyło się szereg spotkań z poetami i pisarzami literatury dziecięcej oraz znanymi polskimi reżyserami, aktorami, podróżnikami, twórcami sztuki. Godna zauważenia jest, prowadzona na wysokim poziomie, praca z czytelnikami.

W październiku 2016 r. Biblioteka obchodziła, 70. Rocznicę powstania.

Promocja tomiku poezji Zofii Sokół „W stronę drzewa”, 2011 r.

Promocja tomiku wierszy Romana Ciesielskiego „Grafika Raduni”, 2012 r., fot. Cecylia Sobczyk

Weronika Grzelak, bibliotekarka, 1954 r. Fot. Kronika Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej

Weronika Grzelak, bibliotekarka.przy opracowywaniu księgozbioru, 1973 r. Fot. Kronika Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej

51

grafika Teresa Piotrowska, bez tytułu, grafika cyfrowa.

Cezary Paszkowski, „Łapino”, akwaforta

52

październik – grudzień 2016

malarstwo

Maria Halina Cenkiel, malarstwo na szkle, farba witrażowa

Ewa Kruglik „Łódka w Łapinie”, olej na płótnie.

Alicja Kazanowska „Zima”, olej

53

malarstwo

Jolanta Szymerska, „Recital”, akryl

EL-GRZEŚ Spółka z o.o. ul. Wierzbowa 6, Roszkowo 83-000 Pruszcz Gdański

• PROJEKT I WYKONAWSTWO

Adres do korespondencji: ul. Mickiewicza 2B 83-000 Pruszcz Gdański

• SERWIS I NADZÓR

tel./faks 58-683-32-01 el-grzes@el-grzes.pl

• BADANIA I POMIARY • TERMOWIZJA

wwww.el-grzes.pl

54

październik – grudzień 2016

55

kronika kulturalna 2 lipca, zespół Teatru „Wybrzeże” rozpoczął Scenę Letnią, na Faktorii w Pruszczu Gd., premierowym wykonaniem spektaklu „Par Paranoje” w reżyserii Adama Orzechowskiego. Drugą premierą ósmego sezonu było: „Uwiedzeni! Małżeństwo Z Kalendarza. Cudzoziemczyzna” w reżyserii Jarosława Tumidajskiego.

Podczas tegorocznych wakacji aktorzy Teatru „Wybrzeże”, dla swojej wiernej publiczności, zagrali również spektakle: „Murzyn Warszawski”, „Seans”, „Pełnia Szczęścia” oraz „Akt Równoległy”.

3 lipca na Scenie Muzycznej Faktorii Kultury jako pierwszy wystąpił zespół „Raz Dwa Trzy”. W lipcu odbyły się także koncerty: „Rezerwat”, „Motyle”, Janusz Radek oraz dwukrotnie Orkiestry Miasta Pruszcz Gdański. Sierpień w Amfiteatrze to spotkania z: Emilią Komarnicką & Lola Band, „Kabanosem” i Kamilem Bednarkiem.

10 sierpnia, mieszkańcy Gminy Pruszcz Gd. po raz kolejny spotkali się na terenie OKSiBP w Cieplewie na festynie seniora „Kto się śmieje, ten nie płacze”. Wystąpiła grupa folklorystyczna „Żuławskie Bursztynki” z Nowego Dworu Gd. a program baletowo-operetkowy zaprezentowali artyści Teatru Wielkiego z Poznania.

Były też tańce z zespołem „Mistic”, pokazy ćwiczeń usprawniających i badanie składu masy ciała, porady dietetyka i rehabilitanta. Stowarzyszenie Sołtysów Gminy Pruszcz Gd. oraz druhowie z OSP Jagatowo.

W dniach 30 lipca-7 sierpnia na zaproszenie dyrektor artystycznej 10. Festiwalu Filmu i Sztuki Dwa Brzegi, Grażyny Torbickiej, „Kino za Rogiem” z OKSiBP w Cieplewie było gościem tego wydarzenia, organizowanego w Kazimierzu Dolnym i Janowcu nad Wisłą. Dla dzieci z Janowca i turystów instruktorzy OKSiBP Gminy Pruszcz Gd. przeprowadzili plenerowe warsztaty artystyczne inspirowane filmami „Proszę słonia” oraz „Jacek i Placek”. Promowali też placówkę na towarzyszących festiwalowi konferencjach i panelach dyskusyjnych poświęconych małym, lokalnym kinom.

14 sierpnia w Przywidzu już po raz drugi odbył się Rockblu Przywidz Festiwal, podczas którego uhonorowano największe gwiazdy polskiej estrady.

W ubiegłym roku powstał tu Bulwar Zespołu „Czerwone Gitary” oraz odsłonięto pomnik „Korzenie Rocka”, na którym swoją pamiątkową płytę, jako pierwszy zawiesił zespół „Czerwone Gitary” z Jerzym Skrzypczykiem. W tym roku swoje płyty na „Korzeniach Rocka” zawiesili: „Kombi”, „Oddział Zamknięty Jary OZ” i „Harlem”.

Odbyły się koncerty gwiazd. Wystąpiły zespoły „Harlem”, „Oddział Zamknięty Jary OZ” i „Kombi” ze Sławkiem Łosowskim i laserowym show.

Organiatorami byli: Gmina Przywidz, Gminny Ośrodek Kultury w Przywidzu, Zielona Brama.

Impreza odbyła się pod Patronatem honorowym Marszałka Województwa Pomorskiego – Mieczysława Struka.

16 sierpnia, podczas Jarmarku Dominikańskiego miała miejsce promocja Gminy Cedry Wlk. Na stoisku żuławskiej gminy pełno było informacji o lokalnych zabytkach, atrakcjach regionu, materiałów promocyjnych i krajoznawczych.

Odwiedzający stoisko mogli wspólnie z prowadzącymi zaplanować wyprawę na Żuławy, a także skosztować tradycyjnych przekąsek przygotowanych przez Koło Gospodyń Wiejskich w Leszkowach. Jak zawsze uczestnicy Jarmarku chętnie sięgali po dostępne foldery i ulotki informacyjne. Ogromną popularnością cieszyła się Przystań Żeglarska w Błotniku. Maria Gierszewska i Danuta Fritz w strojach żuławskich zapraszając do Gminy Cedry Wlk. i udzielały odpowiedzi na zadawane pytania.

W dniach 22 - 26 sierpnia w Stanicy Żeglarskiej w Wiślince odbyły się półkolonie „Kolorowe wakacje pod żaglami”. W tajniki żeglarstwa, wiązania węzłów i budowy dużych łodzi wprowadziła dzieci kadra instruktorów z Pomorskiego Związku Żeglarskiego. Były także zajęcia plastyczne i sportowe, warsztaty i spektakl teatralny.

Uczestnicy pływali żaglówkami i wybrali się w rejs po Martwej Wiśle. Organizatorem wypoczynku był Ośrodek Kultury, Sportu i Biblioteka Publiczna Gminy Pruszcz Gd.

56

październik – grudzień 2016

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

27 sierpnia w ramach Sceny Muzycznej Faktorii Kultury odbył się koncert zespołu „Luxtorpeda”. Uzależnieniom stop! Wybieram Muzę! Koncert zorganizowano w ramach profilaktyki Przeciwdziałania Alkoholizmowi i Narkomanii.

28 sierpnia, na zakończenie ósmego sezonu Faktorii Kultury w Pruszczu Gd. odbył się Kabareton. Licznie zgromadzonych widzów do łez rozśmieszyli: kabarety „Ciach” i „Słoiczek po cukrze” oraz Cezary Pazura.

3 września w Żuławskim Skansenie Maszyn Rolniczych w Mokrym Dworze odbył spektakl „Opowieści Strasznego Dworu w Mokrym Dworze”. W widowisku, w reżyserii Roberta Skolmowskiego, artyści największych polskich scen zaprezentowali słynne arie z opery Stanisława Moniuszki. Publiczność jak zwykle zasiadła na widowni zbudowanej ze słomy. Organizatorami wydarzenia byli OKSiBP w Cieplewie, sołectwo Mokry Dwór i Stowarzyszenie Sołtysów Gminy Pruszcz Gd. 3 września, W Cedrach Wlk., w ramach Dożynek Gminnych, rozegrany został Turniej Sołectw o statuetkę Złotego Kłosa. W rywalizacji turniejowej udział wzięło sołectwo Cedry Wielkie, Cedry Małe, Miłocin, Giemlice, Kiezmark, Leszkowy i Stanisławowo. Turniej obejmował cztery konkurencje: najpiękniejsze stoisko, pokaz mody „owoc lub warzywo”, prezentacja piosenki ludowej i wykonanie kapelusza dożynkowego. W ogólnej punktacji turniejowej I miejsce i statuetkę Złotego Kłosa otrzymało sołectwo Cedry Małe.

11 września, na placu przy Kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Trąbkach Wlk. odbyły się Dożynki Archidiecezjalno-Samorządowe w Trąbkach Wlk. Wręczono nagrody w konkursie koron żniwnych. Mszę św. koncelebrował Arcybiskup Metropolita Gdański Sławoj Leszek Głódź. Metropolita w homilii m.in. opowiedział historię kultu Matki Bożej Trąbkowskiej i wspomniał o problemach jakie nurtują rolników. Na zakończenie poświęcił ziarno siewne oraz zgromadzonych, a Starostowie Dożynek, Anita i Andrzej Dończykowie, dzielili chleb wśród uczestników uroczystości. Po Mszy św. zgromadzeni udali się z wieńcami na skwer przy ul. Św. Floriana, któremu nadano imię Marszałka Sejmu RP Macieja Płażyńskiego. Oddany został do użytku także obiekt - samolot będący jednocześnie urządzeniem rekreacyjnym i zabawowym.

Na stadionie, Wójt Błażej Konkol uroczyście otworzył Biesiadę Dożynkową.

Wystąpili m.in. Orkiestra Dęta Przyjaciół i Znajomych pod dyrekcją Huberta Szczypiorskiego, członkowie Stowarzyszenia „Rodzina Kolpinga” z Kłodawy, Koło Gospodyń Wiejskich z Gołębiewka, zespół „Standard Acoustic”, Męskie Towarzystwo Śpiewacze „Gryf”. Biesiadę zakończył zespół „Andre”. Na stadionie wśród licznych stoisk było m.in. stoisko z obrazami Genowefy Latocha.

11 września w sali koncertowej Urzędu Gminy Kolbudy miał miejsce koncert Raya Wilsona. Usłyszeliśmy największe przeboje „Genesis” w wykonaniu ostatniego wokalisty tej grupy – Raya Wilsona oraz jego zespołu. Podczas koncertu zabrzmiały m.in.: „Land of Confusion”, „No Son Of Mine”, „Mama”, „Follow you follow me”,„Congo” a także kultowe solowe kompozycje artysty „American Beauty”, czy „Inside” grupy „Stiltskin”.

17 września Dożynki w Ostrowitem w gminie Suchy Dąb, zakończyły obchody Święta Plonów na terenie powiatu gdańskiego i dziękczynienia za zakończone żniwa i prace polowe. Liczne atrakcje przygotowała dla gości starościna dożynek Anna Krawczyk i Rada Sołecka Ostrowite. odbyły się m.in. pokaz lepienia garnków i kucia żelaza, występy Koła Gospodyń Wiejskich oraz dzieci i uczniów gminnych szkół. W III Turnieju Sołectw zwyciężyła drużyna ze Steblewa. Wystąpiły zespoły „Mitra” i „Gesek”. Spotkanie zakończyła wspólna zabawa taneczna i pokaz laserów. Podczas dożynek, funkcjonował także punkt dawcy szpiku, Fundacji DKMS. 17 września, w Lisewcu, w gminie Kolbudy odbyło się Święto Dyni. A na nim miały miejsce m.in. konkursy kulinarne i z wiedzy przyrodniczej. Prezentacje lampionów wykonanych z dyni oraz największych wyhodowanych okazów tego

57

warzywa. Były też degustacje dyniowych przecierów, zapiekanek, ciast, dżemów, keczupów, soków, zup i kremów. Święto zostało zorganizowane przez Koło Gospodyń Wiejskich „Lisewianki” we współpracy z Sołtysem i Radą Sołecką Lisewca.

16 - 18 września na terenie Campingu Przywidz odbył się Przywidz Culture Camp Festiwal czyli weekend w plenerze z żywą sztuką. Trzy dni ze sztuką wypełniły otwarte warsztaty plastyczne - rysunku i malarstwa, ceramiki i toczenia, raku (japońskiej techniki wypału) linorytu, oraz tańca i jogi. Organizatorami byli: Camping Przywidz, Gdańska Szkoła Artystyczna, Teatr „Znak” oraz Gminny Ośrodek Kultury w Przywidzu.

18 września w sali koncertowej Urzędu Gminy Kolbudy odbył się koncert rockowego zespołu „Lipali”.

18 września w Trutnowach, w Gminie Cedry Wlk., w żuławskim domu podcieniowym, miał miejsce XI Powiatowy Konkurs Kulinarny „Niebo w gębie, czyli przysmaki powiatu gdańskiego”, zorganizowany przez Stowarzyszenie „Żuławy Gdańskie” przy wsparciu finansowym powiatu gdańskiego. Zgłoszono 47 potraw. Wszyscy uczestnicy otrzymali nagrody rzeczowe. Konkursowi towarzyszyła wystawa fotografii uczestników pleneru „Na Szlaku Domów Podcieniowych” oraz ekspozycja ziół, roślin dziko rosnących i zielników przygotowana w ramach projektu „Żuławska Apteka”. Wystąpił także zespół „Zagan Acoustic” z Ewą Rzeszotarską w repertuarze Edith Piaf.

25 września - Koncert Józefa Skrzeka na organy piszczałkowe i syntezator Mooga odbył się w kościele pw. Św. Floriana w Kolbudach. Wokalista, multiinstrumentalista i kompozytor, założyciel popularnego w latach 70 zespołu SBB. Występ tego nietuzinkowego artysty, w tak szczególnej scenerii przypadł do gustu i dostarczył wielu, niezapomnianych wrażeń, publiczności. Warto wspomnieć, że wcześniej współpracował z tak wybitnymi polskimi muzykami jak Czesław Niemen czy też z zespołem „Breakout”.

W dniach 25-28 września w „Kinie za Rogiem”, w OKSiBP, w Cieplewie odbył się 7. Festiwal Filmów Młodego Widza Wędrujące Ale Kino! Był czerwony dywan i pozowanie do zdjęć na tzw. „ściance”, wystawa filmowych plakatów, koncert muzyki filmowej, panel dyskusyjny dla rodziców i nauczycieli oraz warsztaty artystyczne z różnych dziedzin związanych z kinem. Za najlepszy obraz dziecięce jury uznało holenderski film „Niesamowity Wiplala” w reżyserii Tima Oliehoeka. W plebiscycie publiczności zwyciężył obraz „Kacper i Emma na safari”.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

58

„Par Paranoje”, premiera na Scenie Letniej Teatru „Wybrzeże”, Faktoria Kultury, fot. Archiwum CKiS Festyn seniorów Gminy Pruszcz Gd. w Cieplewie, fot. M.Bielicka/UG Pruszcz Gd. Koncert zespołu „Raz Dwa Trzy”, Faktoria Kultury, fot. Archiwum CKiS Pruszcz Gd. Koncert „Kombi” ze Sławomirem Łosowskim na Rockblu Festiwal w Przywidzu, fot. Archiwum GOK Spektakl „Opowieści Strasznego Dworu w Mokrym Dworze”, fot. M.Bielicka/UG Pruszcz Gd. Cedry Wlk., Dożynki Gminne, stoisko Sołectwa Kiezmark, fot. Archiwum ŻOKiS Koncert Raya Wilsona w Kolbudach, fot. Rafał Kulwiec Trąbki Wlk., Dożynki Gminne 2016, dożynkowe wieńce, fot. Andrzej Markowski Wieńce dożynkowe przed sceną w Ostrowite w Gminie Suchy Dąb, fot. Tomasz Jagielski Święto dyni w Lisewcu, w Gminie Kolbudy, fot. Kamila Chomicz.

Jury Powiatowego Konkursu Kulinarnego. Od lewej: Marian Kwapisiewicz prezes Kapituły Kulinarnej „Gdańskie Smaki”, Artur Michna - krytyk kulinarny, Ryszard Tomkowicz - właściciel hotelu i restauracji „Cedrowy Dworek”, Marian Cichon - wicestarosta Powiatu Gdańskiego, Ewa Lewandowska, Elżbieta Skirmuntt-Kufel - Stowarzyszenie „Żuławy Gdańskie”, fot. Marta Szwemińska Koncert organowy Józefa Skrzeka w kościele pw. Św. Floriana w Kolbudach, fot. Rafał Kulwiec Warsztaty w ramach 7. Festiwalu Filmów Młodego Widza Wędrujące Ale Kino!, fot. Archiwum OKSiBP Dożynki Gminy Pruszcz Gd. w Wiślince, fot. M.Bielicka/UG Pruszcz Gd. Gmina Cedry Wlk., Promocja na Jarmarku Dominikańskim, fot. Archiwum ŻOKiS

październik – grudzień 2016

11

12

13

14

15

noty o autorach Autorzy prezentacji Jerzy Fryckowski Ur. 1957 r. w Gorzowie Wlkp. Mieszkaniec Pruszcza Gd. w latach 1980-1984. Poeta, krytyk literacki, dzien­ nikarz, redaktor, animator kultury, zajmuje się także teatrem i twórczością satyryczną. Debiutował tomikiem „Cierpliwość ubogich”. Jest laureatem Konkursu Poetyckiego o Nagrodę-rzeźbę Zygmunta Bukowskiego w Przywidzu. Wy­ dał dotychczas 15 książek poetyckich. Jest m.in.współautorem An­tologii Poezji Twórców Powiatu Gdańskiego „Niebieskie neony”. Ostatnio wydał antologię wierszy o ojcu „On też jest tylko jeden” i tomik „Niebieska”.

Bogdan Groth Ur. 1962 r. Mieszkaniec Pruszcza Gd. Z zawodu rzemieślnik. Patriota polskiego krajobrazu. Miłośnik, pasjonat fotografii. W latach 2007 - 2014 był członkiem Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego. Ma w dorobku 3 autorskie albumy fotograficzne. „Pruszcz Gdański wczoraj i dziś...”, 2008, 2010, „Radunia”, 2010, „Zwiedzaj i odkrywaj Powiat Gdański”, 2014. Jest współautorem kilkunastu innych albumów. Jego zdjęcia znajdujemy również na licznych mapach, folderach i kalendarzach.

Ostatnio zdobył II miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Fotograficznym „Chrzest Polski – kronikarze piszą, fotografowie interpretują” w Gnieźnie. Zdobywca nagrody Burmistrza Pruszcza Gdańskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury, 2016.

Zenon Kosater Ur. 1955 r. Mieszka i tworzy w Trzepowie, w gmi­ nie Przywidz. Rzeźbiarz. Twórca ludowy. Swoje rzeźby wykonu­je w drewnie lipowym. Prace Zenona Kosatera trafiły do wielu zbiorów i ko­lekcji sztuki ludowej głównie w Polsce i Niemczech. Brał udział w Przeglądach Dorobku Kulturalnego Powiatu Gdańskiego „Cu­dze chwalicie – swego nie znacie” w Straszynie. Jest członkiem Stowarzyszenia Twórców „Przystanek Sztuka” w Straszynie.

Gagik Parsamjan Ur. 1957 r. w Eczmiadzinie w Armenii. Od 1994 r. mieszka i tworzy w Jagatowie, w gminie Pruszcz Gd. Malarz, ceramik.. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Erewaniu.

Swoje obrazy prezentował na licznych wystawach w całej Europie. Brał także udział w Przeglądzie Dorobku Kultural­nego Powiatu Gdańskiego „Cudze chwalicie, swego nie znacie” w Straszynie.

Był projektantem tulipanowego kobierca podczas pierwszej edycji „Żuławskiego Tulipana” w Mokrym Dworze.

Nowi autorzy: Robert Boetcher Ur. 1970 r. Mieszka i tworzy w Juszkowie, w gminie Pruszcz Gd. Muzyk i grafik. Uczęszczał do Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II Stopnia im. F. Nowowiejskiego w Gdańsku. Absolwent Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Studiował także „Edukację artystyczną w zakresie sztuk plastycznych” na Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Jest członkiem Orkiestry Miasta Pruszcz Gdański. Gra na wiolonczeli.

Maria Halina Cenkiel Ur. 1944 r. Mieszkanka Pruszcza Gd. Uprawia malarstwo olejne na szkle. Dotychczas brała udział w wielu plenerach malarskich i wystawach zbiorowych. M.in. w Międzynarodowych plenerach malarskich w Przywidzu, plenerach plastycznych w Ciecholewach, Przeglądach Dorobku Kulturalnego Powiadu Gdańskiego „Cudze chwalicie, swego nie znacie” w Straszynie, kiermaszu sztuki ludowej w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Gdańsku oraz wystawach okolicznościowych w Miejskim Domu Kultury w Pruszczu Gd. Barbara Chudyba Ur. 1953 r. Mieszka w Straszynie, w Gminie Pruszcz Gd. Szlifu i ogłady malarskiej uczyła się w Stowarzyszeniu Twórców „Przystanek Sztuka” w Straszynie. Brała udział w licznych plenerach i warsztatach malarskich organizowanych przez to Stowarzyszenie. Od 2015 r. jest członkiem Nadbałtyckiego Stowarzyszenia Plastyków im. M.Mokwy w Gdańsku. Obrazy prezentowała na wystawach w Cieplewie, Pruszczu Gd. oraz Gdańsku.

Andrzej Dąbek Ur. 1949 r. Jako gość, namiętnie fotografował Pszczółki i okolice. Owocem jego zdjęć była wystawa, pokaz slajdów i prelekcja w Gminnej Bibliotece Publicznej w Pszczółkach.

Założył Klub Fotograficzny „7/77”, 1977 r. oraz Lęborski Klub Fotograficzny, 2008 r. w Lęborku. W 2014 r. otrzymał główną nagrodę Certyfikatu Promocji Ziemi Lęborskiej „Twórczość Fotograficzna” Edycja 2013. Prace swoje pokazywał na wystawach indywidualnych i zbiorowych w Gdańsku, Międzychodzie, Kamionnej k.

Poznania, Stralzundzie Niemcy.

Iwona Deptuch-Dymowska Ur. 1955 r. Mieszka w Pruszczu Gd. Studia na Wydziale Malarstwa i Rzeźby Gdańskiej ASP ukończyła w 1981 r. Brała udział w wielu wystawach zbiorowych oraz indywidualnych w Polsce i za granicą. M.in. Niemcy - Brema, Francja - Limoseu. Ostatnio uczestniczyła w zbiorowej wystawie malarstwa twórców z Europy środkowej - „Kunst aus Osteuropa” w Wiesbaden, w Niemczech.

Tomasz Jagielski Ur. 1972 r. Pracuje jako nauczyciel w Zespole Szkół w Suchym Dębie. Absolwent historii na Uniwersytecie Gdańskim i studiów podyplomowych z politologii na UG. Interesuje się przeszłością ziemi pomorskiej, Kociewia i Żuław. Napisał kilka publikacji o charakterze regionalnym: „Ostrowite i Suchy Dąb – Historia wsi żuławskich” (2006), „Jubileusz 50-lecia Szkoły Podstawowej w Suchym Dębie 1957–2007”, 2007, „Steblewo historia wsi żuławskiej”, 2008, „Steblewo, dawne dzieje”, 2012, „Wróblewo – 700 lat wsi żuławskiej”, 2012. Publikuje też w prasie lokalnej „Pomerania”, „Dziennik Bałtycki”, „Teki Kociewskie” i „Neony – Tożsamość”.

Pełni funkcję prezesa Oddziału Kociewskiego ZKP w Tczewie.

Alicja Kazanowska Ur. 1950 r. Mieszka w Rotmance, w gminie Pruszcz Gd. Malarka. Jest samoukiem. Malowanie sprawia jej wielką radość. Od czterech lat poświęca czas na zgłębianie tajników tej przepięknej sztuki. Oczywiście jak każdy amator robi wiele błędów i ciągle szuka doskonałości, tworząc i ucząc się pod okiem Urszuli Niklas oraz prof. Ryszarda Kula w Uniwersytecie III Wieku w Pruszczu Gd. Swoje prace wystawiała wraz z koleżankami ze Stowarzyszenia Twórców „Przystanek Sztuka” - w Cieplewie, Pruszczu Gd. oraz Gdańsku. Spełnia swoje marzenia i rozwija dalej swoją pasję -malarstwo.

Henryka Lisiecka Ur. 1942 r. Mieszka i tworzy w Piekle Dolnym, w gminie Przywidz. Ukończyła PWSSP (obecnie ASP) w Gdańsku.

Zajmuje się malarstwem sztalugowym w technikach olej, pastel, gwasz, relief, technika własna a także rysunkiem piórkiem.

Uczestniczyła w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych.

Jej obrazy znajdują się m.in. w zbiorach prywatnych w Kanadzie, USA, Niemczech i Polsce.

Waldemar Nocny Ur. 1951 r. w Gdańsku-Świbnie. Ukończył m.in. Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej w Pruszczu Gd. Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego.

Historyk, pisarz, pedagog. Wydał dotychczas: „Trzynasty kilometr”, „Reguła Trzech”, „Reguła trzech: Nowa Ziemia”, Wyspa Sobieszewska”, „Do wkrótce”, „Kobiety”, Trzecie ujście Wisły” oraz książki z serii Gdańskie dzielnice: „Brzeźno. Najstarsze kąpielisko Wybrzeża Gdańskiego”, „Nowy Port. Pierwsza brama Gdańska”, „Stogi. Zapomniana „wyspa”, „Wyspa Sobieszewska”, „Jelitkowo”, „Letnica”.

Cezary Paszkowski Ur. 1948 r. Mieszka i pracuje w Gdańsku. Jest profesorem w gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych na wydziale Malarstwa i Grafiki. Jest honorowym obywatelem Nowego Orleanu. Bierze udział w wystawach indywidualnych i zbiorowych.

Wystawy indywidualne m.in. w Austrii, Niemczech, USA, Polsce, Francji, Holandii. Jest laureatem ponad 30 nagród i wyróżnień uzyskanych na wystawach i konkursach okręgowych, ogólnopolskich, międzynarodowych. Stworzył m.in. cykl akwafort pokazujących ciekawe miejsca powiatu gdańskiego.

Sprostowanie.

W numerze 3 „Neony-tożsamość” błędnie podaliśmy imię autorki wiersza „Wstrząs”.

Podaliśmy Magdalena Mikos, a powinno być Małgorzata Mikos.

Za zaistniałą pomyłkę przepraszamy.

59

książki nadesłane POEZJA • Zofia Sokół „Poezje tom III” Zanim ostatnią wypiję kroplę spienionej fali życia...” - AGNI, Pruszcz Gd. 2014, • Roman Zygmunt Brodowski „Sacrum-Profanum i ... KRESY”, SONAR, Gorzów Wlkp. 2014, • Jerzy Fryckowski „Niebieska” - JASNE, Pruszcz Gd. 2016.

PROZA • Jerzy Sawicki „Laminat czyli pogłaskaj złego” - AGNI, Pruszcz Gd. 2005, HISTORIA • Kazimierz Czeczotko „Skosztujcie zamku krzyżackiego” - AGNI, Pruszcz Gd. 2007, • Daniel Kufel „VII wieków wsi Trutnowy” - AGNI, Pruszcz Gd. 2008, • „Nasz patron” ksiądz Jan Paweł Aeltermann patron szkoły podstawowej w Mierzeszynie”, opracowała Ewa Kuliczkowska-Gosk -AGNI, Mierzeszyn 2013, INNE • Zygmunt Bukowski, Daria Selka-Bonna „Pod ścieżką słońca” - AGNI, Pruszcz Gd. 2007, • Tomasz Słupecki „Piętnaście lat Gminnego Towarzystwa Sportowego w Pruszczu Gdańskim” -AGNI, Pruszcz Gd. • „60-lat Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 im. Marii Konopnickiej w Pruszczu Gdańskim:1951-2011”, praca zbiorowa, Grupa PLUS, Pruszcz Gd. 2011, • „50 lat Szkoły Podstawowej nr 3 im. Jana Matejki w Pruszczu Gdańskim”, praca zbiorowa - AGNI, Pruszcz Gd. 2011, • „Sport w Gminie Trąbki Wielkie w latach 1945-2012”, praca zbiorowa AGNI, Pruszcz Gd. 2013, • „Nasza szkoła, nasze życie. XX-lecie Szkoły Podstawowej nr 4 w Pruszczu Gdańskim”, praca zbiorowa - AGNI, Pruszcz Gd. 2013, • Mariola Kupryciuk „Pięćdziesiąt lat wydarzeń, a może więcej. Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej w Pszczółkach 50- lecie 1964-2014” - AGNI, Pszczółki 2014.

Nasi partnerzy:

Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji w Trąbkach Wielkich

Żuławski Ośrodek Kultury i Sportu w Cedrach Wielkich

60

październik – grudzień 2016

61

62

październik – grudzień 2016