ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ #56 by ΑΠΕ-ΜΠΕ Α.Ε.

ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ | ΑΘΗΝΑΪΚΟ & ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙ∆ΗΣΕΩΝ

ΤΕΥΧΟΣ 56 | 1 ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

ΠΗΡΑΜΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ

2 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΣΦΥΓΜΌΣ

ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ οι παραλίες είναι τα καλοσχηματισμένα ακροδάχτυλα, που πατούν, με σκέρτσο, πάνω στα βότσαλα, οι θάλασσες το γαλάζιο των ματιών, που μέσα τους χάνεσαι και τα νησιά οι πολύτιμοι λίθοι, τους οποίους κάποιοι σκέφτηκαν ότι μπορούν να κάνουν θρύψαλα, για να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους, τότε τα βουνά της είναι η ακλόνητη γοητεία, που κρύβει μέσα της την ψυχή αυτού του τόπου. Αυτά τα υπέροχα βουνά είναι σχεδόν ανεξερεύνητα απ’ τους περισσότερους Έλληνες, οι οποίοι, για χρόνια όταν έλεγαν θα πάμε στο βουνό, εννοούσαν την Αράχοβα, τον Άγιο Αθανάσιο και άλλα μέρη όπου υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα και όλες οι ανέσεις μιας χειμερινής παραλίας. ΑΥΤΆ ΤΑ ΥΠΈΡΟΧΑ ΒΟΥΝΆ, στα οποία η φύση παραμένει παρθένα, με την καθαρότητά τους που διακρίνεται απ’ όλα τα σημεία του πλανήτη, μας κρατούν κοντά στο ανθρώπινο μέτρο και μας θυμίζουν ότι υπάρχουν ωραιότερα πράγματα από τα χρήματα, τις καριέρες, την εφήμερη “καταξίωση”, τις μικρές και μεγάλες εξουσίες. Γι’ αυτό, πρώτη μέρα του Δεκεμβρίου, το Πρακτορείο διάλεξε να σας παρουσιάσει μερικά απ’ τα βουνά που αγαπήσαμε και αγαπάμε, μέρη ορεινά, πολλές φορές ξεχασμένα, που αν μη τι άλλο μας θυμίζουν τις ρίζες μας, τα ιστορικά μας και τόσο χρήσιμα δράματα, αλλά κυρίως τους ξεχασμένους ανθρώπους τους. ΝΑΙ, ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΎΣ ΜΑΣ ανθρώπους, αυτούς που όλο και λιγοστεύουν για τα “θέλγητρα” των πόλεων, αλλά και από την ανθρωποδιώκτρα εγκατάλειψη, πολλές φορές και εσκεμμένη ή υποχρεωτική, ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών. Όποιος έχει καταγωγή από ορεινό μέρος, ειδικά σε αυτά που ξετυλίχθηκε η ιστορία της εθνικής αντίστασης, του εμφυλίου και μετά ενός σκληρού κράτους και ενός απεχθούς παρακράτους, καταλαβαίνει. Θα έχει ακούσει από παππούδες και γιαγιάδες για το χωροφύλακα, για το μίσος που είχε φωλιάσει για χρόνια μέσα στα χωριά. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που έχει η γη ή η κτηνοτροφία, ειδικά μετά την επικράτηση ενός κόσμου που εμπνέεται από την “ελεύθερη αγορά” και την πτώση των τιμών μόνο για τον παραγωγό, αλλά και την έλλειψη στοιχειωδών υποδομών, σχολείων, ιατρικής περίθαλψης και μιας ζωντάνιας που θα κρατήσει τα νιάτα στον τόπο τους, έκαναν τα χωριά μας να ερημώσουν. ΌΛΑ ΑΥΤΆ που έχουν σχέση με τη διχόνοια ενός λαού εδώ και δεκαετίες είναι παρελθόν. Όμως τα αποτελέσματά τους είναι ορατά σε όλη την περιφέρεια και ειδικά στα βουνά μας. Υπάρχουν χωριά με κατοίκους λιγοστούς γέροντες, παιδιά βλέπεις μόνο τον Αύγουστο και το Πάσχα, η δημιουργία νέων οικογενειών σπανίζει, ένας γάμος ή μία βάφτιση λαμβάνει διαστάσεις κοσμοϊστορικού γεγονότος. Αλλά αυτοί που παραμένουν στα ορεινά χωριά μας είναι άνθρωποι απλοί, ζουν με φυσιολογικούς ρυθμούς, χωρίς να παρασύρονται από την τρέλα του κέρδους. Έχουν μάθει να ζουν με τα λίγα, αλλά και τα τόσα πολλά που τους προσφέρει ο τόπος. Σε πολλά, μα πάρα πολλά χωριά δεν ξέρουν τι θα πει τουριστική βιομηχανία. Εκεί υπάρχουν μόνο επισκέπτες, που θέλουν να ζήσουν δίπλα στη φύση, την απλότητα της ζωής, που θα γευτούν αγνά ντόπια προϊόντα, που θα νιώσουν τι σημαίνει φιλοξενία. ΑΣ ΜΗΝ ΓΕΛΙΌΜΑΣΤΕ, τα βουνά και τα ορεινά χωριά μας, τα διάσπαρτα ξωκλήσια, τα πέτρινα περίτεχνα γεφύρια, τα πεντακάθαρα ποτάμια, τα λιτά σπιτάκια, που με τα φώτα τους σαν φλογίτσες μες τα δάση, ζεσταίνουν την καρδιά μας ομορφαίνουν τη ζωή μας. Πάρτε ένα χάρτη, χαράξτε μια πορεία, την πιο δύσκολη και πάρτε τα βουνά. Αν μη τι άλλο, θα γιατρέψει την ψυχή σας... Χρήσιμη διευκρίνιση. Στο τεύχος 54 (για το Πολυτεχνείο), στη λεζάντα της φωτογραφίας στη σελίδα 9 από τη δίκη της υπόθεσης “Ασπίδα”, πρέπει να σημειωθεί, για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία και μπορεί να παρερμηνεύσουν τα γεγονότα, ότι η υπόθεση αφορά μία σκευωρία ανθρώπων του μετέπειτα δικτάτορα Παπαδόπουλου, που είχε ως στόχο και ως θύματα αξιωματικούς, πιστούς στο δημοκρατικό πολίτευμα και που είχαν ως αποστολή την αποτροπή του πραξικοπήματος. Ευχαριστούμε για τη χρήσιμη παρατήρηση τον επίτιμο αντιστράτηγο Ά. Μπουλούκο, τον οποίο το στρατοδικείο, που εκδίκασε την υπόθεση Ασπίδα, τον καταδίκασε σε 18 χρόνια κάθειρξη, ενώ επίσης εξορίστηκε και βασανίστηκε από τη χούντα. *Το επόμενο τεύχος θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου με το Αλμανάκ της χρονιάς, με τα γεγονότα που σημάδεψαν το 2016.

Χάρης Αναγνωστάκης

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 3

Της Πέπης Γιούλτση

Το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, που προκαλεί το δέος ακόμη και όταν το βλέπεις από το Θερμαϊκό, παραμένει ένα όνειρο για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη τη γη

ΖΉΣΕ ΤΟΝ ΜΎΘΟ ΣΟΥ ΣΤΟΝ ΌΛΥΜΠΟ 4 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Από την παιδική φαντασία όπου οι θεοί του Ολύμπου ζωντάνευαν ανάμεσα στα σύννεφα του μυθικού βουνού, μέχρι τις πρώτες εφηβικές αποδράσεις στα Πριόνια, εκεί όπου τελειώνει η άσφαλτος, και τις εμπειρίες οινογνωσίας της ενήλικης ζωής στο Ελατοχώρι Πιερίας, κοινός παρονομαστής των εξορμήσεών μας ήταν πάντα ο Όλυμπος. Και όχι μόνο για αυτούς που ζουν κάτω από τη σκιά του βουνού αλλά για τους περισσότερους κατοίκους της βόρειας Ελλάδας. Η ευκολία, βέβαια, στην πρόσβαση ήταν πάντα ένα ισχυρό κίνητρο, μαζί με την επιβλητική όψη της κατοικίας των δώδεκα θεών, όταν φυσάει Βαρδάρης και από κάθε γωνιά του Θερμαϊκού Κόλπου μπορεί να δει κανείς ακόμη και το χιόνι να γυαλίζει στο θρόνο του Δία, από τις ακτίνες του χειμωνιάτικου ήλιου. Κάπου ανάμεσα στο δέος που προκαλεί η θέαση της κορυφής του ψηλότερου βουνού της Ελλάδας και στο μυστήριο που αποπνέουν η ιστορία του και οι δραματικές μεταβολές στη μορφολογία του τοπίου, ξεπηδά η επιθυμία για την κατάκτηση του επί χιλιάδες χρόνια ακατόρθωτου: μιας ανάβασης στην κορυφή. Κι΄ αν σκεφτεί κανείς ότι ο Όλυμπος κυριαρχούσε στην ελληνική μυθολογία, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η πρώτη κατάκτηση της ψηλότερης κορυφής του καταγράφηκε στην ιστορία στις 2 ΑυγούΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 5

Τα γύρω χωριά πλαισιώνουν αρμονικά το μυθικό βουνό και επιφυλάσσουν διαρκώς νέες εκπλήξεις 6 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

στου του 1913. Λίγες μέρες νωρίτερα κατέφθαναν στη Θεσσαλονίκη ο Ελβετός φωτογράφος – εκδότης Frederic Boissonas και ο συμπατριώτης του, συγγραφέας τεχνοκριτικός Daniel Baud Bovy, για να παρακολουθήσουν και να φωτογραφήσουν τις πολεμικές επιχειρήσεις, προσκεκλημένοι της ελληνικής κυβέρνησης. Περιμένοντας να περάσουν οι οκτώ μέρες που μεσολαβούν ανάμεσα στους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς τους για τη χολέρα, αποφάσισαν να εξερευνήσουν τον Όλυμπο. Οδηγός τους ήταν ο κυνηγός αγριοκάτσικων Χρήστος Κάκαλος και οι τρεις τους κατάφεραν να φτάσουν μέχρι το τέλος της διαδρομής, τον Μύτικα που βρίσκεται σκαρφαλωμένος στα 2.918 μέτρα. Από εκείνη τη στιγμή και μετά και καθώς το ακατόρθωτο είχε πια επιτευχθεί, όλο και περισσότεροι θνητοί έβαζαν στοίχημα με τον εαυτό τους να φτάσουν μέχρι εκεί. Σύμμαχος στην προσπάθεια έγιναν τα πρώτα καταφύγια που άρχισαν να ξεφυτρώνουν σε όλες τις πλευρές του βουνού προσφέροντας στον ορειβάτη, τον αναρριχητή και τον πεζοπόρο μια ανάπαυλα, μια ευκαιρία να ξαποστάσει και να ανακτήσει τις πολύτιμες δυνάμεις του. Σήμερα το πιο δημοφιλές ελληνικό βουνό διαθέτει εννέα κύρια καταφύγια και άλλα έξι τα οποία δεν είναι στελεχωμένα με προσωπικό και χρησιμοποιούνται σε περίπτωση ανάγκης. Δεν χρειάζεται όμως κανείς να γίνει ορειβάτης για να ζήσει την εμπειρία του Ολύμπου. Η μαγεία του αποκαλύπτεται στον επισκέπτη που θα αγγίξει τα παγωμένα νερά στις βάθρες που σχηματίζονται στο φαράγγι του Ενιπέα, θα μυρίσει τη ρίγανη και το θυμάρι γύρω από το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου, θα γευτεί τη φασολάδα που εδώ και χρόνια σιγοβράζει στο καζάνι του εστιατορίου, που σηματοδοτεί το τελευταίο σημείο πολιτισμού στα Πριόνια, προτού αρχίσει το ανηφορικό μονοπάτι με τα πόδια για την κορυφή. Τα γύρω χωριά πλαισιώνουν αρμονικά το μυθικό βουνό και επιφυλάσσουν διαρκώς και νέες εκπλήξεις. Στους πρόποδες του Ολύμπου το Λιτόχωρο φιλοξένησε στα χοντρά βότσαλα της παραλίας του τα καλοκαιρινά μπάνια των παιδικών μας χρόνων. Στο ορεινό χωριό με τη γραφική πλατεία του αποτυπώθηκαν στη μνήμη μας οι πρώτες εικόνες από το επιβλητικό φαράγγι αλλά και οι γεύσεις και τα αρώματα από το παραδοσιακό ριγανάτο. Από τους Μύλους του Λιτόχωρου ξεκινά, άλλωστε, η διαδρομή προς το φαράγγι ανάμεσα σε κρυστάλλινες πηγές, ξύλινα γεφυράκια, αρωματικούς θάμνους, πεύκα και έλατα. Όσοι ξέρουν καλά τον τόπο προτείνουν μάλιστα στον επισκέπτη να κάνει και την αντίθετη διαδρομή: αντί να ανεβεί, δηλαδή, το φαράγγι με σημείο εκκίνησης το Λιτόχωρο, να το κατεβεί με αρχή τα Πριόνια και σημείο τερματισμού το χωριό. Ενδιάμεσοι σταθμοί θα είναι πάντοτε η παλιά μονή Αγίου Διονυσίου του 16ου αιώνα, η σπηλιά του Αγίου Δημητρίου, οι καταρράκτες και οι λιμνούλες, όπου οι πιο τολμηροί μπορούν να βουτήξουν στα νερά που διατηρούν την ιδιαίτερα χαμηλή θερμοκρασία τους ακόμη και το κατακαλόκαιρο. Εικόνες βγαλμένες από τα παραμύθια υπόσχεται και ο Παλιός Παντελεήμονας, ένα χωριό στα 600 μέτρα υψόμετρο, όπου μέχρι πριν κάποια χρόνια δεν υπήρχε καν ηλεκτρικό ρεύμα, σε μια συνειδητή προσπάθεια να παραμείνει αναλλοίωτη η όψη του στο χρόνο. Εκεί, ακόμη και σήμερα, δεν κινείται ρόδα αυτοκινήτου και μια βόλτα με τα πόδια στα γραφικά πετρόστρωτα σοκάκια, ανάμεσα στους παραδοσιακούς ξενώνες και τα ταβερνάκια κάνει τον τουρίστα να αναρωτιέται αν ξαφνικά θα ξεπηδήσουν λιλιπούτεια ανθρωπάκια από

τα πλούσια φυλλώματα των δέντρων, τα ανθισμένα πολύχρωμα λουλούδια και τα κρεμαστά φαναράκια. Σε αυτό το τοπίο, μόλις χαθούν και οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου και το σούρουπο καλύψει την κορυφογραμμή στην κατοικία των θεών, οι πρώτες μελωδίες του αργεντίνικου τάνγκο δελεάζουν τον άπειρο χορευτή να κάνει τα πρώτα του βήματα στην πίστα, σε μια μιλόγκα που εδώ και καιρό πια διοργανώνουν Γερμανοί επισκέπτες που γοητεύτηκαν από την περιοχή και ανέλαβαν τη σχετική πρωτοβουλία. Λίγο μακρύτερα, το παρελθόν συναντά το παρόν και η παράδοση τη μόδα. Οι νέοι του Ελατοχωρίου, στο πλαίσιο του project “Sex and the village” και τους αυτονόητους συνειρμούς που δημιουργεί, προσέφεραν στα 800 μέτρα υψόμετρο Cosmopolitan με βασικό ποτό το τσίπουρο. Σήμερα μας ξεναγούν στο χιονοδρομικό κέντρο, διοργανώνουν βραδιές γευσιγνωσίας και γιορτές κρασιού με τοπικά προϊόντα, καίνε τα στέμφυλα το φθινόπωρο και κρατάνε ζωντανά το “Κύριε Ελέησον” τα Θεοφάνια, τα κουδούνια στον Ευαγγελισμό, το κάψιμο της ρόκας το Πάσχα, τον “κριτσμά” για το μάζεμα του καπνού. Δηλώνουν, εξάλλου, με πείσμα ότι δεν εγκαταλείπουν τον τόπο τους. Αυτός είναι ο τόπος του Ολύμπου, ενός βουνού με χίλια πρόσωπα που όταν το κοιτά κανείς από μακριά καταλαβαίνει πολύ καλά γιατί οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν το αρχαίο Δίον ειδικά στην συγκεκριμένη τοποθεσία: ακριβώς απέναντι από το θρόνο του Δία, ανάμεσα σε λίμνες και πηγές καλά κρυμμένες στην πυκνή βλάστηση, ώστε να ξαφνιάζουν τον επισκέπτη που σταματά στη θέα των καβουριών πάνω στο πλακόστρωτο. Λίγα μέτρα μακρύτερα, οι πινακίδες του αρχαιολογικού χώρου δημιουργούν στο μυαλό του επισκέπτη την εικόνα των τεράστιων σκηνών που είχαν στήσει στο χώρο οι αρχαίοι Μακεδόνες, με τα πλούσια τραπέζια λίγο πριν ξεκινήσει η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία το 335 π.Χ. Και για όσους δεν έχουν ακόμη επισκεφτεί τον Όλυμπο, μια τουριστική πρόταση περιλαμβάνει απαραίτητα: -το Κάστρο του Πλαταμώνα, εκεί όπου η απόληξη του Ολύμπου “αγγίζει” τη θάλασσα, λίγα μέτρα πάνω από το σημείο όπου το τρένο της παλιάς γραμμής έμοιαζε να πετά πάνω από το νερό, -την πηγή των μουσών που γεννήθηκαν όταν η Μνημοσύνη κοιμήθηκε με το γιο του Κρόνου, -τον εθνικό δρυμό του Ολύμπου που ξεκινά από τα 600 μέτρα υψόμετρο και φτάνει μέχρι την κορυφή του Μύτικα, -τα ενδημικά φυτά και λουλούδια του Ολύμπου, με τα κόκκινα και κίτρινα άνθη, που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο, -μια εμπειρία Ορειβατικού Μαραθωνίου, -τον αρχαιολογικό χώρο της Πύδνας -αλλά και μια προσεκτική ματιά στα πετρώματα ενός βουνού που άρχισαν να σχηματίζονται πριν από διακόσια εκατομμύρια χρόνια ώστε ο Όλυμπος να σχηματιστεί αναδυόμενος από το βυθό της θάλασσας. Και αν οι επισκέπτες είναι αρκετά τυχεροί ή διαθέτουν μεγάλη φαντασία ίσως να αισθανθούν τις δυνάμεις που δημιουργούν οι λιθοσφαιρικές πλάκες, σμπρώχνοντας προς τα πάνω το έδαφος και κάνοντας τον Όλυμπο να ψηλώνει ακόμη κάποια εκατοστά το χρόνο. Από όποιο υψόμετρο, όμως, και αν κοιτάζει κανείς θωρώντας την υπέροχη Μακεδονική γη και το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου πελάγους, μπορεί να καταλάβει αυτό που ήθελε πάντα να πει ο Κώστας Χατζής τραγουδώντας: “όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει η γη με ζωγραφιά...”. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 7

8 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΟΙ ΓΙΑΓΙΆΔΕΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΟΎΝ ΖΩΝΤΑΝΉ ΤΗΝ ΟΡΕΙΝΉ ΕΛΛΆΔΑ

Του Αλέκου Λιδωρίκη

Καθώς τα Χριστούγεννα πλησιάζουν σιγά σιγά τα ελληνικά χωριά ετοιμάζονται να υποδεχτούν τους επισκέπτες που θα τα προτιμήσουν και ιδιαίτερα όσους έχουν καταγωγή από αυτά. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες περιμένουν πως και πως να ξαναδούν τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους. Η προγιαγιά του ορεινού χωριού στον Άγιο Ιωάννη (Κόκκιανη), του Δήμου Θέρμου του νομού Αιτωλοακαρνανίας, κρατά το χωριό ζωντανό και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ελληνίδας γιαγιάς που κρατούν ζωντανά τα ορεινά χωριά. Έμεινε πιστή και παραμένει μέχρι σήμερα στον τόπο που γεννήθηκε. Δεν το εγκατέλειψε, ούτε μετά την απώλεια του συζύγου της, μιλά με νοσταλγία και συγκίνηση για τα χρόνια που έφυγαν, χωρίς ηλεκτρικό, με νερό μόνο από τις πηγές και τα πηγάδια, τα δύσκολα χρόνια, τους πολέμους. Θυμάται τα νιάτα και στεναχωριέται που δεν έχει τις δυνάμεις να βοηθήσει στις καθημερινές εργασίες του χωριού. Μια από τις Ελληνίδες γιαγιάδες, που δεν ήρθαν στην Αθήνα και στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, που με δύναμη ψυχής κράτησαν όρθια ολόκληρα χωριά για δεκαετίες, που σήμερα ορισμένα από αυτά ερημώνουν, και εάν δεν αλλάξει κάτι, ορισμένα τουλάχιστον θα «χαθούν» από τον χάρτη. Θα παραμείνουν απλά κάποια εγκαταλελειμμένα σπίτια, καλυμμένα από θάμνους, κάποιες πέτρες που θα θυμίζουν στους περαστικούς ότι κάποτε εκεί υπήρχε ζωή. Γύρω της, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο, με κάθε ευκαιρία, όπως σε λίγο τα Χριστούγεννα, αλλά κυρίως το Πάσχα και στην καρδιά του καλοκαιριού στη Γιορτή της Παναγίας, τον Δεκαπενταύγουστο, η οικογένεια της: 9 παιδιά, 22 εγγόνια και 14 δισέγγονα που θα περάσουν κάποια μέρες από το χωριό, από όπου και αν βρίσκονται, να τη δουν, να μοιραστούν μαζί της στιγμές από το παρελθόν αλλά και από τη ζωή τους σήμερα. Κάποια από τα παιδιά της που βγήκαν στη σύνταξη και αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω στο χωριό. Η πολυετής οικονομική κρίση συνέβαλε σε αυτό. Ένα από τα ελάχιστα καλά της κρίσης, καθώς οδήγησε κάποιους να γυρίσουν πίσω στα μέρη που γεννήθηκαν, στην περιφέρεια, να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα, συμβάλλοντας στην αναγέννηση τους. Τα δισέγγονα τρέχουν ανέμελα στα χωράφια της γιαγιάς. Απολαμβάνουν κάθε στιγμή, γνωρίζουν μια διαφορετική ζωή από αυτής της πόλης, και αισθάνονται την αγάπη της μεγάλης τους γιαγιάς που τα θυμάται όλα με το μικρό τους όνομα! Και σίγουρα όταν μεγαλώσουν, κάποια από αυτά τουλάχιστον, θα συνεχίζουν να έρχονται στο χωριό, στα πανέμορφα ελληνικά χωριά. Κάθε φορά που φεύγουν και την αποχαιρετούν η προγιαγιά τους δίνει την ευχή της. Τι πιο πολύτιμο για την ζωή τους! Για την ιστορία αναφέρουμε ότι σύμφωνα με την επίσημη απογραφή του 2011 οι μόνιμοι κάτοικοι στον Άγιο Ιωάννη ήταν 70, στην πραγματικότητα όμως πολύ λιγότεροι. Βρίσκεται σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από το Θέρμο, της Ορεινής Τριχωνίδας. Συνεχίζοντας πιο ορεινά συναντά κανείς τα όμορφα χωριά της Κόνισκας και του Διπλάτανου, ενώ σε κοντινές αποστάσεις συναντούμε μεταξύ άλλων τα χωριά Χρυσοβίτσα, Πετροχώρι, Διασελλάκι, Δρυμώνα, όλα με την δική τους ομορφιά. Ο Δήμος Θέρμου έχει πληθυσμό 9.299 κατοίκους και αποτελείται από 23 Τοπικά Διαμερίσματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται 59 οικισμοί. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 9

Της Σοφίας Παπαδοπούλου

Στις Πρέσπες άνθρωποι και φύση συνυπάρχουν σε πλήρη αρμονία. Η περιοχή αποτελεί μοναδικό καταφύγιο όχι μόνο για αυτούς που θέλουν να “δραπετεύσουν” από την πολύβουη καθημερινότητα, αλλά και για ζώα, πουλιά και ψάρια, τα σπανιότερα του πλανήτη

ΜΙΑ ΚΙΒΩΤΌΣ ΖΩΉΣ ΣΤΗ ΣΚΙΆ ΤΩΝ ΒΟΥΝΏΝ... 10 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

“Τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισμένο/ στη λίμνη την αξέχαστη με τα δασά λιβάδια/ με τα μεγάλα τα βουνά τα λογγωμένα γύρω”... Παλαμάς, “Φλογέρα του Βασιλιά” Υπάρχει μια γωνιά στα Βαλκάνια, στα βορειοδυτικά της Ελλάδας, όπου άνθρωποι και φύση συνυπάρχουν σε πλήρη αρμονία, όπου η ... εύλαλη σιωπή της φύσης αποτελεί μοναδικό καταφύγιο, όχι μόνο για όσους θέλουν να “δραπετεύσουν” από την πολύβουη καθημερινότητα των πόλεων, αλλά και για ζώα, πουλιά και ψάρια, από τα σπανιότερα του πλανήτη. Πρόκειται για την περιοχή των Πρεσπών, όπου σ’ ένα περιβάλλον προστατευμένο μέσα στον κλοιό των βουνών που το περιβάλλουν, μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ, αναπτύσσεται ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας- και όχι μόνο. Το ταξίδι για την ακριτική αυτή περιοχή του νομού Φλώρινας, μέσα από τους καταπράσινους ορεινούς όγκους είναι σίγουρα μακρύ και ενίοτε δύσκολο, αλλά ο τόπος “αποζημιώνει” τον επισκέπτη. Με έκταση που ξεπερνά τα 300.000 στρέμματα και υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρα, η περιοχή αποτελείται από τη Μικρή Πρέσπα (48.500 στρέμματα), τη Μεγάλη Πρέσπα (280.000 στρέμματα) και από τις γύρω δασωμένες πλαγιές των βουνών, που οι κορυφές τους φτάνουν σε υψόμετρο 2.334 μέτρων. Στην “αγκαλιά” των ψηλών βουνών των Δειναρικών Άλπεων και των βόρειων πτυχώσεων της Πίνδου, οι λίμνες και ο εθνικός Δρυμός των Πρεσπών, που απέχει μόλις 45 χλμ από την πόλη της Φλώρινας, συνθέτουν ένα μοναδικό, παρθένο φυσικό περιβάλλον, με παραδοσιακά χωριά και φιλόξενους κατοίκους, που αντλούν το εισόδημά τους κυρίως από την αλιεία, την κτηνοτροφία, τη γεωργία -εδώ παράγονται τα ξακουστά φασόλια Πρεσπών- αλλά και τον τουρισμό. Πυρήνας βιοποικιλότητας Πολλοί είναι οι λόγοι που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος της Πρέσπας. Αυτό, όμως, που καθιστά την περιοχή μοναδική είναι ο μεγάλος αριθμός των σπάνιων ή απειλούμενων ζώων καθώς και των οικοτόπων, σε σχέση με την έκταση της περιοχής. Συγκεκριμένα, η Πρέσπα συγκεντρώνει πάνω από τα μισά είδη πουλιών, αμφίβιων και θηλαστικών που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα, αρκετά από τα οποία είναι ενδημικά. Σε πείσμα των καιρών, το οικοσύστημα των Πρεσπών διατηρεί, σε μεγάλο βαθμό, τις φυσικές του αξίες. Παρ’ όλα αυτά, οι πιέσεις που δέχεται, αυξάνονται συνεχώς και θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη βιοποικιλότητα και τους “πρωταγωνιστές” της όσο και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον. Ένας τόπος “κατάφυτος” από ...μνημεία Στη σκιά των βουνών, ο επισκέπτης μπορεί να εξερευνήσει τα κατάφυτα μονοπάτια της περιοχής αλλά και τις λίμνες, με μία από τις χαρακτηριστικές ξύλινες βάρκες, τις πλάβες. Εκεί θα ανακαλύψει τα περίφημα ασκηταριά των Πρεσπών, τους λαξευμένους στον βράχο της Μεγάλης Πρέσπας μονόχωρους κεραμοσκεπείς χώρους, κοσμημένους με τοιχογραφίες. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί στον επισκέπτη το ασκηταριό της Παναγιάς της Ελεούσας, λίγο πριν από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, που χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε το 1409-10, ενώ στα ανοιχτά της λίμνης βρίσκονται τα ασκηταριά της Μεταμορφώσεως, οι τοιχογραφίες των οποίων χρονολογούνται τον 11 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Σε πείσμα των καιρών, το οικοσύστημα των Πρεσπών διατηρεί, σε μεγάλο βαθμό, τις φυσικές του αξίες

12 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

13ο αιώνα. Δυσπρόσιτο αλλά εξίσου περίτεχνο είναι το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης. Στην περιοχή, υπάρχουν και ακόμη δυο κατάλοιπα ασκηταριών, όπως τουλάχιστον καταμαρτυρούν οι τοιχογραφίες στους βράχους κατά την έξοδο από τον κόλπο των Ψαράδων. Η επίσκεψη στις Πρέσπες είναι και μια νοερή επιστροφή στο Βυζάντιο. Είκοσι έξι βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία και ναοί που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 19ο αιώνα φέρνουν τον επισκέπτη σε “επαφή” με στιγμές ιστορικές μα και συνάμα έντονα θρησκευτικές. Εδώ, ο Άγιος Αχίλλειος και η Παναγιά η Πορφύρα “δένουν” με τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και τον Σαμουήλ και “παντρεύουν” το παρελθόν με το παρόν. Στον Άγιο Γερμανό βρίσκεται ο ομώνυμος ναός, αφιερωμένος στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανό, ενώ έξω από το χωριό Πύλη βρίσκεται ο ερειπωμένος σήμερα ναός του Αγίου Νικολάου. Ακόμη, στο Λαιμό φιλοξενείται ο Ναός της Υπαπαντής και έξω από το χωριό Πλατύ βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε το 1591. Οι “φρουροί” του Αγίου Αχιλλείου Μια πλωτή πεζογέφυρα με τη δική της ιστορία ενώνει το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου με την άλλη πλευρά της στεριάς. Το νησί έχει λιγοστούς κατοίκους -άγρυπνους “φρουρούς” των συνόρων τους έχουν αποκαλέσει πολλοί- και είναι ένα από τα ομορφότερα και λιγοστά λιμναία χωριά που κατοικούνται. Αρχαιότερο και επιφανέστερο μνημείο όχι μόνο στο νησάκι αλλά και στην ευρύτερη περιοχή είναι η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε επί τσάρου Σαμουήλ για να στεγάσει τα οστά του επισκόπου Λαρίσης Αχιλλείου, που μετέφεραν οι Βούλγαροι από τη θεσσαλική πόλη μαζί με τους αιχμαλώτους της. Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου έδωσε το όνομα στο νησί και κάθε χρόνο, όπως και φέτος, στα τέλη Αυγούστου, φιλοξενεί τις εκδηλώσεις “Πρέσπεια”. Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου δεν είναι, ωστόσο, ο μόνος ναός στο νησί. Σώζονται εκεί άλλοι τέσσερις: ο ναός των Αγίων Αποστόλων (χρονολογείται ανάμεσα στον 11ο και 12ο αιώνα), ο ναΐσκος του Αγίου Δημητρίου (χτίστηκε τον 12ο και ανακαινίστηκε τον 14ο αιώνα), ο ναός του Αγίου Γεωργία και το μοναδικό μοναστήρι του νησιού, η Παναγία η Πορφύρα. Για λάτρεις των σπορ αλλά και του ...καλού φαγητού Ο συνδυασμός των λιμνών με τους ορεινούς όγκους που τις “αγκαλιάζουν” είναι μοναδικός για μια σειρά από δραστηριότητες. Λάτρεις της φύσης, του ερασιτεχνικού ψαρέματος, της καλλιτεχνικής φωτογραφίας , της ορειβασίας, της ποδηλασίας βουνού, αλλά και της περιήγησης με 4x4 δίνουν “ραντεβού” εδώ. Η περιοχή έχει και τη δική της ...πλαζ. Την αμμουδερή παραλία της Κούλας στη Μεγάλη Πρέσπα, ιδανική για καγιάκ, κωπηλασία και ατέλειωτες μαγικές βραδιές κάτω από τα αστέρια... Κι επειδή η ενασχόληση με τα σπορ ανοίγει την ...όρεξη, στις ταβέρνες τις περιοχής, ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια γεύση από τα ψάρια της λίμνης (γριβάδια, τσιρόνια, μπράνα), τα εκλεκτά ντόπια κρέατα, τα εξαιρετικά φασόλια, μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους, αλλά και τα ιδιαίτερα τουρσιά που ετοιμάζουν οι νοικοκυρές. Ξενώνες, ξενοδοχεία και δωμάτια για όλα τα βαλάντια υπάρχουν στον Άγιο Γερμανό, στους Ψαράδες, στην Μικρολίμνη, στην Πύλη, στον Άγιο Αχίλλειο, στο Ανταρτικό, το Πλατύ, τον Λαιμό και άλλα χωριά της περιοχής. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 13

Του Αλέξη Ηλιάδη

Άγρια, θεόρατα βουνά, χωριά ξεκομμένα από τον «πολιτισμό» μαγεύουν το μάτι και την ψυχή. Και ανάμεσά τους ο ποταμός Αγραφιώτης, χαρίζει με το κελάρυσμα των πεντακάθαρων νερών του τη μουσική υπόκρουση. Ένα έργο τέχνης της φύσης λίγο έξω από το Καρπενήσι που το γνωρίζουν ελάχιστοι...

ΕΚΕΊ ΠΟΥ ΣΤΑΜΆΤΗΣΕ Ο ΧΡΌΝΟΣ 14 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Επιστροφή στη φύση. Σε μια φύση επιβλητική, μεγαλειώδη. Βουνά θεόρατα, δέντρα πανύψηλα, νερά κρυστάλλινα, διαυγή, συνθέτουν το τοπίο της οροσειράς των Αγράφων της Ευρυτανίας, της νότιας άκρης της Πίνδου. Το ομώνυμο χωριό, τα Άγραφα, είναι κρυμμένο σε μια πλαγιά. Ορεινοί όγκοι με σχήματα ακανόνιστα, με σκληρές γραμμές το περικυκλώνουν σχηματίζοντας ένα τείχος. Ο χρόνος εδώ φαίνεται να έχει σταματήσει. Η ζωή κυλά ήρεμα, αργά, νωχελικά και οι λιγοστοί κάτοικοι ζουν στους ρυθμούς μιας εποχής που έχει περάσει. Λόγω της έλλειψης ασφαλτοστρωμένου δρόμου (τα τελευταία δέκα χιλιόμετρα πριν το χωριό είναι ένας δύσκολος χωματόδρομος) ελάχιστοι τουρίστες πηγαίνουν στα Άγραφα. Η περιοχή δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά και έτσι μπορεί να δει κανείς εδώ ένα χωριό που δεν έχει χάσει την ταυτότητά του. Οι ξενώνες είναι λίγοι αλλά πολύ καλοί, με καλές υπηρεσίες και σε προσιτές τιμές. Το ίδιο και οι ταβέρνες. Το πρόβλημα είναι τα δέκα χιλιόμετρα … κατσικόδρομου. Αλλά οι λάτρεις των ταξιδιών με αυτοκίνητο θα το ξεπεράσουν και αυτό, ίσως μάλιστα να το θεωρήσουν και …πρόκληση. Στα Άγραφα μπορεί να δει κανείς την Ελλάδα περασμένων δεκαετιών. Δεν υπάρχουν εδώ τα συνηθισμένα κτίρια, που συναντάμε στις περισσότερες περιοχές της χώρας, με το γνωστό σχέδιο «τέσσερις κολώνες και πλάκα». Δεν υπάρχουν ροζ ή άλλου χρώματος βίλες, με πισίνες ή χωρίς, ούτε πολυώροφες κατασκευές. Δεν υπάρχει τράπεζα, ούτε καν βενζινάδικο, σε απόσταση 25 χιλιομέτρων. Υπάρχουν όμως πολλά μονοπάτια για τους φανατικούς φίλους της πεζοπορίας και της ορειβασίας. Το χωριό κάηκε το 1942 από τους Ιταλούς. Όμως, τα σπίτια που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο απλά, με κεραμίδια στις στέγες, κάνουν ακόμη πιο ωραίο το τοπίο. Τον χειμώνα, από τις καμινάδες τους αναδύονται ο καπνός και η μυρωδιά από τα αναμμένα τζάκια που δημιουργούν μια παραμυθένια ατμόσφαιρα. Λίγο έξω από το χωριό, που μοιάζει με σκηνικό θεάτρου, περνάει ο ποταμός Αγραφιώτης που διασχίζει την Ευρυτανία. Το κελάρυσμά του είναι ένα ακόμη εφέ της περιοχής, μια υπέροχη μουσική. Η φύση, μεγάλη καλλιτέχνις, δημιουργεί και πάλι, συνεχώς, ασταμάτητα. Ωστόσο, και οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει εκεί, έχουν χτίσει, λίγο έξω από το χωριό, ένα υπέροχο πέτρινο, μονότοξο γεφύρι. (Πολύ πριν επινοηθούν τα ΕΣΠΑ). Μιλώντας για τα Άγραφα δεν μπορεί να μην αναφέρει κανείς ότι είναι μία από τις περιοχές στις οποίες έδρασαν επί τουρκοκρατίας οι κλέφτες. Πιο γνωστός από όλους ο Κατσαντώνης, ένα άγαλμα του οποίου υπάρχει σε ένα ύψωμα, σε μια άκρη του χωριού, στον «Λυκαβηττό των Αγράφων». Τα Άγραφα είναι ένα από τα τελευταία χωριά της Ελλάδας που χάνεται. Μόλις ολοκληρωθεί η ασφαλτόστρωση του δρόμου (ο καημός των κατοίκων) που τα συνδέει με το Καρπενήσι είναι σίγουρο ότι θα κατακλυσθούν από τουρίστες. Είναι αναπόφευκτο. Ένας τόσο ωραίος τόπος δεν μπορεί να μην περιλαμβάνεται στους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Ας ελπίσουμε ότι η τουριστική ανάπτυξη, που θα είναι κάτι πολύ θετικό για τους Αγραφιώτες, θα γίνει με σχέδιο και με σεβασμό στο περιβάλλον. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 15

Δ. Γατής

Τυχεροί παρά τις δυσκολίες Για τα Άγραφα μιλήσαμε με τον πρόεδρο της κοινότητας Αγράφων Δημήτρη Γατή. Η ζωή είναι ωραία αλλά και δύσκολη στα Άγραφα. Πώς είναι η καθημερινότητα των κατοίκων; Οι ρυθμοί ζωής εδώ είναι αργοί και αυτό είναι κάτι που προσδίδει ποιότητα στην καθημερινότητα. Η επαφή με τη φύση, η καθαρή ατμόσφαιρα, οι αληθινές ανθρώπινες σχέσεις και το απίστευτα όμορφο φυσικό τοπίο μάς καθιστούν τυχερούς παρά τις δυσκολίες και τις ελλείψεις με τις οποίες ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι. Το μεγαλύτερο πρόβλημα του χωριού είναι σαφώς το χωμάτινο οδικό δίκτυο. Η οδική μας επικοινωνία διακόπτεται κάποιους μήνες τον χειμώνα προς Καρδίτσα και αν ο δρόμος προς Καρπενήσι κλείσει λόγω κακοκαιρίας, τα πράγματα για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο. Έχουν μείνει νέοι στο χωριό; Η ανεργία είναι το κύριο πρόβλημα που ανάγκασε πολλά νέα παιδιά να εγκαταλείψουν το χωριό και τις οικογένειές τους και αυτό το φαινόμενο δεν εμφανίστηκε μόνο στα χρόνια της κρίσης, καθώς τα Άγραφα αν και ένας υπέροχος και ξέγνοιαστος τόπος για 16 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

να ζεις είχε να αντιμετωπίσει πάντα την οδική απομόνωση που δεν επέτρεπε ευκαιρίες για μόρφωση και εργασία σε κλάδους πέραν του τουρισμού, της κτηνοτροφίας, της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα και των τεχνικών επαγγελμάτων. Παρά ταύτα, κάποιοι νέοι που ασχολήθηκαν με τους προαναφερθέντες επαγγελματικούς κλάδους παρέμειναν στο χωριό και παλεύουν κόντρα στις δυσκολίες, αποτελώντας την ελπίδα για το μέλλον αυτού του τόπου. Η παραγωγή τοπικών προϊόντων είναι αρκετή για να στηρίξει την τοπική οικονομία; Τα τοπικά προϊόντα είναι η φέτα Αγράφων, το μέλι ελάτου, το τσαλαφούτι Αγράφων, τα ντόπια κρέατα. Η παραγωγή τους είναι ανάλογη της ζήτησης. Οι επισκέπτες μπορούν να τα προμηθευτούν αν το θελήσουν. Ακόμη και αυτή η μικρή εξωστρέφεια των παραγωγών θεωρώ ότι είναι οριακά ικανή να στηρίξει την τοπική οικονομία, όμως η ποιότητα των προϊόντων μπορεί να αυξήσει κατά πολύ τα περιθώρια παραγωγής όσο και την εξωστρέφεια των παραγωγών. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την

ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού; Τα Άγραφα δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από άλλες περιοχές που έχουν αναδειχθεί ως τόπος εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Τα Άγραφα διαθέτουν ποτάμια, φαράγγια, μονοπάτια, οροσειρές που ενδείκνυνται για εναλλακτικά σπορ. Ήδη, σε αρκετά χωριά της περιοχής και ειδικά στο χωριό Άγραφα υπάρχουν ξενώνες και τουριστικές επιχειρήσεις με παραδοσιακό χαρακτήρα που αποτελούν καλή βάση για ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού, που σαφώς και θα τονώσει την τοπική αγορά και μπορεί να δημιουργήσει και νέες θέσεις εργασίας σε σχετικά αλλά και μη σχετικά με τον τουρισμό επαγγέλματα. Επιθυμείτε αύξηση του τουρισμού με οποιεσδήποτε συνέπειες για τον τόπο; Επιθυμούμε αύξηση του τουρισμού με την προϋπόθεση ότι θα διατηρηθεί και θα τονωθεί ο παραδοσιακός χαρακτήρας της Τοπικής μας Κοινότητας και κυρίως θα διασφαλιστεί η σωστή περιβαλλοντική διαχείριση προκειμένου να συνεχίσουμε να είμαστε στην κορυφή όχι μόνο υψομετρικά αλλά και σε καθαρότητα περιβάλλοντος. Αν μη τι άλλο αυτό είναι κάτι για το οποίο είμαστε υπερήφανοι.

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 17

Του Χάρη Αναγνωστάκη

Είναι ζωντανό, ιδιαίτερα φιλικό για τον επισκέπτη, καταπράσινο, με υπέροχα χωριά που έχουν θέα στο Αιγαίο και στον Παγασητικό. Είναι το βουνό των κενταύρων, που έχει σαγηνέψει εκατομμύρια ανθρώπους από το εξωτερικό και την Ελλάδα και προσφέρει ανεπανάληπτες εμπειρίες

ΤΟ ΜΑΓΙΚΌ ΒΟΥΝΌ ΤΟΥ ΠΗΛΊΟΥ 18 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Βρίσκεσαι στην Τσαγκαράδα, σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, μισή ώρα απόσταση από το χιονοδρομικό κέντρο στα Χάνια και πέντε λεπτά ακριβώς με το αυτοκίνητο από την παραλία του Μυλοπόταμου, μία από τις γνωστότερες παραλίες της χώρας, για την ομορφιά της και τα καταγάλανα νερά της. Είσαι στο Πήλιο, ένα μαγικό βουνό, ζωντανό, ιδιαίτερα φιλικό για τον επισκέπτη, με πολλά πολλά νερά, πλατάνια, καστανιές και ότι άλλο δένδρο μπορείς να φανταστείς, με βλάστηση που φτάνει μέχρι το πέλαγο και όχι οποιοδήποτε πέλαγο, το Αιγαίο. Η Τσαγκαράδα είναι ένα από τα πολλά κεφαλοχώρια, χωριά και οικισμούς του Πηλίου, που έχουν αυτή τη μαγεία. Δηλαδή, να είναι κοντά στην κορφή του βουνού και συνάμα λίγα λεπτά από το Αιγαίο και τις εξαιρετικές και χωρίς πολυκοσμία πολλές φορές παραλίες. Το βουνό των Κενταύρων, ένα μέρος ευλογημένο από το Θεό, στο οποίο μπορείς να βρεις όλα τα είδη της χλωρίδας, από πλατάνια που σκεπάζουν ολόκληρες πλατείες, όπως ο θεόρατος πλάτανος 1.000 ετών, στην πλατεία της Αγίας Παρασκευής στην Τσαγκαράδα, μέχρι πανέμορφα σπάνια λουλούδια και γευστικότατα μανιτάρια. Και βεβαίως τα χωριά του, που διατήρησαν την πηλιορείτικη αρχιτεκτονική και μία αισθητική που σπάνια κάνει εκπτώσεις στο όνομα της οικιστικής ή τουριστικής ανάπτυξης. Το Πήλιο μπορείς να το χωρίσεις στα τέσσερα. Δηλαδή, στα φημισμένα και ίσως τα πιο τουριστικά χωριά της Περιφέρειας, που είναι κρεμασμένα πάνω από το Βόλο (ούτε δέκα λεπτά με το αυτοκίνητο) τη Μακρυνίτσα και την Πορταριά, στα χωριά του κεντρικού Πηλίου, με Μηλιές, Βυζίτσα, Πινακάτες, στα χωριά του Νοτίου Πηλίου με την Αργαλαστή ως έδρα και του Ανατολικού Πηλίου με Ζαγορά και Τσαγκαράδα, αλλά και Άγιο Δημήτριο, Μούρεσι και Μακρυράχη. Ανάμεσά τους δεκάδες μικρά και μεγάλα χωριά, το ένα πιο όμορφο απ’ το άλλο, με εξαιρετική θέα και φιλόξενες, κάτω από πλατάνια, πλατείες. Το Πήλιο, άργησα να το γνωρίσω. Πρέπει να ήταν πριν περίπου 25 χρόνια όταν πρωτοπήγα στη Βυζίτσα, λίγο πάνω από τις φημισμένες Μηλιές. Για πολλά χρόνια πάντα επέστρεφα εκεί, όπου έκανα και φιλίες, αλλά και λάτρεψα την ηρεμία της και τα εμφανή σημάδια ενός χωριού που ζει κυρίως από τους καρπούς της γης, καθώς και τα αρχοντικά της. Ειδικά τα πρώτα χρόνια, μαγεμένος από τον ευλογημένο τούτο τόπο, γύρισα σχεδόν όλα τα χωριά του Πηλίου. Είδα όλες τις πλατείες, τις παραλίες, γεύτηκα τα προϊόντα τους, έκλεψα εικόνες που θα μείνουν χαραγμένες για πάντα στη μνήμη. Δεν θα ξεχάσω την ανατολή του ηλίου από τον Άγιο Δημήτριο, χωριό δίπλα από την Τσαγκαράδα και το Μούρεσι, ένα ακόμη μπαλκόνι με θέα το Αιγαίο. Ούτε βεβαίως τα ηλιοβασιλέματα στον Παγασητικό, από την Άφυσσο, παραλία των Μηλεών. Βεβαίως, το Πήλιο πέρασε κι αυτό μία φάση άσχημη. Ήταν τις προηγούμενες δεκαετίες όταν στην εποχή της ανάπτυξης και της “ισχυρής Ελλάδας” κάποιοι ντόπιοι μαζί με “επενδυτές” εκτόξευσαν τις τιμές στο Πήλιο, περισσότερο και από εκείνη της Γενικής Αποθηκών, θέλοντας να φτιάξουν ακόμη μία φούσκα οικιστική, τουριστική. Τα απλόχερα δάνεια έδωσαν αέρα στα πανιά τους, ενώ το ενδιαφέρον ξένων να αγοράσουν ένα σπιτάκι σε οποιαδήποτε τιμή, τους έδωσαν την ευκαιρία να ζητούν για ετοιμόρροπες στάνες μια μικρή περιουσία. Όμως, ίσως το χειρότερο ήταν το σνομπ ύφος που υιοθέτησαν όσοι είχαν κάτι να πουλήσουν στους ξετρελαμένους από την ομορφιά του τόπου επισκέπτες. Βλέπετε ήταν και το ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 19

πλήθος καλλιτεχνών και άλλων γνωστών από την τηλεόραση, που αγόρασαν σπίτι στο Πήλιο και δίπλα στην υπέροχη πανίδα του τόπου άρχισε να ανθίζει και η υπεροψία. Ειδικά στο τέλος της δεκαετίας του 90 και στις αρχές τις δεκαετίας του 2000. Εκείνες τις εποχές για να μείνεις σε ένα απλό δωμάτιο ξενώνα, ήθελες τρία μεροκάματα τη διανυκτέρευση, ενώ ο καφές έπαιρνε υπεραξία Γκστααντ και το φαγητό σε ένα ξεχασμένο ταβερνάκι διεκδικούσε τιμές δυο “χρυσών σκούφων”. Επίσης, άκουσα από πολλούς που αγόρασαν ένα παλαιό σπιτάκι φοβερά παράπονα, καθώς ακόμη και για μια απλή οικοδομική εργασία οι εργολάβοι της περιοχής είχαν τιμοκατάλογο στα μέτρα ενός ποπ σταρ. Τέλος πάντων, τα χρόνια πέρασαν το Πήλιο έπαψε να είναι μόδα, εκεί γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 2000 και για πολλούς που είχαν “επενδύσει” στη μετοχή Πηλίου είδαν ότι αν συνέχιζαν με την ίδια τακτική μπορεί να τα έχαναν όλα. Αντέδρασαν και οι πιο σοβαροί, προσγειωμένοι κάτοικοι που ήθελαν μεν τον τουρισμό, αλλά όχι για να πλουτίσουν μέσα σε δυο τρία χρόνια ή να μετατρέψουν το Πήλιο της παράδοσης σε Μύκονο. Άλλωστε ήταν φανερό ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ότι πολλοί από τους σχεδόν μόνιμους επισκέπτες του είχαν αρχίσει να το εγκαταλείπουν, για όλους τους παραπάνω λόγους. Το θετικό είναι ότι πολλοί έκαναν την αυτοκριτική τους, αναγνώρισαν τα λάθη τους, τα “παράσιτα” που πήγαν να πνίξουν το Πήλιο ξεριζώθηκαν και η περιοχή γύρισε σε μία φυσιολογική κατάσταση, οι τιμές επέ20 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

στρεψαν στη λογική, η εξυπηρέτηση έγινε και πάλι ευγενική και επαγγελματική. Δόξα τω Θεώ, το Πήλιο δεν το χάσαμε.. Εδώ που τα λέμε τέτοια ομορφιά δεν μπορεί να χαθεί όσο και αν προσπάθησαν ορισμένοι. Το Πήλιο παραμένει πανέμορφο και ιδανικό για διακοπές ή για να ζεις μόνιμα. Αυτό θα είναι πάντα ένα όνειρο για πολλούς. Ο επισκέπτης μπορεί να το χαρεί όλες τις εποχές και μπορεί να βρει αξιόλογους ξενώνες ή ξενοδοχεία, πλέον σε οικονομικές τιμές ή και ανάλογες με αυτά που προσφέρουν. Καλό, επίσης, είναι να υπάρχει αυτοκίνητο και οδηγός που αντέχει τις διαδρομές, πολλές απ’ τις οποίες είναι σχετικά δύσκολες, αλλά και διάθεση για να κάνει χιλιόμετρα, καθώς όλα τα χωριά έχουν ξεχωριστή ομορφιά και όπως είπαμε αξεπέραστες πλατείες. Επιπλέον, υπάρχουν δεκάδες μονοπάτια, τα περισσότερα σηματοδοτημένα, για πεζοπορίες, αξιοθέατα, εκκλησιές και τοξοτά γεφύρια, αρχοντικά αξεπέραστης αρχιτεκτονικής, αλλά και όλα τα καλούδια του εναλλακτικού τουρισμού, όπως ιππασία και ποδήλατο μέσα στα δάση κλπ. Φυσικά για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ υπάρχει και το Χιονοδρομικό Κέντρο στα Χάνια, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά ειδικά από τη Μακρυνίτσα ή τα χωριά της Ζαγοράς. Αλλά η βάση πάντα μένει η ίδια. Μία καλή παρέα, δίπλα στο τζάκι ή κάτω από τον Πλάτανο της πλατείας, να πίνει τον καφέ της ή το τσίπουρό της, μαζί με τους ντόπιους μεζέδες και το μάτι να χάνεται στην υπέροχη θέα. Τελικώς, στο Πήλιο καταλαβαίνεις ότι η ζωή είναι απλή και ωραία.

Το Πήλιο παραμένει πανέμορφο και ιδανικό για διακοπές ή για να ζεις μόνιμα. Αυτό θα είναι πάντα ένα όνειρο για πολλούς

Το Aglaida βρίσκεται στο Πήλιο στη Τσαγκαράδα στο βουνό των Κενταύρων, και απέχει 4 χιλιόμετρα από τη παραλία του Μυλοποτάμου και 2,5 χιλιόμετρα από τη παραλία της Φακίστρας . Λίγα μέτρα από το ξενοδοχείο ξεκινάει το μονοπάτι το οποίο καταλήγει στη διάσημη παραλία από τα γυρίσματα της ταινίας Mama Mia στη Νταμούχαρη. Είναι χτισμένο στη πλαγιά του βουνού με υπέροχη και ανεμπόδιστη θέα προς το Αιγαίο Πέλαγος. Η φυσική του θέση είναι εξαιρετική μιας και συγκεντρώνει όλα τα πλεονεκτήματα που ζητά ο επισκέπτης , αλλά παράλληλα μπορεί να κάνει όλες τις δραστηριότητες που προσφέρονται στη περιοχή όπως περπάτημα, βόλτα με άλογα, mountainbike, kayoning κ.α.Έχει 34 διαμερίσματα και χώρο πολλαπλών χρήσεων, έτσι το καθηστά ιδανικό για εκδρομές με group, συνέδρια, γάμους και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ενημερωθείτε για τις Χριστουγεννιάτικες και πρωτοχρονιάτικες προσφορές μας στο site μας www.aglaida-apartments.gr Τηλ.+3024260 49097

ΑΠΟΔΡΑΣΤΕ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 21

Της Αναστασίας Καρυπίδου

Στο όρος Βόρας η άνοιξη αργεί να φτάσει, αφήνοντας τους λάτρεις των χειμερινών σπορ να απολαύσουν το βουνό για μεγάλο διάστημα

ΓΗ «ΑΠΑΛΉ ΣΑΝ ΚΡΈΜΑ» 22 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Κάποιοι το ξέρουν Βόρας, κάποιοι άλλοι ως Καϊμακτσαλάν ή αλλιώς Καϊμάκι! Όπως και να το γνωρίζεις, η κορυφή του τρίτου ψηλότερου βουνού της Ελλάδας -μετά τον ‘Ολυμπο και τον Σμόλικα- χαρακτηρίζεται ως γη “απαλή σαν κρέμα”, λόγω του πυκνού χιονιού που καλύπτει τα ήρεμα αλπικά διάσελα τις περισσότερες μέρες του χρόνου. Το όρος Βόρας, υψώνεται περήφανα στα βόρεια του νομού Πέλλας. Στα δυτικά εισέρχεται στο νομό Φλώρινας, στα ανατολικά ενώνεται με την Τζένα και το Πίνοβο, στα βόρεια συνεχίζει προς την ΠΓΔΜ και στα νότια συναντά τους κάμπους της Αλμωπίας. Η κορυφή του βουνού φτάνει στα 2.524 μέτρα, εκεί όπου βρίσκεται το γραφικό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και είναι αφιερωμένο στη μνήμη των πεσόντων της νίκης των Σέρβων έναντι των Βουλγάρων σε μία από τις πιο αιματηρές μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο σημείο αυτό η θέα αφήνει άφωνους τους επισκέπτες, καθώς η ματιά “αγκαλιάζει” σχεδόν όλη τη μακεδονική γη. Στην είσοδο του υπάρχει μία μαρμάρινη επιγραφή, που στα κυριλλικά αναφέρει: “Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στα λιοντάρια που έβαλαν το στήθος τους στο κατώφλι της ελευθερίας”. Οι Σέρβοι είχαν επιχειρήσει να καταλάβουν την κορυφή, όμως επειδή το μέρος δεν είχε σημεία κάλυψης έχασαν από τις βουλγάρικες δυνάμεις, που το υπερασπίζονταν, περισσότερους από 3.000 επίλεκτους στρατιώτες τους. Τα οστά των μαχητών βρίσκονται σε ένα υπόγειο οστεοφυλάκιο, σε απόσταση εκατό μέτρων από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, και το οποίο είναι ορατό μόνο το καλοκαίρι, όταν λιώνουν τα πυκνά χιόνια που καλύπτουν την περιοχή. Το ορθόδοξο εκκλησάκι χτίστηκε αρχικά με τρούλο, όμοιο με τον τρούλο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, όμως λόγω των ισχυρών χιονοπτώσεων που σημειώνονται στην περιοχή, η Αρχιτεκτονική Σχολή του Βελιγραδίου -με μελέτη της- πρότεινε να τοποθετηθεί μία πρόσθετη γοτθικού ρυθμού οροφή, αυτή που παραμένει έως και σήμερα. Στον προαύλιο χώρο, τα κολονάκια είναι χτισμένα με οβίδες, για την περίφραξή του χρησιμοποιήθηκε το αγκαθωτό συρματόπλεγμα που είχαν οι στρατιώτες για να παρεμποδίσουν την εχθρική επέλαση, ενώ το εσωτερικό δάπεδο της εκκλησίας είναι φτιαγμένο από κάλυκες πυροβόλων όπλων, σε σχήμα σταυρού. Στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 23

Η κορυφή του τρίτου ψηλότερου βουνού της Ελλάδας χαρακτηρίζεται ως γη «απαλή σαν κρέμα», λόγω του πυκνού χιονιού που καλύπτει τα ήρεμα αλπικά διάσελα τις περισσότερες μέρες του χρόνου

24 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

χει και ένας μαρμάρινος αμφορέας ο οποίος γράφει: “Εδώ στην κορυφή του Καϊμακτσαλάν, μέσα σε αυτόν τον αμφορέα, βρίσκεται η χρυσή καρδιά ενός φίλου των Σέρβων, του Ελβετού Ράιτ”. Το χειμώνα, λόγω του ύψους του χιονιού και γενικά των αντίξοων καιρικών συνθηκών, οι επισκέπτες του χιονοδρομικού κέντρου Καϊμακτσαλάν μπορούν να μεταβούν στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, το οποίο είναι χτισμένο μισό στο ελληνικό έδαφος και μισό σε εκείνο της ΠΓΔΜ, και να ανάψουν ένα κερί, είτε με τα ειδικά ερπυστριοφόρα οχήματα, είτε με τα snowmobiles. Όπως και να έχει, με όποιον τρόπο και αν ανέβει ο επισκέπτης στην κορυφή των 2.524 μ. του Καϊμακτσαλάν η θέα τον αποζημιώνει και δημιουργείται η αίσθηση πως αν σηκώσεις το χέρι μπορείς να αγγίξεις τον γαλανό ουρανό. Η άνοιξη αργεί να φτάσει.... Στο όρος Βόρας τα σημάδια της άνοιξης αργούν να φανούν. Το χιονοδρομικό κέντρο ξεκινά τη λειτουργία του από τις αρχές Δεκεμβρίου και παραμένει ανοιχτό μέχρι τις αρχές του Μάη, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους λάτρεις των χειμερινών σπορ να απολαύσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το όμορφο βουνό. Το χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμακτσαλάν βρίσκεται στην τοποθεσία Μετερίζι και φημίζεται για την ποιότητα του χιονιού του. Το κέντρο διαθέτει 14 συνολικά πίστες, συνολικού μήκους 11 χλμ, διαφόρων επιπέδων δυσκολίας. Το Μαύρο Δάσος και οι αρχαίοι Μακεδόνες Τα δάση που περιβάλλουν το όρος Βόρας αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από οξιές, με μεγάλα διαστήματα από μαύρη πεύκη, μακεδονική πεύκη και λίγες σημύδες και δεν υπάρχει καλύτερη εποχή να τα επισκεφθεί κανείς από το φθινόπωρο όταν οι πυρρόξανθοι χρωματισμοί κατακλύζουν τις πλαγιές. Στα νότια των κορυφών, κοντά στον δρόμο που οδηγεί στον οικισμό της Κερασιάς βρίσκεται το θρυλικό Μαύρο Δάσος, που βρίσκεται κοντά στον οικισμό Ορμα. Η ονομασία του βγαίνει από την πυκνή βλάστηση που εμποδίζει τις ακτίνες του ηλίου να φτάσουν στο έδαφος. Είναι παλαιό δάσος οξιάς, μεγάλης ηλικίας, στο οποίο υπήρξαν μειωμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Αναπτύχθηκε από μόνο του, δημιουργώντας όλες τις φάσεις εξέλιξης ενός φυσικού δάσους. Σύμφωνα με την παράδοση, λέγεται ότι από το Μαύρο Δάσος, οι αρχαίοι Μακεδόνες, με αρχηγό τον Μέγα Αλέξανδρο, προμηθεύτηκαν τα ξύλα για να κατασκευάσουν τα μήκους 6 μέτρων ακόντια τους, τις γνωστές σάρισσες. Όλη η περιοχή καλύπτεται από ένα από τα πιο παρθένα δάση της Ελλάδας, το οποίο φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της χλωρίδας και της πανίδας με ξεχωριστή τη μόνιμη παρουσία του λύκου, του μεγαλόπρεπου αυτού ζώου που τόσο έχει κυνηγηθεί στη χώρα μας. Επίσης, η πανίδα του βουνού περιλαμβάνει ζαρκάδια, αγριογούρουνα, βασιλαετούς και γυπαετούς. Το Μαύρο Δάσος, σκοτεινό και μυστηριώδες, με απρόσιτους γκρεμούς και κατακόρυφες κλίσεις, με νερά και καταρρά-

κτες, γοητεύουν τους επισκέπτες. Θερμά νερά στο Πόζαρ Το Καϊμάκτσαλαν διακόπτεται από αρκετά, εντυπωσιακά, βραχώδη συγκροτήματα που από τους γκρεμούς τους κατεβαίνουν χείμαρροι και ποτάμια. Από τις δυτικές πλαγιές του όρους πηγάζει ο Αλμωπαίος ποταμός και από τα νότια κατεβαίνει ο Εδεσσαίος, αλλά το ομορφότερο ποτάμι του βουνού είναι το γαλάζιο ρέμα του Αγίου Νικολάου που κυλά στο άγριο φαράγγι του Πόζαρ. Στην Αλμωπία, στα Λουτρά του Πόζαρ, το Καϊμάκτσαλαν δείχνει το πιο “θερμό” του πρόσωπο. Οι ιαματικές πηγές που αναβλύζουν από τα σπλάχνα του βουνού έχουν σταθερή θερμοκρασία 37 βαθμών Κελσίου. Η ωριαία παροχή φτάνει τα 650 κυβικά μέτρα, αρκετή για τη λειτουργία του υδροθεραπευτηρίου και της ανοικτής πισίνας. Η ονομασία Ποζάρ στην ντοπιολαλιά σημαίνει κάτω από την φωτιά (Πο=κάτω, Ζαρ=φωτιά). Λίγο ψηλότερα από τις εγκαταστάσεις των λουτρών, στις πλαγιές του Καϊμακτσαλάν ξανοίγεται ένας μαγευτικός δασωμένος ορεινός τόπος που θαρρείς και ξεπήδησε από παιδικό παραμύθι. Άφθονα τρεχούμενα νερά, μικροί σκαλωτοί καταρράκτες και πυκνή βλάστηση συνθέτουν ένα φανταστικό σκηνικό. Παλιός Άγιος Αθανάσιος Ο Παλιός ‘Αγιος Αθανάσιος είναι ένας παραδοσιακός οικισμός που ερήμωσε για κάποια χρόνια, όμως επέστρεψε δυναμικά για να “κλέψει” τις καρδιές των τουριστών. Η ορεινή αυτή κοινότητα (παλιότερη ονομασία Τσέγανη) κτίστηκε το 16ο αιώνα και μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρούσε ένα σημαντικό αριθμό μόνιμων κατοίκων. Στα χρόνια που ακολούθησαν αποψιλώθηκε δημογραφικά και σχεδόν ερήμωσε. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘80 οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό και δημιούργησαν το Νέο ‘Αγιο Αθανάσιο, μόλις λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στην πεδιάδα, καθώς το χιόνι απέκλειε το χωριό για ολόκληρους μήνες. Ωστόσο, μετά τη δημιουργία του χιονοδρομικού κέντρου στις αρχές του ‘90 οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε στο χωριό, τα παλιά καλντερίμια πλακοστρώθηκαν ξανά, τα χαλάσματα ανοικοδομήθηκαν από τα θεμέλια και έγιναν πάλι κατοικήσιμα. Δημιουργήθηκαν θαυμάσιοι ξενώνες, πολυτελή ξενοδοχεία, ταβέρνες, εστιατόρια, με σεβασμό στην τοπική αρχιτεκτονική και το χωριό κηρύχτηκε παραδοσιακό. Πλέον τα Σαββατοκύριακα του χειμώνα και τα τριήμερα των εορτών η κίνηση στον οικισμό αγγίζει τα όρια του κορεσμού, καθώς μπορεί να προσφέρει πλήθος οργανωμένων δραστηριοτήτων, όπως περιηγήσεις στο βουνό, ιππασία, τοξοβολία και action sports. Και για τους λάτρεις των γεύσεων, το χωριό μπορεί να ικανοποιήσει και τους πιο απαιτητικούς με κουζίνα που έχει επιρροές από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία: φασουλοταβάδες, κεφτεδάκια με τσιμένι, γιαουρτλού, λαχανοσαρμάδες, χοιρινό στη γάστρα, πρασοτηγανιά με λουκάνικο, αγριογούρουνο με δαμάσκηνα, τέλεια ψητά κρέατα. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 25

Της Νικόλ Καζαντζίδου

Οκτώ “μεθυστικές” διαδρομές, γεμάτες από αμπελώνες, πολιτισμό και ιστορία, αρώματα και εικόνες της βόρειας Ελλάδας. Είναι οι δρόμοι του κρασιού που οδηγούν σε ξεχωριστές εμπειρίες

ΣΤΑ ΒΉΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΎΣΟΥ... 26 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Οι αμπελώνες, η ελληνική γη, η γαστρονομία κάθε τόπου. Πολιτισμός και ιστορία, αρώματα και εικόνες της βόρειας Ελλάδας, χωρισμένα σε οκτώ “μεθυστικές” διαδρομές. Είναι οι δρόμοι του κρασιού που οδηγούν σε μια ξεχωριστή οινική περιήγηση. Στο Διόνυσο, το θεό του κρασιού, είναι αφιερωμένη η διαδρομή που αρχίζει από το Παγγαίο όρος. Και αυτό διότι σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, εκεί ανατράφηκε ο θεός Διόνυσος, ο οποίος λέγεται ότι κατάφερε να αντιμετωπίσει . Η όγδοη διαδρομή, η διαδρομή του κρασιού του Διόνυσου, συνεχίζει στο Κοκκινοχώρι του Δήμου Ορφανού και περνά από την πόλη της Καβάλας για να κατευθυνθεί στην πόλη της Δράμας, περνώντας από το Μικροχώρι. Ανηφορίζει προς το Φαλακρόν Όρος και φτάνει στα Κοκκινόγεια στο Δήμο Προσοτσάνης. Σε αυτήν τη διαδρομή ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί τρία οινοποιία: Το κτήμα Βιβλία Χώρα, το Κτήμα Παυλίδη και την Τέχνη Οίνου. Οι “Δρόμοι του κρασιού Βόρειας Ελλάδας” είναι το πρώτο οινοτουριστικό δίκτυο στη χώρα που καθιέρωσε τον οινοτουρισμό και την επισκεψιμότητα στα οινοποιεία, σύμφωνα με τα στοιχεία της ένωσης “Οίνοι Βορείου Ελλάδος”. Το δίκτυο λειτουργεί ως εναλλακτική τουριστική πρόταση περίπου από το 2000 όταν τα οινοποιεία-μέλη του μπόρεσαν μέσω του κοινοτικού προγράμματος Leader II να ολοκληρωθούν ως επισκέψιμοι χώροι με προδιαγραφές για ξενάγηση, γευσιγνωσία, πωλήσεις, εκδηλώσεις και άλλα.

ΚΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΑ ΧΩΡΑ

Η Βιβλία Χώρα βρίσκεται στο Κοκκινοχώρι Καβάλας, σε μικρή απόσταση από την Αμφίπολη. Το κτήμα έχει στην ιδιοκτησία του 480 στρέμματα βιολογικών αμπελώνων και συνεργάζεται με τοπικούς αγρότες που εφαρμόζουν επίσης βιολογική γεωργία (επιπλέον 320 στρέμματα). “Παράγει σχεδόν 500.000 φιάλες το χρόνο και από αυτές εξάγει περίπου το 25% σε διάφορες χώρες: κυρίως Η.Π.Α. και Καναδά αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως Γερμανία, Κύπρος, Βέλγιο, Αυστρία, Σουηδία, Βουλγαρία”, επισημαίνει ο οινολόγος Βασίλης Τσακτσαρλής που μαζί με τον Βαγγέλη Γεροβασιλείου δημιούργησαν το οινοποιείο. Η ξενάγηση στα κτήματα της περιοχής συνδυάζεται με επισκέψεις σε διάφορους χώρους πολιτιστικής και ιστορικής αξίας, πλαισιώνοντας αυτό που όπως επισημαίνει η Αλεξάνδρα Ανθίδου, υπεύθυνη Δ.Σχέσεων των “Οίνοι Βορείου Ελλάδος”, ονομάζεται εναλλακτικός τουρισμός. “Ο δρόμος που οδηγεί από την Καβάλα στη Δράμα περνά από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων. Οι ανασκαφές στη θέση της αρχαίας πόλης και στα περίχωρα απεκάλυψαν ίχνη της Εγνατίας οδού, την περίφημη ρωμαϊκή αγορά, το γνωστό αρχαίο θέατρο και πλήθος οικοδομημάτων. Πιο ψηλά στο Παγγαίον Όρος βρίσκεται το βυζαντινό μοναστήρι της Εικοσιφοινίτσας, με την Αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας. Πριν φτάσουμε στη Δράμα, ο δρόμος κατευθύνεται για λίγο ανατολικά, στο Μικροχώρι. Εκεί, βρίσκεται το Κτήμα Τέχνη Οίνου Μικροχωρίου”, σημειώνει η κ.Ανθίδου.

ΟΒΗΛΟΣ

Η σειρά Όβηλος (Λευκός-Ερυθρός) από το Κτήμα Βιβλία Χώρα έχει πάρει το όνομά της από το χωριό στο οποίο βρίσκεται το οινοποιείο, το Κοκκινοχώρι, που στα χρόνια του Βυζαντίου ονομαζόταν Όβηλος. Υπάρχει όμως μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα ιστορία πίσω από την ονομασία αυτή που αναφέρει η Χρυσάνθη Οικονομίδου, η υπεύθυνη προβολής του κτήματος: “Όλη η περιοχή τότε, ήταν μετόχια της μονής Ιβήρων, στο Άγιο Όρος. Οι κάτοικοι της περιοχής, προκειμένου να δικαιούνται να καλλιεργήσουν τη γη, έπρεπε να πληρώνουν στο μοναστήρι έναν φόρο, τον οβολό τους. Οι κάτοικοι του Κοκκινοχωρίου είναι καταγεγραμμένο ότι δεν

κατέβαλαν αυτόν τον φόρο (δε γνωρίζουμε επακριβώς το λόγο). Το όχι οβολός ή μη οβολός, με τα χρόνια, με παραφθορά και σύμπτυξη έγινε μία λέξη όβηλος και παρέμεινε το χωριό να ονομάζεται έτσι για αιώνες”.

ΚΤΗΜΑ ΤΕΧΝΗ ΟΙΝΟΥ

Η Τέχνη Οίνου είναι ένα κτήμα που δημιούργησαν οι μηχανικοί Γιάννης Παπαδόπουλος και ο Γιάννης Καλαϊτζίδης. Οι χώροι, υπόγειοι και υπέργειοι, συνολικής έκτασης 3.000 τ.μ., έχουν δυναμικότητα παραγωγής 300.000 φιαλών, ενώ η τρέχουσα ετήσια παραγωγή είναι περίπου 200.000 φιάλες. “Η κρίση αποτέλεσε για εμάς κίνητρο να γίνουμε πιο εξωστρεφείς”, λέει ο οινολόγος Άκης Παπαδόπουλος και προσθέτει: “Οι εξαγωγές μας άγγιξαν την τελευταία τετραετία το ποσοστό των 40%”.

ΚΤΗΜΑ ΠΑΥΛΙΔΗ

“Τρίτος σταθμός στη διαδρομή του Διόνυσου είναι η πόλη της Δράμας, χτισμένη στους πρόποδες του Φαλακρού Όρους που οι ντόπιοι ονομάζουν `βουνό των λουλουδιών`. Η περιήγηση στην περιοχή είναι ιδανική για όσους αγαπούν το βουνό και το δάσος. Υπάρχει το χιονοδρομικό κέντρο, τέσσερα ορεινά καταφύγια, το σπήλαιο του Μαρά με πολύχρωμους σταλακτίτες και αντανακλάσεις, το πανέμορφο δάσος της Ελάτης” συνεχίζει περιγράφοντας τη διαδρομή η κ.Ανθίδου. Βορειοανατολικά, στα Κοκκινόγεια Δράμας μετά την Προσοτσάνη, ο επισκέπτης συναντά το Κτήμα Παυλίδη. Το οινοποιείο του Χριστόφορου Παυλίδη εκτείνεται σε 3.000 τ.μ. Όπως αναφέρει η Έλενα Αποστολίδου, υπεύθυνη Μάρκετινγκ και Εξαγωγών, το οινοποιείο παράγει περίπου 350.000 φιάλες το χρόνο και από αυτές εξάγει το 20% σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς ενώ η Κύπρος αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αγορές. Το δίκτυο των «Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» χωρίζεται σε 8 διαφορετικές οινικές διαδρομές. Οι υπόλοιπες επτά είναι η Διαδρομή του Κρασιού των θεών του Ολύμπου, η Διαδρομή του Κρασιού της Ηπείρου, η Διαδρομή του Κρασιού των Λιμνών, η Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας, η Διαδρομή του Κρασιού Πέλλας-Γουμένισσας, η Διαδρομή του Κρασιού της Θεσσαλονίκης και η Διαδρομή του Κρασιού της Χαλκιδικής. ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 27

Του Μιχάλη Ψύλλου

ΤΑ ΡΑΚΟΚΆΖΑΝΑ ΤΗΣ ΒΌΡΕΙΑΣ ΕΥΒΟΙΑΣ 28 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

Ήταν μια πρόσκληση που ήταν αδύνατο να αρνηθείς. «Έλα να σου δείξω πως βγαίνει το άγιο τσιπουράκι που τόσο αγαπούν οι Έλληνες» μού είπε στο τηλέφωνο ο φίλος Γιάννης, εκπαιδευτικός στη Βόρεια Εύβοια. Σε λίγες ώρες βρεθήκαμε στην Κοκκινομηλιά, ένα πανέμορφο ορεινό χωριουδάκι μέσα στα έλατα σε υψόμετρο 600 μέτρων κοντά στην Ιστιαία. Σε μια καλύβα είχε στηθεί ολόκληρο πανηγύρι καθώς ο κυρ Κώστας ετοίμαζε το καζάνι για το τσίπουρο. Ζωντανή μουσική, χορός και φυσικά εξαιρετικοί τοπικοί μεζέδες. «Τα καζάνια είναι μια μοναδική εμπειρία που συνδυάζει την απόσταξη του τσίπουρου με τις τοπικές παραδόσεις και την πανέμορφη φύση της ελληνικής υπαίθρου» λέει ο κυρ Κώστας καθώς ρίχνει τα στέμφυλα στο καζάνι. Με έκπληξη βλέπω ότι ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες είναι και αρκετοί ισραηλινοί τουρίστες. «Έρχονται κάθε χρόνο αυτή την εποχή ακριβώς για να δουν την παραγωγή του τσίπουρου» λέει η Βαγγελίτσα, ξενοδόχος στις Ροβιές που προσπαθεί εδώ και χρόνια να βοηθήσει με ωραίες ιδέες τη βόρεια Εύβοια να γίνει τόπος τουριστικής έλξης όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά και τον χειμώνα. Ο Αμι, ισραηλινός επιχειρηματίας πρωτοστατεί στο γλέντι του τσίπουρου. «Είναι μια μοναδική εμπειρία» λέει ...χορεύοντας συρτάκι. «Η βόρεια Εύβοια είναι ένας εκπληκτικός τόπος. Είναι η πρώτη φορά που έρχομαι για να δω τη γέννηση του αγαπημένου μου τσίπουρου και στο λέω ότι στο εξής θα έρχομαι κάθε χρόνο». Μακριά λοιπόν από την πολύβουη πολυκοσμία του καλοκαιριού, τα καζάνια αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία για μια… υπέροχη απόδραση σαββατοκύριακου. Από τα τέλη του Οκτώβρη έως τα μέσα του Δεκέμβρη σε όλη την Ελλάδα «βράζει» ο τόπος. Από την Ήπειρο ως την Κρήτη και τη Μακεδονία ως την Πελοπόννησο τα παραδοσιακά καζάνια που βγάζουν τσίπουρο και ρακή, έχουν την τιμητική τους. Με αποκορύφωμα τις διάφορες γιορτές τσίπουρου σε πολλές περιοχές (Μακεδονία, Ήπειρο), οι οποίες συνοδεύονται με παραδοσιακά γλέντια. Η πώληση αποσταγμάτων για απ’ ευθείας κατανάλωση ήταν απαγορευμένη μέχρι το 1988. Μόνο οι αμπελουργοί σε ορισμένες περιοχές είχαν το δικαίωμα να αποστάζουν και να εμπορεύονται, σε τοπικό επίπεδο, τα στέμφυλα, ενώ επιτρεπόταν και η πώληση του αποστάγματος σε εταιρείες παραγωγής οινοπνεύματος. Σήμερα, με την ψήφιση νόμου από το 1988 για την παραγωγή αποστάγματος στέμφυλων, επιτρέπεται η παραγωγή και διάθεση τσίπουρου σε όλη την Ελλάδα μόνο με ειδική άδεια. Πώς παρασκευάζεται το τσίπουρο Το τσίπουρο παρασκευάζεται με την απόσταξη στέμφυλων, δηλαδή από τα υπολείμματα των σταφυλιών που μένουν μετά το πάτημα και την εξαγωγή του μούστου. Η προετοιμασία είναι ο κρισιμότερος παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Αν θέλουμε το τσίπουρό μας να είναι «καθαρό» πρέπει η πρώτη ύλη που θα χρησιμοποιήσουμε (σταφύλια, φρούτα κλπ.) να μην είναι ψεκασμένη με φυτοφάρμακα, να μην περιέχει στο μέτρο του δυνατού κοτσάνια, κουκούτσια, φύλλα και λοιπά ξένα σώματα, να είναι ώριμη, αλλά να μην έχει σάπια. Στη συνέχεια «πατάμε» τα σταφύλια (δηλ. τις ρώγες, μιας και τα κοτσάνια απομακρύνθηκαν πριν) είτε με τα ‘πόδια’, είτε τα περνάμε μια φορά από τη μηχανή σύνθλιψης. Το υγρό μίγμα που προκύπτει είναι αυτό που θα αποσταχθεί . ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 29

ΞΕΧΑΣΑ

ΝΑ ΡΩΤΗΣΩ

1 2 3

Μη βιαστείτε να κάνετε παράπονα για το δικό σας αγαπημένο βουνό που λείπει από το σημερινό τεύχος. Άλλωστε θα επανέλθουμε κάποια στιγμή και με άλλα βουνά, τα υπέροχα βουνά μας. Λοιπόν, να περιμένουμε (στο e-mail του περιοδικού) τις προτάσεις σας; Από τα κείμενα είναι νομίζω προφανές ποιος ορεινός όγκος είναι ο περισσότερο ανεξερεύνητος. Το λέει και το όνομά του. Διαφωνείτε;

Τα περισσότερα ορεινά χωριά είναι σχεδόν έρημα. Μόνο κάτι γιαγιάδες και παππούδες. Όλοι καταδικάζουμε την εγκατάλειψη την ερήμωσή τους. Ποιοι όμως έχουν την ευθύνη για αυτή την κατάσταση; Εκδότης: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων Α.Ε., Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Μιχάλης Ψύλος, Υπεύθυνος Έκδοσης: Χάρης Αναγνωστάκης, Συντονιστής: Αλέξης Ηλιάδης, Σχεδιασμός: greekinfographics, Διαφήμιση: ads@ana-mpa.gr, τηλ. 210-6405604, Ιδιοκτησία ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ, Διεύθυνση: Τσόχα 36, Αθήνα ΤΚ 11521, Τηλ. 210-6400560, e-mail: mag@ana-mpa.gr f Το Πρακτορείο magazine, Παραγωγήεκτύπωση: ATHENS PRINT, Διανομή: VES company, Φωτογραφίες: ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ, EPA, shutterstock

Τα κείμενα που φιλοξενούνται στο περιοδικό δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

www.ana.gr ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Στους σταθμούς του μετρό και του ΗΣΑΠ Σύνταγμα, Ομόνοια, Μοναστηράκι, Πειραιά και Μαρούσι. Σε επιλεγμένα καταστήματα στο κέντρο της Αθήνας (Κολωνάκι, Σύνταγμα, Εξάρχεια, Παγκράτι, Γκάζι, Αμπελόκηπους, Μοναστηράκι, Νέο Κόσμο, Πλάκα), της Αγίας Παρασκευής, των Βριλησσίων, του Βύρωνα, της Γλυφάδας, της Ηλιούπολης, του Ίλιου, της Κηφισιάς, του Αμαρουσίου, της Νέας Σμύρνης, της Νέας Φιλαδέλφειας, του Παγκρατίου, του Παπάγου, του Πειραιά, της Πετρούπολης, της Πεύκης, του Ταύρου, της Φιλοθέης, του Χαλανδρίου και της Γλυφάδας. Επίσης, στα βιβλιοπωλεία Ιανός, Ελευθερουδάκης, PUBLIC (Συντάγματος), Ευριπίδης (Χαλάνδρι), Λιβάνης, Εκδόσεις Αιώρα κλπ. Ακόμη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στη Στοά του Βιβλίου, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, στον Ελληνικό Κόσμο, στο Νομισματικό Μουσείο κ.ά. Στη Θεσσαλονίκη, στα βιβλιοπωλεία Μαλλιάρης Παιδεία, Πρωτοπορία, Mind the book, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, ΧΑΝΘ, Books n’ Toys, Πράσινο Σύννεφο και σε επιλεγμένα καταστήματα.

30 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ

ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ | 31

32 | ΤΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ