Niet-ingedaalde testikel
Illustratie: Herman Geurts
Jongens bij wie een zaadbal blijft ‘hangen’ in de lies of de buikstreek, hoeven niet per se allemaal geopereerd te worden. Dat zeggen Evelyn van der Plas en Annebeth de Vries in hun proefschrift. De testikel daalt vaak vanzelf in tijdens de puberteit. Door Marc van den Broek
Operatie vaak onnodig Er zijn twee redenen waarom een zaadbal niet indaalt. Sommige jongens worden ermee geboren – de aangeboren variant – en bij de rest verhuist de zaadbal tijdens de vroege jeugd uit de balzak naar de lies, de verworven variant. Evelyn van der Plas en Annebeth de Vries, die half februari promo veerden, richtten zich op die laatste variant. De oorzaak van de verworven variant is niet goed bekend. Mogelijk is de zaadstreng te kort en groeit die te lang zaam in verhouding met het lichaam van de jongen. Hierdoor kan de bal uit de balzak worden ‘getrokken’. De aangeboren variant komt voor bij 1 procent van de jongens als ze één jaar oud zijn, de verworven variant bij circa 1,5 procent, aldus De Vries en Van der Plas. Dat zijn jaarlijks ongeveer twee duizend jongens.
Vruchtbaarheid
De algemene handelwijze bij beide varian ten is: opereren. Daar zijn meerdere rede nen voor. De twee zaadballen hangen niet voor niets in een zakje buiten het lichaam, in het scrotum. Daar is het vier graden koeler dan in het lichaam, wat goed is voor de ontwikkeling van zaadcellen. Er zijn meer voordelen, zegt Van der Plas. ‘Som mige mannen krijgen teelbalkanker. Als de bal in de liesstreek zit, dan kun je niet goed controleren of alles in orde is. Hangt de bal keurig in de balzak, dan is de kans groter dat de dokter of de patiënt zelf de teelbal
4
kanker tijdig opmerken.’ Derde reden om in te grijpen, is dat een zaadbal die in de lies ligt, gemakkelijk zou kunnen draaien. De Vries: ‘Dat is een ernstige situatie omdat de bloedtoevoer geblokkeerd kan raken, wat kan leiden tot het afsterven van de zaadbal.’ Dus gaan er in Nederland jaarlijks zo’n tweeduizend jongetjes onder het mes. Degenen met de aangeboren variant rond het eerste levensjaar, de tweede groep als ze tussen de acht en tien jaar oud zijn. ‘Het is een ingrijpende operatie’, zegt De Vries. ‘Het kind moet onder volledige narcose en je kan de kleine bloedvaten beschadigen waardoor de zaadbal minder goed wordt gevoed.’ Vandaar dat er vraagtekens werden geplaatst bij de operaties. Bovendien is het niet duidelijk of de ingreep daadwer kelijk de vruchtbaarheid op latere leeftijd verbetert. Van der Plas: ‘De oorsprong van ons onderzoek ligt halverwege de jaren negentig in het Medisch Centrum Alkmaar. Daar kreeg k inderarts Wilfried Hack het idee om jongens met de verworven variant niet te helpen als ze acht jaar oud zijn en af te wachten. Hij zou onze co-promotor zijn geweest, maar hij is helaas vorig jaar onverwacht overleden.’ De twee promovendi hebben die jongens en de later jong-volwassenen met een verworven niet-ingedaalde zaadbal gevolgd. Hun conclusie is verrassend. Van der Plas: ‘In tachtig procent van de gevallen daalde de zaadbal tijdens de puberteit toch
in de balzak. Die jongens kun je een ope ratie besparen. De groep bij wie dat niet gebeurt, zul je moeten opereren.’
Kans op verdraaiing
Uit het onderzoek bleek dat het voor de vruchtbaarheid van de man niets uitmaakte of hij al dan niet werd geopereerd. Wel hadden de mannen met zaadbalproblemen kleinere testikels en een lagere concentra tie zaadcellen dan gemiddeld. De twee promovendi hebben in een apart onderzoek gekeken naar de kans op verdraaiing van een niet-ingedaalde zaadbal. ‘Bij 458 jongens met een nietingedaalde zaadbal bleek op latere leeftijd in niet één geval de bal gedraaid. Het risico hierop is dus geen argument om te ope reren’, meent De Vries. Over het nut van ingrijpen bij de aangeboren variant kunnen de promovendi weinig zeggen. Jongens die met een nietingedaalde zaadbal ter wereld komen, gaan meestal pas rond het eerste levensjaar onder het mes, omdat in veel gevallen de bal een paar maanden na de geboorte alsnog indaalt. ‘De aanbevolen leeftijd om deze variant te opereren, is de afge lopen jaren gedaald, maar er is nog geen bewijs dat deze ingreep de vruchtbaarheid op de lange termijn verbetert’, vertellen De Vries en Van der Plas. Er is dus nog voldoende te onderzoeken aan niet goed bungelende ballen.
maart 2014