Driedimensionale beeldvorming Foto: Marieke de Lorijn/Marsprine
Virtueel manoeuvreren in de oogkas Driedimensionale beeldvorming geeft mond-, kaak- en aangezichtschirurgen nieuwe mogelijkheden om breuken in de oogkas te herstellen. Implantaten op maat maken, navigeren in de schedel, operaties vooraf oefenen, nieuw onderzoek; de digitale beelden maken het mogelijk. Patiënten zoals Robert* profiteren er al van. Door Pieter Lomans
Een gebroken oogkas ontstaat vaak tijdens een verkeersongeval, maar ook gewelds delicten – denk aan ‘kopschoppers’ – vormen een belangrijke bron. Soms is het gewoon domme pech, zoals bij Robert. ’s Ochtends bij het opstaan glijdt hij uit en knalt met zijn hoofd op de bedrand. Vol met zijn linkeroog op de stompe knop van een beddenpoot. Gelukkig is een oogkas behoorlijk sterk. Aan de buitenkant zit stevig bot als een soort veiligheidsbril om de oogbol heen. Verder naar binnen toe wordt dat bot echter snel dunner. ‘Bij zo’n klap op het oog houden die buitenste botten – de “bull bars” – vaak nog wel stand’, zegt Eddy Becking, hoogleraar op de afde ling Mondziekten, Kaak- en Aangezichts chirurgie (MKA). ‘Maar door de drukgolf die via de oogbol naar binnen loopt, kunnen de d unnere botten verderop in de oogkas alsnog breken.’
Lekgeslagen kommetje
De gevolgen van zo’n ‘blow out’ zijn niet altijd onmiddellijk zichtbaar. Robert heeft weliswaar pijn, hij ziet dubbel en merkt dat hij zijn oog niet meer in iedere positie kan draaien, maar de oogkasbreuk is niet te zien aan de buitenkant. De huisarts stuurt Robert meteen door naar het AMC
12
voor verder onderzoek. Daar blijkt dat hij inderdaad een forse breuk in de oogkas heeft opgelopen. ‘Een oogkas is eigenlijk een benig kommetje waar de oogbol in rust’, zegt Becking. ‘Als een of meer botstukken van dat kommetje afbreken, dan zakt het zachte weefsel rondom het oog – dat vooral be staat uit vet en spierweefsel – door dat gat naar beneden. Daardoor komt ook het oog iets lager of wat verder achter in de kas te liggen.’ Met die kennis in het achterhoofd kun je dat op de foto’s die van het gezicht van Robert zijn gemaakt inderdaad zien. Soms is het gat in de oogkas niet goed meer te dichten met de overgebleven botfragmenten. Dan moet een op maat gesneden en gebogen plaatje, bijvoorbeeld van titanium, uitkomst bieden. Nog niet zo lang geleden werd dat plaatje door de chirurg tijdens de operatie op maat geknipt, in de juiste vorm gebogen en dan geplaatst. Maar de tijden waarin het ervaren timmer mansoog domineerde zijn echt voorbij. ‘Samen met MKA-chirurg Leander Dubois en Thomas Maal van het 3Dlaboratorium van het Radboudumc zet onze afdeling al enige tijd zwaar in op driedimen sionale beeldvorming en computer-geassis teerde chirurgie’, zegt Becking. ‘Niet alleen voor onderzoek en diagnose, maar ook voor
de virtuele en feitelijke behandeling van de patiënt.’ Wat hij onmiddellijk toelicht met de oogkasbreuk van Robert. Want hoe kun je zijn oogfunctie het best herstellen? Door de breuk op zo’n manier te repareren dat de oorspronkelijke vorm van zijn oogkas weer terugkeert. Dat is precies waar de afdeling MKA naar streeft.
Patiënt-specifieke implantaten
‘Om te beginnen maken we met CT-scans heel goede 3D-opnames van de schedel van Robert’, zegt Becking. ‘Zo kun je precies zien wat gebroken en verplaatst is. We kunnen het probleem letterlijk aan alle kanten tegen het licht houden. Maar de diagnose die we zo stellen, is slechts het begin. Omdat we vrijwel zeker weten dat de meeste schedels zo goed als symme trisch zijn, spiegelen we de intacte rechter oogkas van Robert op zijn gebroken linker oogkas. Op de computer zien we in groen de gebroken oogkas. De rode kleur toont wat er aan bot is verdwenen en wat er dus gerepareerd moet gaan worden.’ MKA-chirurg Dubois: ‘Dankzij die driedimensionale aanpak zien we dus al op de computer wat we moeten herstellen. Sterker nog, we kunnen ook alvast kijken wat voor titaniumplaatje we nodig hebben om dat defect in de oogkas te repareren. Nog niet zo
maart 2014