p s y c h i s c h
h e r s t e l
n a
g r o o t s c h a l i g
g e w e l d
Meer dan de helft van de slachtoffers van grootschalig geweld heeft ernstige psychische problemen. Psychiater Pim Scholte bewees dat deze mensen niet allemaal behandeld moeten worden met individuele psychotherapie. ‘Het werkt beter om de sociale binding in een gemeenschap te versterken, met groepssessies.’
Groepssessies tegen oorlogstrauma Ber ber Rou wé
‘We werkten in vluchtelingenkampen zo groot als steden’, vertelt psychiater Pim Scholte. ‘In 1994 kwamen de vluchtelingen met tienduizenden tegelijk uit Rwanda, op de vlucht voor de genocide. Allemaal hadden ze verschrikkelijke dingen meegemaakt, een enorme wandeltocht achter de rug, en cholera. Ze liepen letterlijk leeg van de diarree. Grof gezegd kwamen de vluchtelingen in het kamp om te sterven en in massagraven gelegd te worden.’ Zo omschrijft Scholte de gruwelijke omstandigheden waarin hij met Artsen zonder Grenzen werkte. ‘Ons aanbod van geestelijke gezondheidszorg was compleet nieuw: we richtten ons niet op de psychiatrische stoornissen van slachtoffers, maar op het versterken van sociale binding in de kampen.’ Nu heeft Scholte deze methode verder ontwikkeld en wetenschappelijk bewezen dat hij werkt. Hij promoveert er 25 januari op. De methode is afgeleid van een behandelprogramma voor vluchtelingen in Nederland. Scholte, sinds 1985 psychiater in het AMC en er nu gedetacheerd, leidt die behandeling vanuit de Equator Foundation in Diemen. ‘We werken met groepjes van 10 tot 15 vluchtelingen aan thema’s als menselijke waardigheid, vertrouwen,
4
AMC M aga zine januari 2013
zorgzaamheid, respect, democratie en gemeenschapszin. Er zijn diverse werkvormen, bijvoorbeeld debat en rollenspel.’ Daarnaast krijgen vluchtelingen uitleg over het verband tussen emoties, gedrag en lichamelijke reacties. ‘Veel niet-westerse mensen weten niet dat er een verband is tussen de ellende die ze hebben meegemaakt en hun gedrag en de fysieke reacties die ze ervaren, bijvoorbeeld prikkelbaar of schrikachtig zijn. We geven ze meer vat op hun eigen gedrag. En ze herkennen gedrag bij elkaar. Als je weet dat je buurman heftig reageert om wat hij heeft meegemaakt, kun je respecteren hoe hij reageert en tóch contact hebben met elkaar.’ Eind 2005 zette Equator soortgelijke groepen op in Rwanda. Er werden 107 lokale vertrouwenspersonen getraind als groepsbegeleider. Deelnemers komen 15 weken lang een halve dag per week bijeen. Men discussieert en beslist zoveel mogelijk zelf. Maar de dynamiek binnen de groep wordt wel nauwlettend in de gaten gehouden door de begeleiders, besproken met de groep en bijgestuurd. Zo wordt iedereen door verschillende fasen geleid, van een stadium waarin het vooral draait om veiligheid binnen de groep, via fasen die gaan over