AMC collectie Alles is in de loop van de tijd al uitgeprobeerd om het schilderij van zijn status te ontdoen. De kunst terugbrengen naar het niveau van het dagelijks leven is een terugkerend verlangen. Zo schroefde Armando een rij moeren in een monochroom schilderij, Jan Henderikse plakte er reeksen centen op, Henk Peeters bevestigde series wattenbollen op een witte ondergrond en Jan Schoonhoven knutselde met karton en papier-maché zijn inmiddels wereldberoemde reliëfs in elkaar. Dat gebeurde vanaf 1960 en deze kunstenaars afficheerden zich als Nul-groep. Het was nog maar het begin van een schilderijengeschiedenis vol oneigenlijke materialen. Na verloop van tijd begonnen mannelijke schilders hun voorstellingen te borduren, zoals Berend Strik, wiens werk ook deel uitmaakt van de collectie van de AMC-locatie. En toen veroverde Vera Gulikers de wereld van de schilderkunst. Ze deed dat stormenderhand en met een onverschrokken aanpak. Gulikers heeft maling aan alle conventies en etaleert dat met evenveel humor als durf. Halverwege haar opleiding in 2017 zond ze twee schilderijen in voor de Koninklijke Prijs van de Vrije Schilderkunst onder de titel ‘Poets- en Testdoeken’. Waarmee ze won! Op de foto’s zie je de koning plezier hebben als hij in gesprek is met de schilderes.
Pech
Vorig jaar kreeg Vera Gulikers een solo in de AMC Brummelkamp Galerie. De ‘Poetsdoeken’ gingen vergezeld van een zaaltekst waarin de achtergrond van de huishoudtitels werd verklaard. Wat bleek? De schilderijen zijn voortgekomen uit een moment van pech. Gulikers had in haar atelier een emmer met zelfgemaakte temperaverf staan en stootte die per ongeluk om. Toen de verf over de vloer liep en ze zich haastte om die weg te poetsen, zag ze hoe bruikbaar het resultaat was. Zoiets wordt wel serendipiteit genoemd, je vindt toevallig iets terwijl je naar iets anders, of gewoon naar niets, op zoek was. Weidse armgebaren over het hele oppervlak van het doek, wat een prachtig effect. Bovendien sprak de overeenkomst tussen schoonvegen en schilderen haar aan. En ze bedacht dat het linnen waarop ze schildert ook van stof is, vandaar de woordspeling. Temperaverf is voor fijnproevers. De verf wordt bereid uit een vloeibare substantie van onder meer eierdooiers waarin pigment wordt opgelost. Het resultaat is een duurzame, matte verf die vanaf de vroege oudheid tot in de Renaissance door schilders werd gebruikt en pas overschaduwd raakte door olieverf nadat de gebroeders Van Eyck deze hadden ontwikkeld en met hun fabelachtig technisch vernuft in zeldzaam verfijnde schilderijen hadden toegepast. Gulikers volgt als resident de Van Eyck in Maastricht, de opleiding die zijn naam ontleent aan de vijftiendeeeuwse schilderbroeders Jan en Hubert. Haar voorkeur voor de oude zelfgemaakte tempera is dus op zijn minst eigenzinnig. Het is gewoon een absurdistisch anachronisme, iets wat niet in zijn tijd past. Denk niet dat de sporen van haar spontaan zwiepende kwasten zo oppervlakkig zijn als het lijkt. Het schilderij
21
kent letterlijk een aantal lagen en wil niet alleen frontaal maar ook schuin bekeken worden. Dan zie je het reliëf van een geschreven taal die als preegdruk het oppervlak verlevendigt. Deze taal heeft een geschiedenis en verbergt, zo lees ik, een in onbruik geraakt Chinees schrift dat alleen door vrouwen werd gehanteerd. Wellicht verwijst de toepassing hier naar de gefnuikte ambities van vrouwen. Stilletjes moesten die worden opgegeven ten behoeve van een leven gevuld met huiselijke bezigheden en getekend door lijdzaamheid. In sommige streken is dat tot op de dag van vandaag het geval en in Nederland tot globaal een tweetal generaties geleden. Het ontcijferen valt buiten onze competentie. Ongrijpbaar dus, zoals ook het uitoefenen van een vak, het doen van onderzoek, het pionieren in een kunstrichting, het leiden van een bedrijf eeuwenlang voor de meeste vrouwen onbereikbaar is geweest.
Het is alsof het schilderij het leven in samengebalde vorm aan ons etaleert De recente aanwinst van de AMC-collectie kent nog meer verrassingen. Vastgezet in de verfhuid zitten een stel identieke voorwerpjes, schuimpjes misschien, of wattenbolletjes. Daaronder, op de kale stof, zijn eerst voorstellingen gezeefdrukt. Vervolgens zijn er in poederachtige kleuren en in ongeremde, spontane gestes arabesken en afbeeldingen aangebracht verwant aan boekillustraties en stripboeken. Tenslotte schildert Gulikers met een routineuze dweilhand vrijwel alles weer weg. Zodat we voornamelijk aankijken tegen een mistig blauw oppervlak. Het is alsof het schilderij het leven in samengebalde vorm aan ons etaleert. Het begint met een onderliggend beeld en met taal, dan raakt alles in een staat van bloei, de figuratie maakt een rondedans - totdat meer dan de helft van het beeld wegsterft onder de melancholische matheid van de ei-temperaverf. Wat er zo onverschrokken aan is? Het lef zit in de opzichtige nonchalance waarmee zowel een prangende inhoud als visuele turbulentie tot stollen zijn gebracht.
Ingetogen
Gulikers is opgeleid in Maastricht en Antwerpen en nu weer terug in Maastricht. Daar wonen meer jonge schilders die het leven met gretigheid leven en met lichtvoetigheid uitdragen. Keetje Mans bijvoorbeeld, van wie de AMC-locatie ook een mooi werk bezit. Gulikers maakt eveneens kunstenaarsboeken waarvoor liefhebbers in de rij staan – het volgende is in de maak. Op haar site kan haar voorlaatste kunstenaarsboek worden bekeken. Het is opvallend ingetogen. Proefjes met verf, aangebracht op transparante bladzijden, zo delicaat dat het prettig is om te bedenken dat er online geen emmers verf kunnen omvallen. www.amc.nl/kunst
AMC magazine