k l o M p V o e tj e s
c o r r i g e r e n
Wat is de beste manier om klompvoetjes weer recht te maken? De ideeën daarover zijn het afgelopen decennium sterk veranderd. De Ponseti-methode is inmiddels de standaardbehandeling geworden, ook in het AMC. Orthopedisch chirurg Peter Struijs is onlangs internationaal gecertificeerd voor de methode, waar geen ingrijpende operatie meer aan te pas komt.
opereren of gip sen?
niet meer opereren L ie sbeth Jongkind
patiëntjes per jaar. Over de oorzaak van de klompvoet is weinig bekend. Erfelijkheid speelt een rol, er zijn meerdere genen bij betrokken die de groei en de bouw van onderbenen en voeten regelen en die blijkbaar actief zijn vanaf de 12e tot de 20e week in de baarmoeder tot het kind 3 à 5 jaar oud is.
In 2009 ging orthopedisch chirurg Peter Struijs op advies van zijn opleider naar Iowa, om daar de Ponsetimethode te leren. Dat is een manier om klompvoetjes te corrigeren met gips en een brace, in principe zonder ze te opereren. Emeritus hoogleraar Ignacio Ponseti, de van oorsprong Spaanse grondlegger van die methode, was toen al 91 jaar. ‘Maar hij gipste nog steeds zelf!’, vertelt Struijs. Ponseti International reikt ook internationale kwaliteitscertificaten uit, op basis van gedocumenteerde behandelresultaten. Onlangs kreeg Struijs als tweede Nederlandse orthopeed zo’n certificaat. Een klompvoet is een afwijking in de bouw van de kuit en de voet die al voor de geboorte op de 20 weken echo zichtbaar is. Aan de buitenkant ziet een klompvoet er duidelijk abnormaal uit: de tenen wijzen naar beneden en de voet zelf is hol en naar binnen gekanteld en heeft een kommavorm. Aan de binnenkant van de klompvoet is dan ook van alles mis. De spieren en pezen in de kuit zijn onderontwikkeld en verkort, de achillespees is te kort, het gewrichtskapsel, peesbladen en ligamenten in de voet zijn verdikt en de botten van de enkel en voet hebben soms een afwijkende vorm. Hierdoor zitten de botjes in de voet niet op hun normale positie. Eén op de 1000 baby’s wordt met een of twee klompvoetjes geboren. Dat zijn in Nederland zo’n 200
22
AMc M AgA zine december 2013
Met onbehandelde klompvoetjes is lopen lastig en pijnlijk, zeker als het kind groter wordt. In Nederland werden kinderen met klompvoetjes de afgelopen decennia vooral met de methode Turco behandeld: een combinatie van het geleidelijk steeds verder in de juiste stand duwen van de voet, wekelijks opnieuw ingipsen van voet en been gedurende drie maanden tot een jaar om die gecorrigeerde stand te handhaven en daarna een serie operaties aan de botten en pezen van de voet. Veel van zulke met de Turco-methode gecorrigeerde klompvoetjes waren over- of ondergecorrigeerd en bleven altijd pijnlijk en stijf. Maar een alternatief was er niet, tot dr. Ignacio Ponseti in 1963 zijn eerste artikel over een revolutionair andere behandeling publiceerde. Hij beschreef een nieuwe manier om klompvoetjes in de juiste stand te duwen die in de meeste gevallen achteraf opereren overbodig maakt. ‘Het is helemaal niet zo ingewikkeld, maar je moet wel exact weten waar je je duim moet zetten als je de voet terugduwt’, legt Struijs uit terwijl hij op een klompvoetmodel van plastic botjes aanwijst waar het sprongbeen zit en hoe de stand van de voet gecorrigeerd wordt als je daar op de juiste manier op duwt. ‘En het gipsen moet zorgvuldig gebeuren, met twee voetjes ben je al snel 20 minuten bezig.’ Bij de methode Ponseti wordt de klompvoet gemiddeld zes weken lang elke week een stukje verder in de juiste stand geduwd en wordt het hele been wekelijks van voet tot lies ingegipst. Als de voet voldoende gecorrigeerd is, wordt de te korte achillespees doorgesneden. Struijs: ‘Dat is veel minder ingrijpend dan het klinkt, die pees groeit binnen drie weken weer aan, en nu op de juiste lengte.’ Het kind heeft nu een normaal functionerende voet, maar tot het vijfde jaar is er een grote kans dat de klompvoetstand terugkeert. Daarom worden beide voetjes van de baby gedurende drie maanden dag en nacht aan een brace bevestigd. Die lijkt wel wat op een snowboardje met twee gefixeerde schoentjes aan de uiteinden, die de voetjes naar buiten en omhoog duwen zodat ze niet terug kunnen keren in de klompvoetstand. Die brace moet het kind tot het vier jaar oud is blijven dragen als het slaapt. Struijs: ‘Dat vergt wel discipline van de ouders. Tandenpoetsen, pyjama aan, brace aan, dat moet het vaste bedritueel worden. Niet toegeven als het kind