Kuyumculuk sektöründe franchising sisteminin geliflimi Türk kuyumculuk ve mücevherat sektöründe özellikle 1980 ve 2000 y›llar› aras›ndaki çift haneli büyümelerin kaydedildi¤i dönemde firmalar da¤›t›m kanallar›n› “çantac›l›k” olarak bilinen aktif sat›fl sistemi üzerine yap›land›rm›fllard›. Telebin fazla, üretimin k›s›tl› oldu¤u bu dönemde gerek perakendeciler ve gerekse üretici firmalar yüksek karl›l›k oranlar› ile faaliyetlerini sürdürmüfllerdi. Bir yandan perakende ma¤aza say›lar› artarken di¤er taraftan da üretici firma say›lar› artt›, üretim bant›n› geniflleten firmalar sanayici s›n›f›na terfi ettiler. Bu dönemde bünyesinde yüzlerce kifliye istihdam yaratan Alt›nbafl, Atasay, Arpafl gibi sektörün dev firmalar›n›n temelleri at›ld›. Talep sabit kal›r ve hatta belirli periyodlarla yaflanan ekonomik krizlerin ve di¤er faktörlerin de etkisi ile gerilerken sektörün arz cephesi büyümeye devam etti. 90’l› y›llar›n sonuna gelindi¤inde arz›n talepten fazla oldu¤u bir pazar profili ortaya ç›kt›. Bu dönemden sonra sektöre birbirinin ayn›s› olan ürünler, sürekli düflen iflçilikler, azalan karl›l›k ve karlar, istihdam düflüflü, yükselen maliyetler damgas›n› vurmaFranchising ya bafllad›.
giriflimciler de uluslarars› standartlarda ma¤azac›l›k uygulamalar›na al›flmaya bafllad›lar. Geçifl döneminde sisteme ayak uyduramay›p eski sisteme dönen kuyumcular da oldu. Zamanla sistem gerek nihai tüketiciler ve gerekse kuyumcular taraf›ndan kabul görmeye bafllad›. Sistemin gereklerini yerine getiren ma¤azalar, bölgelerinde belli bir rekabet üstünlü¤üne sahip olmaya bafllay›p, rakiplerinden farkl› bir konuma ulafl›nca, franchising sisteminin ayaklar› daha sa¤lam bir flekilde yere basmaya bafllad›. Organize perakendecili¤in geliflmesi ve al›flverifl merkezleri say›s›n›n h›zla artmas› kuyumculuk sektöründe franchising sisteminin h›zl› bir büyüme evresi yaflamas›na sebep oldu. Hemen hemen aç›lan her AVM’de bir ya da daha fazla franchise mücevher ma¤azas› aç›lmaya baflland›. Bu dönemde daha da güçlenen franchise veren firmalar, önceki dönemdeki mevcut koflullarda yapamad›klar› revizyonlar› bu dönemde yapabildiler. Uygun olmayan firmalar›n sistemden ayr›lmas› ile birlikte daha profesyonel ve hedeflenen noktaya yak›n sistemler ortaya ç›kmaya bafllad›. uluslararas›
sistemi standartlar›nda profesyonel ma¤azac›l›¤›n geliflmesinde öncü bir rol oynad›. Öyle ki bu de¤iflim ma¤azalar›n vitrinlerine de yans›d›.
Sektörün karakteristik da¤›t›m kanal› olan “çantac›l›k” sistemi bu koflullar alt›nda karl› bir flekilde sürdürülemeyince baflta büyük firmalar olmak üzere pek çok firma bu sistemden kademeli olarak uzaklaflt›. Bu dönemin sonunda oluflan mevcut flartlarda karl›, istikrarl› ve sürdürülebilir büyüme imkanlar› ortadan kalk›nca baflta Alt›nbafl ve Atasay olmak üzere sektörün dev firmalar›, temelinde uluslararas› standartlarda profesyonel ma¤azac›l›k anlay›fl› bulunan franchising sistemine geçme karar› ald›lar.
Alt›nbafl’›n 1999 y›l›nda açt›¤› standart tipteki ilk ma¤aza ile Türk kuyumculuk sektörü franchising sistemine ilk ad›m›n› atm›fl oldu. Firma bu tarihten sonra kademeli olarak franchising sistemine geçifl sürecini h›zland›rd›. Atasay 2002 y›l›n›n mart ay›nda yapt›¤› aç›klama ile franchising sistemine geçti¤ini duyurdu. ‹lk y›llar bir yandan ma¤aza say›lar› h›zla artarken di¤er yandan da geçifl sürecinin s›k›nt›lar›n›n yafland›¤› bir dönem oldu. Sistem, franchise verenler taraf›ndan sürekli gelifltirilirken, semt kuyumculu¤una al›flm›fl olan
2006 y›l›n›n sonuna gelindi¤inde Alt›nbafl ve Atasay’›n franchising sistemindeki ma¤aza say›s› 230’un üzerine ç›kt›. Bu iki firman›n zorlu geçifl dönemini geride b›rakmas› ve franchising sisteminin do¤rulu¤unun onaylanmas›n›n ard›ndan sektörün di¤er firmalar› da franchising sistemine geçtiler. Favori, Gülaylar, Stork’s, Assos, Jival, Arifl, Zen, Damra, Roberto Bravo, Pera ve Koçak da franchise ma¤azalar açmaya bafllad›lar. Sezgin Silver So Chic ve ‹pekyoku da Sette markalar› ile gümüfl ürün kategorisinde bu sistemin öncüleri oldular. Günümüze gelindi¤inde franchising zorlu evrelerden geçerek do¤rulu¤u test edilmifl bir sistem olarak karfl›m›zda duruyor. Bu sisteme dahil ma¤aza say›s›n›n 300’ü geçmesi ve sektörün di¤er büyük firmalar›n›n da bu sistemi uygulamaya bafllamas› bunun en önemli göstergesi. 3 sene önce 1 ma¤azas› olan bir giriflimcinin ayn› marka ile 5 ma¤aza daha açmas›, kuyumcular›n baz› al›flverifl merkezlerinde franchisee olabilmek için yar›fl içinde olmalar› da franchising sisteminin ne derecede benimsenmifl oldu¤unun di¤er önemli göstergeleri. fiUBAT 2010
◆
Alt›n Dünyas›
FRANCH ISING EK‹
7