ბაგრატ III
“მატიანე ქართლისაის” ავტორი ბაგრატ III-ზე წერდა: “შემდგომად დიდისა მეფისა ვახტანგ გორგასლისა არავინ გამოჩენილ არს სხუაი მსგავსი მისი დიდებითა და ძალითა და ყოვლითა გონებითა”. ბაგრატ III დაიბადა 961 წელს ამიერტაოს მეფეთა მთავარ ციხე-ქალაქ ფანასკერტში.
❖ სუმბატ დავითის ძის თხზულება ❖ სტეფანოს ტარონელი (ასოღიკი)
ისტორია” ❖ არისტაკეს -”ისტორია” ❖ გეორგიკა
“მატიანე
“მსოფლიო
❖
ქართლისაი” წყარო
ბაგრატ III-ის დაბადება და ოჯახური გარემო გურგენი-ამიერტაოს მეფის, ბაგრატ II-ის შვილი გუარანდუხტი- აფხაზთა მეფის გიორგი II-ის ასული ბაგრატ III-ის მეუღლე იხსენიება 1. ბრეთის ვერცხლის ჯვრის წარწერაში “ქ.დაამყარე და ადიდე ბაგრატ, აფხაზთა მეფე ძეი მეფეთა მეფისა გურგენისი. ქრისტე შეიწყალე მართა დეოფალი” 2. გელათის ჯვრის წარწერა “ ქრისტე შეიწყალე სული დედოფლისა მართასი და ძე მათი მეფეთა მეფე გიორგი”. ბაგრატ III-ის მემკვიდრე გიორგი I (1014-1027)
ცერემონიალი
სვეტიცხოვლის ტაძარში შედგა. დემეტრემ ფიცი დაარღვია და თეოდოსის
“დასწუნა თუალნი”. დემეტრეს გარდაცვალების შემდეგ აიყვანეს ტახტზე უსინათლო თეოდოსი. კახეთის ქორეპისკოპოსი ეხმარებოდა,
აფხაზთა სამეფო X საუკუნის 60-70 წლებში აფხაზთა სამეფო კრიზისმა მოიცვა.ლეონ III გარდაიცვალა. დემეტრე II-ს ოპოზიციამ დაუპირისპირა თავის ძმა თეოდოსი, რომელიც ბიზანტიიდან გამოიხმეს. თეოდოსი დამარცხდა რის შემდეგაც იმიერ ტაოს მეფეს დავითს სთხოვა დახმარება. ერთი წლის შემდეგ ბრძოლა ისევ დაიწყო ტახტისთვის. დახმარება კვირიკე II-ს სთხოვა. დემეტრემ იგრძნო მოსალოდნელი საფრთხე და დაზავება შესთავაზა ძმას. დემეტრემ მოციქული გააგზავნა თეოდოსთან და ქორეპისკოპოსთან. და ამ უკანასკნელს შესთავაზა ძმის გადაცემა, იმ პირობით რომ ორივე ერთად იმეფებდნენ დასავლეთ საქართველოში. თეოდოსი დასთანხმდა , დაფიცების
შიდა
მიიღო. უმალვე უფლისციხეს მიადგა კახეთის ქორეპისკოპოსი. იოანე მარუშის ძე ამ ყველაფერს წინ აღუდგა და დავით ტაოელს შესთავაზა ან თვითონ დაპატრონებოდა შიდა ქართლს ან გადაეცა სამართავად შვილობილისთვის....
სანაცვლოდ
ქართლის დაკავების დასტური
იოანე მარუშის ძე “და იყო მათ ჟამთა ერისთავი ქართლისა ივანე მარუშის ძე, კაცი ძლიერი და ერმრავალი” სწორედ მას მოუხდა ყოფილიყო ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ქართული საქმის-ქვეყნის გაერთიანების თანამონაწლე და ორგანიზატორი.
-აფხაზთა სამეფო (ბაგრატ III დედის ძმა) დავით III-ტაო (ბაგრატი მისი სისხლით ნათესავი იყო. დავით კურაპალატს ბაგრატ II ბიძად ეკუთვნოდა. დავითის მამა ადარნასე და ბაგრატ II ბიძაშვილები იყვნენ. ორად დაშლილი (იმიერ და ამიერ)ტაოს სამეფო კვლავ გაერთიანდებოდა. “მატიანე ქართლისაის” ავტორის განცხადებით დავითს “გაეზარდა შვილად თვსად”
ბაგრატ III და საქართველოს გაერთიანება
გურგენი
-შავშეთი, კლარჯეთი, სამცხე-ჯავახეთი. ამიერტაობაგრატ II- სგან ერგებოდა გურგენს თეოდოსი
975-
ზოგიერთი
, რის გამოც დედა წაიყვანა ლეგიტიმურობის დასადასტურებლად დასავლეთში. მეფედ კურთხევის დროს დავით ტაოელმა მოიწვია ანისის მეფე სმბატ ბაგრატუნიც, რაც ნიშნავდა აფხაზთა სამეფოს ახალი რეჟიმის ოფიციალური დიპლომატიური ცნობა საერთაშორისო მასშტაბით.
ქართლში მმართველად დასვეს ბაგრატი (რეგენტად მშობლები დაუნიშნეს)
978
წ- თეოდოსი დავით ტაოელთან გაუშვა ბაგრატმა და თავად მეფე გახდა
დიდგვაროვანი უპირისპირდებოდა მეფეს
ქართლის ურჩ
დასავლეთ საქართველოს
პრობლემების მოგვარების დროს
ქართლში სცადეს მეფის ჩამოგდება
ტბელებმა.
მეთაურობით
ქედთან
ქავთარ ტბელის
ჯარი შეკრიბეს. ლიხის
ბაგრატმა შეძლო მათი
დამარცხება.
აზნაურებთან ბრძოლა
ქორეპისკოპოს დავითის გარდაცვალების შემდეგ ბაგრატ III -მ გაილაშქრა და ჰერეთის ტერიტორია შემოიერთა, დედოფალი დინარიც თან წაიყვანა. შემდეგ, კახეთის დასაკავებლად წავიდა. ბარატ მეფემ ბოჭორმის ციხე სიმაგრე დაიკავა, სადაც დავითი ძე კვირიკე იჯდა . საბოლოო ჯამში 1008-1010 წლებში კახეთჰერეთის შემოერთება მოახერხა.
წელს ბიზანტიელებმა მარცხი განიცადეს ბულგარელების წინააღმდეგ ბრძოლაში. რამაც დაძაბა შიდა პოლიტიკური ვითარება.
987- ბიზანტიის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური აჯანყება
ბასილ
ის აღმოსავლეთში ლაშქრობა 976-979 წლებში დავით ტაოელის მონაწილეობით დედოფალმა თეოფანემ (შვილები ბასილ და კონსტანტინე VIII-ე მცირეწლოვანები იყვნენ)მოახერხა ბარდა სკლიაროსის აჯანყების ჩახშობა. დედოფალმა “თორნიკე სარდალი, ტომით
ბერი გამოიძახა
ტაოელთა კურაპალატთან დავითთან”დასახმარებლის სათხოვნელად. დავით ტაოელმა სანაცვლოდ მოითხოვა ზოგიერთი ტერიტორიის მისთვის გდამოცემა. მართლაც გამარჯვების შემდეგ გადასცეს “ზემონი ქვეყანანი საბერძნეთისანი” არა მემკვიდრეობით მფლობელობაში არამედ მხოლოდ
II-
ქართველი, წმინდა მთის
და წარგზავნა
დავითის სიცოცხლეში. 986
დაიწყო, რომელსაც თავიდან ბარდა სკლიაროსი ხელმძღვანელობდა.ბარდა ფოკა დაუპირისპირა იმპერატორმა აჯანყებულებს, მაგრამ შემდეგ თავად ფოკა გაუდგა ბასილს და თავი იმპერატორად გამოაცხადა ( ფოკას დავით ტაოელი ეხმარებოდა). 989 წლის შეთანხმებით, იმიერ ტაოს სამეფო მეფის გარდაცვალების შემდეგ იმპერიის მფლობელობაში გადადიოდა. “შეთანხმებაანდერძისათვის” ხელი მოაწერინეს დავითს.
ბასილ II-ე მოერიდა ბაგრატ III-სა და გურგენთან დაპირისპირებას და გულის მოსაგებად, მათ საკმაოდ ვრცელი მამულები დაუთმო კურაპალატის სამფლობელოებიდან . ბაგრატს კურაპალატის ტიტიული ხოლო გურგენს მაგისტროსის უბოძა.
საუკუნის 90-იან წლებში დავითმა დალაშქრა
არაბთა მფლობელობაში შესული სომხური
მხარეები და
ქალაქები.(ხლათი,არჭეში,მანაზკერტი, ბერქრი)
თავის კონტროლს დაუქვემდებარა
სავაჭრო-ეკონომიკური
თვალსაზრისით
მნიშვნელოვანი რეგიონები. აქ გადიოდა
აღმოსავლეთის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი
საერთაშორისო სავაჭრო მაგისტრალი.
ბიზანტიის იმპერიის ხელისუფლება მიხვდა , რომ კურაპალატი არ იყო საიმედო პარტნიორი
და მის ბუნებრივ სიკვდილს არ დაელოდა.
X
ამირები განაგებდნენ.
მათ მაჰმადიანი
ამით მეფემ
ერთადერთი ტერიტორია რომლის შემოერთებაც ვერ მოახერხა ბაგრატ III თბილისის საამირო იყო
დავით ტაოელის გარდაცვალება (1001 წელი) ვერსია 1. არისტაკესი დავითის წინააღმდეგ მოწყობილ შეთქმულების სულის ჩამდგმელად ბასილს მიიჩნევს, იმერტაოს მეფის მკვლელად ტაოელ აზნაურებს “დიდ ხუთშაბათს სასიკვდილო წამალი შეურიეს საიდუმლო მხვერპლს, შეასვეს მას და მით მოახრჩვეს ნეტარი არსება”. 2. მათე ურჰაელის მიხედვთ კი შეთქმულები ადგილობრივი მთავრებია, შემსრულებელი მკვლელობის კი ეპისკოპოსი
დავითი. 1001 წელს
მოვიდნენ ტაოში დაიკავეს ეს სამეფო, ბასილი მეორე შეხვდა ქართველ მეფეს.
ილარიონი, რომელმაც დასაწყისშივე სცადა მოეწამლა მეფე, მაგრამ ვერ მოახერხა და შემდეგ ბალიშით დაახრჩო
ბიზანტილები
ბასილ II- სთან გურგენი და ბაგრატი 1001 წელს დაიდო შეთანხმება, რომელიც ქართული დიპლომატიის წარმატება იყო. კურაპალატის ტიტულის მინიჭებით ბასილი ამტკიცებდა ბაგრატის
მემკვიდრეობით უფლებებს ტაო-კლარჯეთზე.
988-989 ბაგრატ მეფემ
IX- საუკუნის მეორე ნახევარში დას.საქართველოში არგვეთში” კაცხის მამულის” მფლობელი ლიპარიტ ბაღვაში თრიალეთში გადავიდა და იქ
დამკვიდრდა. არადგინა ციხე “ კლდეკარი”.ძალაუფლება განავრცო თრიალეთის ტერიტორიაზე, რომელიც ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთ მფლობელობაში შედიოდა.
კლდეკარის აღება და ურჩი
თავისი
დამკვიდრდა.
შეძლო
ფეოდალის შეპყრობა.რატი საბოლოოდ
წინაპრების მამულში არგვეთში
შეუთვალა, რომ ბაგრატი
სხუაგან, არამედ განმზადებულ არს სიკუდილად შენდა”
დავითის მხარეს იყვნენ: ბაგრატ II, სუმბატ სომეხთა მეფე, ძმითურთ გაგიკი
კლდეკარის ციხე თრიალეთის ქედის ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობდა. მისი დაწინაურება სავაჭრო გზას უკავშირდება. “მატიანე ქართლისაის” ცნობით დაახლოებით IX-ის II ნახევარში “ კაცხის მამულს მფობელი ლიპარიტ ბაღვაში თრიალეთში გადავიდა და იქ დამკვიდრდა. მან აღადგინა ციხე კლდეკარი. რატი ბაღვაშმა
დავით ტაოელთან მოციქული გაგზავნა და თან
“არასადა წარვას
და კარს (ყარსის) მეფე აბასი. ბაგრატ მეფის გონივრული გადაწყვეტილება. “სხვსა არა რომლისათვის მოვედ, გარნა არა მორჩილებისათვის რატისა”
ამათ ქუეყანასა, მოისრნეს ყოველნი სიკუდილითა
ბარატ მეფემ დარბაზობად მიიწვია კლარჯელი ხელმწიფენი ფანასკერტის ციხე-სიმაგრეში. თმოგვის ციხეში გამოამწყვდია. გადმოცემის მიხედვით: “
რომელ
პატიმრობასა შინა”. სუმბატ დავითის ძის ცნობის მიხედვით სუმბატი 1011 წელს გარდაცვლილა, ხოლო გურგენი 1012 წელს.
მათნივე შვილნი კლარჯთ მეფეთანი
დაშთეს
კლარჯელი ხელმწიფეების ამოწყვეტა
( ბაგრატის მამიდაშვილები) მხოლოდ დემეტრე და და ბაგრატი გადარჩნენ ბიზანტიაში გაიხიზნენ) აშოტის გარდაცვალების შემდეგ საგვარეულო ორ შტოდ გაიყო: ტაოსა და კლარჯეთის ბაგრატიონებად.
კახეთ-ჰერეთის შემოერთება და განძის
ამირა ფადლონის დამორჩილება (ბაგრატ მეფეს ანისის მეფე გაგიკ I ბაგრატუნი დაეხმარა)
და ზავი ითხოვა. 1.ფადლონი აღიარებდა უზენაესობას (მეფის) 2. ის კისრულობდა ხარაჯას 3.თანახმა იყო საქართველოს მხარეზე ებრძოლა, ( აღიარებდა სამხედრო მოკავშირეობას).
შამქორის ველზე დაბანაკებულ მეფესთან ფადლონის მოციქული მივიდა
დავითის
დროს ტაოში აშენდა: ხახული, ბანა, ოშკი
ნიკორწმინდის ტაძრის მშენებლობა
ღვთისმშობლის მიძინების
ტაძარი
იუნესკოს ძეგლთა სიაში არის
შესული.
„ოდეს განმტკიცნა იატაკი.
ქორონიკონი იყო 223“ . (1003)
ბაგრატის ტაძარი
ტერიტორია
(ოჩამჩირეს რაიონი)
ადგილი-ბედია
ჯვარ-გუმბათოვანი
ტაძარში შემონახულია
ბაგრატის ფრესკა.
1014 წლის 7 მაის ბაგრატ III ფანასკერტის ციხე სიმაგრეში გარდაიცვალა. მისმა ერთ-ერთმა ერსთავმა ზვიადმა მისი ნეშტი ბედიის ტაძარს მიაბარა. ბაგრატმა და დედამისმა შესწირეს ბედიის ბარძიმი. აფხაზეთის
გამოყენებული ლიტერატურა: ქართული დიპლომატიის ისტორია საქართველოს ილუსტრირებული ისტორია-ბაგრატ III ტრენერი-ეთერ მიქაძე 17/11/2019
