PROFESOR JAN OSZACKI – WSPOMNIENIE W 100-LECIE URODZIN 14
października 2015 odbyło się posiedzenie Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego z okazji 100. rocznicy urodzin wybitnego chirurga prof. Jana Oszackiego (1915–1982). Sylwetkę Profesora przypomnieli jego uczniowie: prof. Andrzej Wysocki i dr Andrzej Przybyszowski. Jan Oszacki urodził się 1 października 1915 w Morawskiej Ostrawie. Jego ojciec, Aleksander, był profesorem chorób wewnętrznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Rozpoczęte w 1933 roku studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego Jan ukończył w czerwcu 1939 roku, otrzymując tytuł lekarza medycyny. Latem tego roku odbył praktykę szpitalną w Budapeszcie. Wrócił do Krakowa tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej i we wrześniu 1939 roku służył w szpitalu polowym. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął pracę w Klinice Chirurgicznej UJ, zamienionej na oddział połączonego przez okupanta szpitala w rejonie ul. Kopernika. Tam spędził czas okupacji, okresami tylko przenoszony do znajdującej się vis-à-vis „Czerwonej Chirurgii”. Był to okres wytężonej pracy zawodowej, sprzyjający szybkiemu gromadzeniu obserwacji i doświadczeń, które zainspirowały go do późniejszych badań naukowych. W 1945 roku został starszym asystentem Kliniki Chirurgicznej, którą po wojennej przerwie ponownie kierował prof. Jan Glatzel – błyskotliwy operator, o wyjątkowej zręczności, konsekwentnie poszerzający zakres zabiegów, dysponujący rozległą wiedzą medyczną, mający również szerokie zainteresowania pozazawodowe. Rok później na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego Jan Oszacki uzyskał stopień naukowy doktora medycyny na podstawie rozprawy O przygotowaniu farmakologicznym przed operacją nadczynnego wola. W 1947 roku został powołany do wojska i ponad rok spędził w Oddziale Chirurgicznym Szpitala Okrę-
Prof. Jan Oszacki
gowego w Toruniu. Dalsze dwa lata pracował w I Klinice Chirurgicznej. W 1950 roku objął stanowisko adiunkta we właśnie powołanej w Szpitalu im. Narutowicza III Klinice Chirurgicznej AM w Krakowie, którą kierował prof. Jerzy Jasieński, zachęcający swój zespół do pracy naukowej. W tym czasie Oszacki wraz z grupą młodych chirurgów rozpoczął badania dotyczące głównie pooperacyjnych zmian składników krwi. Olbrzymie potrzeby wyniszczonego wojną społeczeństwa, dramatyczny deficyt lekarzy, w tym wykwalifikowanych chirurgów, stawiały wielkie wymagania. Mimo wyczerpującej pracy na sali operacyjnej, obowiązków dydaktycznych i działalności naukowej prowadzonej w warunkach bardzo ograniczonego dostępu do piśmiennictwa innego niż radzieckie Jan Oszacki w 1952 roku dodatkowo podjął się kierowania Oddziałem Chirurgicznym krakowskiego Instytutu Onkologii. Kierując nim przez następne 22 lata, wniósł wielki wkład w rozwój naukowy i zawodowy tej jednostki. W czerwcu 1952 roku złożył rozprawę habilitacyjną poświęconą roli niedotlenie-
nia w następstwie krwotoku, lecz przewód został przerwany ze względu na wprowadzenie nowych przepisów o stopniach naukowych. W latach 1953–1954 przebywał w Korei Północnej, stojąc na czele II ekipy lekarskiej Polskiego Czerwonego Krzyża. W 1954 roku Senat krakowskiej Akademii Medycznej, w uznaniu dorobku naukowego, wystąpił o przyznanie Janowi Oszackiemu stopnia naukowego docenta, który został zatwierdzony przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną wkrótce po jego powrocie z Korei. Etat otrzymał w II Katedrze i Klinice Chirurgicznej AM, której kierownikiem był prof. Kornel Michejda. Gdy w 1959 roku Michejda przeszedł na emeryturę, jego stanowisko zajął Jan Oszacki. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1961 roku, a zwyczajnego w 1970 roku. Praca w Klinice AM oraz w Instytucie Onkologii umożliwiała mu nie tylko nabycie wielkiego doświadczenia zawodowego, ale pozwalała na wnikliwe badania naukowe. Przede wszystkim dotyczyły one zmian zachodzących pod wpływem urazu – w tym operacyjnego, głodzenia i przewlekłych chorób, takich jak rak i wrzód żołądka, w podstawowych strukturach ciała – komórkach i płynie międzykomórkowym, oraz związanych z tym wahań objętości krwi. Ten kierunek badań miał fundamentalne znaczenie dla polskiej chirurgii. Adresowany do lekarzy specjalności zabiegowych redagowany przez Jana Oszackiego podręcznik zatytułowany Patofizjologia chorób chirurgicznych (1964), zwłaszcza rozdziały jego pióra, zmienił sposób myślenia polskich chirurgów. Autor tak ujął to w przedmowie: Chirurg wielokrotnie spotyka się z sytuacjami, w których do dalszego postępu w leczeniu nie może już przyczynić się sama technika operacyjna, i dalej: Najlepsza technika bez odpowiedniego zaplecza intelektualnego, znajomości zagadnień patofizjologii i odpowiedniego na jej tle postępowania
alma mater nr 180–181
83