HISTORIA MAGISTRA VITAE
125 lat tułaczki Muzeum Historii Medycyny UJ CM W
2024 roku Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego świętowało 60 lat swojego istnienia. Mało kto spośród przedstawicieli wspólnoty akademickiej zdaje sobie sprawę, że mury uniwersyteckich gmachów kryją w sobie instytucję przeszło dwukrotnie starszą: Muzeum Historii Medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum. W 2025 roku mija bowiem 125 lat od powołania go do życia przez Radę Wydziału Lekarskiego UJ. Niestety, przyszłość pierwszego polskiego muzeum poświęconego historii medycyny – jednostki dokumentującej świetne odkrycia i przypominającej znakomitą przyszłość, jest co najmniej niepewna. Początki muzeum
80
alma mater nr 256
Prof. Walery Jaworski (1849–1924), założyciel muzeum
Fot. Muzeum Historii Medycyny UJ CM
Rozmaite kolekcje związane z nauczaniem medycyny oraz zainteresowaniem profesorów Wydziału Lekarskiego dziejami tej dyscypliny tworzono praktycznie od początku XIX wieku. Dość wspomnieć działania wybitnego chirurga Ludwika Bierkowskiego (1801–1860), który zbierał okazy anatomopatologiczne (w tym wielką, i częściowo zachowaną do dziś, kolekcję odlewów gipsowych), ale także kolekcjonował starodruki medyczne. Podobnie rektor UJ i specjalista chorób wewnętrznych Maciej Józef Brodowicz – był kolekcjonerem starych dyplomów lekarskich, starodruków, rękopisów, grafik, obrazów. Dopiero jednak Walery Jaworski (1849–1924) doprowadził do utworzenia muzeum, nawet jeśli miało być to muzeum tylko z nazwy. Sam uczony był człowiekiem szerokich zainteresowań i horyzontów naukowych. Studiował fizykę, chemię i matematykę we Lwowie i Krakowie, przez kilka lat nauczał chemii w szkole realnej w Krakowie. Podjął także studia medyczne w krakowskiej Alma Mater, które ukończył w 1879 roku. Osiągnięcia naukowe Jaworskiego predestynują go do miana ojca polskiej
gastrologii. Już w 1889 roku opublikował pracę Zarys patologii i terapii chorób żołądka, będącą pierwszym polskim podręcznikiem tej gałęzi medycyny. Rozległa wiedza z nauk przyrodniczych pozwalała mu dogłębnie zająć się fizjologią trawienia (w szczególności mechanizmami patologicznymi schorzeń żołądka) i skłoniła go do zainteresowania się radiologią. Wykonał pierwsze na świecie zdjęcia żołądka ze środkiem kontrastującym, doprowadził też do powstania pierwszej na ziemiach polskich uniwersyteckiej pracowni radiologicznej. Zainteresowany właściwościami radu, korespondował z Marią Skłodowską-Curie w sprawie przekazania tego cennego pierwiastka do leczenia polskich chorych. W 1899 roku opisał bytujące w przewodzie pokarmowym tzw. Vibrio rugula (przecinkowce), które (jak podejrzewał) mogą mieć wpływ na rozwój chorób układu trawienia. Bakterie te, opisane ponownie przez
Program Muzeum Historycznego dla Wydziału Lekarskiego opracowany przez prof. Walerego Jaworskiego