UNIVERSALIA
Wspólnota – antagonizmy – dziedzictwo Sprawa relacji polsko-żydowskich na Uniwersytecie Jagiellońskim i kwestia getta ławkowego w drugiej połowie lat 30. XX wieku
westia relacji polsko-żydowskich w murach Uniwersytetu Jagiellońskiego, jak i w całej II Rzeczypospolitej, od lat budzi zainteresowanie naukowców, dziennikarzy, publicystów. Odnosząc się chociażby do ostatnich inicjatyw czy publikacji, wymienić trzeba konferencję w Warszawie1, publikacje zbiorowe, jak Wyparte historie. Antysemityzm na Uniwersytecie Poznańskim w latach 1919–1939, pod redakcją Macieja Michalskiego i Krzysztofa Podemskiego – dotyczące międzywojennego Uniwersytetu Poznańskiego2, oraz monografie autorskie Ewy Bukowskiej-Marczak3 i Natalii Judzińskiej4. Notabene, pod auspicjami, między innymi, dr Judzińskiej wystosowano 3 kwietnia 2023 apel, w którym czytamy: My, niżej podpisane i podpisani, apelujemy do Rektorów i Senatów polskich uczelni wywodzących się ze szkół wyższych działających w okresie 1918–1939 o odniesienie się do aktów dyskryminacji wobec mniejszości religijnych, etnicznych i narodowych, do których dochodziło na tych uczelniach w okresie międzywojennym, w tym do funkcjonowania na ich terenie gett ławkowych w końcu lat 30. XX wieku. Ta trudna przeszłość jest częścią naszego dziedzictwa. Dlatego apelujemy o: – zlecenie dalszych badań dotyczących getta ławkowego i innych form dyskryminacji w uczelniach działających w okresie międzywojennym, – symboliczne odwołanie zarządzeń, które wprowadziły na uczelni getto ławkowe lub inne formy dyskryminacji, – symboliczne zadośćuczynienie osobom poszkodowanym, – stosowne upamiętnienie tej trudnej przeszłości oraz uwzględnienie jej w programach edukacyjnych i antydyskryminacyjnych. Pozostajemy z nadzieją na życzliwe odniesienie się do naszego apelu5. Nie ulega żadnym wątpliwościom, że relacje polsko-żydowskie (żydowsko-pol-
28
alma mater nr 245
Archiwum UJ, S II 674, Żydzi studenci na UJ
K
List otwarty Komitetu Wykonawczego Związku Żydowskich Akademickich Instytucji Samopomocowych Uczelni Polskich w sprawie zmian w ustawie o szkołach akademickich
skie) poza kartami chwalebnymi i godnymi mają również elementy smutne, tragiczne i pożałowania godne. Jednak w przeciwieństwie do innych ośrodków miejskich czy uniwersyteckich Kraków i UJ nigdy nie wypierały się tych złożonych relacji. Nie pomijano kwestii wstydliwych. Wszystko to, co związane ze wspólną polską i żydow-
ską historią w Krakowie w ogólności, a na UJ w szczególności, było, jest – i zapewne będzie – zawsze naszym dziedzictwem, od wspólnoty do antagonizmów6. W Krakowie Czesław Brzoza opublikował, między innymi, Żydzi Krakowa międzywojennego. Kalendarium 7 czy wybór źródeł Żydzi krakowscy w okresie