JAK NIEWIDZIALNE STAJE SIĘ WIDZIALNE – MIKROŚLADY W CHEMII SĄDOWEJ W głębi lasu, poza zasięgiem miejskiego monitoringu znaleziono ciało młodego mężczyzny. Na pierwszy rzut oka nie było żadnych śladów morderstwa. Przy ofierze nie odnaleziono rzeczy osobistych mogących ułatwić identyfikację, nie ma też dokumentów ofiary. Po dogłębnych oględzinach zabezpieczono: zapisaną kartkę papieru, kilka kropli krwi, roślinny proszek upchnięty w zagięciach kieszeni. Poza ptactwem i zwierzyną leśną – brak świadków. Zbrodnia doskonała, można by rzec...
W
najistotniejszych ich cech jest powszechność występowania. Edmond Locard, francuski kryminolog, który żył na przełomie XIX i XX wieku, sformułował podstawową zasadę kryminalistyki, stwierdzającą, że każdy kontakt pozostawia ślad, choć ten jest często niewidoczny i wymaga ujawnienia. Generalnie, nie ma możliwości niepozostawienia mikrośladów. Można je odnaleźć na każdym miejscu zdarzenia, na narzędziu czynu, na sprawcy, a także na osobie pokrzywdzonej. Mikroślady potrafią więc opowiedzieć historię zbrodni, składając jak puzzle, kawałek po kawałku, w całość, przebieg zdarzenia oraz profil sprawcy. Potrzeba tylko odpowiedniej techniki badawczej, żeby dopuścić je do głosu. Z roku na rok, dzięki rozwojowi nauki i technologii, możliwości ekspertów sądowych są coraz większe. Małgorzata Król
rozumieniu kryminalistyki według prof. Tadeusza Hanauska, wieloletniego kierownika Katedry Kryminalistyki na Wydziale Prawa i Administracji UJ, ślady to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym zdarzeniem ściśle powiązany. Materiał dowodowy zabezpieczany na miejscu zdarzenia stanowią ślady będące substancjami lub przedmiotami ujawnianymi w trakcie czynności procesowych, głównie podczas oględzin. Często udaje się zabezpieczyć jedynie ślady o masach rzędu 10-6–10-12 grama. Ze względu na specyficzne metody ich ujawniania, pobierania, zabezpieczania i badania próbki o tak małych rozmiarach zostały wyodrębnione i określone jako tzw. mikroślady. Jedną z głównych, a zarazem
70
ALMA MATER nr 225
Pobieranie wycinków materiału kryjącego z pieczęci na dokumencie
Tradycyjny dokument składa się z dwóch podstawowych elementów: papieru, zwanego podłożem, oraz materiału kryjącego tworzącego tekst i znaki graficzne – atramentu, tuszu czy też pasty długopisowej. Nie można zapominać o trzecim elemencie – niezauważalnym gołym okiem: wszelkiego rodzaju mikrozanieczyszczeniach przeniesionych na powierzchnię dokumentu w trakcie jego tworzenia i używania. Badany dokument może więc zawierać wiele informacji, które nie są zapisane tekstem. Na całe szczęście, również przestępcy nie doceniają znaczenia niewidocznych śladów, które zostawiają na fałszowanych dokumentach. Specyfika badań kryminalistycznych, gdzie badany dokument jest przede wszystkim dowodem w sprawie sądowej, wymaga specjalnego traktowania i stosowania w pierwszej kolejności metod, które są nieniszczące i nie zmieniają pierwotnego stanu dokumentu. Analityczne metody instrumentalne stosowane do analizy porównawczej i/lub identyfikacyjnej materiałów kryjących i papieru są równie różnorodne jak same badane próbki. Jedną z technik nieniszczących, która jest wykorzystywana w badaniach kwestionowanych dokumentów, jest mikrospektrometria FTIR w trybie wewnętrznego osłabionego odbicia (ATR) z obrazowaniem spektralnym. Dzięki połączeniu z mikroskopem wiązka promieniowania może być skupiona na obiekcie o wymiarach części milimetra (100 x 100 μm2), z tego względu można ją stosować do analizy kolejności krzyżujących się linii pisma oraz druku. Obrazowanie przy