Michał Worgacz
SAmoTnoŚĆ w bIblIoTECE
Lectorium (Czytelnia Główna Biblioteki Jagiellońskiej), zdjęcie wykonane w czasie pandemii i zamknięcia BJ
O
d marca do maja 2020 roku z powodu pandemii Biblioteka Jagiellońska była niedostępna dla czytelników. Puste Lectorium było symbolem niemocy, słabości i tęsknoty za normalnym życiem. Obecnie Biblioteka działa, choć wciąż w ograniczonym zakresie. Z powodu epidemii zarówno pracownicy, jak i czytelnicy BJ doświadczyli poczucia swoistego opuszczenia, osamotnienia, a nawet pustki. Za Małgorzatą Czapigą można stwierdzić, że pojęcie pustki pokrywa się z nicością, próżnią, nieskończonością, pustkowiem, nieobecnością, niewidzialnością, niewyrażalnością. Nicość fascynuje nie tylko filozofów, ale to oni, jak Cezary Wodziński, uświadamiają, że nicość jest współcześnie bardziej obecna
niż realne „coś”. Pomijając kwestie spekulacji metafizycznych, wypada zastanowić się, dlaczego w obliczu pandemii pustka tak zawładnęła naszą wyobraźnią. Pustka łączy się z samotnością, pola semantyczne obu nazw się przecinają, nachodzą na siebie, aczkolwiek nie są to terminy synonimiczne. Samotność to zawsze jakieś doświadczenie siebie, własnego wnętrza. Oczywiście, często zdarza się, że temu doznaniu towarzyszy cierpienie – kiedy nie można być z kochanymi, kiedy jest się przestrzennie, czasowo, mentalnie daleko od bliskich. Wspólnoty budowały wiekowe gmachy kultury, to one są nośnikami pamięci społecznej, długo wydawało się prawdziwe powiedzenie Thomasa Mertona: Nikt nie jest samotną
wyspą. Na tle kolektywnych wyobrażeń, zbiorowych fantazmatów, podzielanych uogólnień samotność była podejrzana, wydawała się nie na miejscu. Uczniowie w szkołach właściwie na każdym etapie, od szkoły podstawowej po studia, byli i są instruowani, jak funkcjonować w życiu towarzyskim, w większych wspólnotach. Tymczasem pomijano fakt, że aby odnaleźć się w grupie, prócz relacji z innymi należy umieć pracować z samym sobą, inspirować się własnym „ja”, umieć kreatywnie projektować swoje wnętrze. Socjolog Józef Szczepański przed laty pisał: Samotność jest nie tylko wyzwoleniem od kontaktów z innymi ludźmi, lecz także usiłowaniem wyzbycia się ich sposobów myślenia, ich miar i ocen. Wtedy możemy się
ALMA MATER nr 218
117