UKAZAŁ SIĘ II TOM DZIEŁ LITERACKICH I TEATRALNYCH KAROLA WOJTYŁY P
od koniec marca 2020 nakładem Wydawnictwa Znak ukazał się II tom Dzieł literackich i teatralnych Karola Wojtyły. Znalazły się w nim utwory poetyckie pochodzące z lat 1946–2003. To pierwsze tego typu krytyczne, naukowe opracowanie tekstów literackich i teatralnych Karola Wojtyły. Edycja uzasadniona jest przekonaniem, że nie można w pełni zrozumieć osoby naszego Papieża bez wniknięcia w ten fragment jego biografii, który dotyczy fascynacji poezją, dramatem i teatrem. Prace nad krytycznym wydaniem twórczości literackiej Karola Wojtyły rozpoczęły się już w maju 2015 roku. Komitetowi naukowemu przewodniczy prof. Jacek Popiel. Realizację tej inicjatywy powierzono Instytutowi Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie, Centrum Myśli Jana Pawła II – Instytucji Kultury Miasta Stołecznego Warszawy oraz Wydawnictwu Znak z Krakowa. Dzieła literackie i teatralne Karola Wojtyły wydane zostaną w sumie w trzech tomach. W ostatnim z nich znajdą się dramaty napisane po 1946 roku i ewentualne uzupełnienia. Pierwszy tom serii, zatytułowany Juwenilia (1938–1946), ukazał się w ubiegłym roku. Wydany właśnie tom II, Utwory poetyckie (1946–2003), obejmuje dzieła, które powstały po roku 1946. Za datę początkową przyjęto moment udzielenia Wojtyle święceń kapłańskich. Tom zamyka utwór z roku 2003, kiedy to – ku zaskoczeniu wielu – po długiej przerwie w twórczej aktywności został opublikowany ostatni znany tekst literacki Papieża: Tryptyk rzymski. Jak podkreśla we wprowadzeniu do tego tomu prof. Zofia Zarębianka, należąca do Komitetu Naukowego Krytycznego Wydania Dzieł Literackich Karola Wojtyły – Jana Pawła II, w nakreślonych ramach czasowych twórczość poetycka Karola Wojtyły osiągnęła dojrzałą pełnię, uzyskując specyficzne cechy umożliwiające jej rozpoznanie. Dodaje, że nie można zrozumieć w pełni myśli papieża Polaka,
nie sposób uchwycić istoty jego nauczania o Bogu i o człowieku bez znajomości pochodzącej jeszcze sprzed okresu papieskiego twórczości literackiej Karola Wojtyły. Zbiór pozwala także na odnalezienie roli twórczości Karola Wojtyły w polskiej literaturze XX wieku. Wcześniej wskazywano na inspiracje literaturą staropolską i romantyczną. Jak przekonuje prof. Zarębianka, miejsce Wojtyły w polskiej literaturze było dotąd niedoszacowane, do czego przyczynił się dominujący w dotychczasowej praktyce tryb czytania jego tekstów w pryzmacie niezwykłej biografii autora, a nie w aspekcie wartości artystycznej jego tekstów. [...] Analizy utworów Karola Wojtyły pozwalają na zauważenie impulsów wspólnych z tendencjami charakterystycznymi dla poezji drugiej połowy lat dwudziestych, a więc odsyłają do tradycji Drugiej Awangardy, z którą łączy teksty Wojtyły skłonność do epizacji wyrazu oraz posługiwanie się długą frazą, przybierającą w jego tekstach formę medytacji. Osoba pisarza, fakt, że jest świętym Kościoła katolickiego, określa recepcję
jego twórczości. Broni się ona wartością artystyczną. W opinii prof. Zarębianki są to teksty o niesłychanej głębi duchowej, a zarazem o uniwersalnym przesłaniu, nieograniczonym do grona wyznawców chrześcijaństwa. Praca w zespole przygotowującym tę edycję była autentyczną duchową i intelektualną przygodą, obfitującą w rozliczne zaskoczenia, z uwagi zaś na trudności z dotarciem do wersji rękopiśmiennych stała się też dużym wyzwaniem badawczym, wymagającym niekiedy niemalże detektywistycznych umiejętności. Bez wątpienia ogromnym atutem krytycznego wydania dorobku literackiego i teatralnego Karola Wojtyły jest właśnie przygotowanie tej edycji na podstawie rękopisów i maszynopisów, przechowywanych często w prywatnych zbiorach, oraz dokonanie analizy porównawczej zachowanych materiałów. Utwór zazwyczaj był sczytywany przez dwóch badaczy, a następnie opracowywany przez kilkuosobowy zespół: dr Annę Karoń-Ostrowską, dr Martę Burghardt, dr. Stanisława Dziedzica, prof. Krzysztofa Dybciaka, prof. Jacka Popiela, księdza dr. Pawła Ptasznika oraz redaktor naukową tomu prof. Zofię Zarębiankę. Warto wspomnieć, że w Archiwum Czesława Miłosza znajdującym się w Bibliotece Narodowej natrafiono na komputerowy wydruk tekstu Tryptyku rzymskiego, przesłany Miłoszowi na osobistą prośbę Jana Pawła II. Wydaje się, że Czesław Miłosz był jednym z pierwszych, jeśli nie pierwszym, czytelników tego utworu. Wśród utworów opublikowanych w II tomie Dzieł literackich i teatralnych znajdziemy, między innymi, Pieśń o blasku wody, Matkę, Kamieniołom, Myśląc Ojczyzna czy Rozważanie o śmierci. Wydanie uzupełnione zostało o uwagi edytorskie i objaśnienia, ale też niezwykle cenne skany rękopisów Karola Wojtyły i fotografie z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.
Red. ALMA MATER nr 217
57