PUBLIKACJE POŚWIĘCONE ARESZTOWANIU KRAKOWSKICH UCZONYCH Trzecia Rzesza, rozpoczynając 1 września 1939 wojnę z Polską, miała sprecyzowany zamiar rozprawy z ludźmi zaliczanymi do szeroko zakreślonych warstw przywódczych II Rzeczpospolitej. Fragmentem tego kierunku działania było aresztowanie w Krakowie 6 listopada tego roku 184 osób (183 na Uniwersytecie Jagiellońskim i w jego pobliżu oraz dołączonego do nich wybranego we wrześniu 1939 roku prezydenta miasta). Był to najbardziej spektakularny przejaw walki z polską elitą, przeprowadzony w początkowym okresie wojny, choć poprzedziło go zamknięcie Uniwersytetu Poznańskiego oraz szerokie aresztowania i inne działania skierowane przeciw polskiej ludności, przeprowadzone w zachodniej części Polski, włączonej do III Rzeszy. Plany z tym związane i ich realizację można poznać na podstawie publikacji: „Akcja Tannenberg” grup operacyjnych Sipo i SD w Polsce jesienią 1939 r., wyd. K. Radziwończyk, „Przegląd Zachodni” 1966, nr 5–6. J . B ö h l e r, K . M . M a l l m a n n , J. Matthäus, Einsatzgruppen w Polsce, przekład E. Ziegler-Brodnicka, Warszawa 2009. K. Leszczyński, Działalność Einsatzgruppen Policji Bezpieczeństwa na ziemiach polskich w 1939 r. w świetle dokumentów, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. 22, Warszawa 1971. C. Łuczak, Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979. Okupacja i ruch oporu w „Dzienniku” Hansa Franka 1939–1945, wyboru dokonali i opracowali pod naukowym kierownictwem S. Płoskiego L. Dobroszycki i inni, t. 1: 1939–1942, Warszawa 1970. S. Piotrowski, „Dziennik” Hansa Franka, t. 1: Sprawy polskie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, Warszawa 1956. F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego: rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, wyd. 3 popr. i uzup., Wrocław 1985. 106
ALMA MATER nr 212
Sonderfahndungsbuch Polen, hrsg. vom Reichskrimminalpolizei, Berlin 1939. K. Radziwończyk, Zbrodnie generała Streckenbacha, Warszawa 1966. A. Ramme, Służba Bezpieczeństwa SS, Warszawa 1984. M. Zgórniak, Europa w przededniu wojny, Kraków 1993.
Sytuację na Uniwersytecie Jagiellońskim w pierwszych dniach wojny i podczas przygotowań do rozpoczęcia 576. roku akademickiego, przebieg aresztowania oraz dalsze losy zatrzymanych najlepiej można poznać, wgłębiając się w źródła (niektóre z nich zostały opublikowane) oraz relacje uczestników wydarzeń. Oto niektóre z nich: J. Gwiazdomorski, Wspomnienia z Sachsenhausen. D z i e j e u w i ę z i e n i a p ro fesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego 6 XI 1939 – 9 II 1940, wyd. 3, Kraków 1969. Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za okres wojny 1939–1945 oraz za rok akademicki 1945, red. H. Barycz, Kraków 1946. W. Krzyżanowski, Uniwersytet Jagielloński w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Wspomnienie, „Studia Historyczne” 1969, z. 4. Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939–1945, zebrali i oprac. M. i A. Zarębowie, Kraków 1975. S. Pigoń, Wspominki z obozu w Sachsenhausen, Warszawa 1966. Podstępne uwięzienie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej (6 XI 1939 r.): Dokumenty, wybór i oprac. J. Buszko, I. Paczyńska, Kraków 1995. Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej, oprac. J. Michalewicz, Kraków 2005. J. Semkowiczowa, Władysław Semkowicz w Sachsenhausen 1939–1940, „Studia Historyczne” 1969, z. 4.