100-LECIE UNIWERSYTETU KOMEŃSKIEGO W BRATYSŁAWIE niwersytet Komeńskiego to najstarsza, największa i zarazem najbardziej popularna słowacka uczelnia. Został utworzony 27 czerwca 1919, w okresie, gdy Słowacja i Czechy tworzyły wspólnie jedno państwo federacyjne (Czechosłowacja). Dla Słowacji powstanie uniwersytetu w Bratysławie miało szczególne znaczenie, między innymi z uwagi na to, że po raz pierwszy w dziejach narodu słowackiego powstał uniwersytet, który kształcił w języku słowackim1. Patronem Bratysławskiego Uniwersytetu jest Jan Amos Komenský, przywoływany w literaturze także jako Jan Amos Komeński, Comenius albo Komeniusz, urodzony 28 marca 1592 w czeskiej Nivnicy (Niwnica na Morawach), zmarły 15 listopada 1670 w Amsterdamie, pedagog czeski, reformator szkolnictwa i twórca nowożytnej pedagogiki, filozof, działacz społeczny, duchowny protestancki, aktywista ruchu braci czeskich2. W latach 1467–1490 w Preszporku, czyli w dzisiejszej Bratysławie, funkcjonowała pierwsza szkoła wyższa na obszarze współczesnej Słowacji (Academia Istropolitana / Universitas Histropolitana3), ale to właśnie Uniwersytet Komeńskiego jest dzisiaj postrzegany jako pierwszy uniwersytet słowacki. Jednocześnie wyraźnie wskazuje się, że kontynuuje on uniwersytecką tradycję Academia Istropolitana, która założona została przez króla węgierskiego Macieja Korwina4. W latach 1939–1954 Uniwersytet Komeńskiego nosił nazwę Uniwersytet Słowacki5. Ustawa, którą utworzono uniwersytet w Bratysławie (Zákon 375/19196), była bardzo krótka, składała się z trzech paragrafów7. A sam uniwersytet, utworzony w miejsce zniesionego dawnego uniwersytetu węgierskiego (Królewski Węgierski Uniwersytet Elżbiety w Bratysławie, który przeniesiono do Budapesztu, a następnie do Pecsu8), nazywał się wówczas
16
ALMA MATER nr 211
Anna Wojnar
U
Medal Pamiątkowy Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie ofiarowany Uniwersytetowi Jagiellońskiemu
Czechosłowacki Uniwersytet Państwowy w Bratysławie (tytuł ustawy oraz § 1), przy czym już wkrótce (11 listopada 1919) został przemianowany na Uniwersytet Komeńskiego9. Składał się pierwotnie z czterech wydziałów: prawa, lekarskiego, nauk przyrodniczych i filozofii (§ 1). Językami wykładowymi były język czeski lub słowacki (§ 1). Inicjatorem założenia, a zarazem pierwszym rektorem Uniwersytetu w Bratysławie był prof. Kristián Hynek (8 sierpnia 1919) 10, który funkcję te pełnił dwukrotnie (w latach 1919–1921 i w roku akademickim 1929/1930) 11. W początkach swojego istnienia bratysławski uniwersytet wykazywał związki z profesurą czeską: na przykład, najstarszy wydział uniwersytetu w Bratysławie, wydział lekarski, był kadrowo obsadzony profesorami praskimi i brneńskimi, którzy musieli znać język czeski albo słowacki12. Wydziały prawa i filozofii powstały w 1921 roku, a wydział nauk przyrodniczych dopiero w 194013.
Obecnie Uniwersytet Komeńskiego składa się z 13 wydziałów: Wydział Lekarski (Lekárska fakulta) – od 1919 roku, Wydział Prawa (Právnická fakulta) – od 1921, Wydział Filozoficzny (Filozofická fakulta) – od 1921, Wydział Nauk Przyrodniczych (Prírodovedecká fakulta) – od 1940, Wydział Pedagogiczny (Pedagogická fakulta) – od 1946, Wydział Farmaceutyczny (Farmaceutická fakulta) – od 1952, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu (Fakulta telesnej výchovy a športu) – od 1939, Wydział Lekarski Jesseniusa w Martinie (Jesseniova lekárska fakulta) – od 1962, Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki (Fakulta matematiky, fyziky a informatiky) – od 1980 roku, Cyrylo-Metodiański Wydział Teologii Rzymskokatolickiej (Rímskokatolícka cyrilo-metodská bohoslovecká fakulta) – od 1936, w latach 1947–1990 samodzielna akademia, Wydział Teologii Ewangelickiej (Evanjelická bohoslovecká fakulta) – od 1919 do 1990 roku samodzielna akademia, Wydział Zarządzania (Fakulta