tam w 1964 roku staraniem Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego20. W 2008 roku Stowarzyszenie na rzecz Gminy Brzeszcze „Brzost” wystąpiło z wnioskiem do przewodniczącego Rady Miejskiej w Brzeszczach o nadanie jednej z ulic miasteczka imienia Marii Bobrzeckiej – aby pamięć o odważnej „Marcie”, której wspaniała postawa w czasie drugiej wojny światowej przyniosła wiele dobra potrzebującym pomocy, na zawsze pozostała w świadomości mieszkańców Brzeszcz21. Ta pamięć przekazywana jest
W Krakowie, gdzie Maria Bobrzecka spędziła wiele lat życia i gdzie jest pochowana, jedna z ulic na osiedlu Żabiniec, w dzielnicy Krowodrza, od 1977 roku nosi jej imię.
Agnieszka Rzepiela
pracownik Muzeum Farmacji UJ Na temat Oddziału Farmaceutycznego UJ por. M. Bilek, Historia Oddziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (1920–1947), [w:] 225 lat farmacji na Uniwersytecie Jagiellońskim, pod redakcją dr. hab. Zbigniewa Beli, Kraków 2008, s. 215–314. 2 Por. A. Rzepiela, Anioł z apteki „Pod Aniołem Stróżem”. Sylwetka mgr Marii Bobrzeckiej w 111. rocznicę urodzin, „Apothecaria Bydgostiana. Studia z dziejów farmacji i medycyny”, Bydgoszcz 2010, s. 211–220. 3 Szczegółowy zakres „egzaminów na studium farmaceutycznem” wraz z ocenami M. Bobrzeckiej podany jest w zbiorze Protokołów indywidualnych egzaminów rocznych oraz Protokołów egzaminów zbiorowych (Archiwum UJ, sygn. OFm 67 i 65). 4 Archiwum Muzeum Farmacji UJ CM, teka 250/4. 5 Apteka „Pod Złotą Gwiazdą” podczas okupacji była bardzo zaangażowana w działalność konspiracyjną, a jej współwłaścicielka i kierowniczka, Jadwiga z Koschów Karłowska, została wraz z mężem Zygmuntem aresztowana i zamordowana przez gestapo w sierpniu 1944 r. 6 Zgodnie z dokumentami w Archiwum UJ (sygn. OFm 78) Ewidencja wydanych dyplomów magisterskich 1923/1924–1946/1947 Oddziału Farmaceutycznego Wydziału Filozoficznego UJ. Natomiast uzyskanie przez M. Bobrzecką absolutorium potwierdza dokument z 25 listopada 1924, przechowywany w archiwum Muzeum Farmacji UJ CM, oraz stosowny wpis w indeksie. 7 Umowa kupna-sprzedaży z 27 stycznia 1927 oraz koncesja na prowadzenie apteki z 24 listopada 1928 (archiwum Muzeum Farmacji UJ, teka 250/16 i 250/17). 8 Archiwum Muzeum Farmacji UJ, teka 250/24. 9 Środek przeciw infekcjom i zakażeniom wywołanym zwłaszcza przez paciorkowce; na podst. Lexicon specificorum współczesnej terapii polskiej, Warszawa 1949. 10 Propidon – lek używany przeciwko wrzodom, anginie ropnej, stanom zapalnym macicy, na podst. Lexicon specificorum..., op.cit. 11 Koramina – lek działający pobudzająco, zwłaszcza na ośrodek oddechowy, stosowany przeciw astmie i angina pectoris, na podstawie Lexicon specificorum..., op.cit. 12 Digipuratum – lek nasercowy, stosowany także przeciw infekcjom, przebiegającym z osłabieniem płuc, na podst. Lexicon specificorum..., op.cit. 13 E. Hałoń, W cieniu Auschwitz, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2003. 14 W. Jekiełek, W pobliżu Oświęcimia, Warszawa 1963, s. 107–130. 15 Szczegółowe zestawienie 33 dokumentów (głównie listów) pisanych do M. Bobrzeckiej, znajdujących się w Archiwum Muzeum Farmacji UJ, teka 250 oraz 23 przechowywanych w Archiwum Państwowego Muzeum w Oświęcimiu (kopie w Muzeum Farmacji UJ CM, teka 11/26) zamieszcza M. Pabis-Braunstein w Aneksie I i II swojego artykułu Apteka „Pod Aniołem Stróżem” w Brzeszczach. Mgr Maria Bobrzecka, „Przegląd Lekarski”, nr 1, 1987, R. 44, s. 88–95. 16 Muzeum Farmacji UJ CM, archiwum, teka 250/26, 27. 17 Wymienione w tym akapicie dokumenty przechowywane są w archiwum Muzeum Farmacji UJ CM, teka 250/26, 27, 30. 18 W archiwum Muzeum Farmacji UJ CM przechowywane są liczne legitymacje członkowskie M. Bobrzeckiej (teka 250/12–14, 45). 19 Statut Towarzystwa Popierania Nauk Farmaceutycznych w Krakowie, Kraków 1931. Muzeum Farmacji UJ CM, teka 56: Towarzystwo Popierania Nauk Farmaceutycznych. 20 W 1964 r. była to Apteka Społeczna nr 42, upaństwowiona w styczniu 1951 r. 21 Pismo skierowane do Rady Miejskiej w Brzeszczach z 28 października 2008. 22 Por. A. Rzepiela, Anioł z apteki „Pod Aniołem Stróżem”..., op.cit., s. 217. 1
K. Dudek
niów Obozów Koncentracyjnych o przyjęcie godności matki chrzestnej sztandaru Koła Związku w Gliwicach (1 września 1946)16. Po zakończeniu wojny Maria Bobrzecka nie przestała pomagać potrzebującym. Świadectwem jest, między innymi, zaświadczenie z koła Polskiego Czerwonego Krzyża w Brzeszczach, potwierdzające, że w okresie wyzwolenia udzielała bezpłatnie pomocy materialnej, jak wydawanie bezpłatnie lekarstw dla 195 chorych znajdujących się w tymczasowym szpitalu w Brzeszczach. W 1946 roku, również bezpłatnie, zaopatrzyła w niezbędne środki lecznicze apteczkę koła PCK w Publicznej Szkole Powszechnej w Brzeszczach17. Zarząd Opieki Społecznej w Brzeszczach zaświadczał w 1949 roku, że każdy skierowany do mgr M. Bobrzeckiej uzyskał pomoc w formie lekarstw (bezpłatnie). Maria Bobrzecka miała rozległe zainteresowania i była bardzo aktywną osobą. Już przed wojną należała do wielu towarzystw, między innymi Polskiego Powszechnego Towarzystwa Farmaceutycznego, Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem, Ligi Morskiej i Kolonialnej, Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego18. Była także jednym z członków założycieli Towarzystwa Popierania Nauk Farmaceutycznych, utworzonego w 1931 roku w Krakowie. Towarzystwo miało za zadanie popieranie znajomości i rozwoju nauki polskiej w zakresie farmacji i wspierało finansowo Oddział Farmaceutyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego19. W styczniu 1951 roku apteka Pod Aniołem Stróżem, mimo swojej chlubnej przeszłości, nie uniknęła losu wszystkich polskich aptek – została odebrana właścicielce i upaństwowiona. Bobrzecka pracowała w niej do 1954 roku. Następnie przeniosła się do Krakowa, gdzie w domu przy ul. Brodowicza 3 mieszkała jej rodzina (miała trzy siostry: Helenę, Joanną i Zofię, oraz brata Stanisława). Po ciężkiej chorobie zmarła 23 lipca 1957. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXXIV płd. m. 13). W 1955 roku Maria Bobrzecka otrzymała Złoty Krzyż Zasługi. Po jej śmierci dawną aptekę Pod Aniołem Stróżem w Brzeszczach nazwano jej imieniem. Od kilku lat apteka należy do sieci Centrum, a jej obecny adres to ul. Ofiar Oświęcimia 34. Na budynku apteki pozostała tablica pamiątkowa, informująca o działalności dawnej właścicielki apteki, umieszczona
Portret olejny mgr farmacji Marii Bobrzeckiej (1898–1957), mal. M. Niedźwiedzka około 1935 r. (ze zbiorów Muzeum Farmacji UJ CM)
młodszemu pokoleniu brzeszczan. We wrześniu 2008 roku odbyła się wycieczka Śladami Marii Bobrzeckiej w Krakowie, w której uczestniczyli uczniowie Powiatowego Zespołu nr 6 Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących w Brzeszczach pod opieką Grażyny Lachendro i Barbary Wąsik ze Stowarzyszenia „Brzost”. Grupa odwiedziła grób Marii Bobrzeckiej na cmentarzu Rakowickim, ulicę jej imienia, a także krakowskie Muzeum Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie eksponowany jest portret olejny Marii Bobrzeckiej. Młodzież miała również możliwość zapoznania się z licznymi archiwaliami związanymi z farmaceutką, przechowywanymi w bibliotece Muzeum. Ostatnio uczniowie tej szkoły, działający w Klubie Wolontariuszy, podjęli starania o nadanie klubowi imienia Marii Bobrzeckiej22. Jej imię nosi także Klub Honorowych Dawców Krwi przy Kopalni Węgla Kamiennego „Brzeszcze”.
ALMA MATER nr 145–146
73