celów wojskowych. Opiekę nad Zakładem sprawował prof. Karol Dziewoński, a następnie, krótko, prof. Tadeusz Estreicher. Wykłady z chemii fizycznej podjął w roku akademickim 1915/1916 współpracownik Ludwika Brunera doc. Antoni Gałecki, korzystając najpierw z gościny Zakładu Fizyki u prof. Mariana Smoluchowskiego, a następnie Zakładu Chemii Rolnej UJ u prof. Emila Godlewskiego. Dopiero w roku 1920 doszło do obsadzenia stanowiska po prof. Brunerze. Kierownikiem został Bohdan Szyszkowski, wychowanek i docent Uniwersytetu Kijowskiego im. św. Włodzimierza, współpracownik Arrheniusa. Wtedy to również oficjalnie została utworzona Katedra Chemii Fizycznej i Elektrochemii, jako III Zakład Chemiczny UJ. Profesor Bohdan Szyszkowski (1873– 1931) studiował najpierw na Uniwersytecie w Odessie, a później w Kijowie. Stopnie naukowe magistra, doktora i docenta uzyskał w Uniwersytecie Kijowskim i jako stypendysta tego Uniwersytetu studiował w Lipsku u prof. Ostwalda, w Londynie u prof. Williama Ramsaya, w Manchesterze u prof. Rutheforda i w Szwecji u prof. Arrheniusa. W latach 1907–1919 wykładał na Uniwersytecie i Politechnice w Kijowie, pełniąc obowiązki asystenta chemii i elektrochemii tych dwóch uczelni. Katedrą Chemii Fizycznej i Elektrochemii UJ kierował Szyszkowski do czasu swojej śmierci w roku 1931. Był też od roku 1922 profesorem kontraktowym Akademii Górniczej. Prowadził badania naukowe z dziedziny elektrochemii i fizykochemii roztworów elektrolitów słabych i mocnych. Osiągnięciem, które przyniosło mu najwięcej rozgłosu, było sformułowanie empirycznego równania wiążącego napięcie powierzchniowe roztworu substancji powierzchniowo czynnej z jej stężeniem. Równanie to znane jest w nauce pod nazwą równania Szyszkowskiego. W dorobku naukowym uczonego znajdują się również prace filozoficzno-naukowe. Szyszkowski należał do tych polskich naukowców, których prace, ze względu na swą aktualność, znalazły żywy oddźwięk w nauce światowej. W roku 1932 kierownictwo Zakładu Chemii Fizycznej i Elektrochemii objął wychowanek UJ prof. Bogdan Kamieński. Urodził się w 1897 roku w Oświęcimiu. Po ukończeniu szkoły średniej został wcielony do wojska i w okresie pierwszej wojny światowej uczestniczył
w walkach na froncie włoskim. Po zwolnieniu z wojska podjął studia chemiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku 1920 został asystentem Katedry Chemii Nieorganicznej, kierowanej przez prof. Tadeusza Estreichera. Stopień naukowy doktora filozofii uzyskał na UJ w roku 1924. Następnie podjął pracę w przemyśle. W roku 1926 powrócił do pracy naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim jako starszy asystent prof. Bohdana Szyszkowskiego w Katedrze Chemii Fizycznej i Elektrochemii. W latach 1928–1929 przebywał w Sir William Ramsay Laboratory w Londynie w pracowni prof. F.G. Donnana. Habilitował się w roku 1929. W latach 1929–1932 został profesorem chemii fizycznej Politechniki Lwowskiej. We wrześniu 1932 roku objął stanowisko profesora chemii fizycznej i kierownika Katedry Chemii Fizycznej i Elektrochemii UJ, na którym pozostał do roku 1967, do czasu przejścia na emeryturę. W okresie od 6 listopada 1939 do 9 lutego 1940 jako uczestnik Sonderaktion Krakau przebywał w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. W czasie okupacji hitlerowskiej (1941–1944) pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole dla Chemotechników w Krakowie, brał również udział w nauczaniu na Tajnym Uniwersytecie. Był członkiem i sekretarzem III Wydziału PAU, członkiem rzeczywistym PAN, a w latach 1966–1968 wiceprezesem tej instytucji, w latach 1947–1952 dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UJ, wieloletnim redaktorem „Zeszytów Naukowych UJ”, serii „Prace Chemiczne”. Swoją wiedzą i doświadczeniem służył jako członek wielu radom naukowym takich instytucji, jak Instytut Syntezy Organicznej w Blachowni Śląskiej, Instytut Technologii Nafty, Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie, Instytut Farb i Lakierów w Gliwicach. Po objęciu kierownictwa III Zakładu prof. Kamieński skupił wokół siebie grupę zdolnych i zapalonych badaczy; byli nimi Jan Inglot, Aleksander Kotliński, Włodzimierz Gosławski, Bronisław Zapiór, Andrzej Waksmundzki, Ludwik Chromy. Prowadzone badania naukowe dotyczyły w głównej mierze zjawisk występujących na granicach faz, a w szczególności na granicy dielektryk–roztwór. Już wówczas stworzył Kamieński trwałe podwaliny pod polską szkołę fizykochemii powierzchni. Głównym nurtem prac prof. Kamieńskiego oraz jego współpracowników i uczniów
stały się zagadnienia związane z własnościami granicy faz woda–powietrze oraz granicy faz ciecz–dielektryk stały, a później także adsorpcja i elektrochemia granic międzyfazowych ze szczególnym uwzględnieniem elektrycznego potencjału powierzchniowego. Był jednym z pierwszych, który wskazał na rolę zjawisk elektrycznych w chemii powierzchni i potrzebę takich badań w procesach adsorpcji, flotacji, chromatografii i emulgacji. Dużo uwagi poświęcił również zastosowaniu metod elektrometrycznych do detekcji substancji rozdzielanych metodami chromatografii cieczowej i gazowej. Do tego celu zbudował specjalne mikroogniwo, nazwane później „nosem elektrycznym” lub mikroogniwem adsorpcyjnym Kamieńskiego, analiza adsorpcyjna zaś wykorzystująca to ogniwo zyskała nazwę chromatografii potencjometrycznej. W okresie powojennym Kamieński miał liczną grupę współpracowników, był promotorem ich prac doktorskich, niektórzy z nich również uzyskali stopnie doktora habilitowanego (B. Zapiór, K. Gumiński, B. Waligóra, J. Janikowa, A. Pomianowski). W okresie drugiej wojny światowej Zakład Chemii Fizycznej był nieczynny. W roku 1945, natychmiast po wyzwoleniu Krakowa, prof. Kamieński z pełnym zapałem zajął się uruchomieniem znajdującego się przy ul. Grodzkiej 53 całkowicie zniszczonego zakładu. Organizował warsztat pracy naukowej i dydaktycznej, dobierał i kształcił kadrę naukową. Z jego
Prof. Bogdan Kamieński
ALMA MATER nr 136
93