Kaja Rola
Pionierska kolonizacja żużlu pohutniczego
występują na murawach kserotermicznych. W tym przypadku ciemna barwa odpadów akumulująca ciepło oraz stoki o wystawie południowej zapewniają korzystne warunki dla występowania tych roślin. Jednym z ważnych problemów dotyczących hałd pohutniczych jest ich zagospodarowanie i rekultywacja, czyli przywrócenie im wartości przyrodniczej. Dotychczasowe zabiegi rekultywacyjne, skierowane głównie na szybkie „zazielenianie” hałd poprzez nawiezienie warstwy gleby i wysiewanie mieszanki nasion różnych gatunków roślin naczyniowych, nie przyniosły zadowalających rezultatów. Wyniki badań potwierdzają, że większość gatunków cechowała się obniżoną kondy-
cją bądź też nie miała zdolności do spontanicznego rozprzestrzeniania się. Przywrócenie funkcjonalności takich ekosystemów jest wyzwaniem w skali globalnej. Dlatego też dokładne rozpoznanie warunków siedliskowych, relacji biotycznych oraz wiedza na temat najskuteczniejszych pionierów wśród gatunków kolonizujących skażone hałdy pomoże w zaplanowaniu skutecznych zabiegów rekultywacyjnych. Rola organizmów kryptogamicznych na sztucznych substratach żużlowych rzadko jest brana pod uwagę w kontekście rekultywacji takich obszarów. Nasze badania wskazują, że zbiorowiska pionierskich kryptogamów są ważnym elementem w naturalnej regeneracji hałd i powinny
być uwzględniane przy planowaniu rekultywacji. Przypuszczamy, że najbardziej korzystnym zabiegiem na hałdach, na których zbiorowiska kryptogamiczne są już wykształcone, będzie wysiewanie nasion odpowiednich gatunków roślin naczyniowych bez wcześniejszego dostarczenia substratu glebowego, który z pewnością zniszczyłby te zbiorowiska. W konsekwencji zabiegi rekultywacyjne takich hałd powinny być ukierunkowane na utrzymanie i ochronę wczesnych stadiów sukcesji, gdyż takie traktowanie zapewnia najbardziej efektywny rozwój pokrywy roślinnej.
Kaja Rola
doktorantka w Zakładzie Taksonomii Roślin, Fitogeografii i Herbarium
Piotr Osyczka
adiunkt w Zakładzie Badań i Dokumentacji Polarnej im. prof. Zdzisława Czeppego LITERATURA P. Osyczka, K. Rola, Cladonia lichens as the most effective and essential pioneers in strongly contaminated slag dumps, „Central European Journal of Biology” 2013, nr 8(9), s. 876–887. P. Osyczka, K. Rola Response of the lichen Cladonia rei Schaer. to strong heavy metal contamination of the substrate, Environmental Science and Pollution Research 2013, nr 20, s. 5076–5084. K. Skubała, V ascular flora of sites contaminated with heavy metals on the example of two post-industrial spoil heaps connected with manufacturing of zinc and lead products in Upper Silesia, „Archives of Environmental Protection” 2011, nr 37(1), s. 55–74. K. Skubała, Dwa oblicza hałd poprzemysłowych Zakładów Górniczo-Hutniczych „Orzeł Biały”, „Przyroda Górnego Śląska” 2011, nr 63, s. 8–9.
BOTANIKA NA MAPIE KRAKOWA U
rzędowy wykaz ulic Krakowa, które jest drugim co do wielkości miastem w Polsce, liczy obecnie 2832 ulice, aleje i place (wliczając w to także osiedla – w przypadku Nowej Huty). Ile z nich związanych jest z botaniką? Okazuje się, że całkiem sporo. Nazwy botaniczne mają aż 184 ulice. Najwięcej jest ich w Podgórzu – 73, następnie na Krowodrzy – 56, w Nowej Hucie – 38, a najmniej w Śródmieściu – tylko 17 (tak mała liczba nie powinna dziwić, na obszarze dzielnicy znajduje się bowiem Stare Miasto, w którym nazwy ulic od dawien dawna związane były głównie z rozmaitymi formami kultów religijnych lub rzemiosła).
148
alma mater nr 158
Wśród botanicznych nazw ulic można wyróżnić kilka grup. Najwięcej nazw – 109 ulic – pochodzi od nazw rodzajowych (rodzaj to takson często obejmujący kilka gatunków). Inspiracją były tu zarówno rośliny uprawne: ul. Groszkowa (Lathyrus), ul. Gryczana (Fagopyrum), ul. Owsiana (Avena), ul. Porzeczkowa (Ribes), ul. Żytnia (Secale), jak i dziko rosnące na terenie Polski: ul. Astrowa (Aster), ul. Bodziszkowa (Geranium), ul. Chabrowa (Centaurea), ul. Cisowa (Taxus), ozdobne: ul. Gerberowa (Gerbera), ul. Narcyzowa (Narcissus), ul. Lawendowa (Lavandula), al. Róż (Rosa), egzotyczne: ul. Agawy (Agave), ul. Cedrowa (Cedrus), ul. Oleandry1 (Nerium),
ul. Cyprysów (Cupressus), ul. Rozmarynowa (Rosmarinus). 11 ulic nosi nazwy na cześć poszczególnych gatunków roślin: ul. Agrestowa (porzeczka agrest Ribes uva-crispa), ul. Bławatkowa (chaber bławatek Cantaurea cyanus), ul. Czereśniowa (czereśnia ptasia Prunus avium), ul. Jarzębiny (jarząb pospolity, czyli jarzębina Sorbus aucuparia), ul. Jaworowa (klon jawor Acer pseudoplatanus), ul. Konwaliowa (konwalia majowa Convallaria majalis), ul. Kokosowa (kokos właściwy, czyli palma kokosowa Cocos nucifera), ul. Margaretek (jastrun właściwy, czyli złocień właściwy, popularnie nazywany margaretką Leucanthemum vulgare), ul. Osikowa (topola