SCIENTIA
WYSOKO CYTOWANI NAUKOWCY WYDZIAŁÓW BIOMEDYCZNYCH UJ OSTATNIEGO DZIESIĘCIOLECIA Analiza w skali lokalnej i międzynarodowej
K
ilkanaście lat istnienia mało sensownych rankingów instytucji naukowych wdrożonych przez MNiSW głęboko zaburzyło zrozumienie w środowisku nauki tego, jak powinno się oceniać jakość pracy naukowców. Ocena jakości na podstawie nieszczęsnego Impact Factor jest nonsensem. Obecnie, wraz ze stworzeniem Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN), działającym niezależnie od ministerstwa, pojawia się szansa na zmianę tego stanu rzeczy. Uniwersytet Jagielloński, chyba jako pierwszy w kraju, od trzech lat w ramach tak zwanej samooceny bada i premiuje osiągnięcia swoich pracowników. Okazuje się, że na każdym z wydziałów Uniwersytetu istnieje stosunkowo nieliczna 10–15-procentowa grupa badaczy, którzy osiągają najlepsze wyniki w samoocenie prowadzonej według kryteriów danego wydziału. Ponieważ każdy z wydziałów UJ przyjmuje własne kryteria, celowym wydaje się przedstawienie dokonań pracowników w jednolity sposób. Dobrym sposobem mierzenia jakości w naukach biomedycznych i ścisłych jest liczba cytowań i indeks Hirsha – H (indeks H jest zdefiniowany jako liczba prac naukowych, które uzyskały liczbę cytowań równą lub większą od H), dlatego postanowiono sprawdzić, jak wskaźniki te wyglądają u pracowników UJ. Przeanalizowano publikacje badaczy pięciu spośród 15 wydziałów Uniwersytetu, należących do grupy wydziałów biologiczno-medycznych. Były to wydziały: Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii (BBB), Biologii i Nauk o Ziemi (BiNoZ), Farmaceutyczny, Lekarski oraz Nauk o Zdrowiu (WNoZ). Wszystkie publikacje musiały mieć afiliacje z UJ. Cytowania prac, które powstały przed rokiem 2000, nie są w tej analizie uwzględniane. Ponieważ liczba cytowań prac z dziedziny
18
ALMA MATER nr 137–138
biomedycyny jest z reguły wyższa niż w klasycznej biologii, na listach znaleźli się badacze z CM UJ o H ≥14 oraz naukowcy z Wydziałów BBB lub BiNoZ o H ≥ 10. Listy są ułożone według wielkości współczynnika H, kryterium II rzędu jest liczba cytowań. H = 10 to w skali 10 lat bardzo dobry wynik, osiągany według mnie przez około 1–2 procent naukowców w Polsce. Wybrany okres ostatnich 10 (a w zasadzie 11) lat, z jednej strony, zawiera cezurę, jaką jest rok 2000, z drugiej zaś – jest dostatecznie długi, by oceniać dokonania naukowe, a zarazem pozwala na zaistnienie ludziom, którzy pracują na UJ krócej niż osoby o bardzo długim stażu pracy. Trzeba oczywiście być świadomym, że okres 10 lat znacznie obniża parametry naukometryczne dla starszych badaczy. Kryteria spełniło 22 samodzielnych pracowników nauki CM UJ (19 z Wydziału Lekarskiego, 2 z Wydziału Nauk o Zdrowiu i 1 z Wydziału Farmacji), oraz 22 z wydziałów biologicznych (10 z Wydziału BiNoZ i 12 z Wydziału BBB). Z analizy nie wykluczano pracowników innych wydziałów UJ publikujących w dziedzinach biologii i medycyny, jednak nie znaleziono takich osób. Analiza cytowań jest czymś trywialnym, niewymagającym myślenia, zadałem więc sobie pytanie, czy naukometria może umożliwić znalezienie takich obszarów badawczych, w których naukowcy UJ przodują w skali światowej. Zanalizowałem osiągnięcia tych naukowców, którzy uzyskali ponad 1000 cytowań, sprawdzając, jakie wyniki w skali światowej uzyskali oni w swoich obszarach badawczych. W tym celu posłużyłem się słowami kluczowymi, specyficznymi dla prac danego badacza. Znalezienie ich stanowi problem i wymaga znajomości specyfiki i tematyki pracy naukowca. Przyjąłem, że w dziedzinie, w której pracuje dany naukowiec,
musiało powstać 1000 (lub więcej) publikacji. Kryterium 1000 prac pozwala na pominięcie „miniobszarów badawczych”, w których prawie każdy naukowiec na podstawie odpowiednich słów kluczowych zajmowałby czołowe miejsca. Analizując prace prof. Andrzeja Szczeklika w połączeniu ze słowami kluczowymi „astma” i „aspiryna”, znaleziono 953 publikacje o tej tematyce. Prace prof. Szczeklika uzyskały najwięcej cytowań (1708) oraz najwyższy współczynnik H (22). Współpracujący z nim prof. Marek Sanak był na tej liście trzeci – 616 cytowań, H = 14. Uniwersytet Jagielloński w tej tematyce badawczej jest najczęściej publikującą jednostką badawczą na świecie (przed uniwersytetami w Harvard, Ajou i kliniką Scripps). Analiza słowa „gastroprotekcja” wykazała 1165 prac. Profesor Stanisław Konturek był najczęściej publikującym (74 prace) i najczęściej cytowanym badaczem (801 cytowań), a jego prace miały najwyższy współczynnik H (17); na drugim miejscu w zestawieniu był prof. Tomasz Brzozowski, a na czwartym prof. Wiesław Pawlik. W tej tematyce Uniwersytet Jagielloński jest również najczęściej publikującą jednostką badawczą na świecie, przed Uniwersytetem Erlangen i Uniwersytetem Farmaceutycznym w Kioto. Słowa kluczowe „oksygenaza hemowa i naczynia” dały listę 1062 publikacji. Profesor Józef Dulak z 29 publikacjami w tej dziedzinie był trzeci w kolejności, z trzecią z kolei liczbą cytowań (795), o współczynniku H = 17. Następne miejsce na liście zajmuje prof. Alicja Józkowicz. Tutaj również UJ jest najczęściej publikującą jednostką naukową świecie, przed Uniwersytetem Connecticut. Według słów kluczowych „glutaminian” i „lęk” lub „leki przeciwdepresyjne” znaleziono 1603 publikacje. Profesor Andrzej Pilc, z 64 publikacjami, o H = 22,