WYDAWNICTWO C.H. BECK Encyklopedia polityki regionalnej i funduszy europejskich Jan Wiktor Tkaczyński, Marek Świstak Dociekając motywów stworzenia Encyklopedii polityki regionalnej i funduszy europejskich, trudno oprzeć się wrażeniu, że powstała ona w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie w zakresie wiedzy o polityce regionalnej i funduszach Unii Europejskiej. Nie chodzi tu jednak li tylko o wiedzę natury ogólnej, znaną z pierwszych (bądź kolejnych) stron gazet, ale o wiedzę szczegółową, dotyczącą konkretnych zasad polityki regionalnej oraz warunków wydatkowania środków unijnych. Zamiarowi realizacji różnego rodzaju działań pomocowych za pośrednictwem środków finansowych Unii Europejskiej musi bowiem towarzyszyć wiedza na temat aparatury pojęciowej i słownictwa w tym zakresie. Jest to tym istotniejsze, że pojawiają się wciąż nowe określenia i pojęcia, które powodują konieczność ich włączania w dotychczas istniejące instrumenty polityki regionalnej bądź do praktyki funduszowej. Tymczasem taka sytuacja nastręcza bardzo wiele problemów nie tylko potencjalnym beneficjentom, ale także specjalistom, którzy niejednokrotnie mają problemy z jednoznaczną interpretacją, a wreszcie z właściwym stosowaniem fachowego języka unijnego. Postawione przed autorami zadanie objaśnienia unijnej terminologii zostało zrealizowane z naddatkiem. Jest tak, ponieważ Encyklopedia stanowi kompleksowe opracowanie w dziedzinie najnowszych trendów polityki regionalnej mających wpływ na kształtowanie się instrumentów tej polityki, czyli funduszy Unii Europejskiej. W opracowaniu przedstawiono informacje dotyczące nie tylko obecnych, ale – co szczególnie ważne – aktualnych zmian unijnej polityki regionalnej w kontekście okresu programowania na lata 2014–2020. Stąd w Encyklopedii znalazło się nowe instrumentarium pojęciowe, dotyczące, między innymi, podejścia zintegrowanego oraz terytorialnego, inteligentnej specjalizacji, unijnych i krajowych dokumentów programowych związanych z okresem na lata 2014–2020. Znaczny wkład pracy autorów podkreśla fakt, że Encyklopedia zawiera informacje na temat najświeższych instrumentów finansowych UE, w tym nowej formy wsparcia, jaką są instrumenty inżynierii finansowej. W publikacji przedstawione zostały hasła szczegółowe dotyczące sposobu zarządzania funduszami unijnymi w Polsce i obejmujące takie zagadnienia, jak ocena projektu, ewaluacja, pomoc publiczna, ocena oddziaływania na środowisko. W układzie haseł nie brakuje także zagadnień dotyczących praktyki funduszowej: myślenia projektowego, realizacji projektów i ich rozliczania (np. kwalifikowalność kosztów). Aplikacyjny charakter Encyklopedii podkreśla przy tym i to, że publikacja udziela również odpowiedzi na najistotniejsze pytania z praktyki polityki regionalnej i funduszy unijnych: Jakimi funduszami pomocowymi dysponuje Polska w latach 2007– 2013? Jakie są priorytety unijnej polityki regionalnej na lata 2014– 2020? W jaki sposób są przyznawane fundusze unijne? Jakie nowe rozwiązania proponuje KE w kontekście zintegrowanego podejścia do rozwoju regionalnego? Jak należy przygotować projekt, aby uzyskać dofinansowanie z funduszy UE? Na uwagę zasługuje wreszcie fakt, że autorom udało się przygotować opracowanie o charakterze całościowym, a więc takim, które obejmuje zastosowane w nim podejście zarówno teoretyczne, jak i praktyczne. Autorzy nie tylko porządkują bowiem aktualny stan wiedzy w zakresie polityki regionalnej i funduszy unijnych, ale i objaśniają zarazem zagadnienia istotne dla praktyki funduszowej, takie jak status MŚP, unijne zasady udzielania pomocy publicznej, dokumentowanie wydatków, skutki nieprawidłowego wykorzystania unijnej pomocy dla beneficjenta. Książka może zatem nie tylko służyć z powodzeniem studentom
i wykładowcom jako teoretyczne uzupełnienie wiedzy, ale głównie tym wszystkim, którzy zajmują się praktycznie pozyskiwaniem i rozliczaniem środków w ramach funduszy Unii Europejskiej. z recenzji Zenona Wiśniewskiego
INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ Piotr Franaszek „Jagiellończyk”. Działania Służby Bezpieczeństwa wobec Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach osiemdziesiątych XX w. Tytułowy „Jagiellończyk” to kryptonim sprawy obiektowej prowadzonej przez Służbę Bezpieczeństwa przez blisko dwadzieścia lat, pomiędzy wrześniem 1970 a styczniem 1990 roku. Jej celem było gromadzenie wszelkich informacji odnoszących się do Uniwersytetu Jagiellońskiego, jego pracowników i studentów. Na podstawie tych informacji podejmowano działania nazywane w żargonie SB ochroną Uniwersytetu. Pod tym względem UJ nie był wyjątkiem, gdyż już od 1945 roku rozmaite fabryki, zakłady pracy, rzemiosło, organizacje i związki, Kościoły oraz wszelkie instytucje i środowiska, a także znaczne obszary życia prywatnego obywateli były kontrolowane przez organa bezpieczeństwa. W ocenie członków PPR/PZPR oraz funkcjonariuszy UB/SB szkoły wyższe oraz instytucje naukowe, zwłaszcza Polska Akademia Nauk, były dla władz wyjątkowo niebezpieczne, ze względu na dużą koncentrację inteligencji, w znacznej mierze kontestującej zasady funkcjonowania tzw. socjalistycznego państwa. Demonstracja takich postaw była szczególnie widoczna w marcu 1968 roku oraz przez całą dekadę lat 80. XX wieku. Dlatego systematyczna kontrola poglądów i przekonań pracowników naukowych i studentów oraz szybka neutralizacja działań uznawanych za antysocjalistyczne i antypaństwowe stanowiły podstawowe zadania organów bezpieczeństwa w tych środowiskach. W szkołach wyższych działania te, prowadzone przez wszechobecną bezpiekę przez cały okres PRL, zintensyfikowano w latach 80. ze względu na powstanie i aktywność NSZZ „Solidarność”, Niezależnego Zrzeszenia Studentów i innych organizacji, a także opór społeczny nasilający się zwłaszcza po wprowadzeniu stanu wojennego i delegalizacji struktur, których działalność i istnienie stanowiło symbol zwycięstwa społeczeństwa polskiego w sierpniu 1980 roku. Służba Bezpieczeństwa kontrolowała wszystkie sfery funkcjonowania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej działania miały zakres niezwykle szeroki, zwłaszcza ze względu na złożoną strukturę szkół wyższych. Z przyczyn oczywistych kontroli operacyjnej SB podlegały działania uznawane przez władze za antypaństwowe. Ale wszechobecność bezpieki widać także w innych aspektach życia Uniwersytetu. Inwigilowano zarówno pojedyncze osoby, jak i grupy pracowników i studentów. Przykładów aktywności funkcjonariuszy SB na UJ jest wiele. Bez cienia przesady można stwierdzić, że dla bezpieki ważna była każda informacja dotycząca Uniwersytetu. Kontroli prowadzonej przez SB podlegał proces dydaktyczny, zakres prowadzonych badań naukowych oraz kontakty międzynarodowe pracowników naukowych, szczególnie z naukowcami i ośrodkami badawczymi z tzw. krajów kapitalistycznych. Z polecenia PZPR funkcjonariusze SB kontrolowali międzynarodowe konferencje i sympozja odbywające się w kraju i za granicą. Służbę Bezpieczeństwa interesowały kontakty osobiste (rodzinne i towarzyskie) pracowników nauki z osobami mieszkającymi w Polsce i w innych państwach. Obserwowano obcokrajowców podejmujących pracę lub studia na UJ. Monitorowano wszelkie wydarzenia, jakie miały miejsce na Uniwersytecie i poza nim, w których brali udział pracownicy lub studenci tej uczelni. Katalog spraw nadzorowanych przez SB jest ogromny. Ze wstępu
ALMA MATER nr 152–153
127