115. rocznica irańskiej rewolucji konstytucyjnej Krakowsko-warszawskie seminarium
2021 roku przypadała 115. rocznica wydarzeń z lat 1905–1911 w Iranie, które zwykło się określać terminem „rewolucja konstytucyjna (pers. enqelab-e maszrute)”, a które stanowią punkty zwrotne w społeczno-politycznej historii tego państwa. Mowa tu o pierwszych wyborach do Madżlesu (irańskiego parlamentu), a także o uchwaleniu pierwszej irańskiej ustawy zasadniczej, która, w zamyśle autorów, miała być remedium na wszelkie bolączki państwa borykającego się z brytyjsko-rosyjską ekspansją, tak ekonomiczną, jak i polityczną. W tradycyjnej historiografii uchwalenie pierwszej konstytucji, wespół z protestami rozpoczętymi w roku 1905 zamachem stanu, który miał miejsce trzy lata później, walkami o Tabriz, zdobyciem Teheranu przez siły konstytucyjne w roku 1909 czy wreszcie upadkiem drugiego Madżlesu w roku 1911, wyznaczają ramy czasowe kolejnych etapów przemian w państwie rządzonym przez dynastię Kadżarów (1794–1925) – dynastię odsuniętą ostatecznie od władzy przez nową: pahlawijską (1925–1979). Organizatorzy krakowsko-warszawskiego seminarium Irańska rewolucja konstytucyjna 1905–1911: konteksty, narracje, implikacje: Zakład Iranistyki UJ, Zakład Iranistyki UW oraz Pracownia Interdyscyplinarnych Badań Eurazjatyckich UJ, potraktowali przytoczone wydarzenia jako punkt wyjścia do szerszych rozważań o dynamice rządzącej rozmaitymi procesami zachodzącymi we współczesnym świecie irańskim. Przyświecało im bowiem przekonanie, że daty, miejsca, wydarzenia, postaci czy polityczne podziały nanoszone na mapy należy traktować raczej jako wskazówki oraz asumpt do wielowątkowej, interdyscyplinarnej analizy niż elementy prowadzące do zamknięcia dyskusji w sztywnych ramach pojedynczej dziedziny naukowej. W trakcie dwudniowych obrad (2–3 grudnia 2021), które z racji pandemii
96
ALMA MATER nr 230
Fragment prezentacji dr Karoliny Rakowieckiej-Asgari (UJ) poświęconej irańskiemu poecie Iradżowi Mirzy (1874–1926) i jego twórczości
COVID-19 nie mogły się odbyć, jak pierwotnie planowano, w salach Instytutu Orientalistyki UJ, lecz musiały przybrać formę zdalną, poruszono wiele tematów – od stricte literackich, przez kulturoznawcze, po wybitnie politologiczne. Pierwszego dnia, po przywitaniu gości przez dyrektor Instytutu Orientalistyki UJ oraz kierownik Zakładu Iranistyki UJ w jednej osobie dr hab. Kingę Paraskiewicz, profesor UJ, głos zabrała kierownik Zakładu Iranistyki UW dr Sylwia Surdykowska-Konieczny. Obie panie podziękowały organizatorom za pracę i wysiłek na rzecz zacieśniania współpracy między dwoma ośrodkami iranistycznymi w Polsce, wyrażając przy tym nadzieję na kontynuację wspólnych badań. Warto tu bowiem nadmienić, że była to już druga edycja krakowsko-warszawskiego seminarium iranistycznego. Przyczynkiem dla zorganizowania pierwszej, w roku 2016, była 110. rocznica rewolucji (relacja z tamtego seminarium, przygotowana przez niżej podpisanego oraz dr Paulinę Niechciał z Katedry Porównawczych Studiów Cywilizacji UJ, znalazła się w miesięczniku „Alma Mater” nr 191). Podczas obecnego seminarium uczestnicy mieli możliwość wysłuchania dziesię-
ciu wystąpień – ośmiu w języku polskim, jednego w języku angielskim i jednego w języku perskim. Jako pierwszy głos zabrał dr Piotr Bachtin (UW), który przedstawił pierwszą irańską gazetę dla kobiet „Danesz” („Wiedza”), wychodzącą między rokiem 1910 a 1911, obierając ów periodyk za przyczynek do pogłębionych studiów nad narracjami wczesnego irańskiego ruchu feministycznego. Doktor Stanisław Jaśkowski (UW), który należy do uznanych specjalistów w zakresie przed- i nowoczesnej historii Iranu, w swoim wykładzie zatytułowanym Parliamentary Reporting in Majles Newspaper before the Constitution poruszył frapującą kwestię przygotowywania sprawozdań z posiedzeń parlamentarnych, technik i rozwiązań ułatwiających redagowanie owych sprawozdań, a także wspomniał o możliwościach i ograniczeniach w zastosowaniu takich materiałów w dalszych badaniach z pogranicza historii i politologii. Referat mgr Karoliny Wandy Olszowskiej przeniósł uczestników z Iranu do Turcji osmańskiej, jako że przedmiotem zainteresowań prelegentki pozostaje XIX- i XX-wieczna historia tego państwa.
Instytut Orientalistyki UJ
W