Obiekty w gablocie prawej w Skarbcu II: od lewej zestaw do elektrolitycznego otrzymywania fluoru, chłodnica do destylacji fluorowodoru, zestaw do otrzymywania fluorowodoru, naczynia do otrzymywania fluorku potasu; powyżej: korki fluorytowe i noże platynowe w oprawie rogowej
uż przed świętami Bożego Narodzenia 2021 przedstawiciele Wydziału Chemii UJ: dziekan prof. Wojciech Macyk i prof. Zbigniew Sojka – główny inicjator wydarzenia i twórca stałej ekspozycji w siedzibie Wydziału, prezentującej jego historię, oficjalnie przekazali Muzeum UJ tak zwany „platynowy zestaw” dawnych instrumentów naukowych. Miało to miejsce w trakcie okolicznościowej uroczystości, w której wziął udział prorektor prof. Piotr Jedynak. Zestaw urządzeń obejmuje 18 platynowych elementów, pochodzących jeszcze z XIX wieku. Według wpisów w inwentarzu chemicznym z 1938 roku poszczególne obiekty w większości zakupione zostały w roku 1896. Pod wspólnym numerem C-168 kryją się ich trzy grupy (niestety, niekompletne). Zestaw służy do
T
86
ALMA MATER nr 230
otrzymywania i oczyszczania fluoru oraz fluorowodoru. Jego uzupełnieniem są naczynia do otrzymywania fluorku potasu i badań właściwości fluoru i jego związków, wpisane w inwentarz odpowiednio pod numerami: C-169 i C-175. Jako zatyczki załączono sześć sztuk fluorytowych koreczków. Najcięższym elementem jest rurka U-kształtna z prętami, czyli elektrodami platynowo-niklowymi oraz korkami fluorytowymi. To zestaw do elektrolitycznej metody otrzymywania wolnego fluoru. Do przeprowadzania reakcji wymagana była niska temperatura – czyli poniżej –50 stopni Celsjusza. Aparatura skonstruowana została w 1886 roku przez francuskiego chemika i farmaceutę Henriego Moissana (1852– 1907), odkrywcę wolnego fluoru. W 1906 roku otrzymał on zresztą za to (oraz za
Mateusz Kozina
CONVENTIONES
„Platynowy zestaw” w zbiorach Muzeum UJ
wynalezienie pieca łukowego) Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. W uzasadnieniu można przeczytać: W uznaniu wielkich zasług oddanych przez niego w badaniu i izolacji pierwiastka fluoru [...]. Osobna grupa to zestaw do otrzymywania fluorowodoru: retorta z minihełmem alembicznym, rurka adsorpcyjna, łączniki i fluorytowe zatyczki. Odrębnym obiektem jest chłodnica do destylacji fluorowodoru w postaci wężownicy z palcem chłodzącym i zbiorniczkiem. Pozostałe elementy: parowniczki, miseczki, rynienka, nabierak, sitko (wkład do filtra), pozwalają na otrzymanie fluorku potasu (KF) oraz kwaśnego fluorku potasu (KHF2). Uzupełnieniem są dwa noże typu scyzoryk, z maczetowatymi głowniami i rogowymi oprawami. Elementy wykonano z platyny, ponieważ fluor jest niezwykle reaktywnym