77. rocznica wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau stycznia 1945 został wyzwolony niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau. Uniwersytet Jagielloński obchodził 77. rocznicę tego wydarzenia. Z uwagi na rygor sanitarny obowiązujący w czasie pandemii COVID-19 okolicznościowe spotkanie zorganizowane zostało on-line, w formie przekazów zarejestrowanych w auli Collegium Novum. Rozpoczął je rektor UJ prof. Jacek Popiel: Oswobodzenie Auschwitz-Birkenau niewątpliwie było wyzwaniem. Najpierw zmierzyli się z nim wyzwoliciele: żołnierze 60. Armii I Frontu Ukraińskiego, mimo doświadczeń frontowych zupełnie nieprzygotowani na widok, który ukazał się ich oczom, później ci wszyscy, którzy w pierwszych miesiącach 1945 roku zajęli się organizacją pomocy medycznej i opieki dla przebywających tam więźniów, ludzi zamęczonych, niezdolnych od opuszczenia obozu o własnych siłach, wyniszczonych chorobami i straszliwym głodem. Było to też wyzwanie dla więźniów, którzy przeżywszy piekło, musieli podjąć próbę powrotu do zwyczajnego życia. Doświadczenia obozowe okazały się sprawdzianem tak dla siły ducha, męstwa i wewnętrznego oporu, jak i dla pamięci, która musiała przepracować zapisane w niej wspomnienia oraz związane z nimi emocje. Zacytował przejmujące słowa byłego więźnia, Romana Kenta: Dla mnie, ocalonego z Auschwitz, zapomnienie nawet na moment okropności, których doświadczyłem w obozie, jest prawie niemożliwe. Bestialstwa popełnione przy bramie wiodącej do Auschwitz, których byłem świadkiem, w zupełności wystarczą, by nie dać mi zasnąć do końca życia. Rektor podkreślił, że wyzwolenie KL Auschwitz-Birkenau okazało się wielkim i nieprzemijającym wyzwaniem również dla nas, potomnych, którzy świadczymy o tym w różny sposób i przy różnych okazjach. Ów niewyrażalny i niewyobrażalny dramat wywołuje nas nieustannie do odpowiedzi, stawiając przed nami zadanie, przed wykonaniem którego nie wolno nam
98
ALMA MATER nr 230
www.uj.edu.pl
27
Rektor UJ prof. Jacek Popiel przywitał uczestników uroczystości i wygłosił okolicznościowe słowo wstępne
się uchylać, jeśli nie chcemy dopuścić do zatarcia pamięci i unicestwienia prawdy o metodycznych i systemowych mordach, stosowanych przez niemiecki nazistowski aparat represji. Dopóki pamiętamy i mówimy o Auschwitz-Birkenau, dopóty nie pozwalamy zamilknąć głosom jego ofiar i tym samym nie dopuszczamy, aby wraz z nimi pogrzebane zostało sumienie ludzkości. Wyzwolenie Auschwitz-Birkenau, obozu, w którego istnienie długo nie chciał uwierzyć świat, uświadamia, że ze wszech miar słuszne jest słynne i wielokrotnie powtarzane napomnienie Mariana Turskiego: Nie bądź obojętny! Jako słuszną i wartą przytoczenia formułę rektor przywołał raz jeszcze słowa ocalonego Romana Kenta, wygłoszone podczas 70. rocznicy wyzwolenia obozu: Musimy się zaangażować i pozostać zaangażowanymi. Nikt nie powinien być tylko obserwatorem. Z bierności bowiem i przyzwolenia na zło rodzą się bestialstwo, bezrozumna przemoc, nienawiść, bezprawie, odczłowieczenie, nietolerancja, szowinizm, ksenofobia – zjawiska, postawy i antywartości, z którymi mierzy się, niestety, cały współczesny świat.
Rektor przypomniał również, jak ważne jest informowanie o tamtych zbrodniach. Dowiodło tego świadectwo więźniarki Zofii Posmysz, która podczas 69. rocznicy wyzwolenia Auschwitz wyznała, że z własną przeszłością odważyła się skonfrontować dopiero wówczas, gdy przeczytała teksty publikowane w „Zeszytach Oświęcimskich”. Rektor przywołał też wypowiedź sprzed kilku lat ambasador Izraela w Polsce Anny Azari o tym, że należymy do jednego z ostatnich pokoleń, które miało i nadal jeszcze ma szansę usłyszeć o Zagładzie od ludzi, którzy osobiście doświadczyli jej okrucieństwa. Z tego właśnie wynikać ma oczywista powinność utrwalania pamięci historycznej i jej przekazywania kolejnym pokoleniom. Bo, jak zaznaczył rektor, przekazywanie świadectwa o wyzwoleniu Auschwitz-Birkenau i dramacie, który je poprzedził, przestaje być w tych okolicznościach kwestią wyboru – staje się naszym obowiązkiem. Kolejnym prelegentem był prezes Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego prof. Igor Gościński, który wystąpił z prezentacją Wieloletnia historia „Zeszytów