NACJONALIZM W ŚWIECIE IRAŃSKIM Spotkania otwarte
Domena publiczna
ednym z ciekawszych zagadnień, z którym przychodzi dziś badaczom różnych dyscyplin mierzyć się wyjątkowo często, jest nacjonalizm – wielowymiarowe zjawisko z pogranicza polityki, kultury i etniczności. Krakowscy iraniści postanowili podzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat nacjonalizmu z jak najszerszą publicznością. Wraz z Pracownią Interdyscyplinarnych Badań Eurazjatyckich UJ przygotowali serię czterech spotkań „Nacjonalizm w świecie irańskim”, otwartych dla każdego, kto interesuje się nacjonalizmem, niekoniecznie tylko w ramach tytułowego świata irańskiego, czyli współczesnego Iranu, Afganistanu, Tadżykistanu czy Kurdystanu. Patronat nad całością objęło The Association for the Study of Persianate Societies, włączając je w swój międzynarodowy program „ASPS Virtual Series”. Serię spotkań otwarł 29 kwietnia 2021 wykład wygłoszony przez prof. Annę Krasnowolską – emerytowaną wykładowczynię Zakładu Iranistyki Instytutu Orientalistyki UJ. Prelegentka wprowadziła słuchaczy w złożone zagadnienie nacjonalizmu,
Mohammad-Reza Pahlawi (1941–1979)
Anna Krasnowolska
J
Mapa Iranu jako Matki-Ojczyzny (Bombaj)
zaznaczając, że stanowi ono samo w sobie niezwykle ciekawe zjawisko, nieustannie analizowane i opisywane przez badaczy irańskich (perspektywa wewnętrzna) oraz zachodnich (perspektywa zewnętrza). W ramach swojego wystąpienia zrekapitulowała stan badań, a także najważniejsze czynniki wpływające na kształtowanie się współczesnego irańskiego nacjonalizmu. Sięgnęła przy tym po Braudelowską perspektywę longue durée, która pozwoliła na uwypuklenie tego, co określiła mianem irańskiej matrycy kulturowej. Owa matryca, na którą składają się, między innymi, świadomość ciągłości historii, literatury czy języka, a także ciągłość wzorców polityczno-administracyjnych, odpowiada za kształtowanie irańskiej tożsamości w kontrze do innych etnosów (i innych tożsamości) występujących na Bliskim Wschodzie. Jako specjalistka w zakresie literatury perskiej, prof. Krasnowolska starała się ukazać irański nacjonalizm
od strony tekstualnej – poprzez krytyczną lekturę manifestów oraz programów politycznych wychodzących spod piór irańskich intelektualistów: Mirzy Fathalego Achund-zadego (1812–1878) czy Mirzy Agi-chana Kermaniego (1853–1896). Szczególną uwagę zwróciła także na XX-wieczne przekształcenia, wynikające z tendencji modernizacyjnych (okres panowania dynastii Pahlawich, 1925–1979), jak i demodernizacyjnych (okres republiki islamskiej, od 1979). Nie omieszkała przy tym wskazać na ciągłość samego procesu kształtowania się irańskiego nacjonalizmu i obecne w nim odniesienia do bliższej lub dalszej (także przedmuzułmańskiej) przeszłości. Jak sama zaznaczyła, przedstawiona przez nią perspektywa nie obejmuje całości obrazu, a jedynie pewne jego detale. Obraz ów został częściowo uzupełniony w trakcie późniejszej dyskusji, która obejmowała chwilami drobiazgową analizę zjawiska, dowodząc, że tego typu
ALMA MATER nr 226
71