grono biochemików o uznanym dorobku naukowym. Profesorowie Włodzimierz Ostrowski, Aleksander Koj, Maria Gumińska, Maria Sarnecka-Keller (pierwsza kobieta prorektor w historii UJ), Tadeusz Szczepkowski. Każdy z nich, gdyby go zapytać o charakterystykę prof. Bolesława Skarżyńskiego powiedziałby zapewne co innego. Ale co do jednego byliby zgodni: był twórcą powojennej polskiej szkoły biochemicznej. Nie został zapomniany. Jego imię nosi, między innymi, doroczna nagroda za najlepszy artykuł w kwartalniku „Postępy biochemii”. Pamięta się do dziś, że dzięki jego staraniom w 1956 roku zostało wprowadzone nauczanie historii medycyny we wszystkich polskich akademiach medycznych. Skarżyński, rocznik 1901, po dwóch fakultetach, lekarz oraz chemik, w latach 30. tamtego stulecia wspólnie z prof. Leonem Marchlewskim badał właściwości widmowe hormonów i witamin, a potem, już samodzielnie, jako pierwszy wyizolował z materiału roślinnego krystaliczną postać estradiolu, który wcześniej był znany wyłącznie jako hormon żeński występujący u ludzi i wyższych zwierząt. W tkance wątrobowej badał zmianę karotenu w witaminę A. W 1939 roku, przed wybuchem wojny, otrzymał stypendium naukowe im. Potockich i pojechał do Szwecji, do Sztokholmskiego Instytutu Biochemii, którym wtedy kierował przyszły laureat Nagrody Nobla prof. Hans von Euler-Chelpin. Pięć lat wspólnej pracy z prof. Chelpinem zakończyła monografia opublikowana w 1944 roku: Biochemia nowotworów. Gdyby to zależało od prof. Chelpina, to Bolesław Skarżyński ze Sztokholmu nigdzie by nie wyjeżdżał (otrzymał tam tytuł docenta oraz stypendium Szwedzkiej Akademii Nauk). Ale on zdecydował, że jego wiedza musi służyć ojczyźnie. Najpierw, w 1944 roku, pojechał do Edynburga wykładać chemię fizjologiczną na Polskim Wydziale Lekarskim, a potem, w 1946 roku, wrócił do Krakowa, gdzie po śmierci prof. Marchlewskiego należało na nowo zorganizować Zakład Chemii Lekarskiej. Tutaj spotkał go Zdzisław Żak. Naukowa pasja Skarżyńskiego dodawała skrzydeł jego uczniom. Aby mogli te skrzydła rozwinąć, on kierował ich tam, gdzie mogli spotkać się z najlepszymi w owym czasie biochemikami. Do Karolinska Nobel Institute w Sztokholmie Zdzisław Żak został formalnie zaproszony
przez prof. Hugo Theorela, także laureata Nagrody Nobla, którą otrzymał za pionierskie badania flawin i ich właściwości utleniająco-redukcyjnych, które prowadził nowoczesnymi metodami kinetycznymi oraz rezonansu elektronowo-jądrowe- Dr Mirosława Weber i prof. Bolesław Skarżyński go. To tam, w Szwecji, – Najważniejsze! – mówię i słyszę, że nabrała rozpędu wielka przygoda naukowa wówczas świeżo upieczonego doktora ślub odbył się w kościele przy klasztorze Żaka z Krakowa, który swoje zaintereso- norbertanek na Salwatorze, a przyjęcie wania też skierował ku flawinom. Przed weselne tutaj, gdzie nadal mieszkają, przy wyjazdem do Szwecji, 26 listopada 1964, Senatorskiej. Widzę to mieszkanie na następnym na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UJ obronił pracę doktorską zdjęciu w albumie. Ta sama półka z bibeIzolowanie i właściwości ryboflawinowego lotami, stół... Pokój jest pełen gości. – Zaraz dojdziemy do tego, kim są flawoproteidu z żółtka jaja. A jak wrócił ze Sztokholmu, rozwinął temat interakcji osoby na tym zdjęciu – mówi prof. Żak. W 1984 roku został wybrany na dyryboflawiny (witamina B2) z RBP (białko wiążące retinol, witaminę A) we współ- rektora Instytutu Biologii Molekularnej pracy z prof. Andrzejem Morawieckim, UJ, a zaraz potem na przewodniczącekierownikiem Zakładu Biofizyki AM we go Oddziału Krakowskiego Polskiego Wrocławiu. I otworzył przewód habilita- Towarzystwa Biochemicznego. Była to cyjny, zakończony rozprawą Właściwości funkcja pełniona honorowo. Ale jak się i rola fizjologiczna białka swoiście wiążą- już powie „A”, to trzeba też dodać „B”. cego ryboflawinę, co miało miejsce w 1974 Doktor habilitowany Zdzisław Żak jako nowy szef oddziału PTB postanowił roku, wiosną. Wtedy już dawno prof. Bolesława zorganizować w Krakowie kolejny zjazd Skarżyńskiego nie było wśród żywych. Towarzystwa, już XXI z kolei. Pierwszy Zmarł w 1963 roku, przedwcześnie, odbył się też w Krakowie, w 1967 roku, i był związany z 100. rocznicą urodzin w wieku 62 lat. prof. Leona Marchlewskiego i Marii Skłodowskiej-Curie. Ten, który po roku Czesława zabiegów organizacyjnych w 1985 roku Pod koniec lat 50. XX wieku w Zakła- został uroczyście otwarty w Teatrze im. dzie Chemii Lekarskiej przy ul. Kopernika Juliusza Słowackiego, poświęcono 100. 7 zatrudniono młodą osobę o fascynu- rocznicy urodzin prof. Jakuba Karola jącej urodzie, łagodnym usposobieniu Parnasa. Chemika i fizjologa, pioniera i zamiłowaniu do wędrówek górskich, polskiej biochemii, założyciela lwowskiej Czesławę Grzeszczak, która została moją szkoły biochemicznej. Wybitnego uczoneżoną. Ukończyła studia chemiczne na UJ go światowego formatu. Postaci wielkiej, pod kierownictwem prof. Jana Moszewa, ale też tragicznej. – Wieczorem, po uroczystościach w tektóry był aresztowany 6 XI 1939 podczas Sonderaktion Krakau – pisze w swojej atrze, w tym naszym niedużym mieszkaniu książce Kuźnia charakterów prof. Żak. (46 m kw.) spotkało się kilkanaście osób. Koleżanki i koledzy z Zakładu przy ul. A do mnie mówi: – W tym roku, we wrześniu, minęła 50. Kopernika 7, Jan Parnas, syn prof. Jakuba Karola Parnasa, z żoną Barbarą, prezes rocznica naszego ślubu. – W którym kościele Państwo go brali? Polskiego Towarzystwa Biochemicznego – pytam, patrząc na zdjęcie ślicznej dziew- prof. Kazimierz Zakrzewski z małżonką, czyny w białej sukni, która klęczy obok prof. Janina Kwiatkowska-Korczak z AM bardzo przystojnego młodego mężczyzny we Wrocławiu, prof. Zofia Zielińska z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. w ciemnym, eleganckim garniturze. – A czy to ważne? – uprzedza odpo- Nenckiego w Warszawie, prof. Andrzej Morawiecki z AM we Wrocławiu, prof. wiedź męża pani Czesława Żakowa.
alma mater nr 160
37