CONVENTIONES
TEN LOS, TEN DŹWIĘK... Twórczość Karola Szymanowskiego w kulturze współczesnej
en ton, ten szloch, / Ten los, ten dźwięk, / Z daleka dolatujący – tak pisał Jarosław Iwaszkiewicz, wspominając po latach Sycylię, miejsce nieodmiennie kojarzone z Karolem Szymanowskim (1882–1937). W zeszłym roku minęła 130. rocznica urodzin i zarazem 75. rocznica śmierci znakomitego polskiego kompozytora. Z tej okazji, wpisując się jeszcze w rocznicową refleksję, w dniach 18–19 kwietnia 2013 odbyła się w Krakowie interdyscyplinarna konferencja naukowa Ten los, ten dźwięk... Twórczość Karola Szymanowskiego w kulturze współczesnej. W wydarzeniu udział wzięli pracownicy naukowi Katedry Historii Literatury XX Wieku Wydziału Polonistyki UJ oraz młodzi badacze – doktoranci i studenci. Konferencję inaugurował koncert w Klubie Dziennikarzy „Pod Gruszką” w Krakowie, który wypełniła muzyka Szymanowskiego – Mity. Trzy poematy na skrzypce i fortepian op. 30: Źródło Aretuzy, Narcyz, Driady i Pan; Suita z baletu „Harnasie” na skrzypce i fortepian w transkrypcji Pawła Kochańskiego; Pieśni kurpiowskie op. 58: Uwoz mamo (nr 3), Wysła burzycka (nr 2), oraz Słopiewnie do tekstu Juliana Tuwima op. 46: Kalinowe dwory (nr 4), Wanda (nr 5). W drugiej części koncertu znalazły się utwory Feliksa Nowowiejskiego (1877–1946) Róże dla Safo. Poemat na sopran i fortepian do tekstu Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej oraz żywiołowa, ognista Ratschenitza op. 18 nr 2 na skrzypce i fortepian Pantcho Władigerowa. Koncert był nie tylko okazją do wysłuchania wspaniale wykonanych utworów w interpretacji młodych, dobrze zapowiadających się artystek – sopranistki Kingi Karskiej i skrzypaczki Moniki Makowskiej, którym akompaniował znany pianista, wykonawca utworów kameralnych Sławomir Cierpik, ale także okazją do przypomnienia Szymanowskiego jako 98
alma mater nr 160
i recepcja twórczości. Profesor Wojciech Ligęza w referacie Poeci polscy o Karolu Szymanowskim przypomniał, że najwięcej wierszy poświęconych kompozytorowi powstało tuż po jego śmierci – w 1937 roku. Paradoksalnie, kompozycje Szymanowskiego za jego życia były źle przyjmowane, ale nie przeszkodziło to w urządzeniu mu okazałego pogrzebu. Liryka funeralna poświęcona twórcy Mitów obejmuje utwory, w których Szymanowski pojawiał się jako osobowość twórcza, ale też pamięć o artyście wyrażała się poprzez ewokację faktów związanych z życiem muzyka i odwołania do jego twórczości, tak jak w Źródle Aretuzy Jarosława Iwaszkiewicza należącym do cyklu Sonetów sycylijskich. Inny rodzaj wypowiedzi poetyckich, które odnoszą się do dzieł kompozytora, jak wskazał prof. Wojciech Ligęza, stanowiły wiersze będące zapisami wrażeń i wzruszeń wynikających ze słuchania dzieł Szymanowskiego (np. w Koncercie skrzypcowym z 1933 roku Antoni Słonimski przywołuje wykonanie II Koncertu skrzypcowego przez Pawła Kochańskiego – przyjaciela i doradcę kompozytora). Interesującą grupę stanowią także utwory poetów, które dołączyły do opisywanej kolekcji po wielu latach. Jako przykład posłużyć może liryk Bolesława Taborskiego Szymanowski w Edynburgu (tom Plan B, 2007) – poetycka relacja z festiwalu w tym mieście, gdzie zabrzmiały utwory polskiego kompozytora. Wojciech S. Wocław w swym referacie zatytułowanym Karol przyjaciół. O książce „Karol Szymanowski we wspomnieniach” zrekonstruował tworzone w prywatnych przekazach psychologiczne wizerunki kompozytora, omówił pełnione przez niego role społeczne, a także zajął się anegdotycznymi narracjami o Szymanowskim. Katarzyna Kucia przedstawiła analizę związków tekstu muzycznego z tekstem literackim na podstawie jednego utworu (Symbole poetyckie w symbolach muzycznych. Pieśń „Łabędź” Karola Szymanowskiego do słów Narodowe Archiwum Cyfrowe
T
Karol Szymanowski
pisarza. Twórca Harnasi napisał bowiem dwutomową powieść Efebos, której rękopis spłonął w 1939 roku, dziś znaną jedynie w streszczeniu dokonanym przez kuzyna kompozytora, Jarosława Iwaszkiewicza, dysponującego tym rękopisem do wybuchu drugiej wojny światowej. Gościem honorowym spotkania był wybitny skrzypek i pedagog prof. Antoni Cofalik, koncertujący, między innymi, w słynnym Trio Krakowskim. Profesor odczytał fragmenty swoich wspomnień poświęconych studiom wiolinistycznym w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie oraz tej części edukacji muzycznej, która związana była z twórczością Karola Szymanowskiego. Referaty wygłoszone podczas drugiego dnia konferencji na Wydziale Polonistyki UJ prezentowały osobę i dzieło Szymanowskiego zarówno od strony muzycznej, jak i od strony różnorodnych związków kompozytora z literaturą i kulturą. Oto główne zagadnienia: Szymanowski jako kompozytor – tradycja i nowoczesność, Szymanowski w polskiej i światowej kulturze muzycznej, Szymanowski w literaturze, eseistyce i krytyce – konteksty