«άλφα πι» - ΦΟΙΤΗΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΟΣ ΑΓΟΡΑΣ ΧΙΟΥ 2020

Σας καλωσορίζουμε στο νησί μας και σας προσκαλούμε να ανακαλύψετε µόνοι σας τις πολλαπλές όψεις τόσο του τόπου όσο Ο μικρός αυτός οδηγός φιλοδοξεί όχι µόνο να σας συντροφεύσει κατά την παραμονή σας στη Xίο σαν ένας καλός σύµβουλος, αλλά να παραµείνει µετά και στη βιβλιοθήκη σας σαν μια ανάμνηση από το νησί· το νησί της µαστίχας, των γιασεµιών, των περιβολιών και της θάλασσας!

Η Μαστίχα Χίου Η µαστίχα παράγεται µόνο στη νότια Xίο, στα 24 Mαστιχοχώρια της.

H παραγωγή είναι επίπονη και χρονοβόρα. Στις αρχές του καλοκαιριού καθαρίζεται ο χώρος κάτω από το σχίνο και ισοπεδώνεται σε σχήµα κυκλικό, το λεγόµενο «τραπέζι». Σκουπίζουν τα «τραπέζια» µε κοινή σκούπα ή µε κλαδιά από θάµνους και σκεπάζουν τις καθαρισµένες περιοχές µε ειδικό άσπρο χώµα που βοηθάει στο πήξιµο της µαστίχας. Mε αιχµηρό εργαλείο αρχίζει το «κέντηµα», η χάραξη του κορµού και των µεγάλων κλαδιών. Tο δέντρο θα κεντηθεί δύο φορές τη βδοµάδα επί πέντε µε έξι βδοµάδες.

Mετά η µαστίχα αρχίζει να στάζει και πήζει πέφτοντας πάνω στο ασπρόχωµα ύστερα από 10-20 ηµέρες. Όλη η διαδικασία τελειώνει µετά τον δεκαπενταύγουστο, οπότε αρχίζει το πρώτο µάζεµα του µαστιχιού και ακολουθεί το δεύτερο κέντηµα µε την ίδια διαδικασία και το τελικό µάζεµα. Ήδη είναι πια αρχές φθινοπώρου και ο φόβος της βροχής πάντα ανησυχεί τους καλλιεργητές. H επόµενη εργασία είναι το

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ κοσκίνισµα της µαστίχας, το πλύσιµο µε σαπούνι και νερό και το στέγνωµα, σε χώρους εσωτερικούς. Aκολουθεί το ξεκόλληµα κάθε ξένης ουσίας από έναν-έναν κόκκο. Σ’ αυτή τη φάση κάθε µαστιχοπαραγωγός δίνει την παραγωγή του στο εργοστάσιο της Ένωσης Mαστιχοπαραγωγών Xίου. Εκεί, µετά από διεργασίες, είτε συσκευάζεται είτε χρησιµοποιείται για την παραγωγή άλλων προϊόντων (τσίκλα, µαστιχέλαιο, σαπούνια, οδοντόκρεµες, κρέµες προσώπου κ.ά.).

H µαστίχα έγινε ευρέως γνωστή από τον 10ο µ.X. αι. χάρη στους Eυρωπαίους περιηγητές. H συστηµατική εκµετάλλευσή της ξεκινάει τον 14ο αι. από τους Γενουάτες κατακτητές του νησιού µέσω της ίδρυσης της µονοπωλειακής εταιρίας Mαόνας. Tον 16ο αιώνα οι Tούρκοι κατακτητές, χάρη στη µαστίχα, δίνουν πολλά προνόµια στο νησί, και συνεχίζουν να µονοπωλούν το εµπόριό της. H λαθρεµπορία της µαστίχας τιµωρούταν αυστηρότατα (από ακρωτηριασµούς έως και θάνατο) και από τους Γενουάτες και από τους Tούρκους. Mετά την απελευθέρωση η εκµετάλλευση της µαστίχας έρχεται στα χέρια λίγων εµπόρων, εξασφαλίζοντάς τους µεγάλα κέρδη. Μετά από αγώνες ιδρύεται το 1938 η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, που ως σήµερα έχει την αποκλειστική διάθεση της µαστίχας.

«Πέτρα του Ομήρου» ∆ασκαλόπετρα. Μνηµείο που διατηρήθηκε στο νησί από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα. Bρίσκεται στον Βροντάδο, 6 χλµ. από την πόλη της Xίου, και είναι ένας βράχος που κατά τους αρχαίους χρόνους αποτελούσε υπαίθριο ιερό της θεάς Kυβέλης. H παράδοση έχει συνδέσει το µνηµείο µε το Σχολείο του Oµήρου, όπου στο κέντρο καθόταν ο ποιητής-δάσκαλος και δίδασκε τους µαθητές του. Πολλοί περιηγητές και λόγιοι το επισκέπτονταν αναζητώντας τις µνήµες του µεγάλου ποιητή.

Η Νέα Μονή της Χίου H Nέα Mονή κτίστηκε στο κέντρο ακριβώς του νησιού, στο Προβάτειο Όρος, στα µέσα του 11ου αιώνα. Η ανέγερσή της ήταν η τήρηση της υπόσχεσης του Kωνσταντίνου Θ΄ Mονοµάχου για γενναιόδωρη ευεργεσία του µοναστηριού στους µοναχούς Νικήτα, Ιωάννη και Ιωσήφ, που προφήτεψαν τη βασιλεία του, όταν ήταν εξόριστος στη Μυτιλήνη. Η Μονή γνώρισε µεγάλη ανάπτυξη. Ήταν ένα από τα σηµαντικότερα «αντιγραφικά κέντρα» που βοήθησαν στη διάσωση αρχαίων κειµένων. Eίναι το σπουδαιότερο µεσαιωνικό µνηµείο του νησιού και αποτελεί ένα από τα πιο λαµπρά σωζόµενα δείγµατα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής, µε εξαίρετα ψηφιδωτά. Ανακηρύχθηκε από την UNESCO µνηµείο παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Το Κάστρο της Χίου Το Κάστρο της πόλης έχει δύο χαρακτηριστικά που το κάνουν µοναδικό: είναι ενάλιο και κατοικηµένο. Εκτείνεται βόρεια του λιµανιού της Χίου. Στη µεσαιωνική και νεότερη ιστορία της Χίου έπαιξε σπουδαίο ρόλο ως κέντρο πολιτικής και στρατιωτικής ζωής. Ο αρχικός πυρήνας του είναι βυζαντινός (9ος-10ος αι.). Η µνηµειώδης πύλη Porta Maggiore και µια µεγάλη επιγραφή µε το όνοµα του δόγη Silvestro Valerio, που δύσκολα διακρίνεται σήµερα, δηλώνουν την προσπάθεια των Βενετών για µετασκευή της πύλης (1694). Οι οικοδοµικές φάσεις των εκάστοτε κατακτητών (14ος-18ος αι.), οι βοµβαρδισµοί (1828), οι σεισµοί (1881) και η κατασκευή της προκυµαίας (αρχές του 20ού αι.) αλλοίωσαν τη µορφή του. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας κατοικήθηκε αποκλειστικά από Τούρκους και

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Εβραίους, και µετά τη µικρασιατική καταστροφή από πρόσφυγες. Στο εσωτερικό του υπάρχουν πολλά µνηµεία, όπως η Κρύα Βρύση (ηµιυπόγεια δεξαµενή), το Παλατάκι του Ιουστινάνι (15ος αι., πιθανόν γενουατικό φρουραρχείο), η Σκοτεινή Φυλακή (όπου οι Τούρκοι κρατούσαν αιχµάλωτους 70 προύχοντες και τον Μητροπολίτη πριν τους απαγχονίσουν το 1822), το τούρκικο νεκροταφείο (µε τον τάφο του Καρά-Αλή, αρχηγού του τουρκικού στόλου, που σκοτώθηκε µε την ανατίναξη της ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη το 1822), τουρκικά λουτρά, το τέµενος Μπαϊρακλή τζαµί, ο ναός του Αγίου Γεωργίου κ.ά.

Ευρετήριο Οδών

11ης Νοεμβρίου . . . . . . . . Γ4 Αγ. Αναργύρων . . . . . Α4, Β4 Αγ. Αποστόλων . . . . . . . . B1 Αγ. Γεωργίου . . . . Γ1, Γ2, Δ1 Αγ. Ιακώβου . . . . . . . . . . . Α2 Αγ. Ιωάν. Θεολόγου . . . . . . . . . . . . . . . Α7, Β7, Α8 Αγ. Κομνηνής . . . . . . . . . . Γ1 Αγ. Συμεών . . . . . . . . . . . . . Γ6 Αγ. Φωτίου . . . . . . . . . A1, B1 Αγελάστου . . . . . . . . . Β4, Γ4 Αγγουλέ Φώτη . . . . . . . . . Γ1 Αλλατίου . . . . . . . . . . . . . . Α2 Αμάντου Κων/νου . . . Γ6, Δ6 Ανδρεάδη Αρ. . . Α3, Α4, Β4 Απλωταριάς . . . . . . . . Γ4, Γ5 Αργέντη Ευστρ. . . . . . . . . Γ4 Αργέντη Φ. . . . . . . . . . . . . Γ5 Αρίστωνος . . . . . . . . . Β8, Γ8 Αρσενίου Μητρ. . . . . . . . Γ2 Αρσινόης . . . . . . . . . . . . . B1 Αρχέρμου . . . . . . . . . . . . . Γ4 Ασπιώτη Ηλ. . . . . . . . . Α4, Α5 Αφών Ράλλη . . . . . . . . . . Γ4 Βαρβάκη . . . . . . . . . . . . . . Γ4 Βασιλειάδη Αερ. . . . . Γ3, Γ4 Βασιλικάρη . . . . . . . . Β4, Β5 Βενιζέλου Γ3, Δ3, Δ4, Δ5, Δ6 Βλαστού . . . . . . . . . . . Β4, Γ4 Βλαταριάς . . . . . . . . . . . . . Β4 Βλαχογιάννη . . . . . . . . . . Β4 Βορριά Γεωρ. . . . . . . . . . . A1 Βουπάλου . . . . . . . . . . Γ4, Δ4 Βρατσάνου . . . . . . . . . . . . A2 Γένοβας . . . . . . . . . . . . . . B1 Γλαύκου . . . . . . . . . . . . . . Γ4 Γορδάτου . . . . . . . . . . . . . . Δ4 Δαμαλά . . . . . . . . . . . . . . . Γ4 Δαμιανού . . . . . . . . . . . . . Δ7 Δεινοστράτου . . . . . . . . . Η8 Δελαγραμμάτικα . . . . Β7, Γ7 Δημογεροντίας . . . . . . . . Γ4 Δημοκρατίας . . . . . . . Β2, Γ3 Δημόκριτου . . . . . . . . Η7, Η8 Διοδώρου . . . . . . . . . . . . . Ε8 Διονυσίου του Χίου . . . . . Α4 Δίωνος . . . . . . . . . . . . . . . Β5 Δρίμακου . . . . . . . . . . . . . Β4 Δρομοκαΐτη . . . . . . . . . . . Γ4 Δρόσου . . . . . . . . . . . . Δ8, Ε8 Εγκρεμού . . . . . . Α3, Α4, Β3 Εκάτης, . . . . . . . . . . . . Γ8, Δ8 Ερμοφάντου . . . . . . . . Α2, Α1 Ευαγγελιστρίας . Γ8, Δ8, Ε8 Ζαχαρίου Β. . . . . . . . . Δ1, Γ2 Ζολώτα . . . . . . . . . . . . . . . Γ5 Θεοκρίτου . . . . . . . . . . Δ1, Ε1

Θεοτοκά Γ. . . . . . . . . . . . . Δ2 Ίωνος Τραγικού . . . . . Γ6, Γ7 Καλαμπόκα . . . . . Γ6, Γ7, Γ8 Καλοθέτου . . . . . . . . . . . . Δ1 Καλοπλύτου . . . . . . . . Β4, Α5 Καναβούτσου Συν/ρχου . . . . . . . . . . . . . . . . . . Α6, Β6 Καναλά . . . . . . . . . . . . . . . Δ4 Κανάρη . . . . . . . . . . . . . . . Γ3 Κανελλάκη Κ. . . . . . . Α7, Α8 Καραγκουλέ Φ. . . . . . Γ1, Δ1 Κένεντυ Τζων . . . . . . . . . Γ3 Κόκκαλη . . . . . . . . . . . Ζ7, Η7 Κονδύλη Γεωρ. . . . . . . . . Α8 Κονταναγνώστου . . . . . . Δ8 Κοντογιάννη . . . . . . . . . . Β6 Κοντολέοντος . . . . . . . . . Β3 Κοραή Αδ. . . . . . . . . . . . . . Δ5 Κορέσιου . . . . . . . . . . . . . Β3 Κουβελά . . . . . . . . . . . Ζ6, Ζ7 Κουντουριώτου . . . . . . . . . . . Δ6, Δ7, Δ8, Γ8 Κυβέλης . . . . . . . . . . . . . . B1 Λάδης . . . . . . . . . . . . . Γ2, Δ3 Λεωφόρος Αιγαίου . Δ2, Δ3, Δ4, Δ5, Ε5, Ε6, Ζ6, Η6 Λιβανού Μ. . . . Δ6, Ε6, Ζ7, Η7 Λιβανού Αρ. . . . . . . . . Δ6, Δ7 Λιβανού Στ. . . . . . . . . . H7, H8 Λίναρη Σωτ. . . . . . . . . B4, B5 Λόγγου . . . . . . . . . . . . . . . Γ1 Λουκά . . . . . . . . . . . . . Γ1, Γ2 Μαγαζιωτίσσης . . . . . . . . Γ4 Μαδιά . . . . . . . . . . . . . Α6, Β6 Μαξίμου . . . . . . . . . . . . . . Α3 Μάντικα Χρήστ. . . . . . . . . Ζ7 Μαρτύρων . . . . . . . . . B1,B2 Μεντώνη . . . . . . . . . . . . . Γ1 Μεσολογγίτη . . . . . . . Β8,Β7 Μηκιάδων . . . . . . . . . . . . Β4 Μινιώτη Στ. . . . . . . . . . Δ1, Δ2 Μιχάλων . . . . . . . . . Ε7, Ε8,Ζ8 Μονομάχου . . . . . . . . A1, A2 Μουσείου . . . . Ε7, Δ7, Δ8,Ε6 Μουτάφη . . . . . . . . . . . . . . Β5 Μπάτσα Γ. . . . . . . . . . . . . . Δ8 Μπεκριδάκη . . . . . . . Γ2, Δ2 Μπουρνιά Αν. . . . . . . . . . . Α5 Μυλωνάδη . . . . . . . . . . . . Β4 Νεγρεπόντη . . . . . . . . . . . Δ1 Νενητούση Κλεάρχου . . Η6, Η7 Νεοφύτου Βάμβα . . . . . . Δ5 Νεωρείων . . . . . . . . . Δ2, Ε2 Νικηφόρου του Χίου . . . . Α4 Νικοδήμου . . . . . . . . . . . . Δ1 Ντελακρουά . . . . . . . . . . . Α7

Ξυλά . . . . . . . . . . . . . . . . . . Β3 Οινοπίωνος . . . . . . . . B1, B2 Ομηρίδων . . . . . . . . . . . . . Η6 Ομήρου . . . . . . . . . . . . . . . Δ5 Ορθομενούς . . . . . . . . . . . Δ1 Παγκαλάκη . . . . . . . . . . . Γ2 Παράσχου . . . . . . . . . . . . . Δ4 Πασπάτη Φιλ. . . . . . . . Α5, Β5 Παστρικάκη . . . . . . . . Β7, Γ7 Πατελίδα Παντ. . . . . . Ζ8, Η8 Πατέρα . . . . . . . . . Α6, Α7, Α8 Πατρικιού . . . . . . . . . . Δ1, Ε1 Πατρώνα Αν. . . . . . . . . . . . Α3 Παύλου Μητροπολίτου . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δ6, Γ7 Παχνού Αλ. . . . . . . . . . Β4, Γ4 Περνό Ουμπέρτ . . . . . . . . . Γ6 Πετροκοκκίνου . . . . . Β3, Β4 Πιπίνου . . . . . . . . . . . . Δ7, Δ8 Πλαταιών . . . . . . . . . . Γ2, Δ2 Πλατή Αγαπίου . . . . . . . . Ε8 Πλάτωνος Μητροπολίτου Δ6 Πολυτεχνείου . . . A3, Β3,Γ3 Πολυχρονοπούλου Ερμ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η6, Η7 Πολυχρονοπούλου . . . . . Δ3 Πορφύρα . . . . . . . . Ζ6, Ζ7, Ε7 Προκοπίου & Κλημέντος . . . . . . . . . . . . . . . . . . Α3, Α4 Πρωίου Δωρόθεου . . Δ5, Δ6 Πρωίου Στ. . . . . . . . . . Γ7, Δ7 Ρεβέλη Γεωργίου . . . . . . Β7 Ρηγίνου . . . . . . . . . . . Α4, Β4 Ρίτσου . . . . . . . . . . . . . Β7, Β8 Ροδοκανάκη . . . Δ4, Δ5, Δ6 Ροΐδου . . . . . . . . . . . . . . . . Δ4 Σγούτα . . . . . . . . . . . . . . . . Β4 Συγγρού Ανδ. . . . . . . . Β3, Β4 Σκαναβή . . . . . . . . . . . . . . Γ4 Σκυλίτση . . . . . . . . . . . Γ5, Γ6 Σκύμνου . . . . . . . . . . . . . . Γ8 Στεφάνου Αντ. . . . . . . Γ6, Γ7 Σύλλα Νικ. . . . . . . . . . H8, Z8 Σωστράτου . . . . . . . . . A1, B1 Τρεχάκη Κυρ. . . . . . . . Α3, Α4 Τσελεπή . . . . . . . . . . . . . . Γ5 Τσιτσεκλή . . . . . . . . . . Δ2, Δ1 Τσιβού . . . . . . . . . . . . . Γ2, Γ1 Τσουρή Στεφ. . . . . Β6, Β7, Α8 Φαβιέρου . . . . . . . . . . . . . Δ7 Φιστέλ ντε Kουλάνς . . . . . . . . . . . . . . . Γ3, Γ4, Δ4 Χανδρή Ευγ. . . . . . . . . . . . Η6 Χιόνης . . . . . . . . . . . . . . . . Α2 Χιώτη Ναυτικού . . . . . Η6, Η7 Χωρέμη . . . . . . . . . . . . . . . Β5 Ψυχάρη . . . . . . . . . . . . Γ5, Δ5

Χρήσιμες Πληροφορίες

Ε.Κ.Α.Β. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Νοσοκομείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22713 50100 Αστυνομία άμεση δράση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Πυροσβεστική άμεση επέμβαση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Κ.Τ.Ε.Λ. Αστικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 22079, 22710 23086 Κ.Τ.Ε.Λ. Υπεραστικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 27507 Φαρμακεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44000 Γραφείο Τουρισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44389, 22710 44344 Σύλλογος Ενοικιαζομένων Δωματίων & Διαμερισμάτων Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 32900 Ένωση Ξενοδόχων Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 42702 Λιμεναρχείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44432-3 Ράδιο Ταξί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 41111 Αεροδρόμιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 81400 Τελωνείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 20676 Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44239 Βιβλιοθήκη «Κοραής» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44246 Βυζαντινό Μουσείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 26866 Δημοτική Πινακοθήκη Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22713 50028 Ναυτικό Μουσείο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44139 Μουσείο Μαστίχας Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 72212 Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Χίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22710 44335

1

B

C

A

Β

Γ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

P

D

E

F

G

H

I

ΕΑ

ΔΡ

ΟΥ

ΑΝ

Copyright 2020 © Office: Rodokanaki 7, T: +30 22710 41287 e-mail:apchios@otenet.gr «ALFA PI», Advertising, Publising and Printing Company

ΪΖ

1

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΜΕΡΟΥΣ Ή ΟΛΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ

2

3

4 ΑΛΦΑ

ΠΑΡΚΟ ΞΥΛΑ

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ

ΑΓΕΛΑ

ΣΤΩΝ

5

ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΑΛΦΑ

6

ΠΡΟΣ ΨΑΡΑ

Λ.

7

ΧΡΙΣ ΤΟ ΦΟ ΡΙΔ Η

ΛΟ

ΑΣΩ

P

8

ΜΑΤ

ΩΝ

9

Δ

Ε

Ζ

Η

Θ

Ι

Τα μεσαιωνικά χωριά της Χίου Tα µεσαιωνικά χωριά. Βρίσκονται στο νότιο τµήµα της Χίου, εκεί όπου παράγεται η µαστίχα. Έχουν ένα ιδιότυπο φρουριακό αρχιτεκτονικό ρυθµό που δηµιουργήθηκε ως ανάγκη να προφυλαχτούν από τις συχνές πειρατικές επιδροµές της εποχής, για να προστατέψουν το πολύτιµο προϊόν της µαστίχας, αλλά και για να ελέγχουν οι κατακτητές τις πιθανές εξεργέσεις του πληθυσµού. Κάθε χωριό αναπτυσσόταν γύρω από έναν κεντρικό τετράγωνο πύργο, µε τους εξωτερικούς τοίχους των κατοικιών, ενωµένους και χωρίς ανοίγµατα, να σχηµατίζουν ένα µεγάλο φρούριο µε µία µόνο πύλη που έκλεινε κάθε βράδυ. Η Βέσσα, τα Αρµόλια, η Καλαµωτή και η Ελάτα είναι τέτοιου είδους καστροχώρια, αλλά τα πιο διατηρηµένα είναι τα Μεστά, οι Ολύµποι και το Πυργί.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Τα Μεστά, από τα πιο οργανωµένα τουριστικά χωριά, έχουν δύο ενδιαφέρουσες εκκλησίες: του παλαιού Ταξιάρχη, µε ένα εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέµπλο του 19ου αι., και του νέου Ταξιάρχη, µίας από τις µεγαλύτερες εκκλησίες στην Ελλάδα, που πήρε τη θέση του κεντρικού πύργου. Το καλύτερα σωζόµενο, χωρίς πολλές παρεµβάσεις χωριό είναι οι Ολύµποι, µε την πύλη που σώζεται σε καλή κατάσταση και τον κεντρικό πύργο. Το εντυπωσιακότερο απ’ όλα να είναι το χωριό Πυργί, µε τις περίφηµες ξυστές διακοσµήσεις στις προσόψεις των σπιτιών. Μοναδικό δείγµα αυτό στον ελλαδικό χώρο, δίνει ένα ξεχωριστό ύφος στο χωριό.

Ο Κάμπος της Χίου Κάµπος. Περιοχή νότια από την πόλη της Χίου, γεµάτη µε περιβόλια εσπεριδοειδών και αρχοντικά σπίτια. Η περιοχή µορφοποιήθηκε έτσι κατά την εποχή της Γενουατοκρατίας στη Χίο (1346-1566), όταν και η καλλιέργεια του µεταξιού έφτασε στη Μεσόγειο. Τότε αναπτύχθηκαν τα περιβόλια. Η Χίος έγινε από τους πρώτους «καλλιεργητές». Τα περιβόλια, για να προστατευτούν από τους ανέµους, τον παγετό, τη σκόνη του δρόµου και τα αδιάκριτα βλέµµατα, περιτριγυρίστηκαν από πανύψηλους τοίχους, ενώ για την άρδευση χρησιµοποιούσαν τα περίφηµα µαγγανοπήγαδα, που ανέβαζαν νερό από βαθιά πηγάδια.

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Όλο αυτό ήταν ένα συγκρότηµα µαζί µε τα παράσπιτα των καλλιεργητών και τα αρχοντικά γαιοκτηµόνων και ισχυρών οικογενειών (όπως οι Ιουστινιάνι). Η εξαγωγή των εσπεριδοειδών (πορτοκάλια, νεράντζια, µανταρίνια, λεµόνια, κίτρα, περγαµόντα), εκτός από τη µαστίχα, το µετάξι και άλλα είδη πολυτελείας, ήταν ένας από τους παράγοντες της µεγάλης ακµής και ανάπτυξης του νησιού κατά τον 17ο, 18ο και 19ο αι. Kτίσµατα µε δυτικές επιρροές, κτισµένα µε τη ντόπια δίχρωµη πέτρα, και καµπούσικα αρχοντικά κάνουν την περιοχή ένα ανοιχτό µουσείο, που κυρήχθηκε ως τόπος ιστορικός και φυσικού κάλλους µε προεδρικό διάταγµα.

O Ρουκετοπόλεμος Mε αυτόν τον τρόπο γιορτάζεται η Aνάσταση στον Bροντάδο. O Pουκετοπόλεμος είναι ο πόλεμος με ρουκέτες ανάμεσα σε δύο ενορίες του Bροντάδου του Aγίου Mάρκου και της Παναγίας της Eρειθιανής. Tο έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή της Tουρκοκρατίας. Ξεκίνησε σαν πετροπόλεμος με σφεντόνες ανάμεσα στα αγόρια των δύο ενοριών. Στην διαμάχη ενεπλάκησαν και μεγάλοι και κατά την περίοδο του Πάσχα τις σφεντόνες αντικατέστησαν τα κανονάκια που οι Bρονταδούσοι ναυτικοί τα έφερναν από τα πλοία που παροπλίζονταν. Tην βραδιά της Aνάστασης του 1889 οι αψιμαχίες πήραν επικίνδυνες διαστάσεις και επενέβησαν οι Tούρκοι θεωρώντας ότι υπήρχε κίνδυνος γενικότερου ξεσηκωμού των υπόδουλων Xιωτών. Oι ενορίτες και των δύο εκκλησιών έψαχναν τρόπο για να συνεχιστεί

ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ το έθιμο με τρόπο εντυπωσιακό που να μην προκαλεί όμως τους Tούρκους. Έτσι ένας πυροτεχνουργός θυμήθηκε μια ιταλική συνταγή και είπε τη μαγική λέξη: Pουκέτες! Aρχικά τις ρουκέτες τις αγόραζαν από τον πυροτεχνουργό, αργότερα γύρω στα 1900 άρχιζαν να τις κατασκευάζουν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι χωρισμένοι κατά ομάδες που ονομάζονται συνεργεία. Στήνονται στα χωράφια κοντά στις εκκλησίες με στόχο πάντα οι ρουκέτες της Παναγίας να πλήττουν τον κουμπέ (τρούλο) του Aγ. Mάρκου όπως και το έμβλημα του Aγίου πάνω από την κεντρική πύλη, ενώ οι ρουκέτες του Aγίου Mάρκου στόχο έχουν το ρολόι της Παναγίας. Μόλις ακουστεί το Xριστός Aνέστη εκατοντάδες ρου­κέτες φωτίζουν την νύκτα διασταυρούμενες συνέχεια σε ένα θέαμα πραγματικά εντυπωσιακό.

Εκδοτική παραγωγή:

www.alfapiprint.gr www.alfapibooks.gr Εκδοτικό: Ροδοκανάκη 7, Χίος 82131, τ.: 22710 41287, f.: 22710 26688 Τυπογραφείο: Λευκωνιά Κοντάρι, Χίος 82100, τ.: 22710 82846

ΔΙΑΝΕΜΕ ΤΑΙ Δ ΩΡΕ ΑΝ

E-mail: apchios@otenet.gr alfapi.ekdoseis ΆΛΦΑ ΠΙ Εκδόσεις

Kείμενα: Γεωργία Λουκά-Μίτση