8A_ Υδάτινη πλατεία

ΥΔΑΤΙΝΗ ΠΛΑΤΕΙΑ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8Α Διδάσκοντες: A. Κούρκουλας | Ε.Χανιώτου Α. Κιτρινιάρης | Ε. Τσακίρη | Ν. Χατζημηνά Σπουδαστική ομάδα: Ιωάννα Γιαννακοπούλου | Ελένη Κατσιαμπή | Αλεξάνδρα Τριάντη Ιούνιος 2017 1

1 Η ΕΛΕΥΣΙΝΑ //Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.// //Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο πάν’ να δουν διυλιστήριο.// //Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.// //Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.// Ο εφιάλτης της Περσεφόνης, Νίκος Γκάτσος, 1976

2

Το ποίημα του Νίκου Γκάτσου πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για τη δική μας ανάγνωση της Ελευσίνας. Μιας πόλης με πλούσια ιστορία και συμβολισμούς, μιας πόλης με πολλαπλά και αντικρουόμενα στρώματα ιστορίας. Η εμπειρία μας καταγράφεται στο παρακάτω κείμενο. Για να φτάσει κανείς στη δοξασμένη Ελευσίνα παίρνει Ιερό Δρόμο. Ο ταξιδιώτης ξεκινά το χάραμα και προσπερνά τρία Ιερά, διασχίζει δεμένος με κίτρινη κλωστή τη λίμνη των Ρειτών και περπατά πάνω στην απρεπή γέφυρα. Η έλευση στη φημισμένη πόλη γίνεται το πρωινό. Ο διαβάτης πλησιάζει το Τελεστήριο για να προσφέρει αφιερώματα στους θεούς. Κατεβαίνει στο λιμάνι και εισπνέει το θαλασσινό αέρα, χαιρετά τους ψαράδες που επιστρέφουν από τη Σαλαμίνα. Γυρνά πίσω για να περιπλανηθεί στα εύσχημα χωράφια του Θριάσιου Πεδίου. Το μεσημέρι ευτυχισμένος ανεβαίνει στο βουνό, για να συλλάβει συνολικά την εικόνα της πόλης, να επιβεβαιώσει πως κατάλαβε το μυστικό της. Προς έκπληξή του βλέπει τους ναούς αλλαγμένους, στη θέση του φωτεινού μαρμάρου υπάρχει ένα σκούρο χυτό υλικό. Το λιμάνι δονείται στις κόρνες των βυτιοφόρων. Οι χωρικοί των αγρών -σκονισμένοι πλέον εργάτες- γυρνούν για φαγητό στα φτωχικά τους, που σπάρθηκαν άτακτα στο ευλογημένο χώμα. Το βουνό -μεταλλαγμένο και αυτό- χάσκει πίσω του σαν ανοιχτή πληγή. Το απόγευμα παίρνει να φύγει από την αλλόκοτη πόλη. Στο κατέβασμά του όλα φαίνονται έρημα, άεργα κουφάρια τα κτίρια-μηχανές. Τα απομεινάρια των ναών ξεψυχισμένα περιμένουν την επιστροφή της Κόρης για να τους δώσει την πνοή της ζωής. Βράδυ πια φτάνει στον Ιερό Δρόμο. Τα ψηλά κυπαρίσσια έδωσαν τη θέση τους σε κατεβασμένα ρολά βουλκανιζατέρ. Ο ταξιδιώτης γνωρίζει πως δε θα μπορέσει ποτέ να φτάσει στην Ελευσίνα. Η πόλη με το όνομα αυτό δεν υπήρξε και δε θα υπάρξει ποτέ. Χαρούμενες φωνές μιας γιορτής ακούγονται στο βάθος. Μάλλον κάποιοι ψάχνοντας να βρουν την Ελευσίνα, νόμισαν ότι τη βρήκαν.

3

Το παρελθόν και το παρόν

Nolli plan Nolli Plan

Αρχαίο Δίκτυο

Αρχαίο δίκτυο Nolli Plan

Αρχαίο Δίκτυο

Σύγχρονο δίκτυο Αρχαίο Δίκτυο

4

Σύγχρονο Δίκτυο

Σύγχρονο Δίκτυο

Άποψη της Ελευσίνας και του Θριάσιου πεδίου, Γκραβούρα, αρχή 19ου αιώνα

Άποψη της σύγχρονης πόλης και του Θριάσιου πεδίου, 2017

5

Space-syntax analysis

6

7

Ένας προσεκτικός εξερευνητής της Ελευσίνας, ακόμα και αν δεν ανακαλύψει φλισκούνι ή άγρια μέντα, μπορεί να ανακαλύψει στις αδόμητες εκτάσεις της, όπως ο αρχαιολογικός χώρος πολλά είδη φυτών και πετρωμάτων.

8

9

2 Ο ΜΥΘΟΣ

10

Ο μύθος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την Ελευσίνα και μπορεί διαχρονικά να αποτελεί έμπνευση για την αρχιτεκτονική. Έννοιες που εμφανίζονται στα Ελευσίνια μυστήρια, όπως η πορεία, η εποπτεία, η εμβάπτιση διαμόρφωσαν σταδιακά την πρότασή μας.

11

3 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Ως περιοχή παρέμβασης επιλέχθηκε η έκταση των παλαιών λατομείων του Τιτάνα. Πρόκεται για μία περιοχή καλά κρυμμένη στα όρια της πόλης, σε μικρή όμως απόσταση από το κέντρο και τον αρχαιολογικό χώρο. Σήμερα η έκταση αυτή δεν είναι προσβάσιμη στο κοινό. Κανείς, όμως, περπατώντας ακόμα και στις παρυφές της, υποβάλλεται σε μία δραματική ατμόσφαιρα αντικρίζοντας τους λαξευμένους, μεγάλους βράχους με τις σχεδόν κατακόρυφες κορυφές τους.

12

Το τοπίο αυτό είναι αποτέλεσμα έντονης ανθρώπινης παρέμβασης και άρρηκτα συνδεδεμένο με τη νεότερη βιομηχανική ιστορία της περιοχής. Οι συμβολισμοί του, ωστόσο, είναι διαχρονικοί- ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τη φύση για να παράγει αγαθά, όπως ακριβώς έκανε ήδη από την αρχαιότητα με τη γεωργία. Η λατρεία της Δήμητρας, η οποία κατά το μύθο είχε καταφύγει στην Ελευσίνα αναζητώντας την Περσεφόνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτό. Πολλές φορές, η εκμετάλλευση της φύσης γίνεται υπέρμετρη και αφήνει ισχυρά αποτυπώματα σε αυτήν. Καθώς όμως όλα αυτά είναι κομμάτια της ανθρώπινης, αλλά και της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, προτείνουμε την ανάδειξη της περιοχής των λατομείων ως ένα τοπόσημο της Ελευσίνας .

13

ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΙΤΑΝΑ - ΤΟΜΗ

ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΙΤΑΝΑ - ΤΟΜΗ

ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΤΙΤΑΝΑ - ΤΟΜΗ

14

Για το οικοσύστημα στο Θριάσιο Πεδίο:

Για την εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας ενοχοποιούνται πολλές από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως εγκατάσταση βιομηχανιών, απιψιλώσεις δασών, ρυπάνσεις υδάτινων αποδεκτών [...] Η απώλεια φυσικών οικοσυστημάτων (γεωτόπων, υγροτόπων, βιοτόπων) μπορεί να βελτιωθεί με παρεμβάσεις αποκατάστασής τους. Η χωροθέτηση ανθρωπογενών δραστηριοτήτων πρέπει να γίνεται με βασικό κριτήριο την διατήρηση τέτοιων φυσικών οικοσυστημάτων. Αναγνώστου X. (2015). Θριάσιο πεδίο - Κόλπος της Ελευσίνας: Μια προσέγγιση στα πλαίσια μιας Ολοκληρωμένης ∆ιαχείρισης

Ευρεία σύσκεψη με στόχο τον καλύτερο συντονισμό των προσπαθειών για τη διαχείριση της περιβαλλοντικής κρίσης που έχει αποκαλυφθεί στη Δυτική Αττική, όπου ανιχνεύτηκαν υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου και άλλων βαρέων μετάλλων στον Ασπρόπυργο, πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 15 Μαρτίου στην έδρα της Περιφερειακής Ενότητας Δυτικής Αττικής στην Ελευσίνα. econews. (2011, 03 16). Δυτική Αττική: Σύσκεψη για τη Ρύπανση του Περιβάλλοντος

Συγκρινόμενη με άλλες περιοχές της Ελλάδας, εκτιμάται ότι η ορνιθοπανίδα της ευρείας περιοχής της Δυτικής Αττικής είναι γενικά φτωχή σε φωλεάζοντα είδη τόσο ως προς την ποικιλία όσο και ως προς την αφθονία των ειδών. Εντούτοις παρυδάτια πουλιά που ακολουθούν ακτογραμμές κατά τη μετανάστευση είναι αρκετά κοινά. Η βιοποικιλότητα της πανίδας είναι σχετικά χαμηλή και σχετίζεται κυρίως με την υπάρχουσα φυσική βλάστηση και τη δομή της, τη γεωμορφολογία και την παρουσία επιφανειακών νερών ιδιαίτερα την αναπαραγωγική περίοδο. Μπενσασσών Λ. (2014). Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Τύπου Ι για τη Δραστηριότητα «Προσωρινό Διαλυτήριο Ανασυρόμενων Ναυαγίων» στη θέση Καλυμπάκι, Δ. Ελευσίνας

15

4 Η ΠΡΟΤΑΣΗ

16

17

18

Η πρότασή μας εστιάζει στην πλήρωση των λατομείων με νερό και την χωροθέτηση κατασκευών κτηριακού και τοπιακού χαρακτήρα, που θα μετατρέψουν την περιοχή σε έναν ζωντανό δημόσιο χώρο, ενός είδους “υδάτινη πλατεία”. Ο χώρος των λατομείων, από τον οποίο με μία έντονη χειρονομία αυτή της εξόρυξης- έχει αφαιρεθεί μάζα (ξανα) πληρώνεται με ένα διαφορετικό στοιχείο της φύσης, το νερό. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να κολυμπήσει στο κέντρο αλλά και να κινηθεί περιμετρικά, βιώνοντας τις διαφορετικές ποιότητες του χώρου.

19

1

ΕΙΣΟΔΟΣ, ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ, ΧΩΡΟΙ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

2

ΕΙΣΟΔΟΣ, ΛΟΥΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

3

ΕΙΣΟΔΟΣ, ΞΕΝΩΝΑΣ

4

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ

Υ ΘΟ Ν Ι Ρ ΚΟ

2

3

20

ΟΔ

ΟΣ Η

ΡΩ

ΩΝ

ΠΟ ΛΥ Τ

ΕΧ

ΝΕ

ΤΥ ΡΑ Ν

ΝΟ ΚΤ ΟΝ

ΩΝ

ΙΟ Υ

1

4

21

Ως κυρίαρχο στοιχείο εμφανίζεται ο περιμετρικός δακτύλιος, ο οποίος εμφανίζεται σε τέσσερα σημεία ως κυκλικός τομέας και συμπληρώνει την κοιλότητα που σχηματίζεται από τους βράχους. Εξυπηρετεί λειτουργικά ως πρόσβαση και ως κτίριο με χρήσεις δημόσιου χαρακτήρα.

22

23

Περιμετρικά χωροθετούνται διαδρομές, πακτωμένες στις παρειές των βράχων. Εισάγεται το στοιχείο της περιπλάνησης και της εποπτείας.

24

25

Στο κέντρο ενός νοητού κύκλου εμφανίζεται ως γλυπτό ένα ηλιακό ρολόι, τονίζοντας το φυσικό στοιχείο και την κυκλικότητα. Γύρω του υπάρχει ένας περιστρεφόμενος δακτύλιος, ο οποίος συνδέει απευθείας τις διάφορες “όχθες”.

26

27

Προτεινόμενη χλωρίδα

28

29

Προτείνεται αφαλάτωση των υδάτων της τεχνητής λίμνης

30

Απειλούμενα είδη τοπικής πανίδας που επωφελούνται:

31

32

33

34

35

Πρόπλασμα 1:1000

36

37

38

39

Πρόπλασμα 1:500

40

Πρόπλασμα 1:100

42

43

44