NESTORIOmagazine

NESTORIO MAGAZINE

#visitnestorio

NESTORIO magazine

Τριμηνιαία περιοδική έκδοση

του Δήμου Νεστορίου

Στο πρώτο τεύχος συνεργάστηκαν :

Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος Δήμητρα Σοφία Τσέλιου Ξανθίππη Μιχαλοπούλου Κώστας Σουλτανίδης Θεόδωρος Σιόντης Δημήτρης Μητσόπουλος Ιωάννα Λουλάκη

Μιχάλης Κεραμάρης Βικτωρία Βάρνη

Χρυσούλα Πατρώνου-Παπατέρπου Ανδρομάχη Σκρέκα

Λεωνίδας Εκιντζόγλου Χρήστος Γκοσλιόπουλος Αποστόλης Νάτσης

ΠΕΔ

Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς Αλέξης Γούδας

Επιμέλεια, σχεδιασμός, αρχισυνταξία :

Αλέξης Γούδας

Τεχνική υποστήριξη, συντονισμός :

Ιωάννα Νταούτη

Αργύρης Κεραμάρης

Επικοινωνία-συνεργασία:

email:dimosnestoriou@gmail.com

tel.2467352317

τοορόσημοτουΝεστορίου

ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΑΤΕ

ΣΤΟΠΕΡΙΟΔΙΚΟΜΑΣ!

Τη διπλανή φωτογραφία τη βλέπω στον ύπνο μου εδώ και χρόνια. Όπου και να βρίσκομαι.

Ανεβαίνω στο φράγμα φοβισμένος, ο θείος μου με παρακινεί να πέσω, ο φίλος μου ο Ανδρέας έχει ήδη βουτήξει από τον ψηλό βράχο και όλοι περιμένουν το σάλτο μου.

Γυρνώντας στην επιφάνεια και αφού έχω καταπιεί μπόλικο νερό, βγάζω το κεφάλι μου έξω ενήλικας πια, φωτογραφίζω το μικρό φράγμα

και γράφω το παρόν άρθρο καλωσορίζοντάς

σας στο Nestorio Magazine.

Επιστρέφω λοιπόν κυριολεκτικά στη μόνη μου

πατρίδα, την παιδική ηλικία για να επιμεληθώ

αυτής της συλλογικής προσπάθειας μα όχι για

να δικαιώσω το όνειρο. Ούτε γιατί μου αρέσει να

περιαυτολογώ γύρω από τα βιώματα μου. Αλλά γιατί χρωστώ και εγώ όπως όλοι μας μια ανταμοιβή σε ό,τι μας ανέθρεψε.

Εύχομαι αυτή η πρωτοβουλία να μακροημερεύσει

και ευχαριστώ από καρδιάς όλους τους φίλους για την πολύτιμη συνδρομή τους.

Αφιερωμένο στον παππού Βασίλη, την αξέχαστη ομάδα του και τα ατελείωτα εκείνα απογεύματα με ''θανάση'' και ''πρέφα'' στο καφενείο.

edito Αλέξης Γούδας

ρχου

Nestorio Magazine ,,

Ο δήμος μας είναι τόπος ευλογημένος με προικισμένους ανθρώπους!

Χρήστος Γκοσλιόπουλος

Για πρώτη φορά ο Δήμος Νεστορίου προχωρά σε μια περιοδική έκδοση. Θέλω να συγχαρώ όλους τους συντελεστές και τη δημιουργική ομάδα και να επισημάνω τη σπουδαία δουλειά που κάνουμε εδώ και χρόνια στον τομέα του πολιτισμού. Το είναι μια επιβεβαίωση της πρωτοπόρου δράσης μας αλλά και μια ακόμα ευκαιρία να αναδείξουμε τον τόπο μας και τα πλεονεκτήματά του, να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά και να συμβάλλουμε όλοι στην παραγωγή ποιοτικού περιεχομένου. Ο συνεργατικός του χαρακτήρας και η ποικιλομορφία της ύλης του, καταδεικνύουν την ισχυρή μου πεποίθηση ότι μέσα από τον δημοκρατικό διάλογο, τη χειραφέτηση της νέας γενιάς και τη σύμπνοια, μπορούμε να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον. Εύχομαι το περιοδικό να φτάσει σε πολλούς αναγνώστες και να δώσει κίνητρα στον κόσμο να μας επισκεφτεί. Ο δήμος μας είναι τόπος ευλογημένος, με προικισμένους ανθρώπους. Καλήμαςαρχή!

ΟΓράμμος,μευψόμετροπου φτάνειτα2.520μέτρααποτελεί τοτέταρτοψηλότεροβουνότης Ελλάδας.ΒρίσκεταιστοΒΑ άκροτηςΠίνδου,πάνωστη μεγάληοροσειράτωνσυνόρων μετιςβαλκανικέςχώρεςκαι συγκεκριμέναστηνοριογραμμή μετηνΑλβανία.

Γράμμος

ΤοορόσημοτουΝεστορίου

Το σύμπλεγμα του Γράμμου απλώνεται σε μεγάλη έκταση και σε μια ευρεία υψομετρική ζώνη, που κυμαίνεται από 600 έως 2520 μ. Η απουσία της χαμηλής ζώνης (έως 600 μ.) αφαιρεί από το Γράμμο την ενότητα της μεσογειακής βλάστησης, δεν τον αποστερεί ωστόσο από τα ήπια πεδινά τοπία, που απλώνονται στα επικλινή υψίπεδα ανάμεσα στο Νεστόριο μέχρι την ύφεση της λίμνης της Καστοριάς.

Ο κύριος κορμός του συμπλέγματος αποτελείται από μια ορεινή γραμμή που με κατεύθυνση από ΝΔ προς ΒΑ διέρχεται από τις κορυφές Καμενίκ (2041 μ.), Γκόλιο (1936 μ.), Μαύρη Πέτρα (2431 μ.), Τσούκσ Πέτσικ ή "2520" (2520 μ.), Σακκούλι (2412μ), Μπαταρός (2030μ) και Γκούμπελ. Το κεντρικό του τμήμα κατέχουν οι κορυφές Περήφανο (2444 μ.), Κιάφα (2398 μ.) και Σούφλικας (2140 μ.) ενώ στα ανατολικά δεσπόζουν οι Επάνω (2192 μ.) και Κάτω Αρένες (2075 μ.).

G R A M M O S

G R A M M O S

Ο Γράμμος αποτελούσε ανέκαθεν ένα ισχυρό φυσικό στοιχείο στην απροσδιόριστη μεθόριο ανάμεσα στις - άλλοτε βίαια διαχωρισμένες και άλλοτε συγκεχυμένα ενιαίες - πολύγλωσσες και πολυπολιτισμικές περιοχές της απώτερης Μακεδονίας και της εγγύς Ιλλυρίας. Σήμερα, οι έννοιες αυτές ξαναβρίσκονται στη χαοτική χαρτογραφία των άτυπων μετακινήσεων και εγκαταστάσεων ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα.

Παράλληλα, ο Γράμμος αποτελεί ένα μείζον σημείο συνάντησης ποικίλων πολιτισμικών ομάδων, που τα καλοκαίρια αναρίθμητων αιώνων συνέκλιναν στα ορεινά λιβάδια του. Στην εσωτερική διοικητική οργάνωση της χώρας, το σύμπλεγμα του Γράμμου υψώνεται στην επαφή της Μακεδονίας με την Ήπειρο, διαχωρίζοντας και ενώνοντας τους πληθυσμούς τους.

G R A M M O S

Έτσι, οι γύρω από τον Γράμμο κοιλάδες, τόσο από την πλευρά της Αλβανίας όσο και της Ελλάδας, διαμορφώνουν ουσιαστικά ένα συνεχή φυσικό χώρο με παραπλήσια φυσικά χαρακτηριστικά, που λειτούργησε ως ενιαία ιστορική και πολιτισμική ενότητα.

Το πολυσχιδές πλέγμα κοιλάδων του άνω και μέσου ρου των δύο ποταμών του ελληνικού Γράμμου προσφέρει κατάλληλες συνθήκες συνοίκησης και αγροτικών δραστηριοτήτων, προσελκύοντας την εγκατάστασή μόνιμων πληθυσμών. Το σύστημα κατοίκησης υπήρξε επί χιλιετίες εκτατικό και υποστασιοποιήθηκε με μια αραιή δομή μικρών συνοικήσεων που άκμασαν παροδικά κοντά στα περάσματα και τις εύφορες θέσεις. Κατά διαστήματα, όταν οι γεωπολιτικές εξελίξεις το υπαγόρευαν - η αύξηση μεταφορικών διαδρομών μέσω των ορεινών περασμάτων, η σύγκλιση κτηνοτροφικών ομάδων ή η αστάθεια στην πεδινή ζώνη είναι κάποιοι από αυτούς τους λόγουςσυμπήχθηκαν μεγαλύτεροι και πιο μακροχρόνιοι πυρήνες κατοίκησης, όπως η αρχαία Βάττυνα και το νεότερο Νεστόριο.

Η ιδιαίτερη αυτή γεω-πολιτισμική θέση έφερε συχνά τον Γράμμο στο προσκήνιο πολλών ιστορικών γεγονότων, μια ασυνεχής ακουλουθία που αποκτά πυκνότερη σήμανση κατά τον 20ου αιώνα.

Με το εισαγωγικό αυτό κείμενο, ξεκινάμε μια μεγάλη ξενάγηση στα φυσικά και ανθρώπινα μυστικά του Γράμμου, ένα μεγάλο πολύπτυχο που θα το ξεδιπλώσουμε στα επόμενα τεύχη.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Συνέντευξη με τον Θοδωρή

Σιόντη

δρ. Ιστορίας, Επιστημονικός Υπεύθυνος Πάρκου εθνικής Συμφιλίωσης

Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης

ΛιβάδιαΚοτύλης

1455μ

,,

Ως όρος, η συμφιλίωση περικλείει τη διαρκή διαδικασία αποκατάστασης και ανασύνδεσης σχέσεων, οι οποίες πλήττονται από διαφωνίες, διαφορές και συγκρούσεις, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο.

Τι σημαίνει να περιηγείται κανείς σε μαρτυρικούς τόπους και από τη μεριά του επισκέπτη αλλά και του ξεναγού ως επιστημονικά υπεύθυνου μιας τέτοιας διαδικασίας;

Το όποιο ταξίδι υπήρξε και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της μόρφωσης μιας προσωπικότητας. Η περιήγηση λοιπόν, σε έναν τόπο κατάφορτο από μνήμες γεγονότων της ιστορίας, όπως αυτή του Γράμμου, δεν μπορεί παρά να είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα. Η ξενάγηση στις εκθέσεις του Πάρκου, όπως και η επαφή με το υπέροχο ορεινό φυσικό περιβάλλον, συνιστούν την όλη διαδικασία συλλογική, ευχάριστη και ουσιαστική για όλους.

Πόσο ζωντανή είναι η ιδέα της συμφιλίωσης στη σύγχρονη πολιτική σκέψη και στις κοινωνικές συμπεριφορές;

Ως όρος, η συμφιλίωση περικλείει τη διαρκή διαδικασία αποκατάστασης και ανασύνδεσης σχέσεων, οι οποίες πλήττονται από διαφωνίες, διαφορές και συγκρούσεις, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο. Επομένως, είναι ζωντανή και απαραίτητη ως ιδέα τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνία. Για την επίτευξη της συμφιλίωσης, όμως, απαιτείται οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης και διάλογος, μέσα από τη γνώση των αιτιών που οδηγούν στην όποια διαφορά, την κατανόησή της και την αξιολόγηση των συνεπειών της.

Yπάρχει χώρος για μια μέση οδό στην αποτύπωση της ιστορίας;

Η ιστορία δεν υπακούει σε

διαφορετικές οδούς για να επιλέξουμε τη μέση. Οφείλουμε να την εξετάζουμε ως έχει, απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις, προσωπικές ιδεολογίες και συμφέροντα.

Yπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις ανάμεσα στα σχόλια των επισκεπτών και πώς χειρίζεται ένας επιστήμονας μια τέτοια διένεξη;

Προσωπικά δεν μου έχει τύχει επισκέπτες να εκφράζουν αντικρουόμενες απόψεις ή σχόλια με έντονο τρόπο. Συνήθως είναι προσηλωμένοι στην ξενάγηση. Σε κάθε περίπτωση, προσπαθώ να γίνομαι όσο το δυνατόν πιο σαφής και επεξηγηματικός όταν χρειάζεται. Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλει ουσιαστικά η εκ του παραλλήλου παρουσίαση των λεγομένων μου με τα δεδομένα που εμπεριέχουν οι επιμελημένες από το ίδρυμα της Βουλής εκθέσεις του Πάρκου, ντυμένες με πλούσιο φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό τεκμηρίωσης.

Θεωρώ πως το τραύμα του εμφυλίου πολέμου έχει επουλωθεί στη σύγχρονη εποχή και σίγουρα δεν είναι ζωντανό στις νέες γενιές, στις οποίες το ζητούμενο είναι διαφορετικό. Οπωσδήποτε στην επούλωση συνέβαλλε η ολοένα αυξανόμενη χρονική απόσταση από τη διαφορά, τη σύγκρουση, ακόμη και από τις ολέθριες συνέπειες που κράτησαν επί μακρόν. Άλλωστε, διαπιστώνεται πως οι περισσότεροι από τους νέους επισκέπτες μας έλκονται από την ανάγκη να γνωρίσουν την εν λόγω περίοδο της ιστορίας. ,,

Τί είδους δράσεις πραγματοποιούνται στο ΠΕΣ;

Έπειτα από την ανασταλτική περίοδο της πανδημίας, το Πάρκο ανανέωσε τη λειτουργία του και διαπιστώνεται ολοένα αυξανόμενη επισκεψιμότητα, κάτι το οποίο μας χαροποιεί ιδιαίτερα. Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλουν ουσιαστικά οι καθιερωμένες πλέον κυριακάτικες ξεναγήσεις, οι οποίες διαρκούν τουλάχιστον τρεις ώρες. Αρχικά, οι επισκέπτες ξεναγούνται στις εκθέσεις του Πάρκου γνωρίζοντας την ιστορία με την οποία συνδέεται η περιοχή και κατόπινακολουθούν μία από τις

πεζοπορικές μας διαδρομές, όπου έρχονται σε επαφή με το πλούσιο φυσικό περιβάλλον του βουνού. Αξίζει ωστόσο να αναφερθούμε στις γαστρονομικές

απολαύσεις και την άψογη εξυπηρέτηση που προσφέρουν τα μέλη του Συλλόγου Γυναικών Νεστορίου στους επισκέπτες, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ευχάριστη παραμονή τους στους χώρους του Πάρκου.

Εκτός, όμως, από τις ξεναγήσεις, ποικίλες δράσεις σχολικών μονάδων και ανωτάτων πνευματικών Ιδρυμάτων, όπως διαλέξεις, συνέδρια και θερινά σχολεία, διεξάγονται στο Πάρκο.

Πώς μπορούμε να κάνουμε την ιστορία ελκυστική για τη νέα γενιά;

Έχει διαπιστωθεί από καιρό και συζητείται η προβληματική γύρω από την μάθηση της ιστορίας στη νέα γενιά, ζήτημα που αφορά κυρίως τη διδακτική μεθοδολογία. Γνωρίζουμε πως σε χώρους όπως μουσεία και εκθέσεις εφαρμόζεται επιτυχώς η χρήση οπτικοακουστικού υλικού μέσω νέων τεχνολογιών, με τις οποίες οι νέοι είναι εξοικειωμένοι. Θεωρώ πως η επίλυση του εν λόγω ζητήματος βρίσκεται στις νέες τεχνολογίες, αφού ήδη συμβάλουν τα μέγιστα στην ίδια την επιστήμη της ιστορίας, δηλαδή, στην καταγραφή, στην τεκμηρίωση κτλ.

Τελικά γιατί μαθαίνουμε ιστορία;

Η ιστορία είναι πάντοτε επίκαιρη και απαραίτητη, όπως και ζωντανή αφού αποτυπώνεται στη διαρκή της συνέχεια. Με επίκεντρο τον άνθρωπο, κρίθηκε ως η πλέον χρήσιμη επιστήμη, καθώς μέσω αυτής γνωρίζουμε το παρελθόν, αντιλαμβανόμαστε, δημιουργούμε και κατοχυρώνουμε τα δομικά στοιχεία της σύγχρονης εποχής, του παρόντος, ενώ μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να αξιοποιήσουμε τα ιστορικά οφέλη στο μέλλον

Eίναι ευτυχές που το Πάρκο βρίσκεται υπό την πλήρη εποπτεία, τον προγραμματισμό και τη διαρκή φροντίδα του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Το όραμά σας για το ΠΕΣ;

Προσωπικά, αγαπώ την αποστολή μου και το περιβάλλον του Πάρκου και συνδράμω διαρκώς για το καλύτερο δυνατό. Φροντίδα όλων μας είναι η εύρυθμη λειτουργία του χώρου και η διαρκώς αυξανόμενη επισκεψιμότητα, ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα την ιστορία μας, το απείρου φυσικού κάλλους περιβάλλον του Γράμμου και κατ ’ επέκταση να συνδράμουμε, μέσω των δράσεων που φιλοξενούμε ή διοργανώνουμε, στην τόνωση της ακριτικής αυτής περιφερειακής ενότητας της Δυτικής Μακεδονίας, πάντα σε συνεννόηση και αγαστή συνεργασία με τους τοπικούς φορείς.

ΑΠΟ ΠΟΥ

ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΤΟΝ

ΟΥΡΑΝΟ;

ΤηςΔήμητραςΣοφίαςΤσέλιου

Υπάρχει ένα μέρος όπου γράφτηκαν σημαντικά κεφάλαια της ιστορίας του έθνους μας. Υπάρχει ένα μέρος που παραλίγο το θέρος του 2007 να χαθεί. Υπάρχει ένα μέρος, που τα παιδικά μας χρόνια ήταν το σημείο αναφοράς και συνάντησης με τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, με τους φίλους μας από όλα τα μέρη της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού.Υπάρχει ένα μέρος όπου κοιμάσαι τόσο ωραία πάνω στην μάλλινη κουβέρτα, ακούγοντας τον ήχο της καλοκαιρινής βροχής πάνω στις λαμαρίνες, μυρίζοντας τη βρεγμένη γη και ψήνοντας σε ξυλόσομπα το κατακαλόκαιρο.Υπάρχει ένα μέρος, όπου κάθε Αύγουστο μπορείς να δεις τόσο καθαρά τα αστέρια και αυτό το δεύτερο φεγγάρι, για το οποίο έγραψαν τόσοι ποιητές και ερμήνευσαν άλλοι τόσοι μεγάλοι τραγουδιστές Αυτό το μέρος θα ζήλευε σίγουρα και ο μικρός πρίγκιπας από το μακρινό του το αστέρι... Υπάρχει ένα μέρος που ήταν η αιτία να δημιουργηθούν φιλίες ζωής.

Υπάρχει ένα μέρος όπου χιλιάδες άνθρωποι έχουν γνωρίσει το άλλο τους μισό ακούγοντας είτε τον Βασίλη να τους προτρέπει να κοιμηθούνε αγκαλιά ή τον Γιάννη να προσπαθεί να πει τι είναι τελικά έρωτας , τη Νατάσα να μετράει τους ανθρώπους στη ζωή της, την Ελεονώρα να μας δίνει δύναμη με την επιμονή της, τον Θανάση με τον αποσπερίτη του να μας συντροφεύει και τον Σωκράτη να μας θυμίζει πως φεύγουν γοργά τα χρόνια ... Υπάρχει ένα μέρος που ηρεμεί κάθε ψυχή.

Υπάρχει ένα μέρος που έχει γίνει η Ιθάκη μας. Από αυτό και μόνο το μέρος θα ήθελα να βλέπω τον ουρανό πρώτου κοιμηθώ ή όταν ξυπνάω. Γιατί όπως είπε και ο Οδυσσέας " το ζήτημα είναι από που βλέπει κανείς τον ουρανό".

Κυψέληστα 1080μ.

Χωριά που πλαγιάζουν στα όρη αποθηκεύοντας την άγρια γαλήνη.

φωτ. Απόστολος Νάτσης

Βόλτα στο Δημόσιο

Κάθε Σάββατο και Κυριακή απόγευμα όλοι ετοιμάζονταν γι ' αυτή την υπέροχη βόλτα στο Δημόσιο. Από τα μπαλάκια του Λάκη ως το παγκάκι, σούρουπο στο Νεστόριο. Όλοι, νέοι, μεσήλικες με τα καλά τους, ηλικιωμένοι, γαμπροί και νύφες. Φλερτ με τους φοιτητές που επέστρεφαν το καλοκαίρι, γέλια με τους απόδημους Νεστορίτες, πάνω - κάτω γεμάτος ο δρόμος κάτι σαν μικρό πανηγυράκι. Και να οι κουβέντες, οι χειραψίες και οι παρέες τρώγοντας γλυκό συκαλάκι και βανίλια υποβρύχιο στον Λάκη και την Αθηνά.

Αργότερα βέβαια στην καφετέρια του Μίμη γνωρίσαμε τη νέα

εκδοχή. Φραπές με τοστ ( πρώτη φορά έφαγα εκεί τοστ ) και αργότερα όταν άρχισε να αλλάζει η διασκέδαση, πίτσα στην πιτσαρία του Σμέρνου.

φωτ. ΚώσταςΛιούσης 1963

Τί ωραία να ξαναγυρνούσαμε για ένα σαββατόβραδο Αυγούστου στο Δημόσιο, όλοι εμείς που το ζήσαμε αυτό!

Αλέκα, Μαρία, Βέτα, Στέλιο, Παντελή, Χρήστο, Ντίνα, Νίτσα, Νίκη, Κώστα, Πάκη, Γιώργο, Μανώλη, Δημήτρη, Πασχάλη, Θούλη και όλους όσους ξέχασα γιατί οι αναμνήσεις φθίνουν με τα χρόνια, ελάτε!

ΟΧάροςτηςΚοτύλης

Λήψηαπότονδρόμο προςτοΠάρκοΕθνικήςΣυμφιλίωσης.

Μίααπλήβόλταστηφύσηέχειπολλαπλάοφέληστησωματική καιστηνψυχικήμαςυγείακάνοντάςμαςσίγουραπιο χαρούμενουςκαιπιοικανούςναεστιάζουμεσταουσιώδη πράγματαστηζωήμας,καθώςκαιναδιαχειριζόμαστε οποιαδήποτεθέματάμας.

Μερικές φορές θέλω πολύ να ζωγραφίζω τοπία, όπως θα ήθελε κάποιος με μια βόλτα να αναζωογονήσει τον εαυτό του, και επίσης σε όλη τη φύση, για παράδειγμα στα δέντρα, βλέπω την έκφραση και την ψυχή των πραγμάτων, όπως υπάρχουν.¨

¨ Αν δεν ένιωθα αγάπη για τη φύση, τότε θα ήμουν δυστυχισμένος...¨

Τα ανωτέρω είναι λόγια του σπουδαίου Ολλανδού ζωγράφου Βαν Γκογκ.. Αλήθεια, έχουμε σκεφτεί ποτέ το πόσο θεραπευτική μπορεί να είναι για την ψυχική μας υγεία η επαφή και η απόλαυση της φύσης;Πόσα πολύτιμα μας προσφέρει μια μικρή εκδρομή, ένας περίπατος ή μια βόλτα με αγαπημένους στη φύση; Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ακόμη και η παραμονή μας σε ένα χώρο στον οποίο υπάρχουν λουλούδια ή φυτά ή ακόμη και κάποια κατασκευή από φυσικό υλικό , όπως το ξύλο, μας χαλαρώνει. Πόσο μάλλον μία βόλτα σε φυσικό τοπίο. Η σύγχρονη ζωή είναι γεμάτη από υποχρεώσεις, απαιτήσεις, αιφνίδιες καταστάσεις και θορύβους, όπως της τηλεόρασης , της κόρνας και των τηλεφώνων που προκαλούν ένταση στον άνθρωπο. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος σήμερα πλημμυρίζει από ερεθίσματα που τον κουράζουν. Το φυσικό περιβάλλον, που είναι ένα περιβάλλον γαλήνης και ομορφιάς, ξεκουράζει και χαλαρώνει τον εγκέφαλο. Μπορούμε να σκεφτούμε πιο καθαρά, καθώς τα επίπεδα άγχους μειώνονται. Έτσι, γινόμαστε πιο ικανοί να δώσουμε λύσεις στα τυχόν προβλήματά μας και να κάνουμε πιο ορθές επιλογές.

Σύμφωνα με έρευνες, με μια βόλτα στη φύση μειώνονται τα επίπεδα άγχους και η αρτηριακή πίεση, ενισχύεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα και βελτιώνεται η διάθεσή μας και η αναπνοή μας. Γινόμαστε πιο ικανοί να συγκεντρωνόμαστε στον εαυτό μας και να αφουγκραζόμαστε τα

συναισθήματά μας. Είναι τόσο σπουδαίο ο σύγχρονος άνθρωπος να μπορεί μέσα στις απαιτήσεις της καθημερινότητας να δίνει χώρο και χρόνο στα συναισθήματα και στις ανάγκες του να ακουστούν. Έτσι, αισθανόμαστε ευεξία, ζωντάνια και ενέργεια.

Μάλιστα, μία πιο απαιτητική δραστηριότητα στη φύση, όπως είναι η πεζοπορία, ενισχύει την αυτοπεποίθησή μας , καθώς κάθε μικρή επιτυχία ενισχύει την εκτίμηση στον εαυτό μας. Επίσης η συμμετοχή μας σε ομαδικές δραστηριότητες στη φύση ενισχύει την κοινωνικοποίηση και τη σύνδεσή μας με άλλους ανθρώπους . Μοιραζόμαστε μαζί τους κάτι κοινό, όσο κι αν είμαστε διαφορετικοί, και αυτό μας κάνει πιο χαρούμενους.

Τα μαγευτικά φυσικά τοπία, όπως είναι τα υπέροχα ποτάμια και τα πλούσια δάση του Γράμμου, μας δίνουν τη δυνατότητα να ζήσουμε αξέχαστες εμπειρίες , να γνωρίσουμε και να απολαύσουμε την ποικιλομορφία της ζωής που υπάρχει στη φύση. Επιπλέον, ενισχύει το αίσθημα του σεβασμού, της εκτίμησης και της υπευθυνότητας που έχουμε για να διατηρήσουμε και να προστατεύσουμε το υπέροχο φυσικό τοπίο που μας περιβάλλει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο ευεργετική επίδραση έχει η φύση στα παιδιά. Ειδικά στη σημερινή εποχή, που ο περισσότερος χρόνος αναψυχής τους αναλώνεται στη χρήση του διαδικτύου και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης , είναι απαραίτητη έστω μια μικρή απόδραση στη φύση , όποτε αυτό είναι δυνατόν. Ο τρόπος που παίζουν τα παιδιά στη φύση αυξάνει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Σχεδιάζουν τα ίδια τους κανόνες των παιχνιδιών τους , παίζουν πιο ελεύθερα, εξερευνούν, ανακαλύπτουν και μέσα από όλα αυτά νιώθουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Πλημμυρίζουν από ποικίλες όμορφες εικόνες και ήχους , κάτι που κανένας τεχνητός χώρος δε μπορεί να τους προσφέρει. Γεμίζουν χαρά και ευεξία.

Ας σκεφτούμε βέβαια ότι η επαφή με τη φύση δεν ενισχύει τη δημιουργικότητά μόνο των παιδιών αλλά και των ενηλίκων. Ήδη αναφέρθηκα στον σπουδαίο καλλιτέχνη Βαν Γκογκ. Πολλοί υπέροχοι ζωγράφοι, ιδίως του κινήματος του ιμπρεσσιονισμού τότε, όπως ήταν ο Ρενουάρ και ο Μονέ, αλλά και σύγχρονοι ζωγράφοι, απολάμβαναν να ζωγραφίζουν en plein air, στο ύπαιθρο, και όχι στον περιορισμένο χώρο του εργαστηρίου τους. Ο Βαν Γκογκ είδε τη φύση και την τέχνη άρρηκτα συνδεδεμένες. Έλεγε ότι πουθενά δεν έβρισκε τόση έμπνευση, γαλήνη και παρηγοριά όσο στο φυσικό κόσμο. Φυσικά, θα πρέπει να αναφέρουμε και την τέχνη της φωτογραφίας , η οποία, επίσης, ειδικά στον τόπο μας, είναι συνδεδεμένη με το υπέροχο φυσικό περιβάλλον στο οποίο έχουμε την τύχη να ζούμε. Ο φωτογράφος βρίσκει έμπνευση στη φύση και απαθανατίζει τη μαγεία στο δάσος, στο ποτάμι, στο υπέροχο φως και τα χρώματα που υπάρχουν στα βουνά, όπως στο Γράμμο, αλλά και στα εξαιρετικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που συναντάμε στα χωριά μας, όπως είναι το Νεστόριο.

Μία απλή βόλτα λοιπόν στη φύση έχει πολλαπλά οφέλη στη σωματική και στην ψυχική μας υγεία κάνοντάς μας σίγουρα πιο χαρούμενους και πιο ικανούς να εστιάζουμε στα ουσιώδη πράγματα στη ζωή μας, καθώς και να διαχειριζόμαστε οποιαδήποτε θέματά μας. Καλές βόλτες και καλές εκδρομές λοιπόν, ιδίως ενόψει της πανέμορφης άνοιξης!

Νεαρός, ατρόμητος Νεστορίτης στα ψαράδικα της Καστοριάς! -1958

τουΛεωνίδα Εκιντζόγλου

«Απέ που κάθεσαι σε όρος χιονισμένο, Τρώεις το δρόσο του χιονιού, πίνεις νερό το κρύο. Λαγό αν πιάσεις γεύεσαι, με πέρδικα αποδειπνάσαι».

Δημοτικόάσμαγιατοναετό

Κάπου τρία χιλιόμετρα μακρύτερα από το Νεστόριο, επάνω ακριβώς από τον δρόμο που το ενώνει με το Πεύκο, ορθώνεται ένας πελώριος βράχος η προεξέχουσα οροφή του οποίου μοιάζει χαρακτηριστικά με ρύγχος αετού. Γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο απότους ποιμένες της περιοχής οι οποίοι αποκάλεσαν τον πέτρινο αυτό σχηματισμό ‘Αετόβραχο’. Ο Αετόβραχος βρίσκεται στην δεξιά πλευρά του δρόμου που κατευθύνεται από Νεστόριο προς το Πεύκο, κι αποτελεί τμήμα μιας βραχώδους ορθοπλαγιάς η οποία ανέκαθεν δέσποζε εκεί, από την πρώιμη αρχαιότητα ακόμη όταν η πλατύστρωτη σημερινή άσφαλτος δεν αποτελούσε παρά ένα στενό ποιμενικό μονοπάτι… Το δασικό σύμπλεγμα που εκτείνεται επάνω και πίσω από αυτόν τον βράχο οι σύγχρονοι βοσκοί συνεχίζουν να το αποκαλούν με το ρωμαϊκό του όνομα ‘Τζουντίλα’ και αποφεύγουν μάλιστα να βόσκουν τα κοπάδια τους εκεί μιας κι είναι όπως λένε στρωμένο με ένα μεγάλο πληθυσμό σερνικοβότανων (ορχοειδείς κρίνους) τους οποίους δεν θεωρούν και πολύ αθώα τροφή για τα κοπάδια τους…

Τον Αετόβραχο οι Νεστορίτες ανέκαθεν τον θεωρούσαν ως ‘καλόμοιρο’, δηλαδή σαν ένα θετικό ορόσημο, σημάδι ευνοϊκής τύχης και καλό οιωνό, αλλά αυτό συνέβαινε ΜΟΝΟΝ όταν τον προσπερνούσαν οδεύοντας με μέτωπο προς Πεύκο.

Σαν επιστρέφανε, φροντίζανε, με χαρακτηριστική περίσκεψη, να μη διαβαίνουν κάτω από την κόψη του παρά να ακολουθούν μια άλλη χαμηλότερη και παρόχθια του Αλιάκμονα διαδρομή ή να κυκλώνουν το σύμπλεγμα από τα βόρεια, πολύ μακρύτερα από τα μετόπισθεν του. Αυτή η τοπική πρόληψη ταιριάζει στ ’ αλήθεια πάρα πολύ με την ιδέα που είχαν και οι αρχαίοι οιωνοσκόποι για το πέταγμα του αετού.

Το οποίο πέταγμα θεωρούσαν ως σημείο καλών εξελίξεων εφόσον κινούταν από τα δεξιά προς τα αριστερά ενώ αντιθέτως το προσελάμβαναν ως δυσοίωνο σημείο όταν ο αετός διασταύρωνε τον δρόμο τους ερχόμενος από την αριστερή τους πλευρά.

Το μεγάλο αυτό αρπακτικό άλλωστε αποτελούσε αναγνωρισμένο σύμβολο του Διός από τότε τουλάχιστον που του το χάρισε ο Πάνας, ο θεός των σκοτεινών δασών. ‘Αγχυλοχείλη’, ‘αίθωνα’ και ‘σκηπτροβάμονα’ (αυτόν που στέκει επάνω στο σκήπτρο του Διός) τον ονομάτιζε

στα έπη του ο Όμηρος. Η θέα και μόνον αυτού του εξαιρετικά όμορφου και επιβλητικού πουλιού είχε για τους αρχαίους την έννοια της αποστολής ενός ειδικού μηνύματος απευθείας από τον ύψιστο των θεών. ‘Ος τε σοι αυτώ φίλτατος οιωνών’ λέει στο 310 της ωδής Ω στην Ιλιάδα ο Ομηρος.

Και δεν είναι προς αντίρρηση η θεωρία πως την εντύπωση την οποία το σχήμα αυτού του βράχου προκαλεί στους σημερινούς βοσκούς την προκαλούσε απαράλλαχτη και στους προγόνους τους κατά την αρχαιότητα.

Να βλέπανε δηλαδή οι αρχαίοι γηγενείς να ενέχεται μέσα στην όλη γλυπτική του μια Αριστοτελική ενδελέχεια: Το πνεύμα και ο χαρακτήρας ενός αληθινού αετού. Πράγμα απολύτως κατανοητό αφού ο Γράμμος -παρ ’ όλες τις αλλαγές που παρεμβλήθηκαν στο οικοσύστημα του μέσα στους αιώνες- συνεχίζει να παραμένει μια περιοχή ενδιαίτησης όλων των μεγάλων αρπακτικών, με κορυφαίο και πλέον επιβλητικό είδος, τον χρυσαετό, το παλαιό σύμβολο των ρωμαϊκών λεγεώνων.

Αν ποτέ παρέλασαν Ρωμαίοι από την περιοχή αυτή, θα ήταν πραγματικά αδύνατο να μη παρατήρησαν την χτυπητή ομοιότητα του βράχου με το συγκεκριμένο πτηνό και δεν είναι διόλου απίθανο η πρωτογενής ονομασία του συμπλέγματος να προέρχεται από αυτούς. Οπότε, και το μεγάλο δάσος που εκτείνεται πίσω από το τοπόσημο αυτό δεν θα μπορούσε παρά να συνυφανθεί μαζί του και προσαγορευτεί ως, ένα ακόμη, από τα ιερά δάση του Διός. Μέσα στα οποία, όπως γνωρίζουμε, κατά την αρχαιότητα ήταν απολύτως απαγορευμένη η βοσκή κοπαδιών… Το δε ‘Τζουντίλα’, το όνομα που, ακόμη και σήμερα, χρησιμοποιούν οι βοσκοί αναφερόμενοι την συγκεκριμένη τοποθεσία, αποτελεί πιθανότατα παράγωγο του ‘Jupiter’, του ονόματος του Διός στα λατινικά. Με μια μίξη λατινικών και ελληνικών, το Ju d’ illa μπορεί να μεταφραστεί ως ‘δάσος του Διός’. Αφού, το δεύτερο συνθετικό του, το –illa, έχει πολλές πιθανότητες να συνιστά παραφθορά της αρχαίας ομηρικής λέξης ‘ύλη’ η οποία σήμαινε ‘δάσος’ ή ‘λόχμη’. ‘Υληέσσα’ (δηλαδή ‘δασωμένη’) αποκαλεί ο Ομηρος την Ζάκυνθο στο ι24 της Οδύσσειας. Και παράγωγο του ιδίου λήμματος –χρησιμοποιούμενο έως τις μέρες μας- είναι και ο όρος ‘Υλο-τόμος’, αυτός που τέμνει την ύλη, δηλαδή αυτός που ξυλεύεται το δάσος ο ξυλο-κόπος.

Είναι ο Γράμμος και οι αμέτρητες αποχρώσεις του!

Ο

Γράμμος και η ονειρική του παλέτα!

Ο Γράμμος και τα πολύτιμα μυστικά του!

Της Χρυσούλας Πατρώνου - Παπατέρπου

Η Αναστασία νιόπαντρη, με άντρα και δυο αδέλφια που πολεμούσαν στην Αλβανία, έμενε στα πεθερικά της. Η ίδια, όλο και κάποιο χρόνο έκλεβε απ’ τις δουλειές στο σπίτι και στο χωραφάκι και πεταγόταν στο ξωκλήσι κεριά ν’ ανάψει και για τους τρεις, να παρακαλέσει την κυρά την Παναγιά να φροντίσει για το γρήγορο γυρισμό των στρατευμένων. Έκανε μια στάση στο δικό της γυρισμό απ’ το χωράφι στων γονιών το σπίτι ·ν’ αλλάξει δυο κουβέντες με τη μάνα, να μοιραστούν τον καημό και τις ανησυχίες τους.

Κάποια μέρα, μάθανε ότι το Αλβανικό είχε καταρρεύσει. Οι άντρες επέστρεφαν σε μαύρα χάλια, κατάκοποι, νηστικοί και παγωμένοι από τα βουνά της Πίνδου. Πολλά άκουγαν στο χωριό για την κατάστασή τους, αλλά κανένας δεν είχε φανεί ακόμη. Ο κόσμος, φοβισμένος και αμίλητος, φρόντιζε να αποθηκεύει όσες μπορούσε περισσότερες προμήθειες σε γεννήματα, να προσέχει και να νοιάζεται για τα ζωντανά του, γιατί όλοι τα μελλούμενα έτρεμαν.

Έφτασαν κάποτε οι πρώτοι στρατιώτες· τους περίμεναν στην κεντρική πλατεία του χωριού οι Ιταλοί κατακτητές, όπου τους υποχρέωσαν να καταθέσουν τον οπλισμό, πριν τους επιτρέψουν να ανταμώσουν τους δικούς τους. Της Αναστασίας, ούτε ο άντρας φάνηκε ούτε τ’ αδέλφια. Κάτι ακούστηκε για τα τελευταία, πως το ‘σκασαν απ’ τη γραμμή και όδευαν μέσα απ’ τα βουνά για το χωριό. Οσο για τον άντρα της, έλεγαν πως μεταφέρθηκε με σοβαρά κρυοπαγήματα σε κεντρικό νοσοκομείο. Φήμες όλα, τίποτα σίγουρο. Παραφύλαγε τώρα η Αναστασία, όταν ανέβαινε για το χωραφάκι, μήπως και πάρει το μάτι της, κρυμμένα μες στις θημωνιές της πάρα πάνω ράχης, τα δυο αδέλφια της. Κι αργοπορούσε πάντοτε να επιστρέψει σπίτι. Μια γιατί ξέχασε το τσαπί, μια γιατί την έπιασε ζαλάδα. Το σούρουπο περίμενε. Ηξερε ότι μόνο μέσα στη σκοτεινιά θα αποτολμούσαν να κατέβουν στο χωριό και οι δύο. Δεν έπεσε έξω στους υπολογισμούς της. Τους είδε από μακριά να σέρνονται ανάμεσα στα χαμόκλαδα και να κατεβαίνουν σιγά-σιγά προς το χωράφι. Αρχισε ν’ανηφορίζει στη ραχούλα και μέσα σε λίγα λεπτά άνοιγαν αγκαλιές στα βουβά βούρκωναν μάτια κι αυλάκωναν τις αποστεωμένες παρειές των παλικαριών. Πήρε ηαδελφή τον δρόμο για το σπίτι πριν πέσει το σκοτάδι.

Το άφησε να συντροφέψει τους ταλαίπωρους, μην και τους εντοπίσει μάτι αδιάκριτο και δεν φτάσουν με τα όπλα κάτω απ’ τη χλαίνη στο πατρικό τους. Η υποδοχή απ’ τα πεθερικά, μόνο θερμή δεν ήταν.

«Που γυρίζεις τέτοια ώρα, δεν φοβάσαι τίποτα και κανέναν, νυφαδιά;», άρχισε η πεθερά, «Και κουβαλάς και το σπόρο του γιου μας μες στα σκοτάδια και στα τσακίδια!», συμπλήρωσε ο πεθερός.

Τι να πει; Πέταξε ένα: «στης μάνας καθυστέρησα, την περίμενα να γιομίσει απ’ το ποτάμι τα γκιούμια με νερό, είχε σωθεί όλο, ντιπ για ντιπ δεν είχε απομείνει...» Στραβομουτσούνιασαν εκείνοι, κάτι ψιθύρισαν μεταξύ τους και δεν δόθηκε συνέχεια. Καλά-καλά δεν είχε φέξει, την τσάπα στον ώμο η Αναστασία, «πάω ν’ ανοίξω τ’ αυλάκια στον πάνω μπαξέ», φώναξε από την πόρτα. Ο μπαξές ήταν το πατρικό τα αδέλφια ήθελε, κάτι ίσως να ήξεραν εκείνοι για τον καλό της. Με το που έφτασε στο πεζούλι της εξώπορτας, φωνές ακούστηκαν από μέσα. Φωνές άγριες και απειλητικές. Βίγλισε από το παραπόρτι, και τι να δει; Δυο Ιταλοί με στολή και ένας διερμηνέας, είχαν βάλει στη μέση τα δυο αδέλφια.

Η παρέδιναν αμέσως τα όπλα, ή τους τουφέκιζαν στην πλατεία. Πιο πέρα η μάνα έντρομη και κοκαλωμένη, ο πατέρας ακινητοποιημένος στην άκρη της κάμαρης.

Βουβός και κάτωχρος, ίδιο πετσί ξηραμένο. Ούτε λεπτό δεν χάνει η Αναστασία: σκαρφαλώνει από το παραπόρτι στην πίσω αποθηκούλα -πού αλλού θα είχαν κρύψει τα απαγορευμένα;-, χώνει τα όπλα σε δυο τσουβάλια που κρέμονταν

από τις γκρεντιές, τα παίρνει παραμάσχαλα, αγκαλιά και ένα μεγάλο γκιούμι και βγαίνει καμαρωτή-καμαρωτή στη σάλα.

Κοιτάζει γύρω της περίεργα, καλημερίζει κιόλας τους πρωινούς επισκέπτες και, μια και δυο ανοίγει την εξώθυρα και βγαίνει.

Το ποτάμι δεν ήταν δα και πέντε λεπτά δρόμος! Οταν, κάπου δυο ώρες αργότερα, έφτασε στο σπίτι, οι ξένοι επιδρομείς δεν είχαν αφήσει τίποτα όρθιο, αλλά και τίποτα δεν είχαν καταφέρει να βρουν. Αποθέτει η γκαστρωμένη το γκιούμι και τα αδειανά τσουβάλια στο χωμάτινο δάπεδο δίπλα στην πόρτα, γυρίζει στη μάνα της και λέει:

«τα παλακούτιετε ι πούστσι να ρέκατα!», και έπιασε με βαθύ αναστεναγμό τη φουσκωμένη της κοιλιά. Ρώτησαν οι Ιταλοί το διερμηνέα να μάθουν τι είπε η κατάκοπη γυναίκα. «Κάτι στα ντόπια, μάλλον θα κουράστηκε απ’ το κουβάλημα και διαμαρτύρεται.» απάντησε αυτός και, αφού έριξαν μια συμπονετική ματιά στην κακομοίρα την Αναστασία, εγκατέλειψαν, όλο αγανάκτηση για τη λάθος πληροφορία του καταδότη, το σπίτι...Τα ντόπια της Αναστασίας έλεγαν: «τα παλούκια τα αμόλησα στο ποτάμι!

Στη μνήμη της Αναστασίας Παπατέρπου.

R I V E R

Πλούσια σε φυτικά κατάλοιπα και σπάνιους μικροοργανισμούς, μέταλλα και ιχνοστοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί εκεί με το πέρασμα των χρόνων, η άργιλος των ποταμών είναι γνωστή για την ενυδατική, αντισηπτική και αντιφλεγμονώδη δράση της.

Πράσο με κεφτέδες

Γιατονκιμά

1κιλόκιμά,1κρεμμύδι 1πρέζααλάτι,1πρέζαπιπέρι

1σκελίδασκόρδο,1αυγό

3φέτεςβρεγμένοψωμί

Υλικά

Γιατοπράσο

3κουταλιέςψιλοκομμένομαϊντανό 2κουταλιέςελαιόλαδο

3μεγάλαπράσα

1κούπασάλτσαντομάτα

1κουταλάκικόκκινοπιπέρι

Εκτέλεση

Ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι και ένα καρότο, ρίχνουμε το πιπέρι, το μαϊντανό και καβουρδίζουμε για λίγο. Έπειτα ρίχνουμε τα πράσα κομμένα και πλυμένα. Ρίχνουμε τη σάλτσα, και σκεπάζουμε με νερό. Ζυμώνουμε τους κεφτέδες αφού τους περνάμε σε αλεύρι και τους ρίχνουμε στην κατσαρόλα. Αφήνουμε να βράσουν όλα μαζί για μία ώρα περίπου.

ΤηςΙωάνναςΛουλάκη

ΤοΕπταχώρι-Βουρβουτσικότο'21

ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

«Αυτό το χωριό κοντεύει να μου στοιχίσει ίσα με το Σούλι» Συμμετοχή στο ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΤΟ 1822. ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ:

«Τα παλικάρια του Βουρβουτσικού πρέπει να τιμήσουν τη θυσία του ήρωα καπετάνιου τους ΔΗΜΟΥ ΝΤΟΣΑ. Η Ελλάδα τούς χρειάζεται τώρα στο μεγάλο αγώνα».

Συμμετοχή σε μάχες ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ

(Βουρβουτσικό ή Μπουρμπουτσκό ονομαζόταν το Επταχώρι ως το 1927).

Το Επταχώρι υπάγονταν επί Τουρκοκρατίας στην επαρχία Κόνιτσας, που ανήκε στο βιλαέτι τών Ιωαννίνων. Το χωριό επιβαρύνθηκε με την πληρωμή του κεφαλικού φόρου και της δεκάτης. Το μεγάλο πρόβλημα όμως ήταν οι πλιατσικολόγοι Αρβανιτάδες. Ετσι πλήρωναν τους μπέηδες, να τους προστατεύουν. Μετά το 1750 περίπου, οι μπέηδες δεν κατάφερναν να τους προστατεύουν. Η κατάσταση χειροτέρευσε μετά το 1800. Οι μπέηδες ζήτησαν πενταπλάσιο φόρο. Οι κάτοικοι αντέδρασαν και ζήτησαν την προστασία του Αλή Πασά. Ο Βεζύρης ανταποκρίθηκε και διόρισε το 1812 γραμματέα του τον Βουρβουτσιώτη Νικόλαο Γκολέτση. Ο Γκολέτσης, στη συνέχεια, έπεισε τον Αλή Πασά να διορίσει τον καπετάν-Δήμο Ντόσα, από το Βουρβουτσικό, γενικό Δερβέναγα των περιοχών Κόνιτσας και Χρούπιστας (Αργος Ορεστικό) με αποστολή να εξοντώσει τους χαϊντούτηδες (ληστές) που είχαν εμφανιστεί στα γύρω χωριά. Ο Ντόσας επέβαλε γρήγορα την τάξη. Το 1817 οι κάτοικοι του Βουρβουτσικού, με εισήγηση του Ντόσα απέρριψαν το αίτημα του Αλή για αύξηση της φορολογίας. Κατά τα έτη 1817-1818 έγιναν τρεις επιδρομές κατά του Βουρβουτσικού, αλλά και στις τρεις οι άντρες του Αλή Πασά κατατροπώθηκαν, πράγμα που υποχρέωσε τον Αλή πασά να λέει: «Αυτό το χωριό κοντεύει να μου στοιχίσει ίσα με το Σούλι». Ακολούθησαν διαπραγματεύσεις και συγκρούσεις μέχρι το Μάιο του 1820, οπότε οι δυνάμεις τού Αλή κατάφεραν με προδοσία να εισβάλουν στο χωριό και να το κάψουν. Τον Οκτώβριο δολοφονήθηκε από τους ανθρώπους τού Αλή ο μέσα στην Κούλια στο κέντρο τού χωριού.

Πεύκο Οξιά Έλατο

Τακυρίαρχαδέντρα τουΓράμμουμέχρι περίπουτα1300μ.

ΤουΜιχάληΚεραμάρη

Ποιήματα για το΄21 που γράφτηκαν στο Επταχώρι από τον Μιχάλη Κεραμάρη, και αφορούν την τοπική ιστορία.

Κρυφοίαγωνιστές

-Πού είναι ο γιος σου Γιώργαινα, πού λείπει τρία χρόνια; Μας λεν πως κάνει πόλεμο με τους ανταρτοκλέφτες ενάντια στο σουλτάνο μας, ενάντια στους πασάδες, πες μας, αν μας τα λεν σωστά, πες μας, αν είναι ψεύτες.

-Ο γιος μου έφυγε μακριά για τη σκληρή τη φτώχεια και τώρα πέτρες πελεκά στης Λάρισας τον κάμπο, εγώ μονάχη κάθομαι μέσα στην ανημπόρια, και να ξανάρθει καρτερώ να μέ ’βρει πριν το χάρο.

Εδώ έχω τα γράμματα, διαβάστε τα να ιδείτε μου τα διαβάζει ο γείτονας, εγώ γκαβή από γράμμα, γκαβή κι η μαύρη μου ζωή, στο κλάμα απ’ τα τριάντα τον άντρα μου χαλάσατε με βάλατε στα μαύρα.

-Αν είναι αλήθεια αυτά που λες, έχεις ζωή ακόμα αν όμως είναι ψέματα, γκιαούρικα τερτίπια, μέτρα τις μέρες σου γριά, ο χάρος καρτεράει κι είναι κουφός στα κλάματα, κουφός στα παραμύθια.

Φεύγουν οι Τούρκοι σοβαροί να πάνε σ’ άλλο σπίτι κι η Γιώργαινα σφαλεί καλά όλα τα παραθύρια και πιάνει το βαρύ σκοπό, το έρμο το τραγούδι, ο πόνος της ασήκωτος, τα βάσανά της μύρια.

-Γιόκα μου που ’φυγες μακριά σαν να ’σουνα διωγμένος και νύχτα μέρα πολεμάς τα τούρκικα ασκέρια, κοίτα να ντύνεσαι καλά, μη πέφτεις μουσκεμένος, να ’μουνα να σε σκέπαζα με τα δικά μου χέρια. Καλή ’ναι γιε μου η λευτεριά, καλή και η πατρίδα, μα ναν’ κι η μάνα ήσυχη μην τρέμει το χαμό σου, η φτώχεια και οι στέρησες μικρό ’ναι το κακό τους, ασήκωτο κι αβάσταχτο, κακό να ρθει στο γιο σου

Αφανείςήρωες

Μαντάτο μαύρο έφτασε εψές αργά το βράδυ κι ο γερο-Γιώργης τράβηξε με την καρδιά πικρή, πώς να το φέρει να το πει στη χήρα τού Θανάση, που χάθηκε ο Νικολής το πρώτο της παιδί.

Βαριά σαν ήρθε στην αυλή, στην πόρτα σταματάει, ξανά τα λόγια σκέφτεται και πώς να της τα πει, μα σαν η χήρα ν’ άκουσε, σαν να τον καρτεράει

και με τη λάμπα έρχεται και φέγγει για να ιδεί.

Τα λόγια δε χρειάστηκαν, τα πρόσωπα μιλήσαν, η μάνα τρέμει σύγκορμη και στήριγμα ζητά, στέκει ο γέρος δίπλα της, τα δάκρυα ποτάμι, χαροκαμένος είν’ κι αυτός και της μιλά σιγά.

-Κλάψε βουβά Θανάσαινα και μη φορέσεις μαύρα, κανείς μη μάθει το χαμό τού μικρο-Νικολή, πέτρινη κάνε την καρδιά όση κι αν έχεις λαύρα, και φύλαξε το σπίτι σου και τ’ άλλο σου παιδί.

Στο Πέτα με φιλέλληνες έπεσε ο Νικολής σου, σαν το θεριό πολέμησε στη μάχη τού χαμού, μεγάλο κι αξεπέραστο το μπόι τής τιμής του, μάρτυρας του μεγάλου μας του γένους σηκωμού.

Σαν έφτασε του Μπότσαρη το γράμμα στο χωριό μας και παλληκάρια ζήτησε στον πόλεμο να βγουν, πρώτος αυτός πετάχτηκε απ’ το Βουρβουτσικό μας, για την αντρειοσύνη του όλοι έχουν να πουν.

μνημειακός πλούτος

του Γράμμου

ΣυνέντευξημετηνΑνδρομάχηΣκρέκα

Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς

,,

Πρόκειται για μια προικισμένη περιοχή με απαράμιλλο φυσικό κάλλος με δύσκολο, ωστόσο, ανάγλυφο με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τον πολιτισμό και τις νοοτροπίες των ανθρώπων.

Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε σε ένα πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα που

καλύπτει χρονικά μεγάλη περίοδο και η ανάλυση του θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα ενός επιστημονικού συνεδρίου. Επομένως, χρειάζεται να επικεντρωθούμε σε κάποια από αυτά χάριν συντομίας. Πράγματι, πρόκειται για μια προικισμένη περιοχή με απαράμιλλο φυσικό κάλλος με δύσκολο, ωστόσο, ανάγλυφο με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τον πολιτισμό και τις νοοτροπίες των ανθρώπων. Αρχαιολογικές θέσεις φυσικά είναι γνωστές και έχουν γίνει στο παρελθόν ανασκαφικές έρευνες από συνάδελφους αρχαιολόγους. Οι έρευνες αυτές έδωσαν κάποια στοιχεία για εποχές και για οικισμούς στην ευρύτερη

περιοχή. Είναι ωστόσο αναγκαία η συνέχιση της έρευνας που προϋποθέτει να λυθούν θέματα χρηματοδοτικά, ιδιοκτησιακά κ.α. τα οποία είναι δύσκολα και χρονοβόρα.

Αναφορικά με τα ιστάμενα, κηρυγμένα, διατηρητέα μνημεία, τα οποία οφείλουμε να

προστατεύουμε, να διατηρούμε και να αναδεικνύουμε, θα αναφερθώ στα σημαντικότερα από αρχαιολογική πλευρά.

1.Ποιαείναιτακύριαχαρακτηριστικάτουπολιτιστικούαποθέματος τουΓράμμουκαιποιαχρονικήπερίοδοκαλύπτουν; Η Μονή της Τσούκας ένα σπουδαίο μοναστηριακό συγκρότημα η ιστορία του οποίου ανάγεται στα χρόνια του Βυζαντίου σε μια θέση εξαιρετικού φυσικού κάλλους. Τα νεότερα χρόνια δέχτηκε πολλές επεμβάσεις και επισκευές, καθώς διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Πρόκειται για μία σημαντική θέση αναχωρητισμού, καθώς εκτός από τα ιστάμενα μνημεία φαίνεται πως εσοχές στο βραχώδες τοπίο προσφέρονταν για απομόνωση αναχωρητών μοναχών.

Εκκλησίες που αντανακλούν την ακμή και την παλαιότερη ζωντάνια... ,,

Ακόμη, ο ναός, πιθανόν καθολικό μοναστηριού του Αγίου Ζαχαρία στον Γράμμο , η ζωγραφική του οποίου αποδίδεται σε Λινοτοπίτες αγιογράφους περί το 1630, όπως και η Μονή του Αγίου Γεωργίου στο Επταχώρι κηρυγμένο, ιστορικό, διατηρητέο μνημείο που ιδρύεται στις αρχές του 17ου και συνδέεται με τη δημιουργία του οικισμού του Επταχωρίου την περίοδο εκείνη μετά την μετακίνηση πληθυσμών από γειτονικούς οικισμούς . Το εσωτερικό του κυρίως ναού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στα 1625 και του νάρθηκα στα 1632. Το καθολικό περικλείεται από μια σειρά συνοδευτικών κτηρίων, όπως τα κελιά , ενώ κοντά βρίσκεται και ο μικρών διαστάσεων κοιμητηριακός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 17ο αι. Στον Δήμο Νεστορίου περιλαμβάνεται και ο κομψός ναός του Αγίου Νικολάου Πτελέας που χρονολογείται από επιγραφή στα 1417. Τέλος, θα ήταν παράλειψη μας να μην αναφερθούμε στις μεγάλες διαστάσεων βασιλικές σε οικισμούς σήμερα σχεδόν εγκαταλελειμμένους, όπως το Γιαννοχώρι, το Τρίλοφο, το Πεύκο, αλλά και τις εκκλησίες στο ιδιο το Νεστόριο που αντανακλούν την ακμή και την παλαιότερη ζωντάνια των περιοχών αυτών.

Θα μπορούσε να

δημιουργηθεί μια πολιτιστική διαδρομή βυζαντινών μνημείων εντός του Δήμου Νεστορίου;

Οι πολιτιστικές διαδρομές είναι ένα πολύ χρήσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο για τη διασύνδεση, δικτύωση και προβολή ενός τόπου. Και βέβαια θα μπορούσε να δημιουργηθεί τέτοιου είδους διαδρομή που να περιλαμβάνει κυρίως μνημεία, καθώς επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι δεν υπάρχουν, πέτρινα γεφύρια, τοπικά μουσεία ή συλλογές, παλιούς παραδοσιακούς οικισμούς, αλλά και σύγχρονες εγκαταστάσεις που έχουν να παρουσιάσουν ιδιαίτερους τρόπους για παράδειγμα υφαντικής, παραγωγής του κρασιού κ.α. στο κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως και σύγχρονες εκδηλώσεις και δράσεις, όπως το φεστιβάλ, η αναρρίχηση κ.α.. Το κρίσιμο σε όλα αυτά είναι η ύπαρξη υποδομών και το έμψυχο υλικό που θα υποστηρίζει τη λειτουργία τους.

Φυσικά θα πρέπει αυτή η πολιτιστική διαδρομή να συνδεθεί με φυσιολατρικές, ιστορικές , περιπατητικές και άλλου τύπου διαδρομές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η άποψή μου, γενικότερα, είναι οι διαδρομές αυτές, όποιον χαρακτήρα και αν έχουν, θα επιτελέσουν καλύτερο το στόχο τους όταν «ανοίξουν» και διασυνδεθούν με αντίστοιχες ευρύτερα. Ηδη στην πολιτιστική διαδρομή με το San Marino, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που υλοποιούμε με την Π.Ε. Καστοριάς και τη Δ/νση Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Πολιτισμού περιλαμβάνονται και μνημεία του Δήμου Νεστορίου, όπως η Μονή της Τσούκας, το γεφύρι του Κουσιουμπλή, το Οινοποιείο Abraam’s Vineyards στους Κομνηνάδες.

Πώς μπορεί η τεχνολογία να αναδείξει αρχαιολογικούς χώρους;

Η τεχνολογία σήμερα έχει προσφέρει πολλά συμβάλλοντας καθοριστικά στη διευκόλυνση

του έργου του ανθρώπου σε πολλούς τομείς, διευρύνοντας τις δυνατότητες μας και εξοικονομώντας μας πολύτιμο χρόνο. Επομένως, η χρησιμότητά της είναι αδιαμφισβήτητη, ενώ η χρήση της έχει πλέον επεκταθεί και στον τομέα του πολιτισμού με τα μουσεία επαυξημένης πραγματικότητας, τις ψηφιακές αναπαραστάσεις αρχαιολογικών χώρων κ.α.

Στον τομέα της αρχαιολογίας θα μπορούσε να εξυπηρετήσει κάλλιστα σε επίπεδο αναπαράστασης στις προϊστορικές αρχαιότητες, όπου τα

οικοδομικά κατάλοιπα είναι συχνά δυσδιάκριτα και ασαφή, επιτρέποντας στον επισκέπτη να λάβει κατά το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα του χώρου. Στην περίπτωση αυτή είναι κρίσιμη η συνεργασία των ειδικών, ώστε το αποτέλεσμα να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και να αποφεύγονται αναπαραστάσεις χωρίς επιστημονικό υπόβαθρο. Προσφέρει, επίσης, τη δυνατότητα πρόσβασης στο αρχαιολογικό υλικό σε άτομα με κινητικά ή προβλήματα όρασης, έναν τομέα στον οποίο δίνεται έμφαση διαρκώς όλο και περισσότερο. Να μην αποκλείονται δηλαδή κοινωνικές ομάδες από τα πολιτιστικά αγαθά.

Σε καμία περίπτωση ωστόσο, θεωρώ πως οι ψηφιακές δημιουργίες θα μπορέσουν να υποκαταστήσουν το αυθεντικό και να μεταφέρουν την αίσθηση και το δέος που νιώθει κάποιος όταν βρίσκεται μπροστά στο πρωτότυπο αντικείμενο, μνημείο ή χώρο. Τέλος, είναι θετική η συμβολή της τεχνολογίας στην εξάπλωση της πληροφορίας και της επιστημονικής γνώσης καθιστώντας γνωστό και δελεαστικό το πολιτιστικό αγαθό στο ευρύτερο κοινό.

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η αναστήλωση

της Μονής της Τσούκας ;

Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020 εντάχθηκε το έργο της «Αποκατάστασης και ανάδειξης της Μονής Τσούκας και του περιβάλλοντος χώρου».

Ωστόσο, κατά την εξέταση της μελέτης που εκπονήθηκε από την Π.Ε. Καστοριάς από τα αρμόδια όργανα του Υπουργείου Πολιτισμού, τέθηκε ως όρος για την έγκρισή της και την υλοποίηση του έργου, ο έλεγχος της κατάστασης διατήρησης της βραχομάζας κάτω από την οποία βρίσκονται δυο από τα ιστάμενα κτήρια της Μονής. Ζητήθηκε, λοιπόν, η εκπόνηση νέας εξειδικευμένης μελέτης για τον έλεγχο της ευστάθειας του βράχου. Το πόρισμα αυτής της μελέτης έδειξε πως η βραχομάζα είναι εξαιρετικά επικίνδυνη με ένα μεγάλο τμήμα της έτοιμο να αποκολληθεί. Μετά από αυτά, όπως αντιλαμβάνεστε δεν ήταν δυνατό να γίνουν εργασίες στο τμήμα του μοναστηριού που βρίσκεται κάτω από το βράχο, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των εργαζομένων ή αργότερα των επισκεπτών.

Με τη σύμφωνη γνώμη όλων των φορέων που εμπλέκονταν στο έργο έγινε τροποποίηση του αρχικού έργου περιλαμβάνοντας εργασίες μόνον στο τμήμα του άνω πλατώματος με το ναό της Ζωοδόχου Πηγής, στο οποίο εξασφαλίστηκε και η πρόσβαση για ΑμεΑ σύμφωνα με τους όρους της Ε.Ε. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του έργου εκπονήθηκαν συμπληρωματικά από την Υπηρεσία μας και έλαβαν τις σχετικές εγκρίσεις ακόμη δυο μελέτες, φωτισμού και Η/Μ εγκατάστασης για όλο το συγκρότημα, οι οποίες υλοποιήθηκαν στο τμήμα του έργου, ώστε να συμβάλλουν στη συνολική ανάδειξη και λειτουργία του χώρου. Βέβαια, έμεινε σε εκκρεμότητα το υπόλοιπο έργο που βρίσκεται κάτω από το βράχο, το οποίο για να υλοποιηθεί προϋποθέτει, όπως ήδη αναφέραμε, το έργο της στερέωσης της βραχόμαζας που φυσικά δεν είναι αρχαιολογικό έργο.

Αποκατάσταση

και ανάδειξη της Μονής Τσούκας

και του περιβάλλοντος χώρου.

Επιχειρησιακό πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020

Φωτογραφικό υλικό: Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς

Με βεβαιότητα μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως περνούν μέρες και χρόνια, ο κόσμος αλλάζει και μετατοπίζεται η πλατφόρμα των ιδεών του, μαζί και τα πεδία δράσης και έκφρασης του, ειδικά για τους πολίτες των αστικών δασών. Εκεί συντελείται μια τήξη ορατή ή αόρατη και κοινωνικοί μετασχηματισμοί διαβρώνουν το τοπίο με τη σφοδρότητα των οικονομικών και διεθνών μεταβολών. Στον αντίποδα τώρα με την ίδια ένταση συντελείται ένα μη όραμα, ένας μη τόπος, ένα ακίνητο πλάνο θαρρείς σκηνοθετημένο αγγελοπουλικά, που ισοδυναμεί εν τέλει με την άρνηση ενός επιβάτη να ανεβεί στο επόμενο βαγόνι. Είναι η επαρχία.

Τα κραυγαλέα απομεινάρια της, η εκκωφαντική σιωπή της, το αργό που χάριν έχει, των κτιρίων η ανεπαίσθητη συντριβή, το κιτς του 80 που στρογγυλοκάθεται ακόμα στο θρόνο του, η ερημιά των χωραφιών και απέραντη ομορφιά τους. Είναι το εθνικόν ως μεταερώτημα, ο βουβός κινηματογράφος για τα μπετά και τα όνειρα μιας αστικοποίησης που ματαιώθηκαν, μια πόρτα ενός κήπου στο άγνωστο, βραδινή ομίχλη, χιουμοριστικές δυστοπίες και ανεπιτήδευτες σκηνογραφίες.

Είναι η επαρχία όλα αυτά; Ναι και άλλα πολλά που η φωτογραφία ως σιωπώσα αφήγηση μπορεί και ξετυλίγει μα και το διεισδυτικό κλικ ενός μάστοραφωτογράφου που αλέθει τη στιγμή σε χίλια πίξελ και την επανασυνθέτει. Καταφέρνει ο Δημήτρης Μητσόπουλος να λειτουργήσει ως τέτοιος αφηγητής ; Ναι και με το παραπάνω.

Από την έκθεση "Επαρχία" του Δημήτρη Μητσοπούλου

Φεστιβάλ Γράμμου 2022

Κείμενο Αλέξης Γούδας

Οι δικοί μας άνθρωποι

τουΚώσταΣουλτανίδη

Ο τόπος μας το Νεστόριο, έχει και τους δικούς του αξιόλογους ανθρώπους που αξίζει να γνωρίσουμε με την ευκαιρία της έκδοσης του περιοδικού μας.

Ανδρομάχη Γιώρη

Η γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Νεστόριο. Τα παιδικά της χρόνια πλαισίωσαν διηγήσεις λαϊκής παράδοσης, παραμύθια του παππού και της γιαγιάς, παραμύθια και ονειρικές εικόνες από τη φύση του Νεστορίου, που αργότερα την ενέπνευσαν για να εμπλουτίσει τη δημιουργική της γραφή, στον ιδιαίτερο τομέα της παιδικής ποίησης. Σπούδασε και εργάστηκε ως νηπιαγωγός, ενώ παράλληλα ασχολείται με την παιδική ποίηση και το θέατρο σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Τα ποιήματά της αλλά και τα θεατρικά της, διακρίνονται για την αγάπη και την ευαισθησία τους προς το παιδί. Η πρώτη προσωπική της ποιητική συλλογή με τον τίτλο "Πρωτοφτερουγίσματα" παρουσιάστηκε στην παιδική βιβλιοθήκη Συκεών Θεσ/ νικης με μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησε η συλλογή "Νανουρίσματα" σε συνεργασία με τον συγγραφέα και ιστορικό, Κων/νο Νίγδαλη. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησε η συλλογή "Ταχταρίσματα" σε συνεργασία και πάλι με τον Κων/νο Νίγδαλη και εκδόθηκε από την Μορφωτική Εστία Καλαμαριάς. Το επόμενο βιβλίο της "Στη χώρα των γαιδάρων" εκδόθηκε από τον Δήμο Νεαπόλεως. Το συγκεκριμένο παραμύθι, είναι ένας δημιουργικός συνδυασμός πεζού κειμένου του Κων/νου Νιγδαλη και ποίηση της Ανδρομάχης. Για την προσφορά της στα Ελληνικά Γράμματα, ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βορείου Ελλάδος το 2009, της απένειμε τιμητική διάκριση. Η Ανδρομάχη Γιώρη ζει μόνιμα στην Θεσ/νίκη, επισκεπτόμενη πολλές φορες την γενέτειρα πατρίδα της, το Νεστόριο.

Τίθαφέρειφέτοςτο ποτάμι;

Φρέσκονερό;

Ξυλεία;

Ήχουςαπόταδάση;

Αεράκι;

Φιλοδοξίες;

Συναισθήματα;

Μουσική;

Όσαέφερεκαιπέρσι;

Ψαριέςτουνου;

Μπορείκανείςναμπει δύοφορέςστοίδιοποτάμι;

ΔΗΜΟΣ

ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ