Bregebidler 128 - november 2022

de Brêgebidler

Voorwoord

De blaadjes vallen van de bomen, de herfstkleuren van het bos zijn prachtig! Rood, geel en soms nog groen. Kastanjes en eikels in overvloed en hier en daar wat pad‐denstoelen. Ieder seizoen heeft zo z’n charmes. De natuur is ook in de herfst prach tig. Het weer is ook nog steeds prima en dus lokt het nog wel om er op uit te gaan. Zelfs het gras groeit nog met dit weer en dus moet er nog gemaaid worden. Dit zal binnenkort (hopelijk) wel voor het laatst zijn, de avonden worden alweer langer. Het is vroeg donker én het wordt kouder.

Zo schijnt de maan s’ avonds alweer door de bomen, hebben de kinderen Sint Maarten gelopen en is Sinterklaas weer in het land. Een spannende tijd voor de kinderen. Wat krijgen ze voor cadeaus op 5 december?

We lopen alweer naar het eind van het jaar en de voorbereidingen voor de Kerst Inn zijn weer in volle gang. In december zijn er ook nog diverse andere activiteiten, u kunt ze vinden in de agenda van deze Brêgebidler.

Denkt u er ook aan dat in deze maand de inzameling van het afval wel eens op andere dagen gedaan wordt door de feestdagen? Bijvoorbeeld op 27 december wordt de sortibak geleegd en op 28 december de biobak. Voor het oud papier ma ken ze het spannend, in de Omrin app staat 3 december maar onze oud papier coördinator gaf aan dat het deze keer op 10 december ingeleverd kan worden. Tip: let op de container naast de jeu de boules baan: als ie er staat kan ie gevuld worden

We wensen u veel leesplezier – de dames van de redactie

Hierbij de uitslag van het klaverjassen in Oerein op 29 oktober.

Rom Veenstra 5508 pnt.

Jitske de Boer 5410 pnt. Anne Tjeerdsma5069 pnt. Kees Seinstra 4982 pnt. Auke Talsma 4980 pnt.

Opgemaakt door Jan en Rom

Overzicht nazomer activiteiten Oerein

Toos Daalmans4751 pnt. Marten Pietersma4447 pnt. Jan Zijlstra 4441 pnt. Marja de With4440 pnt.

Het dorpshuis Oerein is vanaf september weer geopend en inmiddels zijn we weer vo lop in bedrijf. In september hebben wij het seizoen geopend met een vrijwilligersavond. Met onze vrijwilligers hebben wij een pubquiz gedaan en een gezellige avond gehad. Vervolgens werd op 29 september een klaverjasavond voor dummies georganiseerd. Er waren die avond slechts 8 cursisten aanwezig, maar Jacob en Anne hebben de spelre‐gels van het klaverjassen in een heldere power point prestatie uitgelegd waarop er ver volgens een potje geklaverjast kon worden. De cursisten kunnen nu doorstromen naar de klaverjasavond die (bijna) iedere maand plaats vindt in Oerein. De klaverjasavond voor november staat gepland voor zaterdag 26 november om 20.00 uur en die van ja nuari op zaterdag 28 januari om 20.00 uur.

Daarnaast heeft Annestien ook elke donderdagochtend vanaf 10.00 uur de deuren van Oerein geopend voor een gezellige koffieochtend. Deze koffieochtenden zijn de afgelo pen weken druk bezocht nu deze ochtend gecombineerd wordt met het ruilen van de Historisch Trynwâlden plaatjes van de Albert Heijn in Gytsjerk. Ook al spaart u geen plaatjes, kom gezellig eens langs voor een kopje koffie of thee en een praatje!

Op vrijdag 28 oktober hebben de kinderen uit Aldtsjerk en hun vrienden uit de omge‐ving een griezelige halloween kinderdisco in het dorpshuis mogen beleven. Met een op komst van 32 verklede kinderen in het thema halloween was het weer een super leuke avond.

Op 10 december is Tryn’s Winterconcert in Oerein, om 22 uur begint het Status Quo Forever concert door de Status Quo Tributeband.

Tuin-, klus- en dienstverleningsbedrijf Van bestrating tot houtbouw en van tuinrenovatie tot het snoeien van de heg. We helpen u graag:

In oktober hebben wij ook de eerste inloop weer georganiseerd. Helaas bleek er weinig animo te zijn voor een Aldtsjerk Got Talent middag, waardoor het uiteindelijk een nor male inloop werd met een kleine opkomst.

De inloop van november met een snertkuier van 5 en 10 kilometer werd wel weer druk bezocht! De kuier werd door 40 mensen gelopen, het was heerlijk wandelweer en na af loop kregen de wandelaars een kom snert in Oerein. Er waren ook dorpsgenoten die na afloop van de kuier nog gezellig aansloten bij de inloop, al met al een geslaagde middag en avond! De inloop voor december staat gepland voor zaterdag 17 december vanaf 16.00 uur en de Nieuwjaars inloop voor zaterdag 7 januari vanaf 16.00 uur.

Daarnaast zal er op vrijdag 27 januari om 20.00 uur sinds lange tijd weer een BINGO! avond georganiseerd worden in Oerein, komt allen!

Blijf via onze website (www.oerein.nl) of via onze facebookpagina ook op de hoogte van alle activiteiten in Oerein. Mocht het je leuk lijken om als vrijwilliger eens een bardienst te draaien bij 1 van de activiteiten in Oerein laat het ons dan weten via onze e‐mail (oerein@hotmail.nl) of neem contact op met 1 van onze bestuursleden!

Bestuur Oerein

Kofjemoarn

Op donderdagochtend 20 oktober stond er zoals iedere week weer een koffieochtend gepland in ons dorpshuis Oerein. Deze keer was het echter ook mogelijk om plaatjes te ruilen voor het AH plaatjesalbum over Historisch Trynwâlden.

Dat bleek een succes gezien de opkomst! De week erna was het zelfs nog drukker met mensen, ook uit omringende dorpen, die nog een paar plaatjes zochten om hun boek compleet te maken. Heel erg gezellig om dat onder het ge not van een kop koffie, met wat lekkers gemaakt door gastvrouw Annestien te doen. En natuurlijk is het ook altijd leuk om met deze en gene even bij te praten.

Zolang deze plaatjesactie nog voortduurt wordt er nog geruild, natuurlijk bent u ook daarna nog altijd van harte welkom op de donderdagochtend 10u.

Tijdens de Fryske weken op Sinnehonk stond de koe in de onderbouw centraal. Ook zijn wij bij boer Evert geweest. Evert, Maria en pake hebben ons fantastisch rondgeleid op hun bedrijf.

Het verhaal van de kinderen van groep 1, 2 en 3. De hoofdrol is voor koe Josefine.

Waar is Josefine?

De koeien staan in de stal.

Boer Evert gaat naar de koeien kijken. Hij loopt de stal door.

Boe, boe ,boe, roepen de koeien. (Goedemorgen boer Evert.)

Boer Evert heeft niet zo goed opgelet. De koeien roepen maar door, boe boe......

Boer Evert kijkt achterom.

Oei, het hek staat open. Er is een koe ontsnapt! Josefine!!!

Deze koe heeft ook een kalfje in har buik.

Boer Evert springt op de trekker met ladewein.

En rijdt toeterend naar het bos.

Op het zandpad komt hij boer Boris tegen.

Boer Boris is ook op de trekker.

Samen gaan ze Josefine zoeken.

Dan horen ze boe, boe, boeeeeeeeee!

Waar komt het geluid vandaan?

Och, och, ze zit boven in een boom.

Boer Boris belt de brandweer. Brandweer, er zit een koe in de boom!

Boer Evert: Se moat derút! It kealtsje kom hast!

De brandweer is heel snel en haalt Josefine uit de boom.

Josefine komt in de ladewein.

Ze rijden terug naar de boerderij.

In die nacht krijgt Josefine haar kalfje. Ze heet Maria.

Het gaat goed met moeder en kind.

Dit verhaal is bedacht door, Fenne, Wytse, Anna, Jelte, Elise, Lieke, Grytsje, Pieter Jurre, Ména, Anna Lisa, Martha, Wout, Marleen, Maud en Karst.

Ljocht op Rjocht

De oorlog en situatie in Oekraïne raakt ons allemaal. Miljoenen mensen zijn op de vlucht. Veel mensen willen de vluchtelingen helpen en steunen. Maar er is ook zorg: over de opvang, hun gezondheid en wat er nu wel en niet geregeld is. Naar aanleiding van een aantal vragen in deze Ljocht de op dit moment bekende informatie over Oekraïnse vluchtelingen.

De meeste zaken zijn inmiddels geregeld in een aparte regeling: de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn. Deze geldt in heel Europa. Hierin staat onder meer dat vluchte lingen als ze binnenkomen in een land waarheen ze gevlucht zijn direct (zoals dat heet) rechtmatig verblijf hebben. Ze hoeven dus niet apart asiel aan te vragen.

Ook voor het krijgen van opvang is het niet nodig om asiel aan te vragen. Oekraïnse vluchtelingen kunnen namelijk terecht in speciaal voor hen ingerichte noodopvangloca‐ties, opvang in de gemeente of kunnen tijdelijk verblijven bij kennissen of gastgezinnen.

Gemeenten zijn sinds de zomer 2022 verantwoordelijk gemaakt voor de opvanglocaties. Hier wordt gezorgd voor onderdak, voedsel, dagbesteding en zorg. De opvangplekken moeten minstens zes maanden beschikbaar zijn. Hoelang vluchtelingen uit Oekraïne in de opvang blijven, en of ze uiteindelijk ook een woning nodig hebben is op dit moment nog niet te zeggen. Dit hangt af van hoe de oorlog zich zal ontwikkelen.

Als je als vluchteling dan ergens (tijdelijk) verblijft, kan diegene zich inschrijven in de ge meente. Ze krijgen dan een bewijs van verblijf. Sinds 24 februari 2022 hebben zich ruim 27.000 mensen uit Oekraïne bij een Nederlandse gemeente ingeschreven. Ruim een derde van hen zijn kinderen en van de volwassen vluchtelingen is 80 procent vrouw.

Met dat bewijs van verblijf krijgen de vluchtelingen leefgeld. Een deel van dit leefgeld kan in natura uitgekeerd worden, bijvoorbeeld als in de opvang voor maaltijden gezorgd wordt.

Oekraïnse mensen mogen in principe ook gewoon werken, als ze daartoe in staat zijn, en hebben recht op gezondheidszorg uit het basispakket. De kinderen hebben recht op onderwijs vallen ook onder onze Leerplicht. Ze gaan in principe dus gewoon naar school.

Lang niet alle vluchtelingen hebben direct psychische hulp nodig na traumatische erva ringen. Maar veel mensen hebben natuurlijk wel te maken met stress en zorgen. Ook daarvoor is professionele hulp waar de vluchtelingen gebruik van kunnen maken.

Kortom: Vluchtelingen uit Oekraïne hebben in Nederland recht op opvang en voorzie ningen. Zoals onderwijs, zorg en leefgeld. De basisvoorzieningen waarmee deze mensen in ieder geval een (tijdelijk) bestaan in Nederland kunnen hebben.

Laten we hopen dat aan de oorlog rap een einde komt, zodat nog meer persoonlijke el lende en verdriet wordt voorkomen.

Readtsjerkje

Scrooge: Krystliet

It is dit jier 6 jier lyn dat yn It Readtsjerkje Scrooge opfierd waard. Tiid foar in werhelling fan dizze tige slagge útfiering. Op 18 desimber 2022 sille muzykanten en sprekkers fan Mûnein/Readtsjerk en omlizzend dit kryststik wer útfiere.

Scrooge is neist it it ferhaal út it Nije Testamint fêst it bekendste krystferhaal. It nimt

Dy fan Kryst fan eartiids, Kryst no en de Kryst fan de takomst. Dizze besites iepenje krystfeest omearmet.

Wolle jo ek mei dit oare krystferhaal lekker yn waarme poeiermolkesfeer kommen. Graach oant sjen op 18 desimber yn It Readtsjerkje.

Begjint om 19.00 ûre, tagong

Scrooge ; Kerstlied.

Het is 6 jaar geleden dat in It Readtsjerkje Scrooge werd uitgevoerd. Het wordt tijd voor een herhaling van deze geslaagde uitvoering. Op 18 december zullen muzikanten en sprekers van Mûnein/Readtsjerk dit kerststuk weer uitvoeren.

Scrooge is naast het verhaal uit het Nieuwe Testament vast het bekendste kerstverhaal. Het neemt je mee naar de vrek Scrooge die in de kerstnacht wordt bezocht door drie geesten. De geest van het verleden, het heden en de toekomst. Deze bezoeken openen zijn ogen. Van een koude, harde man verandert hij naar een warme persoon die het kerstfeest omarmt.

Wil u ook met dit andere kerstverhaal lekker in warme chocolademelksfeer komen?

Graag tot ziens op 18 december in It Readtsjerkje, toegangspri .00 uur.

Buorkje by de buorlju

Jan en Karin

In deze rubriek stellen wij aan de hand van een paar vragen nieuwe inwoners van Aldtsjerk aan u voor.

Deze keer worden we hartelijk verwel komd aan de Rhaladijk 12 te Aldtsjerk. Sinds 25 juni van dit jaar wonen Jan en Karin Haakma hier, samen met hun dochter Gytte. Zij is op 8 april geboren, nog in de voormalige woning te Hurdegaryp. Mede dankzij de onge wenste huisdieren rondom hun huis in Aldtsjerk hebben ze inmiddels twee jonge katten als huisdier. Deze katjes hebben de (muizen)smaak al goed te pakken.

Waarom is gekozen voor Aldtsjerk? Jan komt van oorsprong uit Broeksterwâld en Karin uit Damwâld, samen zijn ze in 2012 naar Hardegarijp verhuisd. Ze kochten daar een bungalow waar ze een paar jaar aan ver bouwd hebben. Al met al hebben ze er een tien jaar gewoond. Net toen de laatste punt jes op de i werden gezet kwam dit mooie pand in Aldtsjerk op hun pad. Ze droomden al langer van een plek buitenuit, maar wel dicht bij het dorp. Een klushuis was geen bezwaar. Eind december hebben ze deze boerderij bekeken, via via waren ze hierover getipt, want het stond (nog) niet op Funda. Ze waren meteen verkocht! En zo werd het dus Aldtsjerk, de boerderij waar eerder een bakkerij in was gevestigd. Op 13 juni kregen ze de sleutel, binnen iets meer dan een week waren ze verhuisd van uit Hurdegaryp en kon het klussen beginnen. Ze zijn erg tevreden met Aldtsjerk, het is een leuk en gezellig dorp wat ook nog echt hecht met elkaar is, zo hebben zij onder vonden. Mensen maken kennis met nieuwe bewoners en zijn in voor een praatje.

Wat wilde je vroeger worden en wat ben je geworden?

Karin had nooit iets specifieks in gedachten om later te gaan worden (maar wist wel ze ker: géén lerares). En dat is ze nu juist wel geworden: lerares Nederlands, dat had ze

voorheen ook niet kunnen bedenken. Nu geeft ze nog les in Sneek op een VMBO en vanaf november wordt dat het Friesland College Volwassenenonderwijs in Leeuwarden (Drachten of Dokkum). Iets dichter bij huis dus. Ze heeft eerst de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening gevolgd. De interactie met mensen is voor haar een grote drijfveer, maar de problematiek die ze in het Maatschappelijk werk te‐genkwam vond ze niet altijd leuk. Zij werkt nu 3 dagen per week, op deze dagen passen de Pakes en Beppes op.

Jan wilde op de basisschool graag soldaat worden en het leger in. Daarna wilde hij mu zikant worden. Dat laatste is wel gelukt, hij heeft als leadzanger veel gespeeld in ver schillende (cover)bands, maar dan meer als een soort professionele hobby. Hij heeft een tijdje muziekles gehad, speelt gitaar en drums en ook zingen gaat hem dus goed af. In het verleden speelde hij bij coverband Big Apple als leadzanger en gitarist (zelfs een keer voor een stampvol Museumplein, maar ook in de feesttent in Aldtsjerk). Uiteindelijk is accountant geworden bij o.a. Deloitte, maar is inmiddels ook alweer uitgeschreven uit het register. Hij had wat meer afwisseling nodig. Nu werkt hij de afgelopen 7 jaar als pro ject‐, programma‐ en/of interim‐manager op zelfstandige basis. Zo werkt hij voor Shell en heeft hij onder andere een project bij de provincie waarbij een nieuw nationaal park gerealiseerd wordt. Accountancy heeft hij nooit echt leuk gevonden maar het is wel een goede basis voor zijn huidige rollen en functies. Jan houdt van afwisseling, zowel in zijn werk als zijn hobby’s. De uitdaging moet er blijven, anders wordt het saai…

Zo heeft hij bijvoorbeeld ook al meerdere keren meegespeeld met het Iepenloftspul in Jorwert, hij kan dus ook nog acteren.

Wat zijn jullie hobby's?

Voor Jan is dit muziek, acteren, schaatsen, kite surfen en natuurlijk verbouwen. Hij houdt ervan om architectonische tijdschriften te lezen om zo ideeën op te doen. Jan en Karin genieten ook erg van het buiten zijn. Tegenwoordig onder meer om de vele appels te plukken die aan de appelbomen naast huis hangen. Karin bakt hier overigens heer‐lijke taarten van, waar ondergetekenden lekker van gesmuld hebben. Karin is ook viny asa yogadocente, hier wil ze te zijner tijd wel les in gaan geven. Karin houdt ook wel van lezen, maar komt daar tegenwoordig niet aan toe. Ze wandelen beide ook graag met de bernewein, dus u zult ze vast wel eens tegenkomen in de buurt. Met hardlopen is ze ge stopt, ze trainde voor de halve marathon, maar kreeg toen corona. Daarna ging de loop niet meer door en het doel was daarmee ook wat weg. Als er straks weer wat meer tijd vrij komt willen ze dit misschien beiden wel weer gaan oppakken.

Hoe drink je je koffie?

Beiden drinken hun koffie zwart. Karin drinkt trouwens liever thee of water, want ze wordt helemaal hyper van het drinken van koffie (kan weleens handig zijn trouwens als er nog eens even een klusje in huis af moet..).

Welk boek ligt er op je nachtkastje?

Er ligt een boek op het nachtkastje van Jan, wat eigenlijk allang ingeleverd had moeten worden bij de BIEB… het gaat over mountainbiken (hij is al 2 maanden op blz. 80).

Karin leest momenteel De jongen, de mol, de vos en het paard van Charlie Mackesy. Een hartstikke leuk boek, over vriendschap, liefde en jezelf zijn, aan te bevelen voor jong én oud.

Ben je een ochtend of avondmens?

Karin is een ochtendmens, wakker worden vanaf 6 uur is voor haar vroeg genoeg. Jan is meer een avondmens.

Welke auto rijdt je en welke zou je willen rijden?

Jan is Porsche liefhebber maar heeft een Volvo voor dagelijks gebruik. Karin heeft een Audi A1. Maar het is maar net wie Gytte naar de oppas brengt, die neemt de Volvo mee. Karin zou het liefst een stoere terreinwagen willen, om lekker door de drek in de wei landen te ‘skeuren’, het lijkt haar heerlijk.

Wat is je favoriete menu en wat kan je het beste koken?

Tegenwoordig zijn de stamppotten weer in (en daar zijn ze dol op), al doet de Italiaanse keuken (pasta's en pizza's) het ook altijd goed. Karin kookt het vaakst. De patat van Henk is ook prima, aldus Jan. Jan gaat in restaurants vaak voor de bekende gerechten, saté bij voorbeeld. Pizzas vindt Jan ook heerlijk. Karin wil in restaurants vaak wel eens wat nieuws proberen. En zoals eerder genoemd, Karin bakt heerlijke appeltaarten!

Wat is jullie favoriete vakantieland? Jan noemt Bonaire als 1e als favoriet. Vanwege het klimaat, het kitesurfen, het leven is er zo relaxed, de mooie natuur en leuke sfeer. Maar ook Italië scoort hoog. Scandinavië is voor hen beiden ook een topper, mede omdat de zus van Karin in Kopenhagen woont. In de toekomst willen ze nog wel eens naar Azië of Australië. Karin krijgt overigens het vakantiegevoel ook al op de boot naar Ameland of een ander Waddeneiland, mits het weer een beetje meewerkt. Vakantie hoeft dus niet altijd naar verre oorden, dichterbij is het ook mooi.

Wat heeft de meeste indruk op jullie gemaakt?

Unaniem besluiten ze beide: de geboorte van dochter Gytte!

Jan en Karin zijn benieuwd of er nog mensen zijn die foto's van vroeger hebben van de boerderij die zij nu bewonen. Graag zouden ze deze willen bekijken, zodat ze een beetje een beeld kunnen krijgen van de geschiedenis van hun nieuwe stek. U kunt gerust bij hen aankloppen.

Jan, Karin en vrolijke Gytte, bedankt voor de gastvrijheid!

TRYN’s KIKA KRYSTKUIER

2e KERSTDAG 26 december

Start bij Heemstra State/ Van Welderen State aan deFrisia STARTEN tussen 11:30 uur en 12:30 uur Krystkuier met puzzelprijsvraag enmuzikale omlijsting Afstanden: 5 kmen 10 km

Vooraanmelden mag via trynwalden@hotmail.com

Hartelijke groeten, Stichting Trynwâlden op de Kaart Alida, Reinder en Eeuwe

astate 23 te Oentsjerk

Het was een prachtige Midnightwalk

Honderden wandelaars genoten in prima wandelweer van de Midnightwalk Trynwâlden op 30 september. Deze door Lionsclub de Wâlden en zakenclub Trynwâlden georgani seerde tocht voerde langs artiesten en door bedrijven en natuurlijk mooie plekjes in onze Trynwâlden. De opbrengst van €7.260 gaat naar Kearn voor jonge mantelzorgers in onze regio.

De thuisblijvers kregen ongelijk. Het was prachtig wandelweer op vrijdagavond 30 sep tember. Na een geweldige warming up verzorgt door FMT Sport schoot burgemeester Gebben de honderden wandelaars weg voor hun tocht door Oentsjerk en Gytsjerk. Zoals beloofd kwamen zij onderweg langs meer dan 150 artiesten op een tocht die door bijna honderd vrijwilligers in goede banen werd geleid. Over sportpark Kaetsjemouilân, door de loodsen van Bijlsma, door de bedrijven van Olijnsma, Rekladruk en Kompas, langs de haven, waar de brandweer voor een mooi nevelschouwspel zorgde, via de Singel door de Trimwaldaschool , langs Rijpma en dwars door de Albert Heijn van Tjeerd, door Pro Rege en de Ontmoetingskerk, door FMT en Heemstra State en daarna terug naar Stania State. Wat een tocht. Bij het neipetear voor Stania State werd het helaas wat natter, maar dat mocht de pret van de vele nablijvende en enthousiaste deelnemers nauwelijks drukken. De drankjes en hotdogs van de Brasserie smaakten er niet minder om.

Zoals beloofd gaat de gehele opbrengst van de kaartverkoop naar welzijnsorganisatie Kearn voor jonge mantelzorgers. Deze jonge mensen zorgen voor iemand uit hun directe omgeving zoals ouders, zusjes of broertjes of anderen. Dat kan heel belastend zijn naast studie, vrienden, een jong eigen gezin en gewoon jong willen zijn. Kearn zorgt met di verse projecten en activiteiten voor enige verlichting. Er zijn voor de Midnightwalk Trynwâlden 726 kaarten verkocht en dus kunnen wij binnenkort een cheque van €7.260 aan Lysbeth Nicolai van Kearn overhandigen.

Wij kunnen terugkijken op een prima geslaagd evenement met grote dank aan alle vrij willigers en artiesten, die kosteloos meededen. Wie weet tot in 2024 voor weer een Midnightwalk?

De haven binnenkort niet alleen voor bootjes?

In overleg met de gemeente zijn er een tweetal bomen op het haventerrein ge kapt, de wortels moeten nog verwijderd worden. Hierdoor ontstaat er de moge lijkheid om het terrein rondom het havengebouw te voorzien van bijvoorbeeld trimtoestellen en een extra picknicktafel/bank. Jullie zien het resultaat op ter mijn…

Gert van der Meijden Coördinator MNW22

Bregepraatje

Beppe maakt zich een beetje zorgen. Het leven wordt met de dag duurder. Maar Beppe heeft in het verleden al zwaardere tijden meegemaakt. Geïnspireerd na een bezoek aan een dorpsgenoot is Beppe B weer eens even in haar schriftje gedoken. In de vorige Brêgebidler waren het de bespaartips voor het huis en houden, nu de spaartips ten be hoeve van de innerlijke mens: voedsel!

Inmaken is een techniek om eten langer houdbaar te maken. Van groente en fruit tot vlees en vis. Bijna alles kan worden ingemaakt. Inmaken werd vroeger al gedaan zodat men ook in de winter groente, fruit, vlees en vis kon eten. In deze nieuwerwetsche tijd is dat wel anders. Bijna het hele jaar door kun je alle soorten groente en fruit krijgen. Vroeger was dit niet mogelijk of gewoonweg onbetaalbaar voor Jan Modaal. Inmaken was dan de enige oplossing om het jaar rond van verschillende producten te kunnen ge nieten. Conserven van fruit, groenten, sauzen en chutneys in een potje: zo bewaar je de smaak van de zomer voor in de winter! En je hoeft niets weg te gooien. Je maakt producten in door ze in zuur, suiker, zout of zelfs alcohol te doen in een glazen pot. Vervolgens worden de potten verhit (steriliseren) om zo bacteriën te doden. Een an dere techniek / systeem is wecken wat vaak verward wordt met inmaken. Dit komt door de Duitse fabrikant van materialen voor het inmaken, Weck. Hun naam is zo groot, dat het Wecken een werkwoord is geworden. Wecken heeft namelijk een eigen systeem om verse producten in te maken. Maar zonder een aparte ketel kan je dus prima inmaken!

Stap 1: Wat heb

je nodig?

Eigenlijk is het enige wat je nodig hebt een pan met kokend water! Zo ga je aan de slag: Kook een grote pan met water; • Pak een paar glazen potjes met een deksel die goed afsluiten; • Je kan daarvoor weckpotten gebruiken met inmaakringen en klemmen; • Maar ook oude glazen appelmoes potjes bijvoorbeeld; • Gebruik een theedoek om de potjes beet te houden en je kan beginnen! •

Stap

2: Glazen potjes uitkoken

Hoe doe je het? De potjes die je gaat gebruiken moet je eerst uitkoken. Je zet een grote pan water op en dat breng je aan de kook. Je doet de schone glazen potjes in dat water. Die kook je 20‐30 minuten. Dan haal je ze eruit, zet je ze op de kop en laat je ze afkoelen.

Stap 3: Vullen en koken maar!

In die schone potjes gaat de jam, piccalilly of wat je dan ook maar aan het maken bent vanuit je groentetuin of fruitbomengaard. Zorg ervoor dat je de hete vulling, als het net heeft gekookt, er direct in stopt. Dat kan dus van alles zijn. Belangrijk is, dat het er heet in gaat en je een schone lepel gebruikt. Schroef de deksels op de potjes en zet ze weer in het kokende water. Laat ze 40 minuten zachtjes koken.

Wij leveren nieuwe en gebruikte auto’s

OCCASIONS > > Op zoek naar een gebruike auto? Zoek niet verder, U vindt bij ons altijd een ruim aanbod.

NIEUWE AUTO KOPEN > > Liever een nieuwe Auto? Wij leveren nieuwe auto’s voor de scherpste prijzen!

AUTO IMPORTEREN > > Een auto gezien in het buitenland? Het buitenland biedt een enorm aanbod van alle soorten auto’s. Wij importeren wekelijks auto’s en begeleiden u graag!

Onderhoud

Van de reguliere APK tot het achterhalen en verhelpen van vervelende storingen, van ruitreparatie en airco-service tot het uitdeuken van kleine deukjes. Voor zowel uw eigen auto als leasewagens en ook campers. Sinds 1869

Stap

4: Afkoelen en labelen

Hoe weet je of inmaken gelukt is? Haal de weckpot uit het water en zet deze onderste boven op een schone theedoek op het aanrecht. Laat de pot 12 uur afkoelen, zodat al les goed vacuüm kan trekken. Als er geen lucht ontsnapt tijdens deze tijd is het gelukt. Handige tip voor je het weg zet: plak er een label op met de datum.

Wat kan je allemaal inmaken ? alle soorten fruit (eenvoudig) • alle soorten groenten • stoofpotten en soepen • brood en banket (ja, echt waar!) • Vlees (voor gevorderde koks!) •

En wat (beter) niet ? gepureerde groenten (bv. aardappelpuree of pompoensoep) • Sauzen die zijn ingedikt met bloem • Uien • Pasta•

Tot wanneer kan je het eten? Zelfgemaakte jam en gelei kunnen tot twee jaar worden bewaard. Geweckte groenten en fruit zijn tot een jaar houdbaar. Het is belangrijk om inmaakpotten op een koele, donkere en droge plaats te bewaren. Controleer de potten regelmatig om te zien of ze nog goed dicht zijn. Zo niet, dan heb ben zich gassen gevormd en het deksel omhoog geduwd. De inhoud is dan bedorven en kan niet meer gegeten worden!

Heb je nu zin om te starten met het bewaren van je groenten, fruit, … ? Alles wat je zelf hebt ingemaakt van regionale en seizoensgebonden voedingsmiddelen, zal in een ander seizoen nog beter smaken ; )

Op internet zijn vele recepten te vinden. Beppe Bregje wil echter deze klassieker graag met u delen: Ingemaakt Kaneelbrood

Maak een brooddeeg naar keuze en laat het rijzen. Gebruik voor drie glazenpotjes van 3/4 liter 500 gram meel. Vet de inmaakglazen in met boter en strooi er wat paneermeel over. Na de eerste rijs het deeg op een met bloem bestoven aanrecht uitrollen. Smelt wat roomboter en bestrijk het deeg ermee. Hierover kun je wat kaneel en desgewenst wat suiker strooien. Snij dan stroken, ongeveer zo breed als de helft van de hoogte van het inmaakglas, en rol ze op (en hoe dunner je het deeg uitrolt, hoe meer kaneel je kunt strooien ; ).

Laat het rolletje in het inmaakglas glijden en nog een half uurtje na‐rijzen. Bak dan het brood in een goed voorverwarmde oven van 180 graden tot het gaar is, meestal duurt dit ongeveer 20 30 minuten maar hou het even goed in de gaten.

Schuif

ook eens aan voor kom Picknicken in het park

geniet als in

vervlogen tijden

Bekijk alle mogelijkheden op www.staniastate.nl

Meestal zal een klein beetje van het brood boven de rand van het weckglas uitsteken, snij dit eraf en eet het lekker wam op. Sluit het inmaakglas en, als het een beetje is af gekoeld, zet je ze in een pan met lauw water en brengt het langzaam aan de kook. Maak het in: 30 minuten bij 100 graden, de tijd gaat in als het water kookt. En daarna: Klaar! Lekker ite (maar dat kan ook rustig volgend jaar)

In gouden fynst

It is healwei oktober as ik troch de buorren fyts en Annestien by my stean bliuwt: ”Hoi buuf, takomm’wike tongersdei kofjeynloop. We ruilje plaatsjes, kinst ek wol komme.” Dat berjocht ha mear krigen, wát in jassen oan de kapstok.

De kofje stiet klear en kinst kieze út wol trije eigenbakte hearlikheden. Trouwens, net ien sit, se steane allegearre hutsje mutsje by de lange tafels mei plaatsjes, plaatsjes en nochris plaatsjes. Sels foar in slank postuer falt it noch net iens ta om der tusken te stean. “Wat docht dit nûmer hjir no, it is in 4 en gjin 9.” Ja, sûnder bril kinst hjir werklik neat en dat jildt ek foar dyselden dy’t tinke dat se noch wol sûnder kinne. De sifers op de plaatsjes hienen ek wol wat grutter en dudliker wêze kinnen.

Ek eltse rêch is net geskikt om rûngear by de tafel mei plaatsjes del te rinnen, dan earst mar om in kopke. Annestien sjocht wer mooglikheden: Bingo! Se lêst de nûmers ûnder it kofje ynjitten op. Wa’t byt hat, ropt Ja!!

De holle moat der goed by, de listen mei de ûntbrekkende nûmers wurde oanpast. Ja, foar takomme wike fansels. En sa komt it, it is gesellich, in praatsje en even laitsje, dus noch mear kofjedrinkers yn Oerein of…. binne it plaatsjesikers? Hoe soe it komme as aanst alle boeken fol sitte?

Ontvangen van Gryt v.d. Polder

Bregepraatje

Een nieuw woord voor Wordfeud

Wy wienen oant poddestuol spotten. Alle kleuren, maten en soarten, prachtich en moai waar. De alderlêste oan de Dr. Kijlstrawei wie hiel bysûnder. Sulver mei blau en read? Wêrop ien fan de bern sei: "Dy kin wol mei nei hûs, yn de grise kontener. Dit is in natuerferfuilingspoddestoel" (it wie in blikje Red Bull)

Ferslach Tsjerkepaad 2022

It gie dit jier net rûch mei besikers. Wat wolle jo ek mei aktiviteiten sa as The Tall Ships Races yn Hârns en alle oare festiviteiten dy’t los gienen nei twa jier korona.

Dochs noch sa’n dikke 120 besikers dy’t kamen foar it skaad, de ferhalen en nei in gleske of mei in fleske wetter wer fierder gienen. Dit jier ek wer besikers dy’t oantinkens hie nen oan it doarp, de skoalle en de tsjerke. Suver wat oandien fertelde Ulbe Zwaga dat sy 65 jier lyn op de pleats oan de Rhaladyk buorken wêr’t letter Van der Steege sr. en de frou kamen te wenjen. “De groeten oan elts yn Aldtsjerk.” En Auke Westerlaan: “Bezoek aan de kerk heeft mij goed gedaan na al die jaren.” Of sa as in frou dy iene rigel yn it gas‐teboek skreau: “Us mem is wer thús yn Aldtsjerk. Liefs voor altijd.” Moaie wurden.

Hinke Roodvoets kaam ek even oan foar in gesellich praatsje. Alle goeds yn Feanwâlden winske Hinke!

Neist in orgeliste dy’t har opjûn hie om te spyljen, ek guon dy’t de kâns pakke om wat hearre te litten. De doarren wiid iepen, dat lûkt minsken.

Grutsk as ik yn it gasteboek lês: ontvangen door twee vriendelijke dames / warm ont haal en mooie verhalen / per toeval naar binnen gelopen / fijn dat ik het orgel even mocht bespelen / efkes sitten yn dizze hiele âlde moaie tsjerke, skitterend! / wat in gas tfrijheit / interieur en historie, een genot om naar te kijken.

Freed 2 septimber wie de ôfskiedtsjinst fan Albert Niemeijer. Jierrenlang hat Albert Tsjerkepaad èn de tsjerke in waarm hert ta droegen. Hy wist ús as frijwilligers en de be sikers altyd goed ûnderlein te fertellen oer de skiednis en de arsjitektuer. Willy woe graach in roustik efterlitte foar de lêste twa tsjerkepaadsneonen. Tige wurdearre troch ús. By de blommen ha ik In papier set mei û.o.: “As oantinken oan Albert Niemeijer. Juster foar it lêst yn syn Paulustsjerke yn Aldtsjerk.”

In pear wike lyn hat Elise in rûnlieding hâlden troch it doarp en de tsjerke mei âld stúdz jegenoaten. In moaie beskriuwing yn it gasteboek en dêrom in lyts stikje op de alderlê ste bledside: “Dankzij de prachtige uitleg van Elise een wonderbaarlijke reis door de ge schiedenis waarin een klein dorp groot(s) en werelds kan zijn.”

It twadde gasteboek stiet dus fol skreaun mei moaie ferhalen fan minsken dy’t it wur dearre ha om hjir te kommen. Takomm’jier leit der wer in nijen ien klear. Oant dan!

Mei út namme fan alle frijwilligers, Gryt van de Polder.

Kunst en erfgoed in Aldtsjerk 27. Gevel met rozetankers

ROZETANKER

In Aldtsjerk en omgeving staat heel verschillende architectuur waarop functionele of de coratieve bouwkundige details de aandacht trekken of juist nauwelijks opvallen. Onder die bouwkundige details zijn verschillende muurankers. Een aantal van die ankers hebben naast een functionele waarde tegelijk een sierwaarde en geven door hun rijke decoratieve vorm de meestal monumentale gebouwen een voornamer aanzien. Vanaf het plein naast Oerein is op de zijgevel van het historische pand aan de Van Sminiaweg 70 een reeks van zulke ankers met dubbele functie te zien, ook vanaf de weg zijn ze te zien, maar daar gaat de blinde voorgevel met de rozetten voor een deel schuil achter de door de gemeente te dicht bij de gevel geplaatste knotlinden op het eigen terrein van de galerie. De ankers zijn aan de zijkant van dit bakstenen gebouw het best te zien en bevinden zich boven de grote raampartijen vlak onder de witte brede dakgoot. De ankers lijken op het eerst gezicht donkere rondjes, maar zijn prachtig vormgegeven. De in de eerste plaats functionele muurankers hebben een ronde florale vorm die ze tegelijk tot sierankers maakt van het type rozetankers. Het woord rozet in de naam roze tanker verwijst naar de in de rond jes aangebrachte details, die als ge heel sterk doen denken aan gestileerde rozen. Net als wilde en gekweekte rozen bestaan er in de rozetankers ook vele soorten rozen. Het motief van de rozet is terug te vinden in architectuur in andere landen en werelddelen, bijvoor beeld als opengewerkt motief in steen of als metalen rooster.

ROZETTEN

Rozetten komen ook voor in stucwerk plafonds zoals in De Klinze en raamvormen zoals volgens de prentbriefkaart uit 1915 ooit aan de voorzijde van de Van Sminiaweg 70 en 72. De rozetvorm komt veel voor in de edelsmidkunst, bij eretekens, in de heraldiek, schilderkunst, beeldhouwkunst, papierkunst en kostuumkunde en doet denken aan mandala’s en florale voorstellingen op houten of keramieken volkskunst als stoven of kommen. De rozetten zijn rond ook op de rozetankers, een type muurankers dat voor namelijk voorkomt bij bouwwerken van na 1850. De rozet van de ankers bestaat uit een gegoten ijzeren plaat die tegen de buitenkant van de muur is aangebracht en door de dikte en ronde vorm goede steun biedt bij een grotere trekkracht van het anker. In of op de ronde vorm is een gestileerde, bloemvormige, regelmatig om een middelpunt

gerangschikte versiering aan gebracht. De vorm van het middelpunt verschilt, het aantal gestileerde enkelvou‐dige of samengestelde bla‐den en de vorm en rand van die bladeren zijn telkens net even anders evenals de rang schikking van die bladvor men rond het middelpunt. Aan de Van Sminiaweg zijn rozetankers te vinden, met elk hun eigen vormgeving.

PARELRAND

Op het oorspronkelijke eind negentiende eeuwse gebouw met twee voormalige schoollokalen aan de Van Sminiaweg 70 zijn verfijnde rozetankers te zien. Op het in het Interbellum aan de kant van het schoolland tegen het hoofdgebouw gebouwde derde lokaal dat volgens oud schoolmeester Biesma fungeerde als berging en lerarenkamer zijn twintigste eeuwse rozetten te zien. Ze lijken op het eerste gezicht op de rozetten op het oude gedeelte, maar zijn vooral in het middelpunt minder verfijnd uitgevoerd. De oude en nieuwere rozetankers zijn beide symmetrisch vormgegeven en hebben evenveel bloem bladen. Het middelpunt van de oude rozet bestaat uit een golvende hoogreliëfbol met daartegenaan een parelrand op licht geschulpte verhoging. De parelrand bestaat uit twaalf aaneengesloten kleinere bolletjes, die als een uit parelhalssnoer om het ronde middelpunt liggen, vandaar ‘parelrand’. De nieuwe rozetten missen de parelrand en hebben een vlakker middelpunt. Op kleine afstand van dit middelpunt liggen zes in hoogreliëf gevormde gestileerde bloembladvormen. Ze bestaan uit een dubbel gebogen gesloten hoogreliëf contourlijn, waarvan de meest naar binnen toe liggende rand hoger uitsteekt. Bij elk blad raken de uiteinden van de dubbelcontourvorm elkaar in het mid den aan de buitenzijde van de rozet. Ze omsluiten alle zes een gladde hoogreliëf bol, die hoger uitsteekt dan de contourlijnen, maar lager ligt dan het bolle middelpunt. De con tourbloembladen rusten aan de buitenzijde op een breed blad dat een lagere contour heeft en middenbuiten uitloopt in een kleine punt. Tussen deze zes bloembladen liggen zes langgerekte bladen tegen een parel in het midden. De bloembladen versmallen, worden dan breder en ronder en lopen onderaan breed uit in een smallere punt. De bin nenkant van deze tussenbladen ligt dieper dan de andere bladen en geeft extra reliëf aan de rozet.

Gerhild van Rooij (bronnen op aanvraag)

Wie zijn toch die man en vrouw met die hond?

Deze keer waren we te gast bij Sem Atsma en Lilian Vaas (beiden 27 jaar). Het stel woont sinds december 2020 in Aldtsjerk, aan het Eysingapad 5. Al bijna 2 jaar dus, maar toch krijgen ze sinds ze met hun Sinne door het dorp of het bos lopen de vraag of ze hier net zijn komen wonen. Blijkbaar vielen ze in de corona tijd niet echt op . Nadat ze een tijdlang in Leeuwarden ge‐woond hebben (echt midden in de binnenstad) had den ze wel behoefte aan wat meer ruimte om zich heen. Natuurlijk was de Prinsentuin in Leeuwarden ook een mooi ‘uitlaatveldje’ maar dit kan natuurlijk niet op tegen het Klinzebos en Griekenland/Turkije. Zowel Sem als Lilian werken en studeren. Sem doet een deeltijd studie voor architect in Groningen en werkt bij Adema architecten in Dokkum. Hij wilde eerst iets heel anders gaan doen dan zijn vader (architect Marten Atsma uit Oentsjerk). Na een verblijf in USA en de studie American studies aan de universiteit in Groningen, heeft hij in Zweden zijn masters gedaan (ondernemerschap en innovatie). Dit was niet direct een bewuste keuze, maar het kwam op zijn pad. Toen hij van een vriend hoorde dat je ‘gratis’ kon stu deren in Zweden besloot hij zich gezellig met zijn vriend in te schrijven. Helaas werd de vriend uitgeloot en Sem ingeloot waarna hij vertrok naar Zweden. Inmiddels weet hij het wel zeker – hij gaat de architectuur kant op. Lilian is in 2018 afgestudeerd als verpleeg kundige en heeft onder andere gewerkt op verschillende afdelingen in het MCL, met name op de kinderafdeling. Nu werkt ze voor GGD Fryslân in Leeuwarden als triage ver pleegkundige. Daarnaast studeert ook zij in deeltijd namelijk logopedie aan de Hanzehogeschool in Groningen. Op de dag van het interview was Sinne net voor de 1e keer naar de hondenopvang in Leeuwarden geweest. Hij had er de hele dag gespeeld met de andere honden en lag daarom al snel uitgeteld op het kleed. Voor Sinne hadden ze ook al een hond: Kemo, een Engelse cockerspaniël die maar liefst 13 jaar is gewor den, ondanks de langdurige suikerziekte waarvoor hij 2 x per dag insuline geprikt moest krijgen.

Sinne is op 2 november jl. 7 maanden oud geworden, hij is al uitgewisseld qua tanden en begint nu met puberen. Het is een Australian Shepherd met Golden Retriever mix, zeg maar een Golden Aussie. De vader was een Australian Shepherd en de moeder een Golden Retriever, hij valt direct op doordat hij een blauw en een bruin oog heeft. Lilian wilde graag een echte werkhond, terwijl Sem liever een rustiger karakter wilde, dus deze kruising kwam heel goed uit.

Hoe vaak wordt de hond uitgelaten? Er wordt minstens 3 x per dag met Sinne gewan deld, en dan tussendoor ook nog vaak een kort rondje vlakbij huis. Sinne is in de eerste maanden bij Sem en Lilian erg snel gegroeid van zo’n 6 naar nu 26 kilo!

Waar wordt de hond uitgelaten? Het uitlaten is meestal in het Klinzebos, sinds kort ook naar Griekenland & Turkije omdat Sinne steeds verder kan en mag lopen (zo’n 5 minuten per maand meer). Het laatste rondje voor de nacht is vaak een kort rondje door het dorp. Zelf genieten ze ook van de dagelijkse loopjes, hier in het bos loopt het heerlijk, genieten van de natuur en de omgeving. Daarbij is het ook leuk om zélf vaker buiten te lopen en (nieuwe) mensen te ontmoeten. Oh ja, en soms gaan ze zwemmen in de Groene Ster. Hij gaat nog niet uit zichzelf te water, maar een balletje ophalen is een succes. Sinne heeft wel wat uitdaging nodig, het is een slimme en supersociale hond.

Is er ook iets vervelend aan het hond uitlaten? Het enige wat minder leuk is bij het uit laten is dat Sinne echt van ALLES op eet onderweg. Toen hij nog maar 4 maanden oud was heeft hij zelfs een keer een vergiftiging opgelopen door het eten van een padden stoel. Gevolg was een nacht bij de dierenarts aan het infuus, het was kantje boord, maar gelukkig is dat goed afgelopen. Wel moet de hond nu een muilkorf om, dit om te voor komen dat hij weer iets dergelijks op eet. En op commando NEE, luistert hij inmiddels ook al goed. Hopelijk groeit Sinne over zijn obsessie voor paddestoelen heen. In het dorp wordt Sinne door sommigen zelfs de champignon

Loopt de hond los of vast? Bij de wandelingen in het dorp loopt Sinne aan de riem en waar wat meer ruimte is kan Sinne los (vindt het heerlijk om te rennen). Ondertussen goed het ‘hier’ komen oefenend. Gelukkig luistert hij goed, zodat ze straks lange berg wandelingen kunnen maken. Het was geen makkelijke keuze om 1 van de 9 puppy’s uit het nest te kiezen, maar naar nu blijkt is Sinne echt een lot uit de loterij.

Gebruikt u de telefoon tijden het uitlaten?

Als ze met de hond lopen gebruikt Sem soms wel zijn telefoon, maar merkt dat hij na‐dat hij een foto heeft gemaakt, soms wel gaat appen terwijl hij dat eigenlijk niet wil. Lilian neemt haar telefoon vaak niet mee. Het is wel jammer dat je dan geen foto’s kunt maken (van Sinne of bijvoorbeeld de zonnestralen). Als je die mooie foto met dat licht door de bomen, ook nog toe wilt voegen mag dat ook hoor.

Ondertussen speelt Sinne ook graag met z’n vriendjes, Motion de Ierse Setter van Sem z’n ouders en ook Nola de hond van Grace scoort goed. Om weersomstandigheden

maakt Sinne zich niet druk, zon of regen hij gaat altijd vrolijk naar buiten. Bij het thuis komen laat hij rustig z’n pootjes afdrogen. In het begin moest Sinne echt wennen aan wandelen, ging soms zitten en wat om zich heen kijken. Bij veel indrukken tegelijk kan hij wel eens wat druk worden. Als ze andere honden tegenkomen gaat Sinne eerst plat liggen en schiet dan ineens op de andere honden af.

Verder heeft Sinne niet echt ‘eigenaardigheden’ – buiten het eten van paddenstoelen, daar heeft hij echt een neus voor. Wat wel leuk is als 1 van de 2 baasjes weggaat of thuiskomt, gaat Sinne op de poef op de uitkijk zitten. Daarnaast kan hij heerlijk wijd beens op z’n rug liggen snurken. En vind hij het ook leuk om door de tunnel van de Sinnehonk‐speeltuin te scheuren. Sinne eet eigenlijk heel normaal, gewoon z’n brokjes elke dag. Maar waar hij echt gek op is zijn de gedroogde sprotjes, daar doet hij echt ‘alles’ voor. Bij het weggaan kwam nog ter sprake dat ook Sinne een (deeltijd) studie doet, hij heeft net met goed gevolg de jonge honden cursus afgerond en begint volgend jaar weer aan een volgende cursus. Daarnaast werkt hij als waakhond

Bedankt voor jullie gastvrijheid Sem en Lilian!

Naar welk dier (en eigenaar) bent u benieuwd: Nola en Grace Veenstra

Beste hondenbezitters / uitlaters

De laatste tijd hebben we op ons haventerrein nogal last van hondenpoep. Vriendelijk doch dringend verzoek is dan ook: ruim alsjeblieft de stront van je hond op!

De hondenpoep is voor onze gasten, maar ook voor de mensen die voor het onderhoud zorgen echt heel vervelend. Dus laat uw hond liever op een andere plaats uit, ons haven veldje moet geen mesthoop worden.

Met vriendelijke groet, Havencommissie

Bregepraatje

Van de havenmeester….

Ook de afgelopen zonovergoten zomermaanden wisten de vakantievierders onze mooie haven weer te vinden.

Zo konden we 42 campers verwelkomen en 53 bootovernachtingen noteren. Qua aantallen niet heel erg verschillend met voorgaande jaren, doch wel de hoogste op brengst sinds de opening in 2011. Op wat kleine storingen in elektronica en water voorzieningen na is alles prima verlopen dit jaar.

Ook is er veel gebruik gemaakt van de trailerhelling. Op warme dagen, vooral in het weekend stond het bij de haven vol met auto’s en trailers.

Sinds een jaar of acht is de elfstedenroute voor boten beter bevaarbaar gemaakt, maar het gebruik ervan valt tegen. De noordelijke route is niet druk en er is (hier door) weinig horeca open. Aldtsjerk is niet een echt watersportdorp zoals Grou of Earnewâld dat zijn, toch is er een categorie watersporters die van rust houdt en van onze mooie omgeving geniet.

Wat door mij verder nog als positief is ervaren, is dat de gasten die van hun vakantie genieten eigenlijk altijd vriendelijk en gezellig zijn!

Jan Zijlstra

Bregepraatje

TRYN FOREVER!

Dit is het verhaal van Tryn, zoals dat tijdens de Midnightwalk bij het beeld van Tryn werd verteld. Het verhaal is geschreven door Gerrit Hoekstra uit Winsum, voorheen Aldtsjerk en werd verteld door Anja Epema uit Ryptjerk.

“Bist wer moai let, net?” Alde seit it as Gyker de foet noch net oer de drompel fan de opkeamer hat. Mar Giker dy’t troch elkenien Gyt neamd wurdt, ferblikt fuort net. “Wêr bemuoisto dy mei, âld wiif!”, byt er werom, “bist myn heit net, wol?” “As ik dat al wêze soe, dan soe ik mei dy ôf weve, heite!” “Dat kin om my daliks wol!” Gyt stapt mei de fûsten foarút op syn broer ta. “Kom mar op, do! Dan si’k mei dy rêde, bûke!” “Moat dat no altiten sa?” Oene is oerein kaam en stapt tusken syn beide bruorren yn. Hy wit wol dat it by skellen en tjirgjen bliuwe sil, mar hy hat in he kel oan spul, dat meastentiids is hy deselde dy’t de boel delbêdet. “Sis jimme der ek ris wat fan!” besiket er noch, mar de trije jongsten fan de húshâlding bite net. Reade stiet foar ’t rút en stekt de hannen omheech om oan te jaan dat hy der neat mei te krijen ha wol. Sa giet it eins altiten: Reade is wat in bûtensteander. As jonkje is er in protte pleage, sis mar rêstich: narre, pest. Jo be gripe fansels wol werom. Sa’n reafallige hûd foel op tusken dy winters wite en simmers brune bruorrekopkes. Hy hat letter eins noait gedoente mear ha wollen mei de oaren. No ja, mei Alde dan. Dy holp him wolris. Foaral as Gyt him op ‘e hûd siet. Raar eins: ien dy’t him oeral mei bemuoit en ien dy’t sa leaf wol oeral bûten bliuwe wol. En de beide oaren? Rypke, foar elkenien altiten Ripe en Tite, net oars bekend as Tyt, ha allinne mar each foar it damboerd. Dy beide ha in soad oan el koar, no ek wer. Wylst se der dochs sa ferskillend útsjogge. Ripe lyk as de oaren lang mei ljocht, slûk hier en Tyt, lyts, donker hier mei krollen. Der wurdt wol grute dat Tryn, de mem, destiids…no ja: rabberij fansels. Gjin omtinken foar sok ôfwaaid praat.

Sy komt der krekt yn. Tryn. Widdo, mem fan seis bern en grut boerinne. Watte? Grutgrûnbesitter! It wurdt daliks stil as sy in sit en it wurd nimt. “Bern, hjoed is it krekt in jier lyn dat myn man, jimme heit, ferstoarn is!” Sy slacht in krúske, want wy ha it oer Roomske tiden en Tryn is in trouwe Katolyk. “Heit hat my destiids sein dat ik jimme nei in jier fan rou in opdracht jaan moast. Jimme witte: myn lân rint fan de Dokkumer Wâlden oan it simmerpaad fan Levwerd nei de Ommelannen en fan it Kleaster Betlehim oant it ûnlân fan de bûtenfjilden ta! Heit wol dat ús húshâlding, ús fa‐mylje, ús skaai dat besit en ús macht dêroer sichtber makket. Elts fan jimme siket dêrom yn myn trije wâlden in plak om in pleats te bouwen.”

Sy stekt de hân op as al har bern troch elkoar begjinnen te roppen en te freegjen. “Ik bin noch net klear”, seit Tryn, “iksels jou jimme ek in opdracht. By de pleats dy’t jimme sette, sille jimme in tsjerke bouwe ta eare fan ien fan ús hilligen. Dêr binne genôch fan om ien út te kiezen”. “Mar mem”, it is Ripe dy’t him oppenearret, “hoe wol mem it dan ha mei ús Wynze?” Ja, dat wie in goede fraach! Sjoch, Wynze wie de jongste, mar fierwei de tûkste fan Tryn har team. Sadwaande hie se him by’t maaitiid nei in ferneamde kleasterskoalle Thabor stjoerd. Sy hienen him mei syn allen útwuifd doe’t er op in skip fuortfear oer it wetter ticht by it nonnekleaster Bethlehim. “Dêr ha ik fansels oer nei tocht”, sei Tryn “Wynze sil nei de rispinge werom wêze en dan sil ik him syn opdrachten jaan!”Mei dat sy it seit, giet se oerein en stapt de opkeamer út. “O ja!” seit se en draait har om. “Hast ferget ten: jimme hawwe krekt in jier om de beide opdrachten út te fieren”.

“Do earst, Alde!” Tryn sjocht har earste soan oan. “Wêr is it wurden?” “Myn plak leit oan it swarte wetter, mem. De Moark, tichteby it Kleaster Bethlehim. Jo witte hoe leaf it leauwe my is!” Och ja, Alde mocht Tryn altiten al graach op ‘e lije side oankomme. “Gyt, no do!” “Myn plak leit midden yn

jo trije wâlden, mem. Op in stiensmite fan de terp fan Levwerd. Want dat wurdt in plak fan kwi zekwânsje, dat sis ik jo! En mei dat plak sil dat fan my groeie!” Gyt hie wol wat fan Tryn har grutskens urven.

“Oene?” “It like my de baas, mem, en kies in plak tusken ús Alde en ús Gyt yn. Jo witte dat ik min oer bongeljen kin en in man fan de frede bin. Of in wriuwpeal, it is mar krekt hoe’t je dat sjen wolle”. It bleau yn alles in diplomaat, dy Oene.

“Ik bin benijd nei dyn plak, Reade!” “Dat leit by de rûge bûtenfjilden dy’t jo in jier ferlyn neamden, mem. Tichtby wêr’t it ûnlân fan de feanwâlden begjint”. Dat wienen foar Reade in hiel soad wurden achter elkoar! “Soks is in ein út de reek!” seit de mem. “Dat wie no krekt de bedoeling”, antwurdet de soan en hy draait him nei it rút ta.

“No ja. Sels witte! No do, Tyt!” “Myn pleats en plak leit wêr’t de sinne yn jo wâlden it heechste stiet, mem.” “Dat hyt it suden”, bringt Oene nei foaren. Hy mei graach hearre litte dat er in soad wit. “Dat kin sa wêze”, seit Tyt, ‘mar ik ha it foaral keazen omdat it ticht by it simmerpaad leit en ik mei graach reizgje.” “Dy jonge is dochs hiel oars as de oaren”, tinkt Tryn, “soe er dan dochs …?

” “Ripe, do!” ûnderbrekt se harsels. “No mem, it sit sa, de oaren hienen al in plak útsocht en doe bleau der noch ien moai romme krite oer, ticht by dy fan Tyt en dat stiet my oan. Wy binne hiel fersk illend, mar ik mei graach by him yn de buert wêze.”

“Hy soe dochs net …”. Tryn makket har gedachte wer net ôf en ferfettet: “Wynze, do bist oan bar!’ Wynze wie yndie krekt foar de hjerststoarmen werom kaam en naam no it wurd. “Myn plak is wêr’t ik by’t maaitiid oan board gien bin!” Se fûnen dat allegeare wol moai betocht en by Wynze passen. “Dat binne dan de plakken en de pleatsen. Dêr bin ik och sa bliid mei en grutsk op. En dat soe heit ek west ha. Mar hoe sit it mei myn tsjerken?” Sy roppe allegearre de nammen fan de keazen hilligen sa dat Tryn goedkarrend knikke kin en saakkundich krúskes slacht. Mar dan moannet Wynze de oaren ta stilte! “Ik ha fansels folle minder tiid hân as jimme en sadwaande bin ik net oan in tsjerke takaam”. Dat fûnen se allegarre net sa moai, mar Wynze hold stûf oan. “Myn study wie nei it rjocht”, sei er, “en dêrom komt op myn útsocht plak ynearsten in hôf.” “Soa! En wat fynt mem dêrfan?” freget Alde. “Dat ha ik al mei mem bepraat”, is Wynze Tryn foar. “En se fynt it goed. Njonken de tsjerke moat it rjocht plak ha yn har trije wâlden!” “Us rjocht, bedoelt Wynze, wat mear as ‘it rjocht’!” Wynze sil dêr op yngean, mar Tryn stekt de hân op. “Faaks hat Wynze letter noch tiid foar in tsjerke. Mar ynear sten hat er de hannen fol oan de slútopdracht, leave bern. Jimme alle sân. Want dit stiet jimme te dwaan!

Yn de jierren dy’t no komme, meitsje jimme fan jimme útsochte plakken in útbuorren. Fan sa’n út buorren meitsje jimme in doarp. Dat doarp jouwe jim in namme. Dy namme bestiet út dy fan jimme sels en it wurd tsjerke. Sa sil de rom fan ús húshâlding yn de iuwichheid bestean en bewarre bliuwe. En do Wynze: ferjit dan de tsjerke mar eefkes. Mar ferjit dyn namme net! Oan de slach! Nei jimme thús!”

Wylst se noch efkes yn de opkeamer stiet, sjocht se nei boppe: “Dat ha ik mar kreas opret, Trinus, jonge. Al sis ik it sels. Eins soenen se dêr in soarte fan oantinken foar my foar meitsje moatte, in stan byld of sa! Mar ja, dat sil wol noait wat wurde…!”

Skriuwer Gerrit Hoekstra.